Biển, đảo Việt Nam - Vị thế biển Đông

75Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) . 2012 BIEÅN, ÑAÛO VIEÄT NAM VÒ THEÁ BIEÅN ÑOÂNG Lê Đức An*, Trần Đức Thạnh** I. Giôùi thieäu chung Vò theá cuûa bieån Ñoâng, trong ñoù vuøng bieån Vieät Nam chieám gaàn 1/3 veà dieän tích, coù theå ñöôïc hieåu moät caùch ñôn giaûn laø “choã ñöùng” cuûa bieån Ñoâng treân bình ñoà chaâu AÙ vaø theá giôùi veà caùc maët töï nhieân, kinh teá-xaõ hoäi, cuõng nhö chính trò-quaân söï. Nghieân cöùu vaø ñaùnh giaù caùc lôïi ích maø vò theá ñoù coù theå mang laïi chính laø nghieân cöùu veà taøi nguyeân vò theá cuûa bieån Ñoâng. Bieån Ñoâng naèm ôû phía ñoâng nam luïc ñòa chaâu AÙ, thuoäc heä thoáng bieån rìa Taây Thaùi Bình Döông (OÂkhoát, Nhaät Baûn, Hoa Ñoâng...), laø moät bieån nöûa kín, ñöôïc bao quanh veà phía ñoâng vaø nam bôûi caùc quaàn ñaûo Philippines, Indonesia, qua caùc eo bieån noái vôùi Thaùi Bình Döông ôû phía baéc vaø ñoâng, vaø vôùi AÁn Ñoä Döông ôû phía nam. Bieån Ñoâng coù dieän tích 3.537.000km2, ñoä saâu trung bình 1.140m, thuoäc khí haäu nhieät ñôùi vaø xích ñaïo, phía baéc ñöôïc giôùi haïn bôûi vó tuyeán 25o10’B, coøn ranh giôùi phía cöïc nam ñeán vó tuyeán 2o03’N; vaø môû roäng ñeán phía taây cuûa kinh tuyeán 100oÑ vaø ñeán phía ñoâng cuûa kinh tuyeán 120oÑ. Bao quanh bieån Ñoâng coù 10 nöôùc vaø vuøng laõnh thoå laø Trung Quoác, Vieät Nam, Campuchia, Thaùi Lan, Malaysia, Indonesia, Singapore, Brunei, Philippines vaø Ñaøi Loan. Ñeå thaáy ñöôïc taàm côõ cuûa bieån Ñoâng trong heä thoáng caùc bieån nöûa kín cuûa theá giôùi coù theå ñöa ra moät soá soá lieäu so saùnh sau ñaây (baûng 1). Baûng 1: Vaøi soá lieäu chung veà bieån Ñoâng vaø moät soá bieån khaùc Beârinh (Bering) OÂkhoát (Okhotsk) Nhaät Baûn Ñòa Trung Haûi Caribeâ (Caribbean) Bieån Ñoâng Khí haäu Caän cöïc OÂn ñôùi OÂn ñôùi Caän nhieät ñôùi Nhieät ñôùi Nhieät ñôùi, xích ñaïo Dieän tích (trieäu km2) 2,3 1,6 1,0 2,9 (2,5) 2,7 3,5 Ñoä saâu trung bình (m) 1.640 821 1.752 1.435 2.429 1.140 Taøi nguyeân Haûi saûn, daàu khí Haûi saûn, daàu khí Haûi saûn, daàu khí Haûi saûn, daàu khí Haûi saûn, daàu khí Haûi saûn, daàu khí Soá nöôùc bao quanh 2 (2 chaâu) 2 (1 chaâu) 4 (1 chaâu) 17 (3 chaâu) 21 (1 chaâu) 10 (1 chaâu) Quy moâ giao thoâng Quoác gia, lieân quoác gia Quoác gia, lieân quoác gia Lieân quoác gia Lieân quoác gia, lieân luïc ñòa Lieân quoác gia, lieân luïc ñòa Lieân quoác gia, lieân luïc ñòa Möùc ñoä tranh chaáp Vöøa phaûi Caêng thaúng Raát caêng thaúng * Vieän Ñòa lyù, Vieän KH&CN Vieät Nam. ** Vieän Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng bieån, Vieän KH&CN Vieät Nam. 76 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) . 2012 Neáu khoâng keå caùc bieån hôû, nhö bieån Philippines (5,7 trieäu km2) vaø bieån AÛ Raäp (4,8 trieäu km2), thì bieån Ñoâng laø bieån nöûa kín coù dieän tích lôùn nhaát, vaø qua baûng 1 coù theå thaáy vai troø ñaëc bieät cuûa bieån Ñoâng so vôùi caùc bieån quan troïng nhaát cuûa theá giôùi, nhö Ñòa Trung Haûi vaø Caribeâ. II. Vò theá bieån Ñoâng treân bình ñoà chaâu AÙ vaø theá giôùi 1. Vò theá töï nhieân + Bieån Ñoâng ñöôïc sinh thaønh khaù muoän, keå töø khi ñaùy taùch giaõn taïo bieån rìa chæ khoaûng 32 trieäu naêm tröôùc, tuy nhieân noù khaùc bieät vôùi haàu heát caùc bieån khaùc ôû choã naèm ôû ranh giôùi cuûa 3 maûng thaïch quyeån cuûa voû Traùi ñaát (thay vì 2 nhö thoâng thöôøng), ñoù laø maûng Thaùi Bình Döông, AÂu-AÙ vaø AÁn-UÙc, nôi giao thoa cuûa nhieàu ñaëc ñieåm ñòa chaát, kieán taïo, vaø ñieàu naøy ñaõ laøm cho bieån Ñoâng vaø nhöõng vuøng ñaát ñai xung quanh cuûa noù coù nhöõng ñaëc ñieåm khaùc bieät. Bieån Ñoâng. Nguoàn: www.agu.edu.vn 77Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) . 2012 Veà maët sôn vaên, laõnh thoå ñoù laø nôi gaëp gôõ cuûa hai ñai taïo nuùi lôùn laø Taây Thaùi Bình Döông vôùi phöông caùc daõy nuùi ÑB-TN vaø Alpi vôùi phöông TB-ÑN. Bieån Ñoâng laø nôi coù nhöõng doøng soâng lôùn ñoå vaøo, soâng Meâ Koâng ñöùng haøng thöù 9 vaø soâng Hoàng thöù 14 cuûa theá giôùi; coù nhöõng vuøng theàm luïc ñòa thuoäc loaïi roäng lôùn nhaát theá giôùi nhö theàm luïc ñòa vònh Baéc Boä, Ñoâng Nam Boä - vònh Thaùi Lan vaø theàm luïc ñòa Sunda. Caùc vuøng quaàn ñaûo san hoâ vaø caùc raïn san hoâ voøng ôû trung taâm bieån Ñoâng cuõng coù quy moâ haøng ñaàu cuûa theá giôùi. Veà maët sinh khoaùng, bieån Ñoâng vaø caùc laõnh thoå bao quanh laø ñaàu giao noái cuûa 2 ñai sinh khoaùng noåi tieáng laø ñai Thaùi Bình Döông vaø ñai Ñòa Trung Haûi, maø heä quaû laø nôi ñaây taäp trung moät soá