Bước đầu nghiên cứu quỹ môi trường địa phương, đề xuất hình thành quỹ môi trường Quốc Gia

cùc ®èi víi b¶o vÖ m«i tr­êng. C¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n vµ nh÷ng kho¶n ®ãng gãp tù nguyÖn: Khi nhËn thøc m«i tr­êng ®­îc n©ng cao, ngµy cµng cã nhiÒu nhµ ®Çu t­ t­ nh©n còng nh­ c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i tù nguyÖn gãp vèn vµo QMT. Ngoµi ra còng cã mét phÇn ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc cho quü d­íi h×nh thøc cho vay kh«ng l·i hoÆc víi l·i suÊt thÊp. TiÒn l·i tõ c¸c kho¶n cho vay ®Çu t­ cña Quü: Th«ng qua h×nh thøc cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó x©y dùng hÖ thèng xö lý chÊt th¶i, Quü thu ®­îc mét kho¶n tiÒn l·i nhÊt ®Þnh bæ sung vµo nguån vèn cña m×nh. Ngoµi ra QMT ®Þa ph­¬ng cã thÓ huy ®éng nguån tµi trî, ®ãng gãp tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, tæ chøc phi chÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî nh­: Ng©n hµng ThÕ giíi (WB), Ng©n hµng Ph¸t triÓn ch©u ¸, Quü M«i tr­êng toµn cÇu (GEF), Quü ®éng thùc vËt hoang d· (WWF), Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn cña LHQ (UNDP), Ch­¬ng tr×nh M«i tr­êng cña LHQ (UNEP),... C¬ cÊu tæ chøc cña Quü §­îc thiÕt kÕ nh»m môc ®Ých hç trî c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng cña ®Þa ph­¬ng, m« h×nh tæ chøc cña QMT ®Þa ph­¬ng cÇn cã sù tham gia cña Së Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng, Së Tµi chÝnh VËt gi¸, Së KÕ ho¹ch - §Çu t­ vµ cña c¸c xÝ nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn ®Þa ph­¬ng. Mçi ®Þa ph­¬ng khi thiÕt kÕ QMT cña ®Þa ph­¬ng m×nh cã thÓ cã nh÷ng m« h×nh tæ chøc kh¸c nhau. Sau ®©y lµ m« h×nh mÉu tæ chøc mét QMT ®Þa ph­¬ng. Héi ®ång Qu¶n trÞ lµ c¬ quan qu¶n lý cao nhÊt toµn bé ho¹t ®éng cña QMT ®Þa ph­¬ng. Thµnh phÇn Héi ®ång Qu¶n trÞ Quü bao gåm: Gi¸m ®èc Së KHCNMT ®Þa ph­¬ng - Chñ tÞch Héi ®ång; Gi¸m ®èc Së KH vµ §T ®Þa ph­¬ng - Uû viªn Héi ®ång; Gi¸m ®èc Së Tµi chÝnh VËt gi¸ ®Þa ph­¬ng - Uû viªn Héi ®ång; Gi¸m ®èc Së C«ng nghiÖp ®Þa ph­¬ng - Uû viªn Héi ®ång; §¹i diÖn cña c¸c xÝ nghiÖp thµnh viªn cña Quü - Uû viªn Héi ®ång; §¹i diÖn cña UBND ®Þa ph­¬ng - Uû viªn Héi ®ång; C¸c ®¹i diÖn kh¸c (nÕu cÇn). Tr¸ch nhiÖm cña Héi ®ång Qu¶n trÞ lµ h­íng dÉn, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng sau: X¸c ®Þnh c¸c quy t¾c, ®iÒu kiÖn, thñ tôc vµ ph­¬ng ph¸p liªn quan ®Õn viÖc lËp, thÈm ®Þnh vµ phª chuÈn dù ¸n; Yªu cÇu ®Ö tr×nh kÕt qu¶ thÈm ®Þnh tµi chÝnh vµ thÈm ®Þnh m«i tr­êng ®èi víi c¸c dù ¸n xin hç trî vèn tõ Quü; Quy ®Þnh mäi ®iÒu kiÖn cho c¸c kho¶n hç trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc kho¶n vay tõ Quü; TiÕp xóc víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc ®Ó khai th¸c c¸c nguån vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn Quü; B¸o c¸o ®Þnh kú vÒ tiÕn ®é thùc hiÖn, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®Çu t­, x©y dùng kÕ ho¹ch triÓn khai ch­¬ng tr×nh cho UBND ®Þa ph­¬ng vµ c¸c cÊp qu¶n lý cã liªn quan. Ngoµi ra Héi ®ång Qu¶n trÞ cã quyÒn thµnh lËp mét Ban th­ ký cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o tr­íc Héi ®ång theo ®Þnh kú hµng quý. §øng ®Çu Ban th­ ký lµ Gi¸m ®èc ®iÒu hµnh Quü. Ban th­ ký cã nhiÖm vô thùc thi c¸c c«ng viÖc hµnh chÝnh cña Quü vµ c¸c bé phËn chøc n¨ng. NhiÖm vô chÝnh cña Ban th­ ký Quü lµ ®¶m b¶o cho Quü vËn hµnh ®­îc tr«i ch¶y. Trong ®ã c¸c chøc n¨ng nhiÖm vô c¬ b¶n lµ chuÈn bÞ c¸c kÕ ho¹ch vÒ: Dù trï thu chi; Ph©n bæ c¸c nguån vèn; Lùa chän vµ vËn hµnh dù ¸n; Qu¶n lý tµi chÝnh; Gi¸m s¸t c¸c dù ¸n ®ang vËn hµnh; TiÕn hµnh ®¸nh gi¸ dù ¸n. Quy tr×nh ra quyÕt ®Þnh Quy tr×nh ra quyÕt ®Þnh cña QMT ®Þa ph­¬ng cã thÓ ®­îc thùc hiÖn nh­ ë b¶ng sau: C¸c b­íc C¸c ho¹t ®éng B­íc 1: X¸c ®Þnh môc tiªu cña dù ¸n trªn c¬ së KÕ ho¹ch hµnh ®éng m«i tr­êng ®Þa ph­¬ng X©y dùng KÕ ho¹ch hµnh ®éng m«i tr­êng cho ®Þa ph­¬ng B­íc 2: X¸c ®Þnh tÝnh phï hîp cña dù ¸n ®èi víi c¸c yªu cÇu cña Quü trong viÖc hç trî tµi chÝnh cho dù ¸n Dùa trªn c¬ së quy chÕ qu¶n lý Quü, ®Æc biÖt lµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ: §èi t­îng ®­îc nhËn hç trî tõ Quü C¸c h×nh thøc hç trî tµi chÝnh cña Quü C¬ chÕ gi¶i ng©n v.v... B­íc 3: ThÈm ®Þnh dù ¸n ThÈm ®Þnh vÒ tµi chÝnh ThÈm ®Þnh vÒ m«i tr­êng B­íc 4: X¸c ®Þnh ph­¬ng thøc gi¶i ng©n Thùc hiÖn gi¶i ng©n C¸c h×nh thøc gi¶i ng©n QMT ®Þa ph­¬ng cã thÓ gi¶i ng©n d­íi c¸c h×nh thøc sau: Hç trî kh«ng hoµn l¹i; Hç trî l·i suÊt; Cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i. C¨n cø vµo c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau mµ QMT cã h×nh thøc hç trî kh¸c nhau phï hîp. II. Quü m«i tr­êng Hµ Néi Giíi thiÖu chung Qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ m«i tr­êng b»ng c¸c c«ng cô kinh tÕ - nh­ ®· tr×nh bµy ë ch­¬ng I - lµ h×nh thøc qu¶n lý mÒm dÎo, linh ho¹t vµ mang l¹i hiÖu qu¶ qu¶n lý cao nÕu kÕt hîp tèt víi c«ng cô ph¸p luËt. QMT víi t­ c¸ch lµ mét c«ng cô kinh tÕ qu¶n lý m«i tr­êng mang tÝnh khuyÕn khÝch ®· b¾t ®Çu ®­îc nghiªn cøu vµ ®i vµo ho¹t ®éng. ë ViÖt Nam ®· cã QMT ngµnh cña Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam (VINACOAL) thµnh lËp n¨m 1998 vµ Quü Gi¶m thiÓu « nhiÔm c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp TP. Hå ChÝ Minh. T¹i Hµ Néi, theo ®Ò xuÊt cña Dù ¸n VIE/97/007 (Dù ¸n do Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ thùc hiÖn víi sù hç trî cña Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn LHQ (UNDP) vµ ChÝnh phñ Thuþ SÜ nh»m môc tiªu g¾n kÕt c¸c c©n nh¾c m«i tr­êng vµo qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ®Çu t­), mét QMT ®· ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së thö nghiÖm t¹i Khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh. QMT Hµ Néi - Thö nghiÖm Giai ®o¹n I t¹i Khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh, quËn Thanh Xu©n ®­îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh sè 48/Q§-UB ngµy 15/5/2000 cña Chñ tÞch UBND thµnh phè Hµ Néi. Quü lµ ®¬n vÞ sù nghiÖp trùc thuéc Së Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng Hµ Néi. D­íi ®©y lµ mét sè ®iÓm chung vÒ QMT Hµ Néi trong giai ®o¹n thö nghiÖm: Môc tiªu vµ ph¹m vi ho¹t ®éng Môc tiªu cña Quü trong giai ®o¹n thö nghiÖm lµ hç trî c¸c dù ¸n hoÆc c¸c ho¹t ®éng c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng trªn ®Þa bµn khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh vµ quËn Thanh Xu©n, thµnh phè Hµ Néi. Trong thêi gian thö nghiÖm, sù ­u tiªn sÏ ®­îc dµnh cho c¸c dù ¸n hoÆc c¸c ho¹t ®éng c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng cña céng ®ång, cña c¸c xÝ nghiÖp vµ nhµ m¸y trong khu vùc c«ng nghiÖp Th­îng §×nh, quËn Thanh Xu©n trªn c¬ së nh÷ng ­u tiªn ®­îc x¸c ®Þnh trong KÕ ho¹ch hµnh ®éng M«i tr­êng cña quËn. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng QMT Hµ Néi ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c v× lîi Ých céng ®ång vµ phi lîi nhuËn, hç trî c¸c dù ¸n th«ng qua ph­¬ng thøc hç trî kh«ng hoµn l¹i, cho vay cã thu håi vèn víi l·i suÊt ­u ®·i hoÆc hç trî l·i suÊt tiÒn vay, hç trî sù tham gia cña céng ®ång trong quy ho¹ch vµ x¸c ®Þnh c¸c ho¹t ®éng hoÆc dù ¸n ®Ó hoµn thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng trong khu vùc. Chøc n¨ng + Quü ®­îc thµnh lËp nh»m thu hót c¸c nguån vèn cña c¸ nh©n vµ tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc theo quy ®Þnh ph¸p luËt; + Quü hç trî viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p nh»m c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng; NhiÖm vô + Hç trî c¸c dù ¸n nh»m gi¶m thiÓu « nhiÔm hoÆc c¸c ho¹t ®éng c¶i thiÖn m«i tr­êng triÓn khai trong khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh, Hµ Néi. + Chñ tr×, phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng thÈm ®Þnh dù ¸n cña c¸c ®¬n vÞ xin hç trî vèn. §èi t­îng vµ ®iÒu kiÖn hç trî tµi chÝnh + §èi t­îng ®­îc hç trî tµi chÝnh trong giai ®o¹n thö nghiÖm lµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh tÕ - x· héi, UBND c¸c ph­êng thuéc Khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh trªn c¬ së c¸c dù ¸n c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng. + §iÒu kiÖn hç trî: C¸c ®èi t­îng thuéc ph¹m vi hç trî cña Quü ph¶i lËp dù ¸n, néi dung dù ¸n nªu râ môc tiªu c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng trong khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh nãi chung hoÆc c¶i t¹o m«i tr­êng trong ph¹m vi mét doanh nghiÖp n»m trong ®Þa bµn nãi riªng. C¸c dù ¸n ph¶i ®¸p øng yªu cÇu gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng ­u tiªn trong KÕ ho¹ch hµnh ®éng M«i tr­êng cña quËn Thanh Xu©n. Hå s¬ dù ¸n ph¶i göi Ban qu¶n lý Quü thÈm ®Þnh tr×nh Héi ®ång Qu¶n trÞ Quü phª duyÖt. Nguån vèn ho¹t ®éng cña Quü Vèn cña Quü M«i tr­êng Hµ Néi khi thµnh lËp lµ 100.000 USD, t­¬ng ®­¬ng 1 tû 413 triÖu 200 ngh×n ®ång tõ kho¶n hç trî ban ®Çu cña Dù ¸n Quèc gia VIE/97/007 vÒ “Nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng trong lËp kÕ ho¹ch ®Çu t­” do Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ chñ tr× thùc hiÖn. Ngoµi ra, Quü MTHN ®­îc tiÕp nhËn c¸c nguån tµi trî theo quy ®Þnh vµ tho¶ thuËn cña UBND thµnh phè nh­: C¸c kho¶n ®ãng gãp tù nguyÖn cña c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn; C¸c kho¶n tµi trî, ®ãng gãp b»ng tiÒn hoÆc hiÖn vËt cña khu vùc t­ nh©n (c¶ trong vµ ngoµi n­íc), cña c¸c ChÝnh phñ vµ cña c¸c tæ chøc quèc tÕ; TiÒn l·i vµ c¸c kho¶n lîi kh¸c thu ®­îc tõ ho¹t ®éng cña Quü; C¸c kho¶n tiÒn ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong ho¹t ®éng m«i tr­êng; C¸c kho¶n phÝ, lÖ phÝ m«i tr­êng (nÕu ®­îc Héi ®ång Nh©n d©n thµnh phè cho phÐp). Tæ chøc qu¶n lý cña Quü C¬ cÊu tæ chøc cña Quü MTHN bao gåm Héi ®ång Qu¶n trÞ, Ban Qu¶n lý vµ c¸c Phßng ban chuyªn m«n. Héi ®ång Qu¶n trÞ * Thµnh phÇn cña Héi ®ång Qu¶n trÞ bao gåm: + L·nh ®¹o Së KHCNMT Hµ Néi - Chñ tÞch Héi ®ång; + L·nh ®¹o Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ Hµ Néi - Thµnh viªn; + L·nh ®¹o Së Tµi chÝnh VËt gi¸ Hµ Néi - Thµnh viªn; + L·nh ®¹o Së C«ng nghiÖp Hµ Néi - Thµnh viªn; + Gi¸m ®èc Dù ¸n ®iÓm VIE/97/007 Hµ Néi - Thµnh viªn; + §¹i diÖn Dù ¸n VIE/97/007 - Thµnh viªn; + Chñ tÞch hoÆc Phã chñ tÞch UBND QuËn Thanh Xu©n - Thµnh viªn; Tuú theo nhiÖm vô cô thÓ, sè thµnh viªn cña Héi ®ång Qu¶n trÞ cã thÓ ®­îc thay ®æi cho phï hîp víi thùc tÕ. C¸c thµnh viªn cña Héi ®ång lµm viÖc theo chÕ ®é kiªm nhiÖm. * NhiÖm vô vµ quyÒn h¹n: Héi ®ång Qu¶n trÞ lµ c¬ quan cao nhÊt cña Quü cã nhiÖm vô ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cho Quü, chØ ®¹o gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn c¸c néi dung sau ®©y: + QuyÕt ®Þnh ph­¬ng h­íng, chñ tr­¬ng ho¹t ®éng hµng quý cña Quü; + ChØ ®¹o, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng cña Quü theo tõng quý, tõng n¨m; + Phª duyÖt c¸c ho¹t ®éng hoÆc dù ¸n c¶i thiÖn m«i tr­êng cña Quü; + Phª duyÖt c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh; + QuyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò quan träng liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña Quü nh­: duyÖt kÕ ho¹ch ho¹t ®éng, dù to¸n thu chi hµng n¨m cña Quü; + QuyÕt ®Þnh ng©n hµng uû th¸c trªn c¬ së ®Ò xuÊt cña Ban qu¶n lý Quü; + X¸c ®Þnh c¸c quy t¾c, ®iÒu kiÖn, thñ tôc vµ ph­¬ng ph¸p liªn quan ®Õn quy tr×nh cho vay vµ cÊp ph¸t vèn cña Quü; + Yªu cÇu Ban qu¶n lý ®Ö tr×nh kÕt qu¶ thÈm ®Þnh tµi chÝnh vµ thÈm ®Þnh m«i tr­êng ®èi víi c¸c dù ¸n xin hç trî vèn tõ Quü; + Quy ®Þnh mäi ®iÒu kiÖn cho c¸c kho¶n hç trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc kho¶n vay tõ Quü; + TiÕp xóc víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc ®Ó khai th¸c c¸c nguån vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn Quü; + Phª duyÖt b¸o c¸o ®Þnh kú do Ban qu¶n lý Quü thùc hiÖn; + §Þnh kú häp hai th¸ng mét lÇn. Trong tr­êng hîp cÇn thiÕt, Chñ tÞch Héi ®ång Qu¶n trÞ cã quyÒn triÖu tËp häp bÊt th­êng; + Nguyªn t¾c ho¹t ®éng: Héi ®ång Qu¶n trÞ lµm viÖc theo chÕ ®é tËp thÓ, biÓu quyÕt theo ®a sè. Ban qu¶n lý Quü * Bé m¸y cña Ban qu¶n lý Quü Ban qu¶n lý gåm cã Gi¸m ®èc, Phã Gi¸m ®èc, kÕ to¸n vµ c¸c bé phËn chuyªn m«n, nghiÖp vô: + Gi¸m ®èc Ban qu¶n lý Quü do Së KHCNMT Hµ Néi ®Ò xuÊt, UBND thµnh phè Hµ Néi bæ nhiÖm; + Phã Gi¸m ®èc, kÕ to¸n vµ c¸c nh©n viªn kh¸c do Héi ®ång Qu¶n trÞ cö; + Ban qu¶n lý do c¸c nh©n viªn chuyªn tr¸ch hoÆc b¸n chuyªn tr¸ch cã chuyªn m«n nghiÖp vô ®¶m nhiÖm. Trong giai ®o¹n thö nghiÖm sö dông bé m¸y chuyªn m«n cña Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Së KHCNMT, Së Tµi chÝnh VËt gi¸ ®Ó thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n; + KÕ to¸n Quü ph¶i lµ ng­êi cã b»ng chuyªn m«n vÒ kÕ to¸n; * NhiÖm vô Gi¸m ®èc Ban qu¶n lý Quü lµ ®¹i diÖn ph¸p nh©n, lµ chñ tµi kho¶n cña Quü. Gi¸m ®èc Ban qu¶n lý cã tr¸ch nhiÖm chØ ®¹o vµ qu¶n lý ho¹t ®éng cña Quü theo ®óng quy chÕ, chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Héi ®ång Qu¶n trÞ vµ tu©n thñ ph¸p luËt vÒ toµn bé ho¹t ®éng cña Quü. Ban qu¶n lý Quü lµ c¬ quan ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng cña Quü theo chØ ®¹o h­íng dÉn cña Héi ®ång Qu¶n trÞ, nhiÖm vô cô thÓ nh­ sau: + Thùc hiÖn mäi c«ng viÖc do Héi ®ång Qu¶n trÞ Quü yªu cÇu; + ThÈm ®Þnh vµ lùa chän ng©n hµng uû th¸c; + Ký hîp ®ång uû th¸c cho vay, cÊp ph¸t víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông; + LËp dù to¸n, b¸o c¸o vµ quyÕt to¸n tµi chÝnh tr×nh Héi ®ång Qu¶n trÞ phª duyÖt; + B¸o c¸o hµng quý tr­íc Héi ®ång Qu¶n trÞ; + ThÈm ®Þnh c¸c dù ¸n hoÆc c¸c ho¹t ®éng cÇn hç trî hoÆc vay vèn; + Ký hîp ®ång lao ®éng vµ thùc hiÖn chÕ ®é phô cÊp víi c¸c nh©n viªn b¸n chuyªn tr¸ch cña Quü. Quy tr×nh xÐt duyÖt dù ¸n Quy tr×nh xÐt duyÖt dù ¸n cña Quü M«i tr­êng Hµ Néi ®­îc m« t¶ trong s¬ ®å sau: Ban Qu¶n lý QMT nhËn ®­îc hå s¬ dù ¸n ®Ò nghÞ ®­îc hç trî B­íc 1: Dù ¸n ®ã cã nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ­u tiªn hay thùc hiÖn ho¹t ®éng ®· ®­îc ®Ò xuÊt trong KÕ ho¹ch hµnh ®éng M«i tr­êng ®Þa ph­¬ng kh«ng ? Nghiªn cøu kÕ ho¹ch hµnh ®éng m«i tr­êng ®Þa ph­¬ng B­íc 2: Chñ dù ¸n cã n»m trong diÖn ®èi t­îng ®­îc hç trî tµi chÝnh kh«ng ? Nghiªn cøu quy chÕ cña Quü B­íc 3: Dù ¸n cã thÝch hîp vÒ kü thuËt vµ tµi chÝnh kh«ng ? Nghiªn cøu quy tr×nh thÈm ®Þnh kü thuËt vµ tµi chÝnh B­íc 4: X¸c ®Þnh ph­¬ng thøc gi¶i ng©n Nghiªn cøu quy chÕ cña Quü Cã Kh«ng lo¹i Cã Kh«ng lo¹i Cã Kh«ng lo¹i C¸c h×nh thøc gi¶i ng©n * C¸c h×nh thøc gi¶i ng©n C¸c h×nh thøc gi¶i ng©n cña Quü MTHN gåm: hç trî kh«ng hoµn l¹i, cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i, hç trî l·i suÊt. Trong giai ®o¹n thö nghiÖm, Quü sö dông hai h×nh thøc hç