Chuyên đề Bảo hiểm trách nhiệm của chủ doanh nghiệp đối với người lao động trong các doanh nghiệp nhà nước

Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n­íc còng ®­îc lîi v× ®· gi÷ ®­îc vai trß chøc n¨ng ®iÒu phèi cña m×nh, x· héi nhê vËy mµ æn ®Þnh kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n. Toµn bé mèi quan hÖ ba bªn nh­ vËy ®­îc thÕ giíi cho r»ng ®ã chÝnh lµ BHXH. B¶n chÊt c¶u BHXH ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng néi dung chñ yÕu sau: - BHXH lµ nhu cÇu kh¸ch quan, ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña x· héi, nhÊt l¶ trong x· héi mµ s¶n xuÊt hµng ho¸ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, mèi quan hÖ thuª m­ín lao ®éng ®Õn mét møc nhÊt ®Þnh. Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× BHXH cµng ®a d¹ng vµ hoµn thiÖn. V× thÕ cã thÓ nãi kinh tÕ lµ nÒn t¶ng cña BHXH hay BHXH kh«ng v­ît qua tr¹ng th¸i kinh tÕ cña mçi quèc gia. - Mèi quan hÖ gi÷a ba bªn trong BHXH ph¸t sinh trªn c¬ së quan hÖ lao ®éng vµ diÔn ra gi÷a ba bªn: Bªn tham ra BHXH, bªn BHXH vµ bªn ®­îc BHXH. Bªn tham ra BHXH cã thÓ chØ lµ ng­êi lao ®éng hoÆc c¶ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. Bªn BHXH (Bªn nhËn nhiÖm vô BHXH) th«ng th­êng lµ c¬ quan chuyªn tr¸ch do Nhµ n­íc lËp ra vµ b¶o trî. Bªn ®­îc BHXH lµ ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn rµng buéc cÇn thiÕt. - Nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trong BHXH cã thÓ lµ nh÷ng rñi ro ngÉu nhiªn tr¸i víi ý muèn chñ quan cña con ng­êi nh­: èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp… hoÆc còng cã thÓ lµ nh÷ng tr­êng hîp x¶y ra hoµn toµn kh«ng ngÉu nhiªn nh­: Tuæi giµ, thai s¶n… ®ång thêi nh÷ng biÕn cè ®ã x¶y ra cã thÓ c¶ trong vµ ngoµi qu¸ tr×nh lao ®éng. - PhÇn thu nhËp cña ng­êi lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc mÊt ®i khi gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè, rñi ro sÏ ®­îc bï ®¾p hoÆc thay thÕ tõ mét nguån quü tiÒn tÖ tËp trung ®­îc tån tÝch l¹i. Nguån quü nµy do bªn tham ra BHXH ®ãng gãp lµ chñ yÕu, ngoµi ra cßn ®­îc sù hç trî tõ phÝa Nhµ n­íc. - Môc tiªu cña BHXH lµ nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña ng­êi lao ®éng trong tr­êng hîp bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp, mÊt viÖc lµm. Tãm l¹i: B¶n chÊt cña BHXH vÒ mÆt lý thuyÕt lµ mét vÊn ®Ò ®Æc biÖt quan träng. Chóng ta cµng thÊu hiÓu nã th× cµng thÊy ®­îc vai trß vµ t¸c dông to lín c¶u BHXH. §ång thêi nÕu nh­ b¶n chÊt cña BHXH cµng ®­îc béc lé ra bao nhiªu th× quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng cµng ®­îc b¶o vÖ. V× vËy qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH cµng ph¶i chÆt chÏ vµ nã lµ mét qu¸ tr×nh xuyªn suèt toµn bé thêi gian tham gia cña ng­êi lao ®éng. Chøc n¨ng cña BHXH: BHXH lµ mét trong ba nh¸nh cña hÖ thèng ®¶m b¶o x· héi cña quèc gia (hai nh¸nh cßn l¹i lµ cøu trî x· héi vµ ­u ®·i x· héi). Cïng víi hai nh¸nh nµy, BHXH cã mét vai trß to lín kh«ng chØ ®èi víi mçi c¸ nh©n mçi gia ®×nh mµ nã cßn ®­îc coi nh­ lµ chç dùa v÷ng ch¾c cña x· héi. BHXH ®¶m b¶o, trô ®ì x· héi æn ®Þnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn theo chiÒu s©u. Nã lµ bµn tay che chë cho ng­êi lao ®éng mçi khi hä gÆp rñi ro khã kh¨n. Víi sè tiÒn hµng th¸ng nhÊt ®Þnh mµ ng­êi lao ®éng trÝch ra tõ tiÒn l­¬ng cña m×nh ®Ó nép vµo quü BHXH, hä cã thÓ kh«ng ®­îc h­ëng lîi Ých BHXH ngay tõ ®Çu mµ trong t­¬ng lai khi hä kh«ng cßn ®ñ søc lao ®éng n÷a quü BHXH sÏ ®øng ra trî cÊp ®¶m b¶o. Nh­ vËy BHXH cã c¸c chøc n¨ng: - Chøc n¨ng thø nhÊt lµ: BHXH thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng­êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp do mÊt kh¶ n¨ng hoÆc mÊt viÖc lµm. §©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt, nã quyÕt ®Þnh nhiÖm vô tÝnh chÊt vµ c¶ c¬ chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng BHXH. - Chøc n¨ng thø hai lµ: TiÕn hµnh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ng­êi tham gia BHXH. Tham gia BHXH kh«ng chØ cã ng­êi lao ®éng mµ c¶ nh÷ng ng­êi sö dông lao ®éng. C¸c bªn tham gia ®Òu ph¶i ®ãng gãp vµo quü BHXH. Quü nµy dïng ®Ó trî cÊp cho mét sè ng­êi lao ®éng khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp. Sè l­îng nh÷ng ng­êi nµy th­êng chiÕm tû träng nhá trong tæng sè nh÷ng ng­êi tham gia ®ãng gãp. Nh­ vËy, theo quy luËt sè ®«ng bï sè Ýt, BHXH thùc hiÖn ph©n phèi l¹i thu nhËp theo c¶ chiÒu däc vµ chiÒu ngang. Ph©n phèi l¹i gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng cã thu nhËp cao vµ thÊp, gi÷a nh÷ng ng­êi ®ang lµm viÖc khoÎ m¹nh víi nh÷ng ng­êi èm yÕu ph¶i nghØ viÖc…Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy cã nghÜa lµ BHXH gãp phÇn vµo thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. - Chøc n¨ng thø ba lµ: BHXH gãp phÇn vµo kÝch thÝch ng­êi lao ®éng h¨ng h¸i lao ®éng s¶n xuÊt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Chøc n¨ng nµy biÓu hiÖn nh­ mét ®ßn bÈy kinh tÕ kÝch thÝch ng­êi lao ®éng n©ng cao ¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. - Chøc n¨ng thø t­ lµ: BHXH g¾n bã lîi Ých gi÷a ng­êi lao ®éng víi ng­êi sö dông lao ®éng, gi÷a ng­êi lao ®éng víi x· héi. Trong thùc tÕ, ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng vèn cã nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i, kh¸ch quan vÒ tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng, thêi gian lao ®éng …Th«ng qua BHXH, nh÷ng m©u thuÉn nµy sÏ ®­îc ®iÒu hoµ vµ gi¶i quyÕt. §Æc biÖt, c¶ hai giíi nµy ®Òu thÊy nhê BHXH mµ m×nh cã lîi vµ ®­îc b¶o vÖ. Tõ ®ã hä hiÓu nhau h¬n vµ g¾n bã lîi Ých ®­îc víi nhau. §èi víi Nhµ n­íc vµ x· héi, chi cho BHXH lµ c¸ch thøc ph¶i chi Ýt nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt nh­ng vÉn gi¶i quyÕt ®­îc khã kh¨n cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt æn ®Þnh, kinh tÕ chÝnh trÞ vµ x· héi ®­îc ph¸t triÓn an toµn h¬n. VÊn ®Ò cÇn thiÕt nhÊt ë ®©y lµ ph¶i lµm sao cho chøc n¨ng cña BHXH ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch. Do vËy, yÕu tè qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc ë ®©y còng ®ãng mét vai trß quan träng ®Æc biÖt lµ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ hiÖn nay. Thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng còng chÝnh lµ thùc hiÖn chøc n¨ng cña BHXH. II.S¬ lù¬c lÞch sö ph¸t triÓn cña BHXH trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam: S¬ l­îc vÒ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña BHXH trªn thÕ giíi: Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, BHXH ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng khÝch lÖ vµ ngµy cµng trë lªn thiÕt yÕu ®èi víi ng­êi lao ®éng, nhu cÇu ®ã ph¶i ®­îc ®¸p øng nh­ c¬m ¨n, ¸o mÆc hµng ngµy. sù ph¸t triÓn cña BHXH g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña løc l­îng s¶n xuÊt. Nh÷ng n­íc cã nÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ ®· dÇn dÇn ®i vµo ®êi sèng s¶n xuÊt, cô thÓ lµ c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa ë Ch©u ¢u vµ Ch©u Mü. BHXH ra ®êi sím vµ næi râ nhÊt tõ thßi kú b¾t ®Çu CNH, trong x· héi xuÊt hiÖn tÇng líp lµm c«ng ¨n l­¬ng. HÖ thèng BHXH ®Çu tiªn ra ®êi t¹i Céng hoµ liªn bang §øc (1850) b»ng viÖc chÝnh quyÒn nhiÒu liªn bang ë céng hoµ Liªn bang §øc b¾t tay trùc tiÕp víi giíi thî thuyÒn thiÕt lËp quü èm ®au do chÝnh nh÷ng ph¶i ®ãng gãp b¾t buéc ®­îc ®Ò ra tõ n¨m 1883 ®­îc giao cho Héi ®ång qu¶n lý. §Õn 1884 më tiÕp b¶o hiÓm tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp do c¸c hiÖp héi giíi chñ qu¶n lý vµ 1889 ph¸t triÓn thªm b¶o hiÓm tuæi giµ vµ b¶o hiÓm tµn tËt do c¸c tØnh qu¶n lý. C¸c trî cÊp BHXH nh­ c¸i tªn cña nã ®· chØ ra ®­îc sù chi tr¶ tõ c¸c kho¶n ®ãng gãp BHXH. C¸c lo¹i trî cÊp núa lµ b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng cã tr×nh ®é hoÆc kh«ng, b¾t buéc ®èi víi ng­êi giµ cóng nh­ ®èi víi ng­êi trÎ, ®µn «ng còng nh­ ®µn bµ vµ hoµn toµn ®éc lËp víi t×nh tr¹ng søc khoÎ cña hä. Tõ ®ã trë ®i, nh÷ng ng­êi kh«ng cã g× ngoµi kho¶ng t­¬ng trî c¶u Nhµ n­íc cßn ®­îc mét hÖ thèng trî cÊp míi b¶o vÖ mµ kh«ng ph¶i lo, ph¶i khai b¸o vÒ tÝnh tr¹ng khèn khã vµ lao vµo sèng ë tr¹i tÕ bÇn giµnh cho ng­êi nghÌo. TiÕp theo n­íc Céng hoµ liªn bang §øc lµ mét lo¹t c¸c n­íc Ch©u ¢u vµ c¸c n¬i kh¸c. trong nh÷ng n¨m 1930, BHXH ®· t×m they ®Êt cña m×nh ë Ch©u Mü La Tinh, n­íc Mü vµ Canada. Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai vµ sau ngµy ®¨ng quang ®éc lËp rÊt nhiÒu n­íc ë Ch©u Phi, Ch©u ¸ vµ vïng Caribª còng x©y dung cho m×nh mét hÖ thèng BHXH vµ còng trong giai ®o¹n ®ã kh¸i niÖm “B¶o hiÓm x· héi” ®­îc sö dông chÝnh thøc ®Çu tiªn trong tiªu ®Ò cña mét ®iÒu cña n­íc Mü. LuËt 1935 vÒ BHXH nµy chØ míi ®Ò cËp ®Õn h­u trÝ, tö tuÊt, tµn tËt vµ thÊt nghiÖp. Kh¸i niÖm nµy l¹i ®­îc t¸i xuÊt hiÖn vµo 1938 trong mét ®¹o luËt cña T©y Ban Nha. §¹o luËt nµy ®­îc tËp hîp mét sè h×nh thøuc trî cÊp ®ang tån t¹i vµ c¸c h×nh thøc trî cÊp míi. N¨m 1944, kh¸i niÖm nµy ®­îc sö dông trong mét tµi liÖu chiÕn tranh ®­îc biÕt ®Õn d­íi c¸i tªn “HiÕn ch­¬ng §¹i T©y d­¬ng”, tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) ®· kh«ng chËm trÔ trong viÖc chÊp nhËn kh¸i niÖm nµy. §©y lµ kh¸i niÖm ®­îc diÔn ®¹t mét c¸ch rµnh m¹ch vµ phæ cËp nhÊt cña toµn bé nh©n lo¹i trªn thÕ giíi. Khi ®i vµo thùc hiÖn BHXH, mét sè n­íc b­íc ®Çu míi chØ thùc hiÖn tong phÇn víi mét sè chÕ ®é, sau ®ã tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi vµ nhu cÇu thùc tÕ ph¸t sinh mµ më thªm c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm kh¸c. ChÝnh v× vËy mµ mçi n­íc cã ®iÒu kiÖn kh¸c nhau sÏ cã c¸c chÕ ®é BHXH kh¸c nhau, kh«ng n­íc nµo cã thÓ ngay tõ ®Çu thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c chÕ ®é BHXH khi xÐt thÊy chÕ ®é nµy phï hîp nhÊt sÏ ­u tiªn thùc hiÖn tr­íc. Cã n­íc chän trî cÊp èm ®au, thai s¶n, víi chÕ ®é nµy ®ßi hái th©m niªn ®ãng gãp g¾n h¹n, l¹i ®¶m b¶o trî cÊp nhanh, h¬n n÷a nã phï hîp víi t©m lý ng­êi lao ®éng trÎ hä th­êng lo l¾ng ®Õn nh÷ng khã kh¨n tr­íc m¾t, ®ång thêi nã mang l¹i sù tÝn nhiÖm ®èi víi BHXH. Tr¸i l¹i, cã nh÷ng n­íc b¾t ®Çu thùc hiÖn BHXH b»ng c¸c chÕ ®é trî cÊp tuæi giµ, tµn tËt, tö tuÊt… ¦u ®iÓm cña viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é nµy lµ khi b¾t ®Çu thùc víi nh÷ng chÕ ®é BHXH Ýt ph¶i chi tr¶ trî cÊp ngay vµ th­êng xuyªn, do ®ã cã thêi gian tÝch luü quü BHXH lªn cã thÓ ®em ®Çu t­ sinh lîi t¨ng tr­ëng thªm thu nhËp cho BHXH nãi riªng vµ cho quèc gia nãi chung. Nh­ng kh«ng ph¶i mäi quèc gia ®Òu thiÕt lËp mét c¬ chÕ BHXH mét c¸ch hoµn thiÖn, mµ b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cho phÐp cña ®Êt n­íc, viÖc thiÕt lËp cßn ph¶i dùa trªn c¬ së cè g¾ng lç lùc cña Nhµ n­íc. S¬ l­îc qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t triÓn cña BHXH ViÖt Nam: BHXH ViÖt Nam ra ®êi µ mét b­íc ®ét ph¸ t¸c ®éng nhiÒu mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi ngay tõ lóc ®Çu. Thùc tÕ BHXH ®· ra ®êi trong thêi kú Ph¸p thuéc. Mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch næi bËt nh¨m duy tr× bé m¸y cai trÞ cña chÝnh quyÒn thùc d©n lµ chÝnh s¸ch BHXH cho ®éi ngò c«ng chøc, qu©n nh©n ViÖt Nam vµ lùc l­îng vò trang cña Ph¸p ë §«ng d­¬ng (Gåm c¸c chÕ ®é h­u bæng, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, èm ®au. Do ®©y lµ c¸c chÕ ®é BHXH ®Çu tiªn ®­îc thùc hiÖn ë ViÖt Nam cho lªn ph¹m vi thùc hiÖn cßn h¹n hÑp. Sau c¸ch m¹ng th¸ng t¸m n¨m 1945, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· sím quan t©m ®Õn BHXH vµ BHXH thùc sù lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®èi víi ng­êi lao ®éng vµ céng ®ång. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn ngay sau khi n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ra ®êi, ChÝnh phñ ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ BHXH. S¾c lÖnh 54/SL ngµy 01/11/1945 Ên ®Þnh nh÷ng c«ng chøc vÒ h­u. S¾c lÖnh sè 105/SL ngµy 14/6/1946 Ên ®Þnh viÖc cÊp h­u bæng cho c«ng chøc. Hai s¾c lÖnh nµy ®· quy ®Þnh cho c«ng chøc ph¶i ®ãng h­u liÔm vµo trong quü h­u bæng cã phÇn ®ongs thªm cña Nhµ n­íc. S¾c lÖnh sè 76/SL ngµy 20/5/1950 Ên ®Þnh cô thÓ h¬n c¸c chÕ ®é trî cÊp h­u trÝ, thai s¶n, ch¨m sãc y tÕ, tai n¹n lao ®éng vµ tiÒn tuÊt ®èi víi viªn chøc. Trong