daïng khoaùng saûn ñieån hình cho caû hai ñai ñoù, laø thieác, ñoàng, croâm, niken, than ñaù, chì-keõm, saét, nhoâm, daàu khí... Tuy nhieân ranh giôùi cuûa caùc maûng thaïch quyeån cuõng laø nôi yeáu nhaát cuûa voû Traùi ñaát, vaø ñoù chính laø 2 vaønh ñai ñoäng ñaát vaø nuùi löûa lôùn cuûa theá giôùi, ñaõ gaây toån thaát khoâng nhoû cho daân cö soáng quanh caùc vaønh ñai naøy, laø thaùch thöùc lôùn cuûa vò theá töï nhieân cuûa khu vöïc. + Bieån Ñoâng vaø laõnh thoå xung quanh naèm ôû ñai noäi chí tuyeán nhieät ñôùi vaø xích ñaïo, nhaän ñöôïc moät nguoàn naêng löôïng lôùn cuûa Maët trôøi, trung bình 140 kcal/cm2/naêm, laø nguoàn taïo ra moät sinh khoái raát lôùn so vôùi caùc vuøng bieån, ñaûo vaø ven bôø oân ñôùi vaø caän cöïc. Coù theå sô boä chia ra 2 mieàn khí haäu laø mieàn Baéc vaø mieàn Nam bieån Ñoâng maø ranh giôùi vaøo khoaûng vó ñoä 14-15oB. Mieàn khí haäu Baéc bieån Ñoâng trong ñoù coù quaàn ñaûo Hoaøng Sa mang tính nhieät ñôùi ñaïi döông, khoâng coù muøa ñoâng laïnh, aám aùp quanh naêm, coøn mieàn khí haäu Nam bieån Ñoâng ñaëc tröng cho cheá ñoä khí haäu nhieät ñôùi xích ñaïo ñaïi döông, vôùi nhieät ñoä luoân cao vaø bieán thieân theo muøa khoâng lôùn. Bieån Ñoâng laø nôi hình thaønh hoaëc traøn vaøo cuûa nhieàu côn baõo nhieät ñôùi Thaùi Bình Döông, haøng naêm gaây nhieàu hieåm hoïa lôùn. + Vaøo muøa gioù Ñoâng Baéc khoái nöôùc töø Thaùi Bình Döông qua eo bieån Ñaøi Loan vaø Basi xaâm nhaäp vaøo bieån Ñoâng vaø lan truyeàn xuoáng ñeán vuøng ven bôø Nam Trung Boä Vieät Nam, ñoàng thôøi ôû trung taâm bieån Ñoâng hình thaønh moät xoaùy thuaän. Trong muøa chuyeån tieáp xuaân heø, gioù Ñoâng Baéc yeáu ñi vaø gioù Taây Nam phaùt trieån, treân bieån hình thaønh 2 xoaùy thuaän ôû baéc vaø nam bieån Ñoâng. Vaøo thôøi kyø muøa heø, nhaát laø vaøo caùc thaùng 6 ñeán 8, gioù Taây Nam ñaõ taïo doøng nöôùc maïnh töø bieån Java chaûy theo ñöôøng bôø bieån Vieät Nam theo höôùng TN-ÑB, cuoái cuøng thoaùt ra eo bieån Ñaøi Loan vaø Basi, ñoàng thôøi taïo ra moät xoaùy nghòch quy moâ lôùn ôû nam bieån Ñoâng, vôùi moät nhaùnh chuyeån veà phía ñoâng ñeå thoaùt ra bieån Sulu [1]. Hoaøn löu nöôùc bieån chi phoái cheá ñoä nhieät vaø moät phaàn cheá ñoä muoái cuûa lôùp nöôùc hoaït ñoäng cuûa bieån, cuõng quyeát ñònh söï phaân boá taøi nguyeân haûi saûn treân caùc vuøng bieån. Ñòa hình bôø, ñaùy bieån vaø cheá ñoä gioù ñaõ hình thaønh caùc vuøng nöôùc troài quy moâ lôùn gaén lieàn vôùi caùc ngö tröôøng quan troïng ôû ngoaøi khôi Bình Thuaän (Vieät Nam), taây baéc Luzon (Philippines) vaø cöûa soâng Chaâu Giang (Trung Quoác). + Cheá ñoä thuûy trieàu bieån Ñoâng do ñòa hình phöùc taïp cuûa ñaùy vaø bôø bieån neân raát ña daïng, vôùi thaønh phaàn soùng nhaät trieàu chieám öu theá veà bieân ñoä 78 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) . 2012 vaø naêng löôïng: nhaät trieàu ñeàu vaø nhaät trieàu khoâng ñeàu chieám haàu heát khoâng gian cuûa bieån, trong khi baùn nhaät trieàu vaø baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu chieám moät phaàn khieâm toán vôùi bieân ñoä nhoû. Ven bôø Vieät Nam cheá ñoä thuûy trieàu cuõng raát ña daïng vaø ñaëc saéc, töø nhaät trieàu ñeàu (Hoøn Daáu), baùn nhaät trieàu ñeàu (Thuaän An) ñeán nhaät trieàu khoâng ñeàu (Quy Nhôn), roài tieáp ñeán baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu (Vuõng Taøu), vaø laïi nhaät trieàu khoâng ñeàu ôû Raïch Giaù. Ñoä cao möïc nöôùc trieàu coù 2 cöïc ñaïi ôû Hoøn Daáu vaø Vuõng Taøu vaø 2 cöïc tieåu ôû Thuaän An vaø Raïch Giaù. Nhö vaäy do vò trí ñòa lyù vaø caáu truùc khoâng gian, bieån Ñoâng vaø caùc vuøng ñaát laân caän coù ñöôïc ñieàu kieän töï nhieân ña daïng, taøi nguyeân sinh vaät vaø phi sinh vaät phong phuù, nhöng cuõng gaëp khoâng ít khoù khaên do nhieàu loaïi thieân tai gaây ra. 2. Vò theá ñòa-kinh teá 2.1. Bieån Ñoâng-nguoàn taøi nguyeân lôùn cho cö daân xung quanh Taøi nguyeân bieån Ñoâng ñöôïc ñaùnh giaù chuû yeáu laø haûi saûn, daàu khí, giao thoâng vaän taûi vaø du lòch, tuy nhieân caùc con soá chính thöùc veà caùc tieàm naêng naøy coøn chöa ñöôïc nghieân cöùu ñaày ñuû. Trung Quoác döï ñoaùn taøi nguyeân haûi saûn vaø daàu khí cuûa bieån Ñoâng coù giaù trò leân ñeán haøng nghìn tyû USD. Hoï cuõng ñaùnh giaù tieàm naêng daàu khí bieån Ñoâng ñeán 213 tyû thuøng, rieâng Tröôøng Sa ñeán 105 tyû thuøng (17,7 tyû taán) [3]. Veà haûi saûn theo ñaùnh giaù cuûa Vieät Nam, tröõ löôïng caù toaøn vuøng bieån Vieät Nam laø 3.072 ngaøn taán, vaø khaû naêng khai thaùc laø 1.426 ngaøn taán [1]. Veà daàu khí, caùc nhoùm beå treân theàm