trî: cÊp vèn kh«ng hoµn l¹i vµ cho vay vèn víi l·i suÊt ­u ®·i. C¸c dù ¸n m«i tr­êng ®­îc h­ëng hç trî kh«ng hoµn l¹i bao gåm: + C¸c dù ¸n nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng ®Õn khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh; + C¸c dù ¸n nh»m môc ®Ých tuyªn truyÒn, gi¸o dôc, ®µo t¹o vÒ m«i tr­êng vµ b¶o vÖ m«i tr­êng ë khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh; + C¸c dù ¸n hç trî xÝ nghiÖp trong viÖc x¸c ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña c¸c dù ¸n cã môc tiªu c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng cho xÝ nghiÖp ®ã; + C¸c dù ¸n do c¸c tæ chøc céng ®ång x©y dùng nh»m môc tiªu c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng t¹i c¸c ph­êng trªn ®Þa bµn; + C¸c dù ¸n do céng ®ång t¹i ®Þa ph­¬ng x©y dùng nh»m môc ®Ých c¶i t¹o chÊt l­îng m«i tr­êng cña c¸c ph­êng trªn ®Þa bµn. C¸c dù ¸n m«i tr­êng ®­îc h­ëng hç trî th«ng qua h×nh thøc cho vay ­u ®·i bao gåm: + C¸c dù ¸n c¶i t¹o chÊt l­îng m«i tr­êng cña xÝ nghiÖp, cã ­u tiªn cho c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ phßng ngõa « nhiÔm m«i tr­êng; + C¸c dù ¸n nh»m thay thÕ m¸y mãc thiÕt bÞ ®· hÕt thêi h¹n sö dông hoÆc cho môc tiªu ®Çu t­ míi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, Ýt g©y « nhiÔm, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ s¹ch hoÆc c«ng nghÖ tiÕt kiÖm n¨ng l­îng. + C¸c dù ¸n hç trî c¸c xÝ nghiÖp trong viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña LuËt BVMT vµ cña UBND thµnh phè Hµ Néi; * Møc vèn, thêi h¹n cho vay vµ l·i suÊt tiÒn vay Møc hç trî kh«ng hoµn l¹i cã thÓ lµ hç trî mét phÇn hoÆc toµn bé dù ¸n: Møc hç trî tèi ®a mét lÇn kh«ng v­ît qu¸ 10% sè d­ cã cña Quü t¹i thêi ®iÓm hç trî vµ tæng gi¸ trÞ c¸c lÇn hç trî kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 20% sè d­ cã cña Quü t¹i thêi ®iÓm hç trî. Ph­¬ng thøc cÊp vèn ¸p dông theo quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ cÊp ph¸t vèn ®Çu t­ cña Nhµ n­íc. Møc cho vay: C¸c dù ¸n ®­îc vay kh«ng qu¸ 30% sè d­ cã cña Quü ë thêi ®iÓm cho vay. C¸c tr­êng hîp ngo¹i lÖ ph¶i ®­îc Héi ®ång Qu¶n trÞ Quü quyÕt ®Þnh. Trong thêi gian thö nghiÖm, viÖc hç trî kh«ng hoµn l¹i cña Quü ph¶i ®­îc sö dông ®Ó hç trî c¸c dù ¸n cña céng ®ång d©n c­ ®Þa ph­¬ng nh»m c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng trªn ®Þa bµn. Thêi h¹n cho vay ®­îc x¸c ®Þnh theo thêi gian hoµn vèn ®Çu t­ cña dù ¸n nh­ng kh«ng qu¸ 5 n¨m (kÓ c¶ 1 n¨m ©n h¹n) tÝnh tõ ngµy ®¬n vÞ nhËn kho¶n vay ®Çu tiªn ®Õn ngµy ph¶i tr¶ hÕt nî vay (gèc vµ l·i). L·i suÊt tiÒn vay b»ng 1/3 l·i suÊt vay cïng kú ë c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. III. Ho¹t ®éng thùc tiÔn cña Quü M«i tr­êng Hµ Néi Nh÷ng ho¹t ®éng ®· tiÕn hµnh Sau hai n¨m ®i vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 11/1999, dù ¸n ®iÓm quèc gia Nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng trong lËp kÕ ho¹ch ®Çu t­ VIE/97/007 ®· kÕt thóc c¸c ho¹t ®éng vµo th¸ng 10/2001. Theo ®Ò xuÊt cña dù ¸n VIE/97/007, Quü M«i tr­êng Hµ Néi, giai ®o¹n I thö nghiÖm t¹i Khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh ®­îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh sè 48/2000/Q§-UB ngµy 15/5/2000. Trong thêi gian thö nghiÖm t¹i Khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh, QMT Hµ Néi ®· cã mét sè ho¹t ®éng thùc tiÔn nh­ sau: Ho¹t ®éng ®Çu t­ Hç trî kh«ng hoµn l¹i CÊp kinh phÝ kh«ng hoµn l¹i cho dù ¸n “N¹o hót bÓ phèt cho 5 khu nhµ cao tÇng thuéc khu tËp thÓ nhµ m¸y thuèc l¸ Th¨ng Long, ph­êng Th­îng §×nh”, ®· nghiÖm thu vµ hoµn tÊt dù ¸n, gi¶i ng©n víi sè tiÒn trÞ gi¸ 20 triÖu ®ång. §Çu t­ cña QMT cho dù ¸n nµy ®· gióp cho d©n c­ trong 5 khu nhµ nãi trªn tho¸t khái t×nh tr¹ng mÊt vÖ sinh trÇm träng, kÐo dµi, ¶nh h­ëng lín ®Õn søc khoÎ, sinh ho¹t trong nhiÒu n¨m nay. CÊp kinh phÝ kh«ng hoµn l¹i cho dù ¸n “Trang bÞ thïng r¸c cã n¾p ®Ëy thuéc côm I vµ II ph­êng H¹ §×nh, QuËn Thanh Xu©n”, hoµn tÊt dù ¸n vµ gi¶i ng©n xong víi sè vèn trÞ gi¸ 23 triÖu ®ång. Tõ c«ng tr×nh ®Çu t­ nµy, bé mÆt ngâ xãm trong ph­êng ®· kh«ng cßn c¶nh vøt r¸c bõa b·i nh­ tr­íc kia, ng­êi d©n cã ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng h¬n. §©y lµ hai dù ¸n do c¸c tæ chøc céng ®ång x©y dùng nh»m môc tiªu c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng t¹i c¸c ph­êng trªn ®Þa bµn thuéc ®èi t­îng ®­îc h­ëng hç trî kh«ng hoµn l¹i cña Quü. Qua xem xÐt thÊy cã tÝnh kh¶ thi vµ cã hiÖu qu¶ m«i tr­êng tíi céng ®ång nªn ®· ®­îc chÊp nhËn. · Cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i - Cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i cho dù ¸n vay vèn “§Çu t­ bæ sung thiÕt bÞ t¹i ph©n x­ëng mµi hoa vµ ®¸nh bãng thuû tinh” cña C«ng ty Thuû tinh Hµ Néi, C«ng ty nµy ®Çu t­ cho mét d©y chuyÒn thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cña Céng hoµ SÐc khiÕn cho tiÕng ån vµ bôi gi¶m xuèng. Quü ®· gi¶i ng©n xong c¶ hai ®ît cÊp vèn víi tæng gi¸ trÞ tiÒn vay lµ 400 triÖu ®ång trong thêi h¹n 3 n¨m. - Cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i cho dù ¸n vay vèn: “§Çu t­ nh»m gi¶m thiÓu « nhiÔm, c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng vµ n©ng cao søc khoÎ cho ng­êi lao ®éng ë C«ng ty Giµy Th­îng §×nh sè tiÒn trÞ gi¸ 400 triÖu ®ång. NhiÒu h¹ng môc ®Çu t­ t¹i ®©y ®· n©ng cao chÊt l­îng m«i tr­êng cña C«ng ty lªn râ rÖt, søc khoÎ c«ng nh©n vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt còng ®­îc n©ng lªn ®¸ng kÓ. Cho ®Õn nay tæng sè tiÒn ®· gi¶i ng©n ®èi víi hai dù ¸n trªn lµ 800 triÖu ®ång, ®· thu håi hai lÇn tr¶ l·i vµ vèn vay ®Õn h¹n, ®¹t » 17%. C¸c ho¹t ®éng kh¸c Bªn c¹nh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ hç trî vèn cho c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr­êng, c¸c ho¹t ®éng th©n m«i tr­êng (lµ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Quü ®­îc quy ®Þnh trong Quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Quü), Quü ®· tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng tÝch cùc kh¸c, ®ã lµ: Tham gia Héi nghÞ tæng kÕt ho¹t ®éng cña dù ¸n “Nh÷ng vÊn ®Ò M«i tr­êng trong lËp kÕ ho¹ch ®Çu t­” VIE/97/007 víi t­ c¸ch lµ QMT ®Þa ph­¬ng giai ®o¹n thö nghiÖm. TÝch cùc tham gia c¸c líp tËp huÊn vÒ s¶n xuÊt s¹ch h¬n do Trung t©m S¶n xuÊt s¹ch h¬n tæ chøc, tham gia dù ¸n “TriÓn khai tr×nh diÔn qu¶n lý « nhiÔm t¹i Hµ Néi” do dù ¸n VCEP (Canada) tæ chøc. Tham gia tr×nh diÔn c¸c kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña Quü t¹i c¸c Héi nghÞ vÒ M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng do Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ tæ chøc, tr×nh bµy c¸c ho¹t ®éng cña Quü nh­ lµ mét c«ng cô kinh tÕ trong qu¶n lý m«i tr­êng t¹i Héi th¶o “¸p dông c¸c c«ng cô kinh tÕ trong Qu¶n lý M«i tr­êng ë ViÖt Nam - Nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn vµ ¸p dông chÝnh s¸ch” do Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ phèi hîp víi dù ¸n DEA (§an M¹ch) tæ chøc. Tæ chøc héi nghÞ tuyªn truyÒn giíi thiÖu vÒ Quy chÕ qu¶n lý vµ ho¹t ®éng cña Quü víi sù tham gia cña ®¹i diÖn c¸c doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn Khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh, UBND c¸c ph­êng trªn ®Þa bµn quËn Thanh Xu©n, c¸c c¬ quan ph¸t thanh, truyÒn h×nh vµ mét sè ®èi t­îng kh¸c cã liªn quan, quan t©m ®Õn lÜnh vùc m«i tr­êng. - Tham gia c¸c ho¹t ®éng x· héi m«i tr­êng trong viÖc tuyªn truyÒn c«ng t¸c BVMT nh­ tham gia vµo ngµy B¶o vÖ mt thÕ giíi 5/6, ngµy Lµm cho thÕ giíi s¹ch h¬n 22/9...; C¸c ho¹t ®éng x· héi nh©n ®¹o nh­: quyªn gãp ñng hé ®ång bµo bÞ thiªn tai, lò lôt; ñng hé cho Quü v× ng­êi nghÌo... Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, Quü ®· nhËn ®­îc mét sè yªu cÇu xin hç trî tõ c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp nh­ng kh«ng thÓ ®¸p øng do bÞ giíi h¹n bëi Quy chÕ qu¶n lý vµ ho¹t ®éng. Cô thÓ lµ: + §¬n xin cÊp kinh phÝ kh«ng hoµn l¹i cho dù ¸n nghiªn cøu khoa häc do tr­êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn - §¹i häc Quèc gia lµm chñ ®Çu t­. Theo quy chÕ, ®©y kh«ng ph¶i lµ ®èi t­îng ®­îc cÊp hç trî kh«ng hoµn l¹i. + §¬n xin vay vèn víi l·i suÊt 0% tõ C«ng ty DÖt 19/5 víi dù ¸n “§Çu t­ bæ sung thiÕt bÞ m«i tr­êng trong ®Çu t­ më réng thiÕt bÞ nh»m h¹n chÕ « nhiÔm m«i tr­êng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt”. Theo quy chÕ, trong giai ®o¹n thö nghiÖm, Quü kh«ng ¸p dông h×nh thøc hç trî l·i suÊt nªn dù ¸n nµy ch­a ®­îc phª duyÖt hç trî. HiÖn t¹i Quü ®ang tiÕp nhËn mét sè hå s¬ xin hç trî kinh phÝ cho ba ph­êng trªn ®Þa bµn quËn Thanh Xu©n: + UBND ph­êng Kh­¬ng §×nh víi dù ¸n: “San lÊp ao lµm s©n ch¬i c¶i t¹o m«i tr­êng tæ 2 côm 4” víi sè vèn xin hç trî lµ 85 triÖu ®ång. + UBND ph­êng Kh­¬ng Mai víi dù ¸n: C¶i t¹o ®­êng èng tho¸t n­íc th¶i khu d©n c­ sè 8 vµ 10 xin hç trî 80 triÖu ®ång. + UBND ph­êng Nh©n ChÝnh víi dù ¸n: “X©y dùng nhµ vÖ sinh c«ng céng cho khu d©n c­ xin hç trî sè vèn 65 triÖu ®ång. Ban qu¶n lý Quü ®ang xem xÐt, xÐt duyÖt ®Ó tiÕn hµnh c¸c thñ tôc tiÕp theo cho dù ¸n sím ®­îc triÓn khai. Víi nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc nh­ trªn, cã thÓ thÊy r»ng QMT Hµ Néi ®· thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng cña m×nh qua viÖc hç trî tµi chÝnh vµ biÖn ph¸p nh»m c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng, ®ång thêi hoµn thµnh tèt nh÷ng nhiÖm vô ®­îc giao quy ®Þnh trong Quy chÕ qu¶n lý vµ ho¹t ®éng cña Quü, ®ã lµ viÖc hç trî c¸c dù ¸n nh»m gi¶m thiÓu « nhiÔm hoÆc c¸c ho¹t ®éng c¶i thiÖn m«i tr­êng triÓn khai trong KCN Th­îng §×nh; chñ tr×, phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng thÈm ®Þnh dù ¸n cña c¸c ®¬n vÞ xin hç trî vèn vµ nhiÖm vô kh¸c trong kÕ ho¹ch n¨m 2001 cña Quü. C¸c môc tiªu mµ Quü ®Ò ra còng ®· ®¹t ®­îc kh¸ ®Çy ®ñ nh­: hç trî ®­îc c¸c dù ¸n c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng, ®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu xin hç trî hoÆc xin vay; viÖc gi¶i ng©n cho c¸c dù ¸n ®­îc tiÕn hµnh ®óng nh­ h¹n ®Þnh; më réng th«ng tin tuyªn truyÒn vÒ c¸c ho¹t ®éng cña Quü, n©ng cao nhËn thøc, ý thøc cña ng­êi d©n trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng, h¹n chÕ c¸c ¶nh h­ëng cña viÖc « nhiÔm m«i tr­êng ®èi víi søc khoÎ vµ ®êi sèng, n©ng cao nhËn thøc cña c¸c nhµ tæ chøc, qu¶n lý trong viÖc phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan ban ngµnh trong c«ng t¸c BVMT... §ång thêi, víi kÕt qu¶ ban ®Çu hç trî mét sè doanh nghiÖp céng ®ång t¹i khu vùc dù ¸n ®iÓm, QMT Hµ Néi ®· kh¼ng ®Þnh ngµy cµng râ nÐt vai trß tÝch cùc cña m×nh trong lÜnh vùc BVMT ë ®Þa ph­¬ng. ¦u ®iÓm Cã thÓ tæng kÕt nh÷ng ­u ®iÓm cña QMT Hµ Néi trong thêi gian ho¹t ®éng thö nghiÖm ë Khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh nh­ sau: Lµ mét QMT ®Þa ph­¬ng, QMT Hµ Néi cã quy m« tæ chøc nhá, dÔ dµng cho qu¶n lý vµ ho¹t ®éng. QMT Hµ Néi ®· n¾m s¸t ®­îc c¸c nhu cÇu thùc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp, ®¬n vÞ cã nhu cÇu xin hç trî vèn vµ ®¸p øng kÞp thêi. ë ph¹m vi ®Þa ph­¬ng, QMT Hµ Néi cã kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ vµ theo dâi tiÕn ®é cña dù ¸n cao, n¾m b¾t ®­îc t×nh h×nh thùc tÕ vÒ c¸ch thøc vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn vay cña c¸c doanh nghiÖp, dù ¸n. Nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc, Quü vÉn cßn mét sè h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc: - Ch­a cã c¬ chÕ tµi chÝnh ®¶m b¶o cho viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn kh¸c cho Quü nh­ hç trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, ®ãng gãp tù nguyÖn cña c¸c doanh nghiÖp, cña nh©n d©n... Vèn ho¹t ®éng cña Quü chØ ®­îc cÊp tõ kinh phÝ Nhµ n­íc vµ ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng. Tæ chøc bé m¸y lµ sù phèi hîp cña nhiÒu c¬ quan thuéc nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau, v× thÕ x¶y ra t×nh tr¹ng tr¸ch nhiÖm chung kh«ng nhËn ®­îc sù quan t©m ®Çy ®ñ. HÇu hÕt c¸c c¸n bé chuyªn viªn cña Quü ®Òu lµ c¸n bé kiªm nhiÖm nªn hiÖu qu¶ c«ng viÖc ch­a cao. Quü ch­a ¸p dông c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t c¸c vi ph¹m g©y « nhiÔm m«i tr­êng theo LuËt BVMT, theo NghÞ ®Þnh 26/CP, ch­a g¾n kÕt ®­îc víi nguyªn t¾c “Ng­êi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ tiÒn” vµ “Ng­êi h­ëng lîi ph¶i tr¶ tiÒn”. TiÕn ®é gi¶i ng©n dù ¸n cßn chËm do ch­a cã sù hîp t¸c tÝch cùc tõ phÝa ®­îc ®Çu t­, nhÊt lµ vÒ mÆt thñ tôc. Lo¹i h×nh dù ¸n cho vay bÞ giíi h¹n bëi quy chÕ qu¶n lý cña Quü. Ph¹m vi ho¹t ®éng cña Quü bÞ bã hÑp do ch­a cã nguån chi cho c«ng t¸c hµnh chÝnh sù nghiÖp. ch­¬ng iii ®Ò xuÊt h×nh thµnh quü m«i tr­êng quèc gia sù cÇn thiÕt h×nh thµnh quü m«i tr­êng quèc gia Cho ®Õn nay, qu¶n lý m«i tr­êng ë ViÖt Nam chñ yÕu vÉn ®­îc thùc hiÖn theo ph­¬ng thøc “mÖnh lÖnh vµ kiÓm tra”, trong ®ã, c¸c doanh nghiÖp cã nghÜa vô ph¶i tu©n thñ c¸c tiªu chuÈn hoÆc quy ®Þnh ph¸p lý kh¸c vÒ m«i tr­êng, cßn c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã tr¸ch nhiÖm b¶o ®¶m r»ng c¸c tiªu chuÈn hoÆc quy ®Þnh nµy ®­îc tu©n thñ mét c¸ch chÆt chÏ. VÒ mÆt lý thuyÕt, ph­¬ng ph¸p nµy còng cã thÓ mang l¹i hiÖu qu¶ m«i tr­êng cao. Tuy nhiªn, ®Ó ®¶m b¶o cho ph­¬ng ph¸p nµy mang l¹i kÕt qu¶ mong muèn, nhÊt thiÕt ph¶i ®¶m b¶o hai ®iÒu kiÖn sau: + Cã mét hÖ thèng tiªu chuÈn m«i tr­êng râ rµng, ®Çy ®ñ; + C¸c quy ®Þnh ph¸p lý vÒ m«i tr­êng ph¶i râ rµng vµ ch¾c ch¾n, ph¶i ®­îc tu©n thñ triÖt ®Ó, buéc c¸c doanh nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng vÊn ®Ò « nhiÔm hä g©y ra. Thùc tÕ cho thÊy, ë ViÖt Nam, c¶ hai ®iÒu kiÖn trªn hiÖn cßn ®ang thiÕu. V× vËy, viÖc kiÓm so¸t « nhiÔm cßn ch­a ®­îc tu©n thñ mét c¸ch chÆt chÏ. RÊt Ýt doanh nghiÖp ®Çu t­ cho c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¹ch hay cho c¸c biÖn ph¸p chèng « nhiÔm, chÊt l­îng m«i tr­êng trong c¬ së s¶n xuÊt nãi riªng vµ m«i tr­êng nãi chung ®Òu bÞ « nhiÔm ë c¸c møc ®é kh¸c nhau, g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn søc khoÎ cña ng­êi d©n, ®Õn n¨ng suÊt kinh tÕ. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nãi trªn cho thÊy, ®· ®Õn lóc ph¶i t×m kiÕm mét c¸ch tiÕp cËn míi cho qu¶n lý m«i tr­êng, sao cho viÖc kiÓm so¸t « nhiÔm m«i tr­êng ph¶i ®­îc khuyÕn khÝch, chÊt l­îng m«i tr­êng ph¶i ®­îc c¶i thiÖn, nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu cuèi cïng lµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Mét trong nh÷ng c¸ch tiÕp cËn ®­îc nhiÒu ng­êi ñng hé lµ t×m kiÕm vµ ¸p dông c¸c c¬ chÕ tµi chÝnh cho phÐp t¹o nguån ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ cho c¸c môc ®Ých m«i tr­êng. Víi t­ c¸ch lµ mét c¬ chÕ cÊp ph¸t tµi chÝnh míi, b¶o ®¶m sù hç trî dµi h¹n vµ bÒn v÷ng cho c¸c ho¹t ®éng th©n m«i tr­êng, vai trß cña QMT ngµy cµng ®­îc c«ng nhËn vµ b¾t ®Çu ®­îc ¸p dông trong thùc tiÔn. Kinh nghiÖm ho¹t ®éng thùc tÕ cña c¸c quü m«i tr­êng trong vµ ngoµi n­íc ®Òu kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt ph¶i thµnh lËp quü m«i tr­êng víi t­ c¸ch lµ mét thÓ chÕ tµi chÝnh cho phÐp ®¸nh dÊu c¸c nguån thu cho c¸c môc tiªu m«i tr­êng. Trong sè c¸c h×nh thøc kh¸c nhau ®­îc sö dông ®Ó ®¸nh dÊu c¸c nguån thu cho m«i tr­êng (vÝ dô: ghi thªm môc m«i tr­êng trong c©n ®èi ng©n s¸ch; lËp tµi kho¶n m«i tr­êng riªng trong tæng c©n ®èi ng©n s¸ch; hay thµnh lËp mét tæ chøc tµi chÝnh m«i tr­êng chuyªn biÖt nh­ quü m«i tr­êng), th× Quü m«i tr­êng ®­îc coi lµ thÝch hîp nhÊt. Cã hai lý do c¬ b¶n: + QMT lµ c«ng cô cho phÐp quy tô c¸c kho¶n thu ®Ó ®Çu t­ trùc tiÕp l¹i cho m«i tr­êng. + QMT lµ c¬ chÕ tµi chÝnh gióp phèi hîp nç lùc cña c¶ c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¸c doanh nghiÖp vµ céng ®ång d©n c­ trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng. H¬n n÷a, ®èi víi tæng thÓ nÒn kinh tÕ - x· héi, Quü m«i tr­êng lµ biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ph¸t triÓn bÒn v÷ng, gãp phÇn tÝch cùc thay ®æi hµnh vi cña c¸c doanh nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt g¾n liÒn víi b¶o vÖ m«i tr­êng, lµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng cña Trung ­¬ng còng nh­ cña ®Þa ph­¬ng, lµ c¬ chÕ thu hót sù tham gia réng r·i cña d©n chóng vµ c¸c ®oµn thÓ trong c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng. Tãm l¹i, viÖc thµnh lËp QMT - mét thÓ chÕ tµi chÝnh ®Ó hç trî ®Æc biÖt cho c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr­êng lµ ®iÒu cÇn thiÕt. ë quy m« quèc gia, QMT sÏ thèng nhÊt ®Þnh h­íng chung vÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý b¶o vÖ m«i tr­êng, tËp hîp ®­îc nhiÒu nguån vèn trong vµ ngoµi n­íc, cã thÓ ®iÒu chuyÓn vèn gi÷a c¸c vïng, mang l¹i hiÖu qu¶ tæng hîp vµ ®ång bé vÒ c¶i thiÖn, n©ng cao chÊt l­îng m«i tr­êng trong c¶ n­íc. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña viÖc thµnh lËp quü m«i tr­êng quèc gia Nh­ ®· tr×nh bµy ë phÇn I, QMT quèc gia BVMT lµ c¬ chÕ tµi chÝnh quan träng vµ cÇn thiÕt nh»m huy ®éng mäi nguån vèn cho c¸c ho¹t ®éng BVMT. §iÒu nµy ®ßi hái cÇn cã sù xem xÐt, ®¸nh gi¸ nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n hiÖn nay cho kh¶ n¨ng h×nh thµnh QMT quèc gia ®Ó ®­a ra mét m« h×nh Quü phï hîp. ThuËn lîi Tr­íc hÕt cÇn ph¶i nãi ®Õn sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®èi víi sù nghiÖp b¶o vÖ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng ®· ®­îc lång ghÐp trong quan ®iÓm chØ ®¹o ph¸t triÓn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®­îc kh¼ng ®Þnh lµ môc ®Ých cña sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc. KÕ ho¹ch quèc gia vÒ M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng 1991 - 2000 vµ ChiÕn l­îc B¶o vÖ M«i tr­êng 2001 - 2010,... ®· ®­îc so¹n th¶o thÓ hiÖn quan ®iÓm ph¸t triÓn g¾n môc tiªu kinh tÕ víi môc tiªu m«i tr­êng cña n­íc ta. Trong sù quan t©m chung ®ã, Quü m«i tr­êng víi t­ c¸ch lµ mét c«ng cô kinh tÕ qu¶n lý m«i tr­êng còng ®· ®­îc ®Çu t­ nghiªn cøu ®Ó trë thµnh mét c¬ chÕ tµi chÝnh huy ®éng c¸c nguån vèn phôc vô cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng. Bªn c¹nh ®ã, hÖ thèng ph¸p luËt BVMT cña n­íc ta t­¬ng ®èi hoµn chØnh, bao gåm LuËt B¶o vÖ M«i tr­êng 27/12/1993 vµ c¸c v¨n b¶n d­íi LuËt quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña c¸c ®èi t­îng sö dông tµi nguyªn còng nh­ ®èi t­îng g©y « nhiÔm m«i tr­êng, lµ ®iÒu kiÖn ph¸p lý thuËn lîi ®Ó huy ®éng nguån vèn trong d©n c­ vµ tõ c¸c doanh nghiÖp cho môc ®Ých kh«i phôc vµ c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng. Ngoµi hai thuËn lîi c¬ b¶n nãi trªn, n­íc ta cßn cã ®­îc nh÷ng ­u thÕ kh¸c lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó cã mét m« h×nh QMT phï hîp vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao, ®ã lµ: N­íc ta lµ quèc gia ®ang ph¸t triÓn, vµ trong xu thÕ héi nhËp toµn cÇu trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc nh­ hiÖn nay, chóng ta sÏ nhËn ®­îc nhiÒu nguån vèn còng nh­ nhiÒu h×nh thøc hç trî cho nhiÒu ho¹t ®éng ph¸t triÓn, trong ®ã cã c¶ hç trî cho lÜnh vùc m«i tr­êng. §©y sÏ lµ mét nguån lín vµ quan träng cho Quü quèc gia b¶o vÖ m«i tr­êng. H×nh thøc qu¶n lý m«i tr­êng b»ng c¸c c«ng cô kinh tÕ, cô thÓ lµ c¬ chÕ Quü m«i tr­êng ®· ®­îc ¸p dông ë nhiÒu quèc gia. Lµ n­íc ®i sau, chóng ta cã thÓ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ häc hái kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia ®i tr­íc ®Ó cã ®­îc m« h×nh vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý, sö dông nguån vèn cña Quü sao cho cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. Khã kh¨n Nh÷ng khã kh¨n mµ chóng ta gÆp ph¶i khi thiÕt kÕ vµ ®­a vµo sö dông trong thùc tÕ m« h×nh Quü m«i tr­êng quèc gia lµ: Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ: HiÖn t¹i n­íc ta ®­îc ®¸nh gi¸ lµ quèc gia ®ang ph¸t triÓn, nÒn kinh tÕ cßn yÕu kÐm. V× vËy, vèn ®Çu t­ cho c¸c lÜnh vùc nãi chung vµ cho lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr­êng nãi riªng lµ rÊt h¹n hÑp. HiÖn t¹i, tØ lÖ ph©n bæ cña n­íc ta cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng trong ng©n s¸ch ChÝnh phñ lµ 0,03% (theo “Quü M«i tr­êng ®Þa ph­¬ng vµ ngµnh ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n kinh tÕ chuyÓn ®æi”). §©y lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n cña viÖc thµnh lËp mét QMT quèc gia khi mµ quy m« ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng ®Çu t­ cho m«i tr­êng lµ qu¸ thÊp. Tr×nh ®é nhËn thøc: MÆc dï c«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vÒ m«i tr­êng ®· b¾t ®Çu ®­îc quan t©m nh­ng tr×nh ®é nhËn thøc cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ ng­êi d©n nãi chung vÒ c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i ®Çu t­ cho c¸c môc ®Ých m«i tr­êng vÉn cßn rÊt thÊp. ViÖc g¾n qu¸ tr×nh ph¸t triÓn víi b¶o vÖ m«i tr­êng cßn ch­a thùc sù tån t¹i trong nhËn thøc vµ cuéc sèng cña ng­êi d©n. §©y sÏ lµ khã kh¨n lín khi mµ Quü quèc gia b¶o vÖ m«i tr­êng lµ c¬ chÕ tµi chÝnh ®­îc thiÕt lËp ®Ó huy ®éng mäi nguån vèn cho môc ®Ých b¶o vÖ m«i tr­êng trong ®ã cã nguån vèn trong nh©n d©n vµ vèn tõ c¸c doanh nghiÖp. Sù yÕu kÐm cña khu«n khæ chÝnh s¸ch vµ kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o trong c¸c chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña Nhµ n­íc vµo thùc tiÔn. Trªn lý thuyÕt, Quü m«i tr­êng ®· ®­îc c«ng nhËn vÒ vai trß vµ sù cÇn thiÕt ®èi víi nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr­êng. Tuy nhiªn, ®Ó ®­a m« h×nh Quü m«i tr­êng vµo thùc tÕ, ch¾c ch¾n sÏ cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ sù chËm trÔ. HÖ thèng ph¸p luËt B¶o vÖ m«i tr­êng víi c¸c v¨n b¶n ph¸p quy võa thiÕu, võa chång chÐo, l¹i kh«ng ®ång bé vµ hiÖu lùc thi hµnh cßn qu¸ yÕu. Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy, ®Ó cã mét m« h×nh Quü BVMT quèc gia ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ lµ rÊt khã, bëi v× c¬ chÕ tµi chÝnh nµy kh«ng ®­îc sù hç trî hiÖu qu¶ tõ c«ng cô ph¸p lý lµ hÖ thèng LuËt. M«i tr­êng ch­a ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét ngµnh kinh tÕ - kü thuËt. Chóng ta ®Òu biÕt, m«i tr­êng cã liªn quan mËt thiÕt vµ cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c vïng, c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Nã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia nãi riªng vµ toµn nh©n lo¹i nãi chung. ThÕ nh­ng hiÖn nay c¸c ho¹t ®éng m«i tr­êng ch­a ®­îc tæ chøc mét c¸ch râ rµng, cã hÖ thèng, ch­a ®­îc coi nh­ mét ngµnh kinh tÕ - kü thuËt riªng biÖt nh­ sù cÇn thiÕt vèn cã cña nã mµ míi chØ ®­îc xem xÐt nh­ lµ c¸c ho¹t ®éng phô trî cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c cã liªn quan. Ngoµi ra còng cÇn ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng khã kh¨n c¶n trë kh¸c cho viÖc h×nh thµnh Quü M«i tr­êng quèc gia, ®ã lµ: C¸c c«ng cô kinh tÕ qu¶n lý m«i tr­êng tuy ®· ®­îc ¸p dông nh­ng hiÖu qu¶ mang l¹i kh«ng cao; T×nh tr¹ng thiÕu vèn trong c¸c doanh nghiÖp vµ quan niÖm cho r»ng ®Çu t­ cho m«i tr­êng chØ dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ mµ kh«ng hÒ mang l¹i hiÖu qu¶ vÒ lîi Ých kinh tÕ; HÖ thèng c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ m«i tr­êng c¸c cÊp ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu... Tãm l¹i, cã thÓ nãi viÖc thµnh lËp Quü quèc gia b¶o vÖ m«i tr­êng hiÖn t¹i ®ang cã c¶ nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi. §iÒu quan träng nhÊt lµ ph¶i t¹o ra c¬ chÕ ®Ó phèi hîp sù quan t©m vµ c¸ch nh×n nhËn ®óng ®¾n cña mäi ®èi t­îng cã liªn quan ®Ó cã thÓ thiÕt lËp ®­îc m« h×nh Quü quèc gia b¶o vÖ m«i tr­êng thÝch hîp nhÊt ®èi víi ®Êt n­íc. m« h×nh quü m«i tr­êng quèc gia QMT lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó thùc hiÖn viÖc huy ®éng vèn tõ c¸c nguån nh»m cho vay ­u ®·i c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr­êng. Vai trß vµ tÇm quan träng cña Quü ®· ®­îc ®Ò cËp ë c¸c phÇn trªn, vÊn ®Ò ®èi víi n­íc ta lóc nµy lµ lùa chän m« h×nh Quü quèc gia BVMT phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn cña ®Êt n­íc, bëi ®©y lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña viÖc thùc thi c¸c chÝnh s¸ch huy ®éng vµ sö dông nguån lùc cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng. ë n­íc ta hiÖn nay, QMT quèc gia ch­a ra ®êi nh­ng ®· ®­îc ®Çu t­ nghiªn cøu th«ng qua c¸c ®Ò tµi khoa häc vµ cã thÓ sÏ sím ®­îc h×nh thµnh. M« h×nh QMT quèc gia BVMT ph¶i ®­îc ®Æt trong tæng thÓ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ, x· héi, ®iÒu kiÖn vÒ tæ chøc vµ tr×nh ®é qu¶n lý ®Ó ph¸t huy tèt nhÊt vai trß tÝch cùc ®èi víi nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr­êng. D­íi ®©y lµ m« h×nh ®Ò xuÊt Quü quèc gia cho môc ®Ých b¶o vÖ m«i tr­êng. Môc tiªu cña Quü m«i tr­êng quèc gia QMT quèc gia ®­îc sö dông nh»m môc ®Ých huy ®éng c¸c nguån vèn ®Ó ®Çu t­ xö lý, kh¾c phôc c¸c sù cè m«i tr­êng vµ hç trî ®Çu t­ c¸c dù ¸n b¶o vÖ m«i tr­êng. Víi môc tiªu nh­ vËy, QMT quèc gia cã c¸c chøc n¨ng vµ nhiÖm vô: §Çu t­ xö lý sù cè m«i tr­êng: Khi c¸c sù cè m«i tr­êng nghiªm träng nh­ ho¶ ho¹n, thiªn tai, trµn dÇu... x¶y ra, theo luËt ®Þnh, ng­êi g©y tæn h¹i m«i tr­êng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®Òn bï, chi tr¶ ®Ó kh¾c phôc hËu qu¶. Tuy nhiªn, nh÷ng kho¶n øng cøu ban ®Çu cÇn ph¶i ®­îc cung cÊp kÞp thêi trong khi viÖc xin kinh phÝ Nhµ n­íc mét c¸ch nhanh chãng vµ ®Çy ®ñ lµ kh«ng hÒ dÔ dµng. Trong tr­êng hîp nµy, QMT sÏ chñ ®éng sö dông mét phÇn vèn cña m×nh ®Ó hç trî cho viÖc kh¾c phôc c¸c sù cè trªn mét c¸ch hiÖu qu¶ th«ng qua cung cÊp tµi chÝnh trùc tiÕp cho c¸c ®¬n vÞ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kh¾c phôc sù cè m«i tr­êng vay víi l·i suÊt thÊp. Hç trî cho c¸c dù ¸n b¶o vÖ m«i tr­êng: C¸c dù ¸n lo¹i nµy bao gåm c¸c ho¹t ®éng dÞch vô mang tÝnh hç trî nh­ c¸c ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu, ®µo t¹o, gi¸o dôc vµ truyÒn th«ng, x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng m«i tr­êng nh­ hÖ thèng cÊp tho¸t n­íc, xö lý chÊt th¶i tËp trung cho c¸c khu c«ng nghiÖp. HiÖn nay, mäi chi phÝ cho ho¹t ®éng ®Çu t­ m«i tr­êng ®Òu lÊy tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc. QMT ra ®êi sÏ gióp gi¶m bít mét phÇn ®¸ng kÓ chi phÝ cho m«i tr­êng tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ huy ®éng ®­îc c¸c nguån vèn cña c¸c ®Þa ph­¬ng vµ doanh nghiÖp. Hç trî cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i ®èi víi c¸c dù ¸n x©y dùng c¸c khu xö lý chÊt th¶i vµ mua c¸c thiÕt bÞ lµm s¹ch hay thay thÕ b»ng c«ng nghÖ s¹ch. C¸c ®Þa ph­¬ng, doanh nghiÖp g©y « nhiÔm th­êng kh«ng muèn vay tÝn dông ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó ®Çu t­ trong lÜnh vùc nµy v× kh«ng mang l¹i lîi nhuËn. Do ®ã, QMT quèc gia kh«ng nh÷ng cã vèn vay mµ cßn cã thÓ cho vay víi l·i suÊt thÊp h¬n møc thÞ tr­êng vµ c¸c kho¶n ­u ®·i kh¸c, thùc chÊt lµ mét d¹ng trî gi¸. Hç trî c¸c dù ¸n b¶o tån, kh«i phôc c¸c hÖ sinh th¸i cã tÇm quan träng cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ - x· héi vµ duy tr× tÝnh ®a d¹ng sinh häc, bao gåm c¸c v­ên quèc gia, c¸c khu b¶o vÖ vµ dù tr÷ thiªn nhiªn, c¸c hÖ sinh th¸i ®Êt ngËp n­íc ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ ven biÓn, c¸c hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn,... Tham gia hç trî x©y dùng c¸c c«ng tr×nh cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn. Nguån tµi chÝnh cho Quü m«i tr­êng quèc gia Nguån vèn cña Quü m«i tr­êng quèc gia bao gåm vèn ®iÒu lÖ vµ vèn bæ sung hµng n¨m. * Vèn ®iÒu lÖ ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån sau: Vèn gãp cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc; Vèn gãp cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt - kinh doanh kÓ c¶ liªn doanh víi n­íc ngoµi; Vèn gãp tù nguyÖn cña c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc trong n­íc vµ quèc tÕ. * Vèn bæ sung hµng n¨m ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån sau: - ThuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ c¸c kho¶n tiÒn ph¹t do g©y « nhiÔm vµ tæn h¹i m«i tr­êng. §©y lµ nguån tµi chÝnh dÔ ®­îc chÊp nhËn vµ dÔ thuyÕt minh ®Ó xuÊt vèn ®Çu t­ trë l¹i cho m«i tr­êng theo nguyªn t¾c ng­êi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ tiÒn. HiÖn nay, nghÞ ®Þnh 26/CP vÒ xö ph¹t hµnh chÝnh c¸c vi ph¹m ph¸p luËt BVMT ®· ®­îc ¸p dông ®Ó xö lý c¸c hµnh vi g©y « nhiÔm m«i tr­êng. C¸c kho¶n thu tiÒn ph¹t ®Òu ®­îc tËp trung tr¶ vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc. §©y sÏ lµ nguån kinh phÝ chñ yÕu cña QMT quèc gia. - Kinh phÝ Nhµ n­íc: §©y lµ sè kinh phÝ mµ Nhµ n­íc dµnh riªng cho mét sè dù ¸n m«i tr­êng nhÊt ®Þnh, th«ng th­êng lµ cho c¸c dù ¸n nghiªn cøu hoÆc øng dông ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng, c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, gi¸o dôc, truyÒn th«ng, gi¶i quyÕt sù cè hoÆc c¸c tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng vÒ m«i tr­êng. - Kho¶n ®ãng gãp ®­îc trÝch tõ doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp. §©y lµ kho¶n tiÒn mµ c¸c doanh nghiÖp göi vµo Quü ®Ó khi cã sù cè vÒ « nhiÔm m«i tr­êng hoÆc khi doanh nghiÖp cã nhu cÇu x©y dùng c«ng tr×nh xö lý chÊt th¶i th× ®­îc phÐp rót ra sö dông cho môc ®Ých cña m×nh. Nguån thu nµy ngµy cµng chiÕm tû lÖ cao trong