khu vùc s¶n xuÊt lóc nµy ch­a thµnh lËp quü BHXH, nh­ng s¾c lÖnh sè 29/SL ngµy 12/3/1947 vµ s¾c lÖnh sè 77/SL ngµy 22/5/1950 ®· Ên ®Þnh cô thÓ c¸c chÕ ®é trî cÊp èm ®au, thai s¶n, tai nan lao ®éng, h­u trÝ vµ tö tuÊt ®èi víi c«ng nh©n. Sau khi hoµ b×nh lËp l¹i ë MiÒn B¾c, thùc hiÖn HiÕn ph¸p n¨m 1959 héi ®ång ChÝnh phñ ban hµnh ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ c¸c chÕ ®é trî cÊp BHXH ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n­íc kÌm theo nghÞ ®Þnh 218/CP ngµy 27/11/1961. C¸c chÕ ®é BHXH bao gßm 6 lo¹i trî cÊp: - ChÕ ®é trî cÊp èm ®au, - ChÕ ®é trî cÊp h­u trÝ, - ChÕ ®é trî cÊp tö tuÊt, - ChÕ ®é trî cÊp thai s¶n, - ChÕ ®é trî cÊp mÊt søc lao ®éng, - ChÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. Nh­ vËy sau nghÞ ®Þnh 218/CP, BHXH ViÖt Nam chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng. §¸ng chó ý lµ ®Õn lóc nµy Quü BHXH còng ®­îc thµnh lËp- lµ Quü thuéc ng©n s¸ch Nhµ n­íc. C¸c c¬ quan, doanh nghiÖp Nhµ n­íc chØ nép mét tû lÖ % so víi tæng quü l­¬ng cña c«ng nh©n viªn chøc vµ c«ng nh©n viªn chøc kh«ng ph¶i ®ãng BHXH. §iÒu lÖ t¹m thêi nµy ®­îc thùc hiÖn trong suet gÇn 32 n¨m. Trong qu¸ tr×nh ®ã cã mét sè ®iÓm bæ sung, söa ®æi nh­ng chØ lµ vÒ tû lÖ nép cña c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp Nhµ n­íc, ®iÒu kiÖn vµ møc h­ëng trî cÊp, c¸ch tÝnh thêi gan c«ng t¸c, tiÒn l­¬ng lµm c¨n cø tÝnh møc trî cÊp, c¬ quan qu¶n lý Quü BHXH. C¸i míi cña giai ®o¹ nµy lµ ®· cã thªm c¬ chÕ BHXH ®èi víi khu vùc ngoµi quèc doanh trong khu vùc tiÓu thñ c«ng nghiÕp. Liªn hiÖp x· TW ban hµnh ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ chÕ ®é BHXH ®èi víi c¸c x· viªn hîp t¸c x· vµ c¸c tæ hîp s¶n xuÊt tieÎu thñ c«ng nghiÖp (theo quyÕt ®Þnh 292/BCH- L§ ngµy 15/2/1982. VÒ c¬ b¶n ®iÒu lÖ nµy m« pháng theo m« h×nh c¸c chÕ ®é BHXH trong khu v­c Nhµ n­íc, tuy cã tÝnh ®Õn mét sè ®Æc ®iÓm cña nghµnh s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp. §Æc ®iÓm kh¸c quan träng h¬n lµ nguån thu dùa trªn c¬ së tiÒn ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng nh­ng do s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghÞ kh«ng æn ®Þnh nªn ng­êi lao ®éng ®ãng gãp kh«ng th­êg xuyªn, quü BHXH l¹i kh«ng cã sù b¶o hé cña Nhµ n­íc. V× vËy §iÒu lÖ chØ ®­îc thùc hiÖn trong thêi gian ng¾n gñi ®Õn n¨m 1989 ph¶i chÊm døt ë giai ®o¹n nµy trong khu vùc n«ng nghiÖp tuy ch­a cã b¶o hiÓm (BH) chÝnh thèng nh­ng do nhu cÇu cuéc sèng ë mét sè n¬i ®· tù ph¸t lËp ra chÕ ®é BH tuæi giµ trong ph¹m vi th«n x· lµ chÝnh. Quü BH tuæi giµ chñ yÕu h×nh thµnh b»ng sè thãc nép cña nh÷ng ng­êi tham gia, trî cÊp tuæi giµ còng b»ng sè thãc cho nªn ®iÒu nµy chñ yÕu lµ h×nh thøc s¬ khai cã tÝnh chÊt BHXH, ph¹m vi t¸c dông cßn nhiÒu h¹n chÕ. Nh­ vËy tr¶i qua 30 n¨m thùc hiÖn cho ®Õn thêi gian gÇn ®©y c¸c chÕ ®é BHXH nh­ ®· nªu phÇn trªn ®· ®­îc nhiÒu lÇn söa ®æi bæ xung theo sù thay ®æi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. Trong c¸c lÊn ®ã, lÇn söa ®æi bæ sung quan träng nhÊt lµ vµo 8/1985 b»ng nghÞ ®Þnh 236/H§BT khi Nhµ n­íc tæng ®iÒu chØnh Gi¸ - L­¬ng- TiÒn ®Ó phï hîp víi chÝnh s¸ch kinh tÕ x· h«Þ trong giai ®o¹n ®æi míi ë n­íc ta, khi c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc ngµy cµng ®i vµo chiÒu s©u. Trong c¸c chÝnh s¸ch x· héi th× viÖc c¶i c¸ch ®æi míi chÕ ®é BHXH lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch. Ngµy 22/6/1993, ChÝnh phñ ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 43/CP quy ®Þnh t¹m thêi vÒ chÕ ®é BHXH cho ng­êi lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. §©y lµ sù c¶i c¸ch toµn diÖn vÒ BHXH nh»m xo¸ bá t­ duy bao cÊp û l¹i më ra lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc vµ lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn; thùc hiÖn c¬ chÕ ®ãng gãp phÝ BHXH ®èi víi nh÷ng ng­êi ®­îc BH. Trong lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc th× ng­êi sö dông lao ®éng cñng ph¶i ®ãng gãp phÝ BHXH nh©n danh nh÷ng ng­êi lao ®éng sö dông, quü BHXH ®­¬c Nhµ n­íc hç trî thªm; quyÕt ®Þnh l¹i 5 chÕ ®é trî cÊp BHXH