luïc ñòa cuûa Vieät Nam ñaõ ñöôïc sô boä ñaùnh giaù, vôùi tröõ löôïng vaø tieàm naêng döï baùo khoaûng 3,5-4,4 tyû taán daàu quy ñoåi; rieâng nhoùm beå Tröôøng Sa vieäc ñieàu tra, thaêm doø coøn haïn cheá, tieàm naêng döï baùo khoaûng 3.330-6.680 trieäu taán daàu quy ñoåi [1]. Phía baéc, ñoâng vaø nam bieån Ñoâng nhieàu beå daàu khí ñang ñöôïc thaêm doø vaø khai thaùc thuoäc caùc nöôùc Trung Quoác, Philippines, Indonesia, Malaysia, Brunei, Thaùi Lan. Naêm 2009, Vieät Nam khai thaùc töø bieån Ñoâng 16,3 trieäu taán daàu vaø 8,0 tyû m3 khí; khai thaùc 1.568,8 ngaøn taán caù bieån; 413,1 ngaøn taán toâm nuoâi; 718 ngaøn taán muoái; löôïng haøng hoùa qua caùc caûng bieån khoaûng 52 trieäu taán. Möùc ñoä khai thaùc taøi nguyeân bieån cuûa Vieät Nam coøn thaáp so vôùi khu vöïc, haøng naêm ñaït giaù trò khoâng nhieàu so vôùi GDP toaøn quoác (naêm 2009 xuaát khaåu 6,194 tyû USD daàu thoâ vaø 4,251 tyû USD haøng thuûy saûn) [2]. Trong khi ñoù, caùc nöôùc trong khu vöïc ñaõ coù nhieàu truyeàn thoáng khai thaùc bieån, nhaát laø veà haûi saûn vaø daàu khí. Naêm 2010 saûn löôïng daàu khí ngoaøi khôi cuûa Trung Quoác laàn ñaàu tieân vöôït moác 50 trieäu taán/naêm. Hieän taïi caùc khu khai thaùc ôû ngoaøi khôi Palawan chieám 50% toaøn boä soá daàu tieâu thuï taïi Philippines [3]. Nhö vaäy coù theå thaáy laø haøng naêm bieån Ñoâng cung caáp cho caùc nöôùc trong khu vöïc moät khoái löôïng taøi nguyeân voâ cuøng lôùn, giaù trò coù theå leân ñeán haøng traêm tyû USD. Ñaëc bieät du lòch bieån-ñaûo cuûa caùc nöôùc cuõng ñaõ raát phaùt trieån, haøng naêm ñoùn haøng chuïc trieäu khaùch quoác teá, cuøng vôùi ñoù laø nguoàn thu nhaäp raát lôùn veà dòch vuï 79Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) . 2012 caûng bieån quoác teá, nhö Singapore, Hoàng Koâng. Ngöôøi ta öôùc tính laø coù ñeán 500 trieäu ngöôøi soáng phuï thuoäc vaøo bieån Ñoâng. 2.2. Bieån Ñoâng - con ñöôøng huyeát maïch cho nhieàu nöôùc treân theá giôùi Bieån Ñoâng hieän taïi vaø töông lai coù yù nghóa soáng coøn ñoái vôùi cö daân caùc quoác gia trong khu vöïc; vaø khoâng nhöõng theá, bieån Ñoâng coøn quan troïng cho caû nhieàu nöôùc khaùc nöõa, trong ñoù coù Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Myõ... Ngöôøi ta ñaõ noùi nhieàu veà con ñöôøng haøng haûi huyeát maïch qua bieån Ñoâng, trong ñoù nhaán maïnh ñeán söï kieän haøng naêm treân moät nöûa troïng taûi taøu haøng hoùa cuûa theá giôùi qua vuøng bieån naøy. Ñöôøng qua bieån Ñoâng cung caáp hôn 80% daàu thoâ cho Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Ñaøi Loan; vaø nhìn chung cung öùng khoaûng 2/3 naêng löôïng cho Haøn Quoác, 60% cho Nhaät Baûn vaø Ñaøi Loan. Ngoaøi ra ñoái vôùi Nhaät Baûn 45% khoái löôïng haøng hoùa xuaát khaåu laø qua bieån Ñoâng; trong khi ñoái vôùi Trung Quoác qua bieån Ñoâng coù 29/39 tuyeán ñöôøng haøng haûi, 60% haøng hoùa xuaát nhaäp khaåu, vaø 70% daàu moû nhaäp khaåu [3]. Nhìn chung lieân quan ñeán bieån Ñoâng coù tôùi 5/10 tuyeán haøng haûi lôùn nhaát cuûa theá giôùi, gaén vôùi taát caû caùc vuøng bieån treân theá giôùi, haøng ngaøy coù ñeán 250-300 taøu qua laïi, vaø haøng naêm hôn moät nöûa soá taøu chôû daàu sieâu caáp cuûa theá giôùi qua vuøng bieån naøy; nhö vaäy coù theå noùi raèng bieån Ñoâng laø moät trong caùc trung taâm quan troïng nhaát cuûa theá giôùi veà maët giao thoâng vaän taûi bieån vaø gaén vôùi neàn kinh teá khoâng nhöõng cuûa caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ, maø caû Ñoâng AÙ, Nam AÙ, chaâu AÂu, UÙc vaø chaâu Myõ [3]. Phaûi noùi raèng giao thöông nhoän nhòp hieän nay treân bieån Ñoâng laø coù nguoàn goác saâu xa töø trong quaù khöù, khi taïi nôi ñaây ñaõ töøng toàn taïi moät con ñöôøng tô luïa vaø goám söù treân bieån, noái Ñòa Trung Haûi, AÁn Ñoä Döông vôùi Thaùi Bình Döông. Nhieàu thöông nhaân AÛ Raäp ñaõ goïi bieån Ñoâng laø bieån Champa, vaø ôû Vieät Nam caùc thöông caûng lôùn Hoäi An, Vaân Ñoàn ñaõ moät thôøi thònh vöôïng [4]. 