c¸c nguån tµi chÝnh cho QMT v× c¸c doanh nghiÖp ®· b¾t ®Çu nhËn thÊy hiÖu qu¶ vµ lîi Ých kinh tÕ cña viÖc ®Çu t­ cho BVMT. Tr¸i phiÕu m«i tr­êng: Trong tr­êng hîp cÇn l­îng vèn lín ®Ó ®Çu t­ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c¶i t¹o m«i tr­êng, QMT cã thÓ tr×nh ChÝnh phñ cho phÐp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu m«i tr­êng ®Ó huy ®éng vèn. - C¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n vµ nh÷ng kho¶n ®ãng gãp tù nguyÖn: Khi nhËn thøc m«i tr­êng ®­îc n©ng cao, ngµy cµng cã nhiÒu nhµ ®Çu t­ t­ nh©n còng nh­ c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i tù nguyÖn gãp vèn vµo QMT. Ngoµi ra còng cã mét phÇn ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc cho quü d­íi h×nh thøc cho vay kh«ng l·i hoÆc víi l·i suÊt thÊp. - TiÒn l·i tõ c¸c kho¶n cho vay ®Çu t­ cña Quü: Th«ng qua h×nh thøc cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó x©y dùng hÖ thèng xö lý chÊt th¶i, Quü thu ®­îc mét kho¶n tiÒn l·i nhÊt ®Þnh bæ sung vµo nguån vèn cña m×nh. §æi nî lÊy thiªn nhiªn: §èi víi nh÷ng ®Þa ph­¬ng kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî tÝn dông vµ ph¶i vay ng©n hµng Nhµ n­íc, ng©n hµng sÏ tÝnh chuyÓn c¸c kho¶n nî ®ã thµnh tiÒn vµ yªu cÇu c¸c ®Þa ph­¬ng cam kÕt chuyÓn sè tiÒn ®ã vµo QMT quèc gia ®Ó sö dông cho viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn. Ph­¬ng thøc chuyÓn ®æi nµy ®ang ngµy cµng trë nªn phæ biÕn trªn thÕ giíi v× nã t¹o ra sè tiÒn cho QMT cao h¬n sè tiÒn cã thÓ ®­îc huy ®éng ®Ó tr¶ nî, ch­a kÓ ®Õn hiÖu qu¶ tÝch cùc ®èi víi b¶o vÖ m«i tr­êng. TiÒn ký quü cña c¸c tæ chøc khai th¸c tµi nguyªn ®Ó kh«i phôc m«i tr­êng. - Tµi trî hoÆc vèn vay tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®a ph­¬ng: C¸c ng©n hµng ph¸t triÓn ®a ph­¬ng nh­ Ng©n hµng ThÕ giíi (WB), Ng©n hµng Ph¸t triÓn ch©u ¸ (ABD), ch©u Phi (AFDB), Liªn Mü... th­êng cho c¸c n­íc thµnh viªn vay vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn dµi h¹n hoÆc c¸c ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch hµnh nghÒ. Vèn vay c¬ b¶n ph¶i ®­îc hoµn tr¶, nh­ng nh÷ng ®iÒu kho¶n ­u tiªn nh­ l·i suÊt thÊp, h¹n tr¶ chËm... ®­îc tÝnh thµnh tiÒn ®­a vµo c¸c QMT. Còng cã nhiÒu ch­¬ng tr×nh cÊp vèn kh«ng hoµn l¹i ®­îc göi kinh phÝ vµo QMT. - Quü m«i tr­êng toµn cÇu (GEF) vµ c¸c Quü tµi trî ®Çu t­ xanh kh¸c: Quü m«i tr­êng toµn cÇu (GEF) ®­îc thµnh lËp vµo cuèi n¨m 1990 ®Ó trî gióp tµi chÝnh cho c¸c n­íc ph¸t triÓn thùc hiÖn c¸c dù ¸n cã ý nghÜa m«i tr­êng ë møc ®é toµn cÇu. Quü ®­îc h×nh thµnh bëi ®ãng gãp tµi chÝnh cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, ®­îc qu¶n lý vµ ph©n bæ bëi ba c¬ quan quèc tÕ lµ Ng©n hµng ThÕ giíi (WB), Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña LHQ (UNDP) vµ Ch­¬ng tr×nh m«i tr­êng cña LHQ (UNEP). - Quü ®éng thùc vËt hoang d· thÕ giíi (WWF) vµ mét sè quü uû th¸c kh¸c ®Çu t­ vµo QMT ®Ó thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh b¶o tån ®a d¹ng sinh häc vµ qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn. Ph­¬ng thøc sö dông vµ qu¶n lý nguån vèn QMT quèc gia ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c v× lîi Ých céng ®ång vµ phi lîi nhuËn nh­ng ph¶i b¶o ®¶m quay vßng vèn, bï ®¾p ®­îc chi phÝ qu¶n lý vµ t¨ng quy m« vèn. V× vËy, Quü cÇn ph¶i cã mét chiÕn l­îc sö dông vµ qu¶n lý vèn dµi h¹n cã hiÖu qu¶. ChiÕn l­îc nµy ph¶i phï hîp víi c¸c chÝnh s¸ch m«i tr­êng quèc gia vµ ph¶i cã kh¶ n¨ng thay ®æi theo nh÷ng biÕn ®éng vÒ kinh tÕ - x· héi vµ m«i tr­êng. CÇn s¾p xÕp thø tù ­u tiªn c¸c lo¹i sù cè m«i tr­êng, c¸c lo¹i dù ¸n ­u tiªn trong tõng giai ®o¹n, trªn c¬ së ®ã, x¸c ®Þnh møc kinh phÝ sö dông ®Ó kh¾c phôc c¸c sù cè. §ång thêi cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan ë Trung ­¬ng, gi÷a Trung ­¬ng víi ®Þa ph­¬ng vµ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp. Cã mét chiÕn l­îc sö dông vµ qu¶n lý vèn râ rµng, Quü sÏ dÔ dµng thu hót c¸c nguån tµi trî vµ ®Çu t­ dµi h¹n. §èi t­îng ®­îc vay vèn tõ QMT quèc gia QMT quèc gia ho¹t ®éng d­íi h×nh thøc quü lu©n chuyÓn. Quü xem xÐt tµi trî cho c¸c dù ¸n tuyªn truyÒn b¶o vÖ m«i tr­êng, c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, ®µo t¹o nh»m t¨ng c­êng chÝnh s¸ch, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng. Quü còng xem xÐt cho vay ­u ®·i c¸c dù ¸n ®Çu t­ nh»m môc ®Ých b¶o vÖ m«i tr­êng. Nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn cã ®Ó c¸c dù ¸n ®­îc Quü xÐt cÊp cho vay vèn: §­îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt theo quy ®Þnh hiÖn hµnh; §Çu t­ ®Ó mua s¾m thiÕt bÞ, ®æi míi c«ng nghÖ hoÆc chuyÓn n¬i s¶n xuÊt nh»m gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr­êng hoÆc ®Çu t­ cho c¸c dù ¸n b¶o vÖ ®a d¹ng hÖ sinh th¸i; Cã kh¶ n¨ng thu håi vèn; Cã tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè hoÆc ®­îc bªn thø ba b¶o l·nh. §èi t­îng ®­îc cho vay ­u ®·i: + Nh÷ng c¬ së ®ang ho¹t ®éng g©y « nhiÔm m«i tr­êng qu¸ møc cho phÐp, cÇn ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ hoÆc mua s¾m thiÕt bÞ xö lý « nhiÔm hoÆc ph¶i chuyÓn ®æi ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt ®Ó tr¸nh g©y « nhiÔm m«i tr­êng cho d©n c­. + Nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt míi cÇn vèn ®Çu t­ cho c«ng nghÖ s¹ch hoÆc mua s¾m thiÕt bÞ xö lý « nhiÔm. + C¸c dù ¸n trång rõng, b¶o vÖ sù ®a d¹ng hÖ sinh th¸i nÕu ch­a ®­îc tµi trî tõ c¸c nguån vèn ­u ®·i kh¸c. §èi t­îng ®­îc vay víi l·i suÊt thÞ tr­êng: Nh÷ng dù ¸n liªn quan ®Õn ho¹t ®éng m«i tr­êng mµ kh«ng thuéc diÖn nãi trªn sÏ ®­îc vay víi møc l·i suÊt do Héi ®ång qu¶n lý Quü quyÕt ®Þnh phï hîp víi khung l·i suÊt do Ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh. C¬ chÕ gi¶i ng©n QMT quèc gia cã c¸c h×nh thøc gi¶i ng©n: cÊp kh«ng hoµn l¹i, cÊp kinh phÝ cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i hoÆc kh«ng l·i suÊt, cÊp kinh phÝ cho c¸c tr­êng hîp khÈn cÊp (sÏ hoµn tr¶ sau). Ngoµi ra cßn cã mét sè h×nh thøc kh¸c nh­: Hç trî mét phÇn l·i suÊt vèn vay ng©n hµng cña c¬ së s¶n xuÊt: Tr­êng hîp doanh nghiÖp ph¶i kh¾c phôc sù cè m«i tr­êng nh­ng kh¶ n¨ng tµi chÝnh cã h¹n vµ ph¶i vay vèn ë c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, Quü cã thÓ chia sÎ mét phÇn rñi ro vµ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý vèn vay víi ng©n hµng th«ng qua h×nh thøc hç trî mét phÇn l·i suÊt vay vèn ng©n hµng. QMT ®¶m b¶o vèn vay: QMT quèc gia gióp tr¶ mét phÇn hoÆc toµn bé vèn vay vµ l·i suÊt cho ng©n hµng trong tr­êng hîp dù ¸n kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶. C¬ chÕ nµy ®ßi hái ph¶i ®¸nh gi¸ kü møc ®é rñi ro cña dù ¸n ®ång thêi ph¶i cã nhiÒu ®iÒu kiÖn rÊt chÆt chÏ. Cho vay vèn th«ng qua hÖ thèng kho b¹c Nhµ n­íc hoÆc ng©n hµng trung gian: Tr¸ch nhiÖm vÒ thÈm ®Þnh vµ qu¶n lý tµi chÝnh sÏ thuéc vÒ Kho b¹c hoÆc ng©n hµng, cßn Quü chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kü thuËt m«i tr­êng kinh tÕ. C¬ chÕ nµy cã thÓ thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn vÒ tæ chøc vµ c¸n bé hiÖn nay cña ViÖt Nam nh­ng cÇn l­u ý ®Õn tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t tµi chÝnh cña ng©n hµng, Kho b¹c v× kho¶n vèn cho vay kh«ng ph¶i cña ng©n hµng. kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ M«i tr­êng víi t­ c¸ch lµ mét yÕu tè cÊu thµnh quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®· ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam th­êng xuyªn quan t©m trong thËp kû võa qua cïng víi tiÕn tr×nh ®æi míi kinh tÕ. Sù quan t©m nµy ®­îc biÓu hiÖn cô thÓ trong viÖc ®Ò ra c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch míi nh»m t¨ng c­êng thÓ chÕ vµ bé m¸y qu¶n lý, hÖ thèng ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng, trong viÖc triÓn khai hµng lo¹t c¸c ho¹t ®éng cô thÓ ë tÇm quèc gia vµ ®Þa ph­¬ng còng nh­ trong viÖc ban hµnh vµ thùc hiÖn LuËt B¶o vÖ M«i tr­êng, KÕ ho¹ch quèc gia vÒ M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng 1991 - 2000 vµ gÇn ®©y nhÊt lµ ChiÕn l­îc B¶o vÖ M«i tr­êng 2001 - 2010. §Ó b¶o vÖ m«i tr­êng mét c¸ch cã hiÖu qu¶, Nhµ n­íc cÇn sö dông ®ång thêi c¸c c«ng cô qu¶n lý: chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch, c«ng cô ph¸p lý vµ c«ng cô kinh tÕ. Víi nhiÒu ­u ®iÓm: linh ho¹t, mÒm dÎo vµ phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c c«ng cô kinh tÕ qu¶n lý m«i tr­êng ngµy cµng ®­îc sö dông réng r·i vµ ph¸t huy vai trß cña m×nh trong nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr­êng. Trong sè ®ã, Quü M«i tr­êng ®­îc coi lµ c¬ chÕ tµi chÝnh phï hîp nhÊt ®Ó huy ®éng nguån lùc tõ mäi ®èi t­îng trong x· héi cho môc ®Ých b¶o vÖ m«i tr­êng. Quü M«i tr­êng ®· trë thµnh mét c«ng cô h÷u Ých ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, ch­¬ng tr×nh b¶o vÖ m«i tr­êng. ViÖc thµnh lËp Quü M«i tr­êng b¶n th©n nã ®· thÓ hiÖn quyÕt t©m theo ®uæi chiÕn l­îc ph¸t triÓn bÒn v÷ng, gãp phÇn tÝch cùc t¨ng c­êng nhËn thøc cña d©n chóng vÒ nghÜa vô b¶o vÖ m«i tr­êng vµ t¹o lËp ý thøc ®Çu t­ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi b¶o vÖ m«i tr­êng. V× vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh víi nh÷ng t¸c dông tÝch cùc ®èi víi m«i tr­êng vµ b¶o vÖ m«i tr­êng, m« h×nh Quü m«i tr­êng cÇn ph¶i ®­îc x©y dùng vµ ®i vµo ho¹t ®éng trong thùc tiÔn. D­íi ®©y lµ mét sè kiÕn nghÞ: C¸c c«ng cô kinh tÕ trong qu¶n lý m«i tr­êng lµ quan träng vµ cÇn thiÕt ph¶i ®­îc sö dông trong thùc tiÔn. §iÒu quan träng lµ ph¶i ®¶m b¶o cã c¸c thÓ chÕ, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, luËt ph¸p, quy chÕ thèng nhÊt, cã hiÖu lùc trong c¶ n­íc vµ mét c¬ së th«ng tin m«i tr­êng phï hîp. CÇn sö dông phèi hîp c¸c c«ng cô kinh tÕ víi c«ng cô ph¸p lý vµ c¸c c«ng cô kh¸c ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. C«ng cô kinh tÕ kh«ng thÓ ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch thµnh c«ng vµ ®¹t kÕt qu¶ tèt nhÊt nÕu kh«ng ®­îc hç trî bëi hÖ thèng tiªu chuÈn vµ kh¶ n¨ng gi¸m s¸t, c­ìng chÕ thi hµnh. ¸p dông c¸c c«ng cô kinh tÕ nªn b¾t ®Çu tõ nh÷ng lo¹i h×nh ®¬n gi¶n, dÔ thùc hiÖn, phï hîp víi c¸c c¬ cÊu thÓ chÕ vµ n¨ng lùc hiÖn cã. Cã thÓ ¸p dông ngay c¸c lo¹i phÝ m«i tr­êng, c¸c lo¹i thuÕ tµi nguyªn, ký quü vµ cam kÕt vÒ m«i tr­êng, th­ëng, ph¹t vÒ m«i tr­êng,... Quü M«i tr­êng víi t­ c¸ch lµ mét thÓ chÕ tµi chÝnh ®Æc thï phôc vô cho c¸c môc tiªu b¶o vÖ m«i tr­êng ®­îc coi lµ c«ng cô kinh tÕ qu¶n lý m«i tr­êng phï hîp nhÊt v× kh¶ n¨ng huy ®éng nguån lùc tµi chÝnh nhanh vµ æn ®Þnh cña nã. V× vËy, cÇn nhanh chãng thµnh lËp hÖ thèng Quü m«i tr­êng c¶ ë ph¹m vi ®Þa ph­¬ng, ngµnh vµ ph¹m vi quèc gia, ®ång thêi t¹o lËp c¬ chÕ phèi hîp gi÷a c¸c ngµnh, lÜnh vùc cã liªn quan ®Ó dÔ dµng huy ®éng nguån vèn cho Quü, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ho¹t ®éng cña Quü mang l¹i hiÖu qu¶ m«i tr­êng cao nhÊt. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ (MPI), Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn LHQ (UNDP), C¬ quan hîp t¸c vµ ph¸t triÓn Thuþ SÜ (SDC). ThiÕt kÕ Quü M«i tr­êng ®Þa ph­¬ng - Tr­êng hîp Quü M«i tr­êng Th­îng §×nh. Th¸ng 7/2001. MPI, UNDP, SDC. Quü M«i tr­êng trong lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn. Th¸ng 7/2001. MPI, UNDP, SDC. C¸c c«ng cô kinh tÕ trong lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn. Th¸ng 7/2001. Bé KHCN&MT. B¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr­êng ViÖt Nam n¨m 2001. Th¸ng 3/2002. Dù ¸n VIE/93/G81 vÒ T¨ng c­êng n¨ng lùc quèc gia trong lång ghÐp c¸c c©n nh¾c m«i tr­êng vµo kÕ ho¹ch ho¸ ®Çu t­ - “Quü m«i tr­êng ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng trong nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi ë ViÖt Nam”. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, 1997. UBND Thµnh phè Hµ Néi, Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Dù ¸n VIE/97/007 Hµ Néi. M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng Hµ Néi. Th¸ng 3/2001. Bé KHCN&MT - Côc M«i tr­êng. §Ò tµi “X©y dùng ®Ò ¸n thµnh lËp Quü Quèc gia b¶o vÖ m«i tr­êng ë ViÖt Nam”. Th¸ng 11/1997. Tr­êng §¹i häc LuËt Hµ Néi. Gi¸o tr×nh LuËt M«i tr­êng. Môc lôc Trang PhÇn më ®Çu 4 Néi dung Ch­¬ng I- M«i tr­êng vµ c¸c c«ng cô qu¶n lý m«i tr­êng 6 I- M«i tr­êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng 6 1. M«i tr­êng 6 1.1. Kh¸i niÖm m«i tr­êng 6 1.2. Thùc tr¹ng m«i tr­êng 7 2. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng 11 2.1. Kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng 11 2.2. TiÕp cËn ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ViÖt Nam 13 II- Qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ m«i tr­êng 16 1. Kh¸i niÖm 16 2. C¸c c«ng cô qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ m«i tr­êng 17 2.1. ChiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr­êng 17 2.2. C«ng cô ph¸p lý 18 2.3. C«ng cô kinh tÕ 21 2.3.1. Ng©n s¸ch BVMT (Quü BVMT) 22 2.3.2. C¸c lo¹i thuÕ 22 2.3.3. C¸c lo¹i phÝ, lÖ phÝ 23 III- Quü m«i tr­êng 25 1. Kh¸i niÖm - ph©n lo¹i 25 2. Nguån h×nh thµnh QMT 26 3. Chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña QMT 28 4. C¬ chÕ gi¶i ng©n 28 5. Mét sè bµi häc kinh nghiÖm 29 Ch­¬ng II- Quü m«i tr­êng ®Þa ph­¬ng – nghiªn cøu ®iÓm quü m«i tr­êng Hµ Néi 34 I- Quü m«i tr­êng ®Þa ph­¬ng 34 1. C¬ së cña viÖc h×nh thµnh Quü m«i tr­êng 34 1.1. C¬ së thùc tiÔn 34 1.2. C¬ së ph¸p lý 35 2. Môc ®Ých cña viÖc thµnh lËp QMT ®Þa ph­¬ng 35 3. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng QMT ®Þa ph­¬ng 37 3.1. Nguån h×nh thµnh QMT ®Þa ph­¬ng 38 3.2. C¬ cÊu tæ chøc cña Quü 39 3.3. Quy tr×nh ra quyÕt ®Þnh 41 3.4. C¸c h×nh thøc gi¶i ng©n 41 II- Quü m«i tr­êng Hµ Néi 42 1. Giíi thiÖu chung 42 2. Nguån vèn ho¹t ®éng cña Quü 44 3. Tæ chøc qu¶n lý cña Quü 44 4. Quy tr×nh xÐt duyÖt dù ¸n 47 5. C¸c h×nh thøc gi¶i ng©n 49 III- Ho¹t ®éng thùc tiÔn cña quü m«i tr­êng Hµ Néi 50 1. Nh÷ng ho¹t ®éng ®· tiÕn hµnh 50 1.1. Ho¹t ®éng ®Çu t­ 51 1.2. C¸c ho¹t ®éng kh¸c 52 2. ¦u ®iÓm 54 3. Nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc 55 Ch­¬ng III- §Ò xuÊt h×nh thµnh Quü m«i tr­êng quèc gia 56 I- Sù cÇn thiÕt h×nh thµnh Quü m«i tr­êng quèc gia 56 II- Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña viÖc thµnh lËp Quü m«i tr­êng quèc gia 58 1. ThuËn lîi 58 2. Khã kh¨n 59 III- M« h×nh Quü m«i tr­êng quèc gia 61 1. Môc tiªu cña Quü m«i tr­êng quèc gia 62 2. Nguån tµi chÝnh cho Quü m«i tr­êng quèc gia 63 3. Ph­¬ng thøc sö dông vµ qu¶n lý nguån vèn 65 4. §èi t­îng ®­îc vay vèn tõ QMT quèc gia 66 5. C¬ chÕ gi¶i ng©n 67 KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 68 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 70