Chính sách ưu đãi thuế, tài chính, ngân hàng ở một số đặc khu thuộc trung quốc và kiến nghị cho các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt của Việt Nam

Nguyễn Thị Lan Hương* * TS. Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội Tóm tắt: Mục tiêu lâu dài của xây dựng các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt là tạo ra sự phát triển đột phá trong phát triển kinh tế và tạo ra mô hình mẫu cho phát triển, do đó ngay từ đầu không thể đặt ra mục đích tạo nguồn thu cho Nhà nước mà cần từng bước hướng các chủ thể kinh doanh tận dụng lợi thế của địa bàn phát triển kinh doanh, tạo ra thu nhập bền vững trên cơ sở đó củng cố vững chắc quyền tạo lập nguồn thu của Nhà nước. Chính sách, pháp luật ưu đãi thuế, tài chính đột phá sẽ góp phần cho sự phát triển các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, và quản lý hành chính gọn nhẹ trong đó có quản lý thuế sẽ tác động hình thành phong cách quản lý và kinh doanh mới. Abstract: The long-term goal of the special administrative and economic units is to create a breakthrough in economic developments and a modality for developments. It is not to set a target of the state budget generation, but to gradually provide convenient conditions for the the business entities taking the advantages for economic developments to create a sustainable revenue for the state budget. The breakthrough policies and legal provisions for tax and financial incentives will contribute to the development of the special administrative and economic units and streamlined administrative management, including the tax administration and new modality of the business management. Thông tin bài viết: Từ khóa: đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, ưu đãi thuế, tài chính Lịch sử bài viết: Nhận bài: 17/12/2017 Biên tập: 26/01/2018 Duyệt bài: 01/02/2018 Article Infomation: Keywords: special administrative economic units, tax and financial incentives Article History: Received: 17 Dec. 2017 Edited: 26 Jan. 2018 Approved: 01 Feb. 2018 CHÍNH SÁCH ƯU ĐÃI THUẾ, TÀI CHÍNH, NGÂN HÀNG Ở MỘT SỐ ĐẶC KHU THUỘC TRUNG QUỐC VÀ KIẾN NGHỊ CHO CÁC ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH - KINH TẾ ĐẶC BIỆT CỦA VIỆT NAM 1. Quy định về chính sách thuế, tài chính của Hồng Kông Ngành kinh tế chính của Hồng Kông là thương mại (xuất khẩu), tài chính, bảo hiểm, du lịch, thương mại (trong nước và quốc tế, vận tải, dịch vụ chuyên môn và dịch vụ cho các nhà sản xuất khác). Quy mô của ngành tài chính lớn, chỉ sau thương mại và vận tải. Đây là ngành đại diện cho Hồng Kông. Sau cuộc khủng hoảng tài chính thế BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT 26 Số 5(357) T3/2018 giới năm 2008, chính quyền Hồng Kông đã bổ sung bốn ngành đại công nghiệp và chỉ định sáu ngành đại công nghiệp sẽ góp phần tăng trưởng của Hông Kông. Các ngành đó là công nghiệp văn hóa, creative1, dịch vụ y tế, dịch vụ giáo dục, công nghệ hóa học sáng tạo, dịch vụ kiểm tra và kiểm định, công nghiệp bảo vệ môi trường. Năm 2012, các ngành này đóng góp 8,7% vào GDP của Hồng Kông2. Hồng Kông có quan hệ thương mại mật thiết với Hoa Kỳ, EU, ASEAN và Nhật Bản. Xuất khẩu của Hồng Kông đứng thứ 8 trên thế giới, 90% lượng xuất khẩu của Hồng Kông là hàng tái xuất khẩu. Kinh tế Hồng Kông hiện nay dựa vào kinh tế Trung Quốc, với 55% lượng xuất khẩu (năm 2013) sang Trung Quốc. Ở Hồng Kông, thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) có phân biệt pháp nhân và cá nhân kinh doanh, trong đó thuế đối với pháp nhân là 16,5%, cá nhân kinh doanh là 15%. Thuế đối với thu nhập cá nhân (TNCN) có hai loại: (i) áp dụng đối với thu nhập không khấu trừ cá nhân là 15%, và (ii) đối với thu nhập sau khấu trừ cá nhân theo biểu thuế lũy tiến từng phần. Biểu thuế lũy tiến có 4 bậc, dưới 40.000 HKD3 là 2%, từ 40.000 đến 80.000 HKD là 7%, từ 80.000 đến 120.000 HKD là 12%, từ 120.000 HKD trở lên là 17%. Thuế thu nhập từ bất động sản là 15%4. Hồng Kông không đánh thuế tiêu dùng, không đánh thuế thu nhập đối với cổ tức, lợi nhuận vốn đầu tư (đối với đối 1 Lĩnh vực công nghiệp liên quan đến sản xuất sản phẩm có quyền sở hữu trí tuệ như nghệ thuật, phim ảnh, game, thiết kế trang phục, quảng cáo. 2 香港における金融ビジネスの立地競争力に関する調査研究、株式会社大和総研所　報告書。平成26年11月 (Báo cáo Nghiên cứu điều tra về năng lực cạnh tranh trong ngành tài chính, thương mại tại Hồng Kông, Viện Nghiên cứu DAIWA), tr. 10. 3 Theo tỉ giá ngày 13/10/2017, 1 HKD =2.909,6 VND. 4 「香港の税務行政と税制の概要」、税大ジャーナル23号、5月2014年 (Khái quát chế độ thuế và quản lý hành chính thuế Hồng Kông, Tạp chí Thuế số 23, tháng 5/2014 - bản tiếng Nhật), tr. 259. 5 「香港税制」(Về chế độ thuế của Hồng Kông - bản tiếng Nhật), 2017年01月26日Tải từ: https://www.jetro.go.jp/ world/asia/hk/invest_04.html . 6 香港・マカオ経済概観（一国二制度のもと、「中国経済」との関係を深める香港・マカオ経済について ）在香港日本総領事館・経済班　2014年6月(Báo cáo về toàn cảnh kinh tế Hồng kông và Makao trong quan hệ với Trung quốc. Tháng 6/2014, Lãnh sự quán Nhật Bản tại Hồng Kông, Nhóm Kinh tế - bản tiếng Nhật). tượng không đầu cơ), miễn lãi suất tiền gửi tại một số ngân hàng được chấp thuận. Ngoài ra, thuận lợi đối với các doanh nghiệp kinh doanh là được cho phép chuyển lỗ vô thời hạn5. Như vậy, có thể thấy thuế suất thuế TNDN và thuế TNCN ở Hồng Kông có sự ưu đãi hơn so với một số nước trong khu vực, Trung Quốc đại lục và Việt Nam. 2. Quy định về chính sách thuế, tài chính của Macao Kinh tế Macao dựa vào ngành kinh doanh casino và du lịch do các hạn chế về điều kiện đất đai và về dân số. Kinh doanh casino ở Macao đóng góp lớn trong tăng trưởng kinh tế. Năm 2013, tỷ lệ tăng trưởng kinh doanh casino và kinh doanh du lịch chiếm 11,9% (năm 2012 là 9,9%). Ngành kinh doanh casino được luật hóa từ năm 1947 và sau các cuộc cạnh tranh quyết liệt, đến năm 2001 chỉ còn một công ty độc quyền. Sau đó, với chính sách mở cửa gọi vốn đầu tư nước ngoài, đến tháng 2/2014 đã có 06 công ty kinh doanh và 36 địa điểm kinh doanh với doanh thu khoảng 451 tỷ USD. Bên cạnh đó, từ năm 2003, Chính phủ Trung Quốc dỡ bỏ lệnh cấm du lịch Macao, số người