2.3. Bieån Ñoâng vôùi caùc neàn kinh teá raát cheânh leäch bao quanh Neáu xeùt vò trí ñòa lyù cuûa bieån Ñoâng treân bình dieän Ñoâng vaø Nam AÙ veà maët kinh teá ta seõ thaáy moät quang caûnh nhö sau: + Tröïc tieáp bao quanh bieån Ñoâng laø nhöõng quoác gia coù neàn kinh teá naêng ñoäng, toác ñoä phaùt trieån cao, nhöng coù toång saûn phaåm trong nöôùc (GDP) raát khaùc nhau, noùi leân ñoä cheânh leäch raát lôùn veà tieàm löïc kinh teá, taäp trung chuû yeáu ôû phía baéc vaø sau ñoù laø phía nam bieån Ñoâng. Trung Quoác ôû phía baéc vôùi GDP 5.434 tyû USD, ñöùng thöù 3 theá giôùi (naêm 2009) cuøng vôùi Ñaøi Loan (333 tyû USD, thöù 26) vaø Hoàng Koâng (206 tyû USD, thöù 40); ñoái dieän ôû phía nam laø caùc nöôùc Indonesia (468 tyû USD, thöù 19), Malaysia (212 tyû USD, thöù 39), Singapore (176 tyû USD, thöù 44), vaø Brunei (14 tyû USD, thöù 105); coù 3 nöôùc ôû phía taây laø Thaùi Lan (268 tyû USD, thöù 35), Vieät Nam (89 tyû USD, thöù 60), vaø Campuchia (11 tyû USD, thöù 119); ôû phía ñoâng chæ coù duy nhaát Philippines (156 tyû USD, thöù 47) (theo Wikipedia). Nhö vaäy neáu laáy toång saûn phaåm trong nöôùc cuûa Philippines laø moät ñôn vò, thì caùc nöôùc vaø vuøng laõnh thoå ôû phía baéc bieån Ñoâng coù tieàm löïc kinh teá lôùn ñeán 38,3 ñôn vò, trong 80 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) . 2012 khi phía nam ñaït 5,6 ñôn vò, vaø caùc quoác gia phía taây chæ ñaït 2,3 ñôn vò; ñieàu ñoù coù nghóa caùc nöôùc vaø vuøng laõnh thoå phía baéc tieàm löïc kinh teá lôùn gaáp 6,8 laàn phía nam vaø gaáp 16,2 laàn phía taây. + Ngoaøi ra neáu xeùt moät baùn kính 3.000km quanh bieån Ñoâng ta cuõng thaáy caùc quoác gia phía baéc (Nhaät Baûn, Haøn Quoác) coù tieàm löïc kinh teá hôn haún caùc quoác gia ôû phía nam (UÙc) vaø phía taây (AÁn Ñoä), laàn löôït lôùn gaáp 7,6 laàn vaø 4,8 laàn. + Söï phaân boá tieàm löïc kinh teá cuûa caùc quoác gia khoâng caân ñoái quanh bieån Ñoâng mang yù nghóa ñòa-kinh teá, raát coù theå cuõng coù aûnh höôûng ñeán caùch öùng xöû ñoái vôùi caùc vaán ñeà thuoäc phaïm truø ñòa-chính trò bieån Ñoâng, trong ñoù coù vaán ñeà quaûn lyù vaø söû duïng caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân cuûa bieån naøy. Ñoàng thôøi, nhö trong phaàn haøng haûi ñaõ neâu ôû treân, caùc quoác gia phía baéc bieån Ñoâng moät maët coù öu theá tuyeät ñoái veà kinh teá so vôùi caùc quoác gia khaùc, nhöng maët khaùc laïi phuï thuoäc quaù chaët cheõ vaøo tuyeán haøng haûi huyeát maïch qua bieån naøy ñeå phaùt trieån, vaø ñieàu ñoù cuõng coù theå ñaët ra nhieàu tieàn ñeà khaùc nhau, nhö vieäc hôïp taùc baûo veä taøi nguyeân, moâi tröôøng, an ninh vuøng bieån vaø cuøng nhau phaùt trieån; hoaëc caùch öùng xöû theo lôïi ích quoác gia ñôn phöông... 3. Vò theá ñòa-chính trò 3.1. Nôi giao thoa cuûa nhieàu neàn vaên hoùa + Bieån Ñoâng vaø caùc laõnh thoå bao quanh (coù theå goïi goäp laø khu vöïc bieån Ñoâng) chính laø nôi gaëp gôõ cuûa hai neàn vaên hoùa lôùn cuûa chaâu AÙ laø Trung Quoác vaø AÁn Ñoä töø haøng ngaøn naêm nay, vaø caû vaên hoùa Taây AÂu, töø theá kyû 16-17, vôùi söï coù maët cuûa haàu heát caùc toân giaùo chính treân theá giôùi. Treân phaàn bôø luïc ñòa phaùt trieån chuû yeáu laø ñaïo Phaät, coøn treân phaàn bôø quaàn ñaûo laø ñaïo Hoài vaø caùc ñaïo khaùc, maø nguoàn goác xuaát phaùt töø Nam AÙ vaø Taây AÙ. Ngoaøi ra coøn coù Coâng giaùo phaùt trieån ôû moät soá nöôùc. Nhìn chung, vaán ñeà toân giaùo vaø saéc toäc chöa phaûi laø vaán ñeà noùng cuûa khu vöïc naøy, maëc duø cuõng ñaõ coù caùc xung ñoät. Nhö vaäy khu vöïc bieån Ñoâng laø moät khoâng gian coù neàn vaên hoùa raát ña daïng, coù söï phaân hoùa theo laõnh thoå luïc ñòa vaø bieån. AÛnh höôûng vaên hoùa Trung Hoa chuû yeáu ôû moät phaàn baùn ñaûo Ñoâng Döông, coøn vaên hoùa AÁn Ñoä coù phaïm vi aûnh höôûng roäng raõi hôn, caû treân luïc ñòa vaø haàu heát treân caùc quaàn ñaûo. Vaø taát caû caùc aûnh höôûng ñoù ñaõ ñöôïc tieáp thu, choïn loïc vaø phaùt trieån theo ñaëc ñieåm cuûa moãi daân toäc, moãi vuøng laõnh thoå, ñeå cuoái cuøng taïo neân moät Ñoâng Nam AÙ vôùi moät neàn vaên hoùa baûn ñòa ña daïng vaø ñaëc saéc. Söï ña daïng veà vaên hoùa cuûa khu vöïc ñaõ vaø seõ khoâng theå laø trôû ngaïi cho vieäc hôïp taùc phaùt trieån, maø Hieäp hoäi caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ (ASEAN) laø moät minh chöùng. + Thöïc ra trong quaù khöù töø thôøi kyø tieàn söû, vieäc giao löu vaø giao thoa vaên hoùa cuõng ñaõ töøng xaûy ra ôû khu vöïc bieån Ñoâng, nhö caùc neàn vaên hoùa Haï Long, Sa Huyønh, Ñoâng Sôn, vaø nhö GS Traàn Quoác Vöôïng ñaõ khaúng ñònh, vaøo cuoái thôøi kyø Ñaù môùi-ñaàu Kim khí, taïi khu vöïc Ñoâng Nam Boä Vieät Nam - moät trung taâm luyeän kim (ñoàng vaø saét) ñaõ coù moái quan heä giao löu kinh teá-xaõ hoäi vôùi caû Non Nok Tha, Ban Chang (Thaùi Lan), vôùi Palawan, Bali..., cuõng nhö vôùi Ryukyu (Löu Caàu Quoác) maø Okinawa laø hoøn ñaûo chính vôùi caûng thò Naha [4]. Giao löu vaên hoùa ôû khu vöïc bieån Ñoâng coù leõ coøn xa xöa hôn, 81Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) . 2012 khi maø möïc nöôùc bieån thaáp hôn hieän nay treân traêm meùt vaøo thôøi kyø baêng haø laàn cuoái cuøng. 