lµ: èm ®au (ngoµi BHYT), tai n¹n lao ®éng - bÖnh nghÒ nghiÖp, thai s¶n, h­u trÝ vµ tö tuÊt vµ xo¸ bá chÕ ®é trî cÊp mÊt søc lao ®éng vèn ®· béc lé nhiÒu biÓu hiÖn tiªu cùc vµ bÊt hîp lý; thèng nhÊt ho¸ BHXH trong c¶ n­íc. Trªn c¬ së thùc tiÕn thùc hiÖn BHXH tõ tr­íc ®Õn nay, nhÊt lµ c¨n cø nh÷ng kinh nghiÖm thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 43/CP c¬ chÕ BHXH ®· ®­îc ®Þnh thµnh mét ch­¬ng trong Bé LuËt lao ®éng ®­îc Quèc héi n­íc Céng Hoµ X· Héi Chñ NghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngµy 23/6/1994 vµ ®· ®­îc cô thÓ ho¸ trong §iÒu lÖ BHXH míi ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/1/1995 vµ nghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 11/2/1995 vÒ viÖc thµnh lËp BHXH ViÖt Nam. Tõ ®©y hÖ thèng qu¶n lý ®èi t­îng tham ra BHXH b¾t buéc trë thµnh mét c«ng t¸c mang tÝnh ph¸p lý h¬n, tËp trung thèng nhÊt h¬n. H­íng tíi khi cã luËt BHXH ra ®êi chÝnh thøc th× c«ng t¸c nµy sÏ cã sù thay ®æi nhÊt ®Þnh vµ hoµn thiÖn h¬n n÷a. Tãm l¹i cïng víi qu¸ tr×nh hoµn thiÖn ®æi míi chÝnh s¸ch BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng, c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham ra BHXH b¾t buéc ngµy cµng trë thµnh mét yÕu tè träng t©m ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái bøc thiÕt cña ng­êi lao ®éng còng nh­ x· héi. Hoµn thiÖn c«ng t¸c nµy còng chÝnh lµ mét phÇn ®ãng gãp vµo hoµn thiÖn chÝnh s¸ch BHXH- mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. III.C«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc : 1.BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn: BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn lµ hai lo¹i h×nh cña BHXH. Hai lo¹i h×nh BHXH bæ sung vµ t­¬ng trî cho nhau t¹o nªn hÖ thèng BHXH thèng nhÊt, toµn diÖn. VÒ c¬ b¶n, môc tiªu cña mäi quèc gia ®èi víi chÝnh s¸ch BHXH lµ b¶o hiÓm cho tÊt c¶ ®èi t­îng ë mäi giai cÊp, mäi ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau nh»m ®¶m b¶o sù c«ng b»ng, b×nh ®¼ng trong x· héi. Nh­ng nÕu ph¶i tæ chøc ngay tõ ®Çu c¶ BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn th× sÏ rÊt khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n lý bëi v× ®èi t­îng tham gia BHXH tù nguyÖn chiÕm tíi h¬n 60% (nãi chung) trªn tæng sè ng­êi cã kh¶ n¨ng tham gia BHXH. Do ®ã, b­íc ®Çu lµ ph¶i ph©n ra thµnh ®èi t­îng thuéc diÖn ph¶i tham gia BHXH b¾t buéc vµ tù nguyÖn vµ tiÕn hµnh thùc hiÖn BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng ®Çu tiªn. Mçi quèc gia cã thÓ cã mét ph­¬ng ¸n qu¶n lý vµ ph©n lo¹i ®èi t­îng BHXH b¾t buéc riªng nh­ng xu h­íng chung th× ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc nµy cµng ®­îc më réng tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi trong tõng thêi kú kh¸c nhau. ë mét sè n­íc, lo¹i doanh nghiÖp cã d­íi 5 lao ®éng míi thuéc diÖn kh«ng b¾t buéc tham gia BHXH, nh­ng mét sè n­íc kh¸c l¹i kh«ng ph©n biÖt sè l­îng lao ®éng nhiÒu hay Ýt, miÔn lµ cã thu nhËp æn ®Þnh. Nh­ vËy ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc ë ®©y lµ kh¸ réng r·i vµ linh ho¹t. Së dÜ khi míi triÓn khai BHXH, c¸c n­íc chØ qui ®Þnh BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng lµ v×: - Lý do c¬ b¶n nhÊt xuÊt ph¸t tõ mèi quan hÖ lao ®éng. Ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng chÞu nhiÒu ¸p lùc vµ thiÖt thßi tõ phÝa ng­êi sö dông lao ®éng. Ng­êi sö dông lao ®éng n¨m trong tay quyÒn ®iÒu hµnh nh©n sù trong doanh nghiÖp trong ®ã, môc ®Ých cuèi cïng cña hä lµ lµm sao thu ®­îc nhiÒu lîi Ých nhÊt. Vµ ®Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, ngoµi n¨ng lùc tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt, c¸ch mµ dÔ dµng h¬n c¶ lµ bãc lét lîi Ých cña ng­êi lao ®éng. Ng­êi sö dông lao ®éng sÏ b»ng c¸ch nµo ®ã mµ Ðp buéc nh©n c«ng lµm thªm nhiÒu giê, kh«ng dïng c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toµn cho ng­êi lao ®éng, kh«ng b¶o vÖ hä khi gÆp rñi ro tai n¹n lao ®éng … Søc Ðp nµy ®Õn mét lóc nµo ®ã sÏ ph¸ vì mèi quan hÖ lao ®éng thuÇn tuý vµ g©y t¸c ®éng ®Õn an sinh x· héi. Mèi quan