du lịch tăng lên, hạ tầng cơ sở hoàn thiện với đường sắt cao tốc đã làm tăng trưởng khách du lịch, nên đã giúp phát triển hoạt động kinh doanh này6. Ngoài ra, Macao còn có công nghiệp dệt, thời trang, sản xuất pháo hoa. Gần đây, một số ngành nghề quy mô nhỏ như sản xuất BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT 27Số 5(357) T3/2018 đồ chơi, làm hoa giả và thiết bị điện tử... cũng phát triển. Mặc dù là lãnh thổ thuộc Trung Quốc nhưng chính quyền Macao có sự độc lập nhất định trong định hướng phát triển và quản lý kinh tế - xã hội. Macao có nguồn tài chính dồi dào nên thực hiện chế độ miễn các chi phí giáo dục và y tế, người dân ở đây có tuổi thọ thuộc loại cao nhất thế giới7. Hệ thống tài chính bao gồm ngân hàng và các công ty bảo hiểm của Macao có những đặc thù. Macao không quản lý ngoại hối, đồng vốn ra vào Macao tự do, ngân hàng có thể thực hiện nghiệp vụ ngoại hối và nghiệp vụ của ngân hàng offshore. Macao có đồng tiền riêng là MOP, giá trị của đồng tiền MOP của Macao ngang với tiền HKD của Hồng Kông. Macao không đánh thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng (GTGT). Thuế thu nhập với mức thuế suất thấp và thủ tục thu thuế đơn giản nên đã thu hút đầu tư trên toàn thế giới. Năm 2014, thuế TNDN: dưới 60.000 MOP được miễn thuế; thu nhập trên 60.000 MOP nộp 12%. Chủ thể nộp thuế được chia thành hai nhóm, doanh nghiệp nhóm A theo tiêu chí điều kiện về vốn trên 01 triệu MOP và bình quân thu nhập chịu thuế trên 500.000 MOP trong 3 năm, đăng ký từ tháng 4-6 hàng năm; doanh nghiệp nhóm A được chuyển lỗ trong vòng 3 năm, còn nhóm B không được chuyển lỗ8. Thu nhập của cá nhân có thể được trả bằng các đồng ngoại tệ với phương pháp 7 中華人民共和国マカオ特別行政区(Về đặc khu kinh tế Macao CHND Trung Hoa - bản tiếng Nhật), trang 11. 8 Tham khảo Macao SAR Tax Profile, June 2015, KPMG tải từ https://home.kpmg.com/content/dam/kpmg/pdf/2015/10/ Macao-2015.pdf. 9 Theo Bảng tổng hợp về thuế suất trang 52,53「マカオ進出に関する制度情報」、日本貿易振興機構、香港事務 所、2012年　3月 (Thông tin về xúc tiến đầu tư Macao, Jetro Nhật Bản, Văn phòng đại diện Hồng Kông, 3/2012 ).　 10 Sđd chú thích 15, trang 55 11 Sđd chú thích 15, trang 58 12 Sđd chú thích 15, trang 60　 khác nhau. Thu nhập được khấu trừ cố định 25%/tổng thu nhập. Đối với thu nhập chịu thuế, thu nhập dưới 95.000 MOP được miễn thuế. Trên mức thu nhập được miễn thuế, thuế sẽ bị đánh theo biểu thuế lũy tiến từng phần với 6 bậc thuế suất: 7%, 8%, 9%, 10%,11%,12%. Ngoài ra, người trên 65 tuổi và người tàn tật 60% trở lên được miễn thuế với mức 135.000 MOP/năm9. Thuế bất động sản cố định đánh vào thu nhập từ bất động sản ở Macao, thu nhập từ cho thuê bất động sản, tiện ích nhận được của người sử dụng hoặc tiện ích mang tính kinh tế nhận được thông qua việc sử dụng bất động sản đối với bất động sản là nhà ở. Từ năm 2010, thuế suất đối với nhà ở là 6%, tài sản cho thuê là 10%. Năm 2012, miễn giảm tiền thuế là 3.500 MOP được công bố trong Báo cáo của Trưởng hạt Macao10. Đánh thuế kinh doanh, Macao có phân biệt phạm vi hoạt động và ngành nghề kinh doanh theo công bố, đối với ngân hàng là 80.000 MOP, còn đối với các ngành khác có thể là từ 150 đến 1.500 MOP11. Thuế đối với kinh doanh du lịch (nhà hàng, phòng massage, khách sạn) là 5%/tổng khoản tiền thu được từ cung cấp dịch vụ12. 