3.2. Nôi laø maûnh ñaát cuûa cheá ñoä thöïc daân, nôi ñoái ñaàu trong chieán tranh laïnh vaø ñòa baøn cuûa cöôùp bieån + Caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ vaø caû Trung Quoác ñaõ moät thôøi laø ñòa baøn chinh phuïc cuûa caùc ñeá quoác phöông Taây, nhö Phaùp, Anh, Haø Lan, Boà Ñaøo Nha, Taây Ban Nha, Myõ vaø caû Nhaät Baûn, trôû thaønh caùc xöù thuoäc ñòa, baûo hoä, hay moät hình thöùc phuï thuoäc naøo ñoù. Vaø moät ñieåm chung cuûa taát caû caùc daân toäc khu vöïc bieån Ñoâng laø baèng hình thöùc vaø möùc ñoä khaùc nhau ñaõ laàn löôït trôû thaønh caùc quoác gia ñoäc laäp sau Theá chieán II. ÔÛ ñaây tinh thaàn daân toäc ñaõ ñoäng vieân ñöôïc loøng yeâu nöôùc cuûa nhaân daân caùc quoác gia ñöùng leân giaûi phoùng ñaát nöôùc. Tuy nhieân, caùc quyeát ñònh cuûa caùc nöôùc Ñoàng Minh thaéng traän, maø phaàn lôùn xuaát phaùt töø quyeàn lôïi cuûa hoï, ñaõ coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán tieán trình phaùt trieån tieáp theo cuûa lòch söû caän ñaïi khu vöïc naøy, ñeå taïo neân moät kòch baûn ñòa-chính trò môùi. + Chính do söï hình thaønh sau Theá chieán II moät khoâng gian thoáng nhaát kheùp kín roäng lôùn töø AÂu sang AÙ cuûa moät hình thaùi cheá ñoä xaõ hoäi môùi-cheá ñoä xaõ hoäi chuû nghóa, maø treân theá giôùi ñaõ naûy sinh moät cuoäc chieán tranh laïnh giöõa 2 phe: phe coù cheá ñoä xaõ hoäi môùi (Xaõ hoäi chuû nghóa) vôùi phe duy trì cheá ñoä xaõ hoäi cuõ, ñöôïc goïi vôùi caùc teân khaùc nhau (phe Ñeá quoác, Thöïc daân môùi, thaäm chí phe Daân chuû...). Vaø cuoäc chieán tranh laïnh ñoù xaûy ra treân toaøn dieän cuûa cuoäc soáng xaõ hoäi cuûa theá giôùi, vaø ñöôïc theå hieän taäp trung taïi moät soá ñieåm cöïc noùng (döôùi daïng chieán tranh cuïc boä) ôû beân rìa khoâng gian thoáng nhaát ñoù, laø nôi coù vò theá ñòa-chính trò quan troïng nhaát cho caû hai phe. Vaø chính Trieàu Tieân vaø Vieät Nam ñaõ trôû thaønh caùc ñieåm noùng aáy. + Nhö vaäy laø trong nhieàu theá kyû, Ñoâng Nam AÙ thuoäc khu vöïc bieån Ñoâng ñaõ trôû thaønh khu vöïc trung taâm ñaày bieán ñoäng veà chính trò, laø nôi ñaáu tranh giöõa phong traøo giaûi phoùng daân toäc vôùi chuû nghóa ñeá quoác, thöïc daân cuõ vaø môùi, nôi ñaáu tranh giöõa caùc quyeàn lôïi giai caáp vaø caùc theå cheá xaõ hoäi khaùc nhau. Vaäy yeáu toá naøo ñaõ taïo neân tình theá ñoù cuûa khu vöïc bieån Ñoâng? Vaø caâu traû lôøi khoâng theå naøo khaùc: taàm quan troïng quaù lôùn veà ñòa-chính trò cuûa khu vöïc. ÔÛ ñoù theå hieän taát caû caùc moái quan heä khoâng-thôøi gian, quan heä cuûa chính caùc maâu thuaãn cuûa thôøi ñaïi moät caùch saâu saéc nhaát: quan heä giöõa Ñoâng vaø Taây, giöõa Baéc vaø Nam, giöõa Bieån vaø Luïc ñòa, quan heä giöõa truyeàn thoáng vaø phi truyeàn thoáng, quan heä giöõa caùc heä tö töôûng, caùc hoïc thuyeát môùi vaø cuõ... Noùi toùm laïi, do naèm ôû moät khoâng gian laø “ngaõ tö” cuûa theá giôùi, neân khu vöïc bieån Ñoâng duø muoán hay khoâng, duø töï nguyeäân hay bò eùp buoäc, ñaõ phaûi nhaän laáy “traùch nhieäm” giaûi quyeát caùc maâu thuaãn cuûa thôøi ñaïi, cuûa toaøn theá giôùi ! Laø con ñöôøng huyeát maïch haøng haûi vaø con ñöôøng tô luïa treân bieån, bieån Ñoâng trôû thaønh moät trong ba ñòa baøn cöôùp bieån noåi tieáng cuûa theá giôùi: cöôùp bieån Caribeâ, cöôùp bieån Somali (bieån AÛ Raäp) vaø cöôùp bieån treân bieån Ñoâng. Hình thaùi cöôùp bieån treân bieån Ñoâng heát söùc phöùc taïp, coù theå khoâng chæ vì lyù do kinh teá thoâng thöôøng. 82 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) . 2012 Vaø sau chieán tranh laïnh, moät hình theá ñòa-chính trò môùi ñaõ hình thaønh ôû khu vöïc naøy, môû ra moät töông quan môùi vaø moät boái caûnh môùi, cuõng môû ra moät cô hoäi môùi cho phaùt trieån, nhöng cuõng ñaày thaùch thöùc. 3.3. Bieån Ñoâng - moät vò theá ñòa-quaân söï mang tính quoác teá + Vò theá ñòa-quaân söï cuûa bieån Ñoâng tröôùc heát ñöôïc xaùc ñònh bôûi chính vò trí “trung taâm” vaø vò trí “giao ñieåm” cuûa noù. Bieån Ñoâng laø trung taâm cuûa moät khoâng gian vaên hoùa, xaõ hoäi vaø kinh teá vaøo loaïi lôùn nhaát cuûa theá giôùi, coù theå so saùnh vôùi Ñòa Trung Haûi vaø vöôït xa bieån Caribeâ, laø trung taâm veà maët hình hoïc trong phaïm vi baùn kính 2.000-4.000km goàm caùc neàn vaên hoùa laâu ñôøi vaø coù söùc soáng beàn vöõng, caùc neàn kinh teá môùi noåi maïnh meõ nhaát cuûa theá giôùi, ñoàng thôøi ñoù cuõng laø caùc theá löïc coù tieàm löïc lôùn veà quaân söï. Bieån Ñoâng coøn ñöôïc nhaéc ñeán nhö laø moät giao ñieåm cuûa caùc luoàng truyeàn baù tö töôûng, tín