hÖ thuª m­ín nµy còng cã t¸c ®éng ¶nh h­ëng l©u dµi ®Õn nhiÒu mèi quan hÖ kinh tÕ x· héi kh¸c. Do vËy. Thùc hiÖn BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng lóc ®Çu chÝnh lµ mét ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh mèi quan hÖ thuª m­ín vµ ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn l©u dµi cho x· héi. - Nh÷ng ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng th­êng lµ nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é vµ hä ®­îc qua ®µo t¹o ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau do vËy kh¶ n¨ng nhËn thøc vÒ BHXH (vai trß, chøc n¨ng, ý nghÜa…) lµ cao h¬n so víi c¸c ®èi t­îng kh¸c. §èi t­îng nµy nh­ trªn ®· tr×nh bµy ph¶i chÞu nhiÒu søc Ðp cña chñ sö dông lao ®éng, vÒ viÖc lµm…hä ®­îc lµm viÖc trong mét m«i tr­êng cã giê giÊc v× vËy ý thøc kû luËt, tu©n thñ theo chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n­íc rÊt cao. Nh÷ng ®èi t­îng kh¸c th­êng lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng tù do, kh«ng cã mèi quan hÖ lao ®éng, lao ®éng theo thêi vô, Ýt ®­îc qua ®µo t¹o ë tr×nh ®é cao… Ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ®èi t­îng nµy kh«ng cã giê giÊc, cã lóc ph¶i lµm viÖc cËt lùc nh­ng còng cã lóc l¹i rÊt nhµn rçi trong mét thêi gian dµi…Thùc hiÖn BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng v× thÕ b­íc ®Çu ®­îc thùc hiÖn dÔ dµng vµ thuËn lîi h¬n. - Quü BHXH lµ mét h¹t nh©n cña hÖ thèng BHXH ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së ®ãng gãp b»ng tiÒn (®¶m b¶o sù c«ng b»ng), nguån quü nµy cÇn ph¶i ®­îc b¶o tån vµ ph¸t triÓn nh»m duy tr× sù ho¹t ®éng cña BHXH. Ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng chÝnh lµ ®èi t­îng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu nµy bëi v× hä cã thu nhËp æn ®Þnh. Trong khi ®ã, thu nhËp cña c¸c ®èi t­îng kh¸c, nhÊt lµ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, th­êng kh«ng æn ®Þnh, mang tÝnh thêi vô vµ th­êng thÊp h¬n so víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng. Kh¶ n¨ng tham gia ®ãng BHXH tõ ®ã còng kh«ng ®­îc duy tr× liªn tôc, thu chi BHXH gÆp khã kh¨n h¬n. Mét sè n­íc cã thÓ tiÕn hµnh BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lao ®éng n«ng th«n nh­ng ë nh÷ng n­íc nµy n«ng d©n cã mét nguån thu nhËp kh¸ æn ®Þnh nh­ng nãi chung ®©y chØ lµ sù më réng ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc sau khi ®· tiÕn hµnh BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng. - Khi míi thµnh lËp, triÓn khai BHXH th× n¨ng lùc qu¶n lý vÒ BHXH cßn cã sù h¹n chÕ bëi hÖ thèng BHXH cßn ë giai ®o¹n non trÎ. Lý do nµy còng xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm sè l­îng tham gia chiÕm tû träng nhá trong tæng sè ®èi t­îng cã kh¶ n¨ng tham gia BHXH cña ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng. TÊt nhiªn quèc gia nay cã thÓ tæ chøc sím h¬n hay muén h¬n quèc gia kh¸c, quèc gia tæ chøc thùc hiÖn BHXH muén h¬n sÏ häc hái ®­îc kinh nghiÖm qu¶n lý cña quèc gia ®i tr­íc nh­ng ®iÒu ®ã l¹i ph¶i phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia vµ tãm l¹i lµ ®Òu ph¶i tæ chøc tõ ®Çu. Cho nªn, chØ BHXH b¾t buéc ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng lµ mét b­íc ®i tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p phï hîp víi tr×nh ®é qu¶n lý. - §a sè ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng ®­îc lµm viÖc trong nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc chñ yÕu cña quèc gia (®iÖn tö, c«ng nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp nhÑ…). Nh÷ng ngµnh nµy ®ãng vai trß chñ ®¹o, dÉn d¾t c¸c ngµnh kh¸c ph¸t triÓn theo.Thùc hiÖn BHXH ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng chÝnh lµ mét ®éng lùc ®Ó thóc ®Èy tr­íc tiªn ®èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt Êy. Do ®ã ph¶i thùc hiÖn BHXH b¾t buéc cho ®èi t­îng lµm c«ng ¨n l­¬ng lµ mét b­íc ®i hîp lý, t¹o ®µ cho c¸c b­íc ®i tiÕp theo cña BHXH nãi riªng vµ toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung. - Thùc hiÖn BHXH b¾t buéc cho ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng chØ lµ mét b­íc ®i ®Çu tiªn, sau nµy cßn ph¶i thùc hiÖn BHXH cho toµn bé ®èi t­îng. Cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o sù c«ng b»ng b×nh ®¼ng gi÷a tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c thµnh phÇn t«n gi¸o … Thùc hiÖn ®iÒu nµy víi nh÷ng ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng lµ tÊm g­¬ng cho c¸c ®èi t­îng kh¸c nhËn thøc râ h¬n vÒ vai trß, ý nghÜa cña BHXH. Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc gia trong ®ã thu nhËp b×nh qu©n cña c¸c ®èi t­îng cßn ch­a ®­îc tham gia BHXH ®­îc c¶i thiÖn, n©ng cao vµ ngµy cµng æn ®Þnh. Thêi ®¹i ngµy nay lµ thêi ®¹i cña tri thøc vµ c«ng nghÖ th«ng tin, n¨ng suÊt lao ®éng trong mäi lÜnh vùc ngµnh nghÒ t¨ng lªn nhanh chãng. Tæ chøc BHXH tù nguyÖn v× thÕ ph¸t triÓn lªn mét b­íc míi ®ã lµ kh¶ n¨ng vµ nhu cÇu tham gia ngµy cµng mét lín m¹nh. Sù hoµn chØnh cña c«ng t¸c qu¶n lý BHXH b¾t buéc nãi riªng vµ sù ®i lªn v÷ng m¹nh cña BHXH nãi chung lµ yÕu tè thóc ®Èy kh¶ n¨ng tæ chøc BHXH tù nguyÖn ngµy mét sím h¬n nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc cßn ch­a tiÕn hµnh thùc hiÖn. BHXH lµ mét lo¹i h×nh míi mÎ kh«ng chØ ®èi víi ViÖt nam mµ ngay c¶ c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn ThÕ giíi. Theo th«ng b¸o cña ILO: Hµn Quèc, Thæ NhÜ Kú, BunGaRi, Th¸i Lan, In®«nÔia, NhËt B¶n, Trung Quèc, Philippin, Ba Lan…vµ nhiÒu quèc gia kh¸c ®· thùc hiÖn BHXH cho n«ng d©n. §iÒu nµy thÓ hiÖn mét ®iÒu r»ng ®· ®Õn lóc ph¶i tæ chøc BHXH tù nguyÖn ®Ó BHXH thùc sù lµ BHXH cña mäi ng­êi d©n lao ®éng. Nh­ vËy, nÕu ph¶i tiÕn hµnh thùc hiÖn c¶ BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn th× ®©y sÏ lµ c¶ mét qu¸ tr×nh ®èi víi nhiÒu quèc gia. Tuy nhiªn, chØ cã lµm nh­ vËy th× hÖ thèng BHXH míi ®­îc ph¸t triÓn mét c¸ch ®ång bé vµ kh«ng cã sù khËp khiÔng. BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn sÏ t¸c ®éng t­¬ng hç cho nhau vÒ mäi mÆt trong ®ã ®¸ng chó ý lµ vÊn ®Ò quü BHXH, ®èi t­îng tham gia BHXH sÏ ngµy ®­îc më réng lµm c¬ së ngµy cµng ®¶m b¶o quy t¾c sè ®«ng bï sè Ýt trong BHXH, c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng míi ®­îc tËp trung thèng nhÊt vµ hoµn thiÖn. ViÖc tæ chøc thùc hiÖn ®ång thêi c¶ BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn ®Æt ra cho mçi quèc gia mét yªu cÇu, th¸ch thøc míi. Nãi chung, c¸i ®Ých cuèi cïng vÉn lµ ph¶i thÓ hiÖn ®­îc tÝnh nh©n v¨n cao c¶ cña BHXH, thùc hiÖn an sinh x· héi. BHXH b¾t buéc tr­íc sau ®ã míi tæ chøc thùc hiÖn BHXH tù nguyÖn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan phï hîp víi qui luËt ph¸t triÓn cña nÕn kinh tÕ – x· héi I. Vµi nÐt vÒ c«ng ty m©y tre hµ néi c«ng ty m©y tre hµ néi lµ c«ng ty thuéc sù qu¶n lý cña nhµ n­íc , c«ng ty ®ãng trªn ®Þa bµn ch­¬ng d­¬ ng ®é,c«ng ty cã sù qu¶n lý rÊt chÆt chÏ cho nªn c«ng ty lu«n cã sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng c¶ vÒ mÆt chÊt vµ mÆt l­îng , t¹o ®iÓu kiÖn cho hµng tr¨m c«ng nh©n cã viÖc lµm vµ thu nhËp æn ®Þnh ,chÝnh sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng ®ã ®· t¹o cho c«ng nh©n cã ®êi sèng æn ®Þnh vµ tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH trong c«ng ty ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch thuËn tiÖn . . Qua thêi gian thùc tËp t¹ic«ng ty m©y tre hµ néi, nhËn thÊy ®©y lµ mét nghiÖp vô míi mÎ, hÊp dÉn. Víi mong muèn ®i s©u t×m hiÓu vÒ nguyªn t¾c còng nh­ thùc tÕ triÓn trong c«ng ty, hy väng gãp nhá bÐ cña m×nh vµo viÖc nghiªn cøu hoµn thiÖn nghiÖp vô em ®· chän ®Ò tµi: "B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña chñ xÝ nghiÖp ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc" . +Bè côc cña chuyªn ®Ò nµy gåm: phÇn I:mét sè lý luËn chung vÒ b¶o hiÓm phÇn II:thùc tr¹ng thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH trong c«ng ty m©y tre hµ né PhÇn III: Nh÷ng ®¸nh gi¸ vµ kiÕn nghÞ Do ch­a cã nhiÒu thêi gian tiÕp xóc víi thùc tÕ c«ng viÖc vµ do kiÕn thøc cßn h¹n hÑp nªn chuyªn ®Ò thùc tËp kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt, nh­ng em hy