3. Chính sách thuế, tài chính của đặc khu kinh tế Quảng Đông và Qianhai Mô hình đặc khu kinh tế Qianhai là sự tiếp nối phát triển dựa trên lợi thế phát triển kinh tế của Đặc khu kinh tế tại tỉnh Quảng Đông Trung Quốc. Đặc khu kinh tế Quảng Đông được hình thành từ những năm 80 của thế kỷ BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT 28 Số 5(357) T3/2018 trước13. Đặc khu kinh tế này được thành lập để thu hút đầu tư của các doanh nghiệp Hồng Kông, người lao động từ các địa phương của Trung Quốc đại lục. Ban đầu, đặc khu này phát huy vai trò là nơi gia công hàng xuất khẩu. Sau đó, doanh nghiệp từ các nước, khu vực như Đài Loan và Nhật Bản đến đầu tư. Năm 1990, thị trường chứng khoán Thâm Quyến được thành lập và Thâm Quyến trở thành một biểu tượng của cải cách kinh tế. Sau khi Hồng Kông được trao trả về Trung Quốc, tỉnh Quảng Đông và Hồng Kông đã ký kết Hiệp định khung hợp tác kinh tế. Hiệp định này dựa trên Hiệp định thắt chặt quan hệ ngoại thương giữa Hông Kông và Trung Quốc đại lục (CEPA) và kế hoạch phát triển cải cách kinh tế Đồng bằng Châu Giang (2008-2013). Trong lĩnh vực tài chính, Trung Quốc phát triển hệ thống tài chính bằng việc nâng cao vị thế tài chính của Hồng Kông và phát triển tài chính của Quảng Đông. Hai địa phương này đã hỗ trợ để thiết lập các định chế tài chính, mở rộng quyết toán ngoại thương bằng đồng NDT tại Hồng Kông. Hay nói cách khác, Trung Quốc đã thực hiện được sự nhất thể hóa Hồng Kông và Quảng Đông trong lĩnh vực tài chính14. Tháng 8/2010, Chính phủ Trung Quốc đã thông qua Kế hoạch Phát triển có hệ thống ngành dịch vụ hiện đại Hồng Kông tại Qianhai Thâm Quyến. Chính phủ Trung Quốc ban hành chính sách mới với nội dung bao gồm: (i) mở rộng hơn nữa quan hệ ngoại thương giữa Trung 13 Đặc khu hình thành theo Quyết định về đặc khu kinh tế tại tỉnh Quảng Đông của Ủy ban Thường vụ Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ngày 26/8/1980. 14 Tham khảo bài「中国深圳前海地区での金融自由化に向けた実験のスタート」、関根栄一、李刊中国資本市 場研究、 2013 Spring 61頁（“Khởi động thử nghiệm hướng tới tự do hóa tài chính tại Qianhai Thâm Quyến - Trung Quốc”Sekine, Tạp chí Nghiên cứu thị trường Trung Quốc, Mùa xuân, 2013, trang 61 ）. 15 Ngân hàng ngoài nơi cư trú của người gửi tiền, người mở tài khoản là người không cư trú trên địa bàn quản hạt, lợi thế của ngân hàng này là thuế suất thấp hoặc miễn thuế, sử dụng gửi tiền đơn giản, được bảo đảm trước sự biến động khu vực, chính trị và tài chính. 16 Đặc khu kinh tế Qianhai tại Thâm Quyến là một dự án đầy tham vọng..., tải lên bởi FBNC Vietnam, ngày 20/8/ 2013. 