ngöôõng, cuûa caùc cuoäc di daân môû mang khoâng gian soáng, cuûa caùc cuoäc baønh tröôùng vaø chinh phuïc... + Taàm quan troïng cuûa vò theá ñòa-quaân söï cuûa bieån Ñoâng coøn ñöôïc quyeát ñònh bôûi söï toàn taïi cuûa moät tuyeán ñöôøng haøng haûi huyeát maïch ñaõ neâu ôû treân, ñoàng thôøi cuõng coøn ñöôïc quyeát ñònh bôûi söï coù maët cuûa treân 500 caûng bieån phaân boá ñeàu khaép ven bôø cuûa caû 10 nöôùc vaø vuøng laõnh thoå xung quanh, taïo ñieàu kieän tieáp caän deã daøng cho moïi hoaït ñoäng quaân söï treân bieån. + Vaø ñieàu coát loõi laø ôû bieån Ñoâng ngoaøi heä thoáng caùc ñaûo ven bôø bao quanh, coøn coù maët 2 quaàn ñaûo roäng lôùn ôû trung taâm, phaân boá ñeàu ôû caû 2 phaàn Baéc vaø Nam cuûa noù; vaø chính caùc quaàn ñaûo naøy coù yù nghóa ñòa-quaân söï voâ cuøng quan troïng ñoái vôùi caû khu vöïc. Coù theå tröôùc ñaây, vaøo thôøi ñaïi chæ coù caùc taøu chieán chaïy baèng buoàm hoaëc hôi nöôùc, ngöôøi ta chöa haún quan taâm ñeán caùc quaàn ñaûo naøy nhö laø caùc vò trí quaân söï, nhöng trong Theá chieán II ngöôøi Nhaät ñaõ chieám caùc quaàn ñaûo naøy vaø söû duïng moät soá ñaûo ñeå laøm caùc caên cöù taøu ngaàm. Töø ñoù, ngöôøi ta ñaõ noùi ñeán ai laøm chuû caùc quaàn ñaûo naøy ngöôøi ñoù coù theå kieåm soaùt vaø khoáng cheá ñöôïc toaøn boä hoaït ñoäng treân bieån cuûa caùc quoác gia bao quanh vaø taát nhieân laø kieåm soaùt tröïc tieáp ñöôïc taát caû caùc hoaït ñoäng giao thoâng vaän taûi bieån cuûa theá giôùi qua laïi treân bieån naøy, cuõng nhö caùc hoaït ñoäng bay treân khoâng phaän. Ñoù laø chöa keå ñeán vieäc kieåm soaùt vaø khoáng cheá ñöôïc nguoàn taøi nguyeân khoång loà haûi saûn vaø daàu khí cuûa bieån Ñoâng. Ñieàu ñoù caét nghóa vì sao hieän nay coù nhieàu nöôùc chieám ñoùng traùi pheùp treân hai quaàn ñaûo naøy, maø Vieät Nam coù ñaày ñuû baèng chöùng khoâng theå choái caõi veà chuû quyeàn cuûa mình ñoái vôùi hai quaàn ñaûo ñoù töø laâu ñôøi. Ngöôøi Myõ quan taâm ñeán bieån Ñoâng coù leõ tröôùc heát laø vaán ñeà töï do haøng haûi, bôûi vì lôïi ích cuûa nöôùc Myõ phuï thuoäc raát nhieàu vaøo hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu, maø moät phaàn quan troïng ñi qua vuøng bieån naøy, vaø ñoàng thôøi taát nhieân laø caû baûn thaân vò theá ñòa-chính trò, ñòa-quaân söï voâ cuøng quan troïng cuûa noù. Neáu coù moät theá löïc muoán ñoäc chieám bieån Ñoâng, thì khoâng chæ vì nhöõng lôïi ích kinh teá to lôùn veà daàu khí vaø haøng haûi, maø coøn caû tham voïng khoáng cheá veà quaân söï khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. 83Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) . 2012 III. Vaán ñeà hôïp taùc khu vuïc vaø khai thaùc taøi nguyeân bieån Ñoâng 1. Hôïp taùc thay cho ñoái ñaàu Ñaõ traûi qua nhieàu theá kyû khoâng bình yeân, cö daân cuûa khu vöïc bieån Ñoâng taát nhieân mong muoán sau chieán tranh laïnh môû ra moät thôøi ñaïi môùi hoøa bình vaø hôïp taùc, vaø bieån Ñoâng seõ trôû thaønh moät caây caàu lôùn, keát noái caùc daân toäc xung quanh thaønh moät khoái, chung soáng höõu nghò vaø haïnh phuùc. Tuy nhieân, sau chieán tranh laïnh, khi vaán ñeà xung ñoät “hai phe” khoâng coøn toàn taïi, thì laïi noåi leân vaán ñeà “lôïi ích quoác gia”, vaø ñieàu ñoù ñaõ laøm cho bieån Ñoâng chöùng kieán nhieàu vuï ñuïng ñoä ñoå maùu. Ngaøy nay maëc duø thieän chí cuûa nhieàu nöôùc ñaõ ñöôïc theå hieän roõ, trong ñoù coù Vieät Nam, tình hình bieån Ñoâng theo ñaùnh giaù cuûa nhieàu giôùi quan saùt laø ñang raát caêng thaúng, vì coù theå xaûy ra ñuïng ñoä baát cöù luùc naøo, ñoàng thôøi vôùi vieäc chaïy ñua quaân söï, trong ñoù coù trang bò vuõ khí môùi, laø ñieàu chæ thích hôïp vaø thaäm chí coøn coù lôïi cho caùc nöôùc coù tieàm löïc kinh teá maïnh nhö ñaõ neâu ôû treân. Ñaây laø moät thaùch thöùc raát lôùn ñoái vôùi nhaân daân khu vöïc bieån Ñoâng, ñoøi hoûi moät caùch öùng xöû tænh taùo, xaây döïng vaø höõu nghò, theo ñuùng luaät phaùp quoác teá vaø caùc giaù trò vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa khu vöïc. Nhaân daân caùc nöôùc khu vöïc bieån Ñoâng vôùi nguyeän voïng hôïp taùc, traùnh ñoái ñaàu caàn luoân luoân caûnh giaùc tröôùc moïi yù ñoà chia reõ döïa vaøo söï khaùc bieät veà vò trí ñòa lyù, veà daân toäc, toân giaùo, hoaëc chính quyeàn lôïi quoác gia. Ñoù laø moät “keá” maø nhieàu nöôùc töø coå ñaïi ñeán hieän ñaïi ñaõ duøng ñeå chia reõ caùc nöôùc ñoái phöông döïa vaøo nhöõng khaùc bieät veà vò theá ñòa-chính trò cuûa moãi nöôùc trong caùc nöôùc ñoù. 2. Vieät Nam vaø vieäc khai thaùc taøi nguyeân vò theá bieån Ñoâng Vieät Nam laø moät