17 “The more special economic Zone” 7, July 2012. www.economist.com/node/21558307 Quốc đại lục và Hồng Kông; (ii) nâng cao vị thế tài chính của Hồng Kông; hỗ trợ phát triển thị trường offshore NDT- dịch vụ ngân hàng cho người không cư trú tại Hồng Kông15; (iii) hỗ trợ tham gia các Hiệp định kinh tế quốc tế và khu vực của Hồng Kông; thúc đẩy đầu tư với sự hỗ trợ của doanh nghiệp Trung Quốc và Hồng Kông; phát huy vai trò quan trọng của Hồng Kông trong quan hệ kinh tế Quảng Đông, Hồng Kông, Macao. Thành lập khu kinh tế đặc biệt Qianhai thuộc Thẩm Quyến - “Khu hợp tác dịch vụ công nghiệp mô hình Hồng Kông”, là tham vọng của chính quyền Trung Quốc nhằm xây dựng Hồng Kông thu nhỏ tại Thâm Quyến trong Trung Quốc đại lục. Kế hoạch cho xây dựng khu vực này được phê chuẩn năm 2010, sau đó, Chính phủ đã xúc tiến hoàn thiện hạ tầng cơ sở để thu hút đầu tư nước ngoài. Chính phủ Trung Quốc dự kiến phát triển khu kinh tế đặc biệt với tổng giá trị đầu tư là hơn 45 tỷ NDT và nhằm phát triển các ngành chủ đạo là dịch vụ tài chính và công nghệ thông tin, với số vốn đăng ký là 140 tỷ NDT, với khoảng 1.000 nhà đầu tư tham gia, trong đó hơn 70% vốn của HSBC (Anh), Sumitomo Mitsui (Nhật Bản) và UBS (Thụy Sỹ)16. Trung Quốc mong muốn thu hút doanh nghiệp và tài năng lao động đến từ Hồng Kông, nên thuế TNDN áp dụng chỉ với mức 15%, không đánh thuế TNCN đối với các chuyên gia tài chính (the Financial Professionals), luật sư, kế toán và những người có khả năng sáng tạo (creative people)17. BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT 29Số 5(357) T3/2018 Ngoài ra, Trung Quốc thực hiện ưu đãi đối với các doanh nghiệp đăng ký thành lập tại Qianhai; ưu đãi cho vay vốn đối với các doanh nghiệp thành lập và kinh doanh tại Qianhai từ các ngân hàng thực hiện dịch vụ bằng đồng NDT tại Hồng Kông thông qua các giao dịch quyết toán tại các ngân hàng ở Thâm Quyến. Các doanh nghiệp này phải sử dụng vốn nhằm phát triển các ngành công nghiệp tại Qianhai và được hỗ trợ vay vốn để nhập khẩu và hoạt động khác. Bên cạnh đó, quy định cấm sử dụng vốn để đầu tư để đầu tư chứng khoán, hàng hóa phái sinh; cho vay ủy thác; mua hàng hóa kinh doanh vốn và tài sản; mua bất động sản ngoài bất động sản sử dụng cho doanh nghiệp Bên cạnh đó, ban hành chủ trương của Chính phủ tự do hóa về tài chính để doanh nghiệp có thể vay ngân hàng Hồng Kông với lãi suất thấp18. 4. Một số kiến nghị về chính sách ưu đãi thuế, tài chính cho các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt ở nước ta 4.1 Nhóm các biện pháp ưu đãi về thuế i) Ưu đãi thuế TNCN Dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế (HC-KT) đặc biệt (Dự thảo Luật)19 đã quy định biện pháp ưu đãi thuế TNCN trong đó miễn thuế cho cá nhân có thu nhập từ tiền công, tiền lương và từ hoạt động kinh doanh của cá nhân trong thời gian 05 năm, nhưng không quá năm 2030 và giảm 50% số thuế TNCN phải nộp trong các năm tiếp theo (Khoản 1 Điều 24). Ngoài ra, Dự thảo Luật còn qui định về miễn thuế TNCN trong 18 Theo Văn bản tạm thời quản lý cho vay đồng NDT qua biên giới tại Qianhai của Ngân hàng Nhân dân Thâm Quyến - Chi nhánh Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc tại Thâm Quyến ngày 27/12/2012 và Văn bản qui định chi tiết do Cơ quan này ban hành ngày 5/1/2013 (深圳人民銀行「前海クロスボーダー人民元貸付管理暫行弁法」2012年12月27日、深 圳人民銀行「前海クロスボーダー人民元貸付管理暫行弁法実施細則」2013年1月5日- bản tiếng Nhật)。 19 Dự thảo Luật Đơn vị HC-KT đặc biệt, công bố trên LUAT/View_Detail.aspx?ItemID=1319&LanID=1426&TabIndex=1 (truy cập ngày 31/12/2017) 20 Ở Macao, các bậc thuế trong Biểu thuế TNCN cách nhau 1% và mức thuế suất cao nhất là 12%, trong khi ở Việt Nam, các bậc thuế trong Luật thuế TNCN cách nhau 5% và bậc cao nhất là 35%. 21 Tham khảo “Đặc khu kinh tế: Nơi thu nhập người dân sẽ gấp 5 - 7 lần trung bình cả nước”, nguồn: https://laodong.vn/ lao-dong-cuoi-tuan, ngày 15/10/2017 thời gian 10 năm nhưng không quá năm 2030 và giảm 50% số thuế TNCN phải nộp trong năm tiếp theo đối với thu nhập từ tiền công, tiền lương và thu nhập từ kinh doanh của nhà quản lý, nhà khoa học, chuyên gia có trình độ cao làm việc tại đơn vị HC-KT đặc biệt (Khoản 2 Điều 24). Việc miễn, giảm thuế này nhằm giảm gánh nặng về thuế cho cá nhân, nhưng thực chất là tác động vào chính sách chi trả tiền lương của các doanh nghiệp và các tổ chức khác trên địa bàn đơn vị HC-KT đặc biệt trong thời gian đầu thành lập và hoạt động. Ngoài ra, biện pháp miễn, giảm thuế cũng có ý nghĩa tác động vào nhu cầu tiêu dùng hàng hóa và dịch vụ của cá nhân có thu nhập tại các đơn vị HC-KT đặc biệt. Quy định này tuy đã thể hiện sự ưu đãi hơn đối với cá nhân có thu nhập trong nước khác, nhưng vẫn chưa thể hiện lợi thế trong biện pháp ưu đãi thuế so với quy định mà chính quyền Hồng Kông, Macao20 đang áp dụng. Theo dự kiến, trong tương lai không xa (chỉ năm 2020), Đặc khu Phú Quốc sẽ đạt mức thu nhập bình quân 5.000 USD (cao gấp đôi thu nhập bình quân cả nước hiện nay) và tới năm 2030, cả 03 đặc khu sẽ nhanh chóng vượt ngưỡng thu nhập 12.000 - 13.000USD/người/năm (gấp 5-7 lần trung bình cả nước)21 Như vậy, sự phát triển của 03 đơn vị HC-KT đặc biệt - tuy phát triển các ngành nghề đặc thù có khác nhau - nhưng sẽ tác động đến cơ cấu thu nhập của người quản lý và người lao động. Bởi vậy, quy định về ưu đãi thuế cũng cần phải được xây dựng gắn với đặc thù này. BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT 30 Số 5(357) T3/2018 ii) Thuế TNDN Dự thảo Luật quy định thuế suất thuế TNDN là 10% trong 30 năm, miễn thuế 4 năm và giảm thuế 9 năm tiếp theo (Điều 27). Tuy nhiên, biện pháp khuyến khích này mới chỉ tác động đến sự hình thành tài sản của doanh nghiệp trong quá trình hoạt động mà chưa tác động vào ý thức kiến tạo doanh nghiệp lâu dài theo các ngành nghề kinh doanh. Vì vậy, cần phải tính đến ưu đãi thuế đối với nhà đầu tư là cá nhân hay doanh nghiệp trong nước đầu tư vào đơn vị HC-KT đặc biệt trong thời hạn nhất định, nhằm phát triển nhanh chóng khu HC-KT đặc biệt. Bên cạnh đó, cần có chính sách cho phép sự lựa chọn ưu đãi bổ sung đối với nhà đầu tư nước ngoài khi họ không được hưởng ưu đãi như cá nhân, doanh nghiệp Việt Nam. Mục đích cuối cùng của ưu đãi là hỗ trợ doanh nghiệp tạo lập tài sản - thu