quoác gia bieån, coù truyeàn thoáng quaûn lyù vaø khai thaùc caùc vuøng bieån thuoäc quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø Tröôøng Sa töø laâu ñôøi, ñoù laø vuøng laõnh thoå khoâng theå taùch rôøi cuûa Vieät Nam. Vieät Nam yeâu chuoäng hoøa bình, chuû tröông giaûi quyeát moïi tranh chaáp treân bieån Ñoâng thoâng qua ñaøm phaùn treân cô sôû toân troïng luaät phaùp quoác teá, nhöng quyeát baûo veä ñeán cuøng chuû quyeàn quoác gia thieâng lieâng veà bieån ñaûo do cha oâng ñeå laïi. Caùc nghò quyeát cuûa Boä Chính trò veà chieán löôïc phaùt trieån kinh teá bieån, cuõng nhö caùc quyeát ñònh cuûa Chính phuû veà quy hoaïch phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi caùc vuøng bieån, ven bieån vaø haûi ñaûo ñaõ chæ roõ caùc muïc tieâu vaø nhieäm vuï cuï theå cuûa caùc ngaønh, caùc caáp vaø caùc ñòa phöông, cuõng nhö caùc taäp theå vaø moãi ngöôøi daân phaûi laøm gì ñeå bieán nöôùc ta ñeán naêm 2020 thaønh moät quoác gia maïnh veà bieån. Moät trong caùc nhieäm vuï quan troïng cuûa quaù trình ñoù laø coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc veà bieån Ñoâng. Trong höôùng ñieàu tra cô baûn veà bieån Vieät Nam noùi rieâng vaø bieån Ñoâng noùi chung, noåi leân vaán ñeà veà ñieàu tra nghieân cöùu taøi nguyeân vò theá cuøng caùc kyø quan sinh thaùi vaø ñòa chaát cuûa vuøng bieån vaø haûi ñaûo, vaø ñònh höôùng khai thaùc coù hieäu quaû daïng taøi nguyeân môùi meû naøy. Moät soá vaán ñeà cô baûn trong ñoù coù theå neâu sau ñaây: + Söû duïng coù hieäu quaû taøi nguyeân vò theá cuûa heä thoáng ñaûo ven bôø, cuõng nhö heä thoáng ñaûo trong quaàn ñaûo Tröôøng Sa (Hoaøng Sa coøn ñang bò chieám 84 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) . 2012 ñoùng), veà caû vò theá töï nhieân, ñòa- kinh teá vaø ñòa-chính trò. Ñaëc bieät nghieân cöùu vaø trieån khai vieäc söû duïng caùc ñaûo cho phaùt trieån du dòch sinh thaùi, cho nhieäm vuï caûnh baùo thieân tai, laøm dòch vuï vaø haäu caàn cho caùc hoaït ñoäng treân bieån, ñaëc bieät cho ñaùnh baét haûi saûn. Phaùt huy vai troø laø nhöõng vò trí tieàn tieâu vaø tieàn tieâu-bieân giôùi treân bieån cuûa caùc heä thoáng ñaûo, xaây döïng caùc ñaûo thaønh caùc vò trí phoøng thuû vöõng chaéc khoâng theå bò ñaùnh baïi, ñaëc bieät caùc ñaûo naèm beân caùc tuyeán ñöôøng giao thoâng quan troïng trong nöôùc vaø quoác teá; vaø ôû quaàn ñaûo Tröôøng Sa laø caùc ñaûo naèm trong caùc cuïm ñaûo coù söï chieám ñoùng cuûa nöôùc ngoaøi (nhö ôû cuïm Nam Yeát coù caû Trung Quoác laãn Ñaøi Loan). + Cuõng vaäy, ñoái vôùi caùc thuûy vöïc vuõng vònh, caàn ñöôïc nghieân cöùu söû duïng coù hieäu quaû vaøo caùc muïc ñích caàu caûng, giao thoâng vaø quaân söï, cuøng vôùi caùc muïc ñích veà du lòch vaø ngö nghieäp. Rieâng ñoái vôùi quaàn ñaûo Tröôøng Sa, caàn toå chöùc nghieân cöùu chi tieát caùc ñaàm nöôùc noâng, coøn goïi laø caùc vuïng bieån, naèm giöõa caùc atol (raïn san hoâ voøng) veà caùc ñieàu kieän ñòa chaát-ñòa maïo, haûi vaên, caùc taøi nguyeân sinh vaät vaø phi sinh vaät; ñaëc bieät caàn ño ñaïc chính xaùc beà maët ñòa hình, xaùc ñònh caùc tuyeán luoàng taøu ra-vaøo, phuïc vuï cho quaân söï vaø ngö nghieäp (caùc ñaàm naøy cuõng coù theå laø caùc nôi traùnh gioù baõo). Ñoái vôùi taát caû caùc theàm san hoâ bao quanh caùc ñaûo vaø ñaù ngaàm ñeán ñoä saâu 30m (hoaëc ñeán 200m, tuøy töøng nhoùm ñaûo) cuõng caàn nghieân cöùu chi tieát beà maët ñòa hình, thieát laäp caùc luoàng taøu caäp ñaûo vôùi caùc phöông vò thích hôïp cho töøng muøa gioù cuõng nhö ñieàu kieän cuï theå (nhö vò trí töông quan vôùi caùc ñaûo, ñaù xung quanh, nhaát laø khi coù nöôùc khaùc chieám ñoùng) cuûa töøng ñaûo, ñaù. + Nghieân cöùu xaây döïng vaø coâng boá chính thöùc caùc tuyeán ñöôøng thuûy hoaït ñoäng thöôøng xuyeân cuûa huyeän ñaûo Tröôøng Sa, noái vôùi ñaát lieàn cuõng nhö noái vôùi caùc ñaûo, ñaù cuûa thò traán Tröôøng Sa, vaø caùc xaõ ñaûo Song Töû Taây vaø Sinh Toàn. + Cuõng ôû Tröôøng Sa, toå chöùc ñieàu tra cô baûn vaø nghieân cöùu caùc chuyeân ñeà ñoàng boä ñeå coù theå thaønh laäp vaø coâng boá moät Khu baûo toàn bieån quoác gia. Trong ñoù ñaëc bieät quan taâm xaùc laäp caùc di saûn quyù hieám veà ñòa chaát-ñòa maïo, cuõng nhö caùc giaù trò cuûa caùc kyø quan sinh thaùi, cuøng giaù trò myõ hoïc cuûa caùc caûnh quan ñoäc ñaùo döôùi nöôùc cuûa caùc raïn san hoâ voøng vuøng nhieät ñôùi. Ñoàng thôøi xaùc laäp moät tuyeán du lòch sinh thaùi ñaûo bieån, baûo ñaûm an toaøn, vaøo caùc thôøi ñieåm thích hôïp trong naêm, ñeå giôùi thieäu caùc giaù trò vaø caùc kyø quan ñoù cho nhaân