nhập bền vững rồi Nhà nước mới có thể tính đến tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Cùng với việc áp dụng các biện pháp ưu đãi thuế TNDN trong thời kỳ đầu thành lập, tại đơn vị HC-KT đặc biệt, cần tính đến các quy định đặc thù về đánh thuế đối với thu nhập từ việc chuyển nhượng dự án tại đơn vị HC-KT đặc biệt trong thời kỳ đầu thành lập, nhằm hạn chế tình trạng đầu cơ trục lợi gây ảnh hưởng đến thị trường bất động sản, khuyến khích doanh nghiệp có uy tín kinh doanh lâu dài tại Việt Nam22. iii) Thuế GTGT Các quy định trong Dự thảo Luật về miễn thuế GTGT là biện pháp ưu đãi thông thường đối với người nước ngoài du lịch xuất cảnh. Ngoài ra còn là biện pháp ưu đãi mở rộng cho cả người Việt Nam du lịch tại các đơn vị HC-KT đặc biệt. 22 Khu Kinh tế Qianhai Trung Quốc, mặc dù có sự nỗ lực của Chính phủ, nhưng hoạt động đầu tư kinh doanh chưa theo dự kiến của Chính phủ, trong khi giá đất khu vực lân cận tăng cao. 23 Thuế TTĐB đối với dịch vụ casino theo Luật Thuế TTĐB năm 2008 là 30%, và theo Luật sửa đổi Luật Thuế TTĐB năm 2014 là 35%. Dễ dàng nhận thấy, biện pháp miễn thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, thuế GTGT tại khu vực phi thuế quan chỉ áp dụng đối với người không cư trú nước ngoài, người Việt Nam có quốc tịch nước ngoài và người Việt Nam đi du lịch. Trong khi đó, các khoản thuế GTGT vẫn đánh đối với người tiêu dùng, kể cả những đối tượng trên trong thời gian du lịch tại đơn vị HC-KT đặc biệt. Để khuyến khích lượng khách du lịch lưu trú lâu cũng như cân nhắc sự đóng góp về thuế của cư dân trong bối cảnh giá hàng hóa và dịch vụ tăng cao, Dự thảo Luật cần bổ sung quy định mức thuế GTGT thấp hơn so với mặt bằng chung của Luật Thuế GTGT hiện hành. Quy định thuế GTGT ở mức thấp có thể tạo ra lợi ích cho từng cá nhân nhưng lại gián tiếp tác động làm gia tăng nhu cầu tiêu dùng đa dạng, và theo đó, lợi ích của Nhà nước vẫn được duy trì. iv) Ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt đối với kinh doanh casino Theo quy định của Khoản 2 Điều 28 Dự thảo Luật: “Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) là 10% trong thời hạn 10 năm kể từ khi có doanh thu từ dịch vụ. Hết thời hạn 10 năm, các dịch vụ này áp dụng mức thuế suất TTĐB theo quy định của Luật Thuế TTĐB”23. Như vậy, thuế TTĐB chỉ khuyến khích với người chơi vào casino trong thời gian đầu, nếu kết hợp với các ưu đãi khác trong thời gian đầu tạo lập cơ sở kinh doanh, như trong 3 năm doanh nghiệp được miễn tiền thuê đất cùng với quyền được miễn thuế TNDN, thì dịch vụ kinh doanh này chỉ có thể tạo ra lợi nhuận ổn định cho chính doanh nghiệp này ít nhất sau một vài năm triển khai, còn thời gian thu hồi vốn phải tính theo quy mô dự án. BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT 31Số 5(357) T3/2018 Nếu phát triển mô hình đơn vị HC-KT đặc biệt theo cách khuyến khích hoạt động du lịch và casino tương tự như mô hình Macao, cần có biện pháp ưu đãi thuế TTĐB thấp hơn sau khi hết thời hạn ưu đãi kể trên, bởi khuyến khích doanh nghiệp đầu tư hoạt động nhưng doanh nghiệp không có khách hàng thì không thể có doanh thu và đương nhiên không thể có thu nhập để đánh thuế. Ngoài ra, cũng cần phân biệt hoạt động kinh doanh casino tại đơn vị HC-KT đặc biệt với các khu vực khác trong nước do đánh thuế với dịch vụ casino thông thường là hạn chế tiêu dùng chứ không phải khuyến khích tiêu dùng, còn đối với tiêu dùng dịch vụ casino tại các đơn vị HC-KT đặc biệt có mục đích khuyến khích hơn là hạn chế do có những ưu đãi về thuế, tài chính, nới lỏng chính sách tiền tệ, ngân hàng và thuận lợi trong thực hiện các thủ tục hành chính. 4.2 Nhóm các biện pháp liên quan đến lĩnh vực tài chính i) Hoạt động cấp tín dụng và đầu tư của tổ chức tín dụng Hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại (NHTM) dưới hình thức cho vay, bảo lãnh, bao thanh toán cũng như hoạt động trung gian thanh toán và đầu tư là các hoạt động trụ cột có thể giúp cho nhu cầu huy động vốn, thanh toán, liên kết đầu tư trong các đơn vị HC-KT đặc biệt. Tuy nhiên, Dự thảo Luật lại không đề cập nhiều đến vấn đề hỗ trợ tài chính cho các đơn vị này. Vì vậy, Dự thảo Luật cần bổ sung những chính sách về hỗ trợ tài chính cho ngân hàng và một số ngành kinh doanh trong bối cảnh khả năng tự tạo lập vốn kinh doanh của doanh nghiệp vẫn còn hạn chế. ii) Hoạt động quản lý ngoại hối Hiện nay, tỷ giá hối đoái đồng Việt 24 Thông tư 02/2012/TT-NHNN ngày 27/02/2012 của Ngân hàng Nhà nước về “Hướng dẫn giao dịch hối đoái giữa Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài”. Nam và đồng USD do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ấn định24, theo đó giá trị của các đồng ngoại tệ khác sẽ được tính theo tỷ giá đồng USD. Có thể thấy, việc thống nhất quản lý ngoại hối là cần thiết nhưng trong bối cảnh khuyến khích đầu tư nước ngoài, tham khảo phương thức quản lý của các Đặc khu Hồng Kông, Macao và Qianhai cho thấy, cần có quy định đặc thù về quản lý ngoại hối tại đơn vị HC-KT đặc biệt có sự hiện diện của nhiều người du lịch nước ngoài, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và doanh nghiệp Việt Nam có quan hệ giao dịch thường xuyên với nước ngoài. Để thực hiện ưu đãi vượt trội, khuyến khích đầu tư vào các đơn vị HC-KT đặc biệt, cần có các biện pháp để khuyến khích các ngân hàng nước ngoài và các ngân hàng trong nước cho vay và cung cấp dịch vụ ưu đãi cho các doanh nghiệp trong các đơn vị HC-KT đặc biệt, cũng như có chính sách quản lý ngoại hối có sự nới lỏng nhất định đối với giao dịch ngoại tệ trong các đơn vị này. Sự nới lỏng về quản lý ngoại tệ cho khu vực này cũng là động lực thu hút đầu tư và giao dịch xuất nhập khẩu với nước ngoài. Thông qua quản lý thuế, Nhà nước vẫn có thể quản lý giao dịch ngoại hối của các chủ thể trên. Ngoài ra, nới lỏng quản lý ngoại hối tại các khu HC-KT đặc biệt cũng là điều kiện giúp cho Việt Nam tăng sức cạnh tranh trong kinh doanh, hội nhập với nền kinh tế thế giới■ BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT 32 Số 5(357) T3/2018