daân, nhaát laø giôùi treû. + Ñoái vôùi heä thoáng ñaûo ven bôø caàn ñaëc bieät öu tieân ñaàu tö cho nghieân cöùu vaø xaây döïng keát caáu haï taàng kyõ thuaät taïi caùc ñaûo sau: Vónh Thöïc, Traàn, Thanh Lam, Haï Mai, Baïch Long Vó, Hoøn Meâ, Hoøn Maét, Coàn Coû, Cuø Lao Chaøm, Lyù Sôn, Cuø Lao Xanh, Hoøn Tre, Phuù Quyù, Coân Ñaûo, Hoøn Khoai, Thoå Chu, Phuù Quoác vaø Hoøn Ñoác. Ñoù laø caùc ñaûo coù vò theá quan troïng - nhöõng ñaûo tieàn tieâu vaø tieàn tieâu-bieân giôùi. Coøn ñoái vôùi caùc ñaûo trong quaàn ñaûo Tröôøng Sa, moãi ñaûo, ñaù ñeàu laø moät vò trí tieàn tieâu vaø tieàn tieâu-bieân giôùi, caàn ñöôïc öu tieân treân heát moät caùch toaøn dieän, trong ñoù noåi leân moät soá cuïm ñaûo, ñaù coù vò trí quan troïng nhaát: Song Töû Taây-Ñaù Nam, Nam Yeát-Sôn Ca, Sinh Toàn-Len Ñao-Coâ Lin, Ñaù 85Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) . 2012 Ñoâng-Tröôøng Sa-Ñaù Laùt, tuyeán caùc baõi vaø ñaù Vuõng Maây-An Bang-Thuyeàn Chaøi-Nuùi Coâ-Tieân Nöõ. + Nghieân cöùu ñaët teân Vieät thoáng nhaát vaø coâng boá cho taát caû caùc ñoái töôïng ñòa lyù trong vuøng bieån Vieät Nam chöa coù teân, nhö caùc daõy nuùi, khoái nuùi, caùc cao nguyeân, caùc heûm vöïc, caùc loøng chaûo, caùc vuïng bieån, baõi ngaàm, caùc atol... Ngoaøi ra cuõng soaùt xeùt laïi vaø coâng boá chính thöùc toaøn boä teân caùc ñaûo, ñaù, baõi... cuûa quaàn ñaûo Hoaøng Sa, Tröôøng Sa vaø laän caän.(*) L Ñ A - T Ñ T TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Leâ Ñöùc Toá (chuû bieân), Leâ Ñöùc An, vaø nnk., Bieån Ñoâng, taäp I: Khaùi quaùt veà bieån Ñoâng, 230 trang, Nxb Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi, Haø Noäi (2003). Taùi baûn coù söûa chöõa vaø boå sung, 316 trang, Nxb Khoa hoïc Töï nhieân vaø Coâng ngheä, Haø Noäi (2009). 2. Toång cuïc Thoáng keâ, Nieân giaùm thoáng keâ naêm 2009, Nxb Thoáng keâ, Haø Noäi (2011). 3. Trang thoâng tin ñieän töû Nghieân cöùu bieån Ñoâng [nghiencuubiendong.vn]. 4. Traàn Quoác Vöôïng, Vieät Nam caùi nhìn ñòa-vaên hoùa, 495 trang, Nxb Vaên hoùa daân toäc, Haø Noäi (1999). TOÙM TAÉT Vò theá bieån Ñoâng treân bình ñoà chaâu AÙ vaø theá giôùi ñöôïc ñaùnh giaù theo 3 tieâu chí laø vò theá töï nhieân, vò theá ñòa-kinh teá vaø vò theá ñòa-chính trò. Veà ñòa-kinh teá, bieån Ñoâng sôû höõu moät nguoàn taøi nguyeân lôùn cho caùc daân toäc xung quanh, laø con ñöôøng haøng haûi huyeát maïch cho nhieàu nöôùc treân theá giôùi, ñoàng thôøi cuõng theå hieän roõ söï cheânh leäch raát lôùn veà tieàm löïc kinh teá cuûa caùc nöôùc bao quanh, töø ñoù naåy sinh nhieàu caùch öùng xöû khaùc nhau ñoái vôùi chính bieån Ñoâng. Veà ñòa-chính trò, do vò trí “ngaõ tö” vaø “trung taâm” cuûa mình, khu vöïc bieån Ñoâng laø nôi giao thoa cuûa nhieàu neàn vaên hoùa, laø maûnh ñaát cuûa cheá ñoä thöïc daân cuõ vaø môùi, nôi ñoái ñaàu trong chieán tranh laïnh, vaø laø nôi coù moät vò theá ñòa-quaân söï mang taàm quoác teá. Ngaøy nay, ñeå khai thaùc vaø baûo veä taøi nguyeân vaø moâi tröôøng bieån Ñoâng coù hieäu quaû, vaán ñeà cô baûn ñoái vôùi caùc daân toäc trong khu vöïc laø “hôïp taùc thay cho ñoái ñaàu”. Trong boái caûnh aáy, Vieät Nam caàn thöïc hieän moät soá nhieäm vuï cuï theå ñeå söû duïng hôïp lyù taøi nguyeân vò theá vuøng bieån chuû quyeàn cuûa mình. ABSTRACT THE POSITION OF EAST SEA The position values of East Sea (ES), on the map of Asia and the World, were estimated by three categories: physiographic, geo-economic, geo-politic positions. In term of geo- economy, provides the huge natural resources for surrounding nations, and is a key sea route for many countries in the world. Also, the very great difference in economic potentials of its surrounding countries has created many different behaviors for itself. In term of geo-politics related to its position of “crossroads” and “centre”, the ES basin is an area of many intersected cultures, occupied by colonial and neocolonial regimes, confronted during the cold war, and possesses a geomilitary position of international importance. For effective exploitation and conservation of resources and environment in ES, “cooperation instead of confrontation” is the key objective for all nations in the basin nowadays. In this situation, it is necessary for Vietnam to implement some concrete tasks for suitable utilization of position resources in its sovereign waters. * Baøi vieát trích töø Kyû yeáu Hoäi thaûo khoa hoïc vaø coâng ngheä bieån toaøn quoác laàn thöù V (Baûn CD), Haø Noäi, thaùng 10/2011, vôùi söï ñoàng yù cuûa caùc taùc giaû. BBT. View publication stats