väng r»ng nã sÏ ®¸p øng ®­îc phÇn nµo sù tin t­ëng vµ ­u ¸i cña c¸c thÇy c« còng nh­ cña c¸c c« chó, anh, chÞ trong C«ng ty m©y tre hµ néigióp ®ì rÊt nhiÖt t×nh, t¹o ®iÒu kiÖn cho em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! PhÇn I Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña chñ doanh nghiÖp ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc I- Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña chñ doanh nghiÖp ®èi víi ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp nhµ n­íc I.nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ BHXH trong c¸c doanh nghiÖp: 1.kh¸i niÖm:B¶o hiÓm x· héi lµ mét trong nh÷ng lo¹i h×nh b¶o hiÓm ra ®êi kh¸ símvµ cho ®Õn nay®· ®­îc thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi.So víi c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh¸c , ®èi t­îng, chøc n¨ng vµ tÝnh chÊt cña B¶o hiÓm x· héi cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt do b¶n chÊt cña nã chi phèi 2.quan ®iÓm:b¶o :trong x· héi ngµy nay sù ph¸t triÓn g¾n liÒn víi kinh tÕ thÞ tr­êng , do vËy chóng cã vai trß quan träng , cã thÎ nãi BHXH lµm cho x· héi thÞnh v­îng vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c h¬n. 3.quü: Quü BHXH lµ quü tµi chÝnh ®éc lËp, tËp trung n»m ngoµi ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Quü BHXH lµ h¹t nh©n tµi chÝnh cña BHXH, ®¶m b¶o ho¹t ®éng cña hÖ thèng BHXH. Quü BHXH ®­îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ c¸c nguån sau ®©y: - Ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng gãp, - Ng­êi lao ®éng ®ãng gãp, - Nhµ n­íc ®ãng vµ hç trî thªm, - C¸c nguån kh¸c nh­ (c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc tõ thiÖn ñng hé, l·i do ®Çu t­ phÇn quü nhµn dçi). Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, tr¸ch nhiÖm tham ra ®ãng gãp BHXH cho ng­êi lao ®éng ®­îc ph©n chia cho c¶ ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng trªn c¬ së quan hÖ lao ®éng. §iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ sù ph©n chia rñi ro mµ lµ lîi Ých gi÷a hai bªn. vÒ phÝa ng­êi sö dông lao ®éng, sù ®ãng gãp mét phÇn BHXH cho ng­êi lao ®éng sÏ tr¸nh ®­îc thiÖt h¹i kinh tÕ do ph¶i chi ra mét kho¶n tiÒn lín khi cã rñi ro x¶y ra ®èi víi ng­êi lao ®éng mµ m×nh thuª m­ín. §ång thêi nã cßn gãp phÇn gi¶m bít t×nh tr¹ng tranh chÊp, kiÕn t¹o ®­îc mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a chñ - thî. VÒ phÝa ng­êi lao ®éng, sù ®ãng gãp mét phÈn ®Ó BHXH cho m×nh võa biÓu hiÖn sù tù g¸nh chÞu trùc tiÕp rñi ro cña chÝnh m×nh, võa cã ý nghÜa rµng buéc nghÜa vô vµ quyÒn lîi mét c¸ch chÆt chÏ. Mèi quan hÖ chñ-thî trong BHXH thùc chÊt lµ mèi quan hÖ lîi Ých. V× thÕ, còng nh­ nhiªu lÜnh vøc kh¸c trong quan hÖ lao ®éng, BHXH kh«ng thÓ thiÕu ®­îc sù tham ra ®ãng gãp cña Nhµ n­íc. Tr­íc hÕt c¸c luËt lÖ cña Nhµ n­íc vÒ BHXH lµ nh÷ng chuÈn mùc ph¸p lý mµ c¶ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ®Òu ph¶i tu©n theo, nh÷ng tranh chÊp chñ - thî trong lÜnh vùc BHXH cã c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó gi¶i quyÕt. Ngoµi ra, b»ng nhiÒu h×nh thøc, biÖn ph¸p vµ møc ®é can thiÖp kh¸c nhau, Nhµ n­íc kh«ng chØ tham ra ®ãng gãp vµ hç trî thªm cho quü BHXH, mµ cßn trë thµnh chç dùa ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng BHXH ch¾c ch¾n vµ æn ®Þnh. PhÇn lín c¸c n­íc trªn thÕ giíi, quü BHXH ®Òu ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån nªu trªn tuy nhiªn ph­¬ng thøc ®ãng gãp vµ møc ®ãng gãp cña c¸c bªn tham ra BHXH cã kh¸c nhau. VÒ ph­¬ng thøc ®ãng gãp BHXH cña ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng hiÖn vÉn cßn hai quan ®iÓm. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng, ph¶i c¨n cø vµo møc tiÒn l­¬ng c¸ nh©n vµ quü l­¬ng cña c¬ quan doanh nghiÖp. Quan ®iÓm thøc hai l¹i nªu lªn, ph¶i c¨n cø vµo møc thu nhËp c¬ b¶n cña ng­êi lao ®éng ®­îc c©n ®èi chung trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó x¸c ®Þnh møc ®ãng gãp. VÒ møc ®ãng gãp BHXH, mét sè n­íc quy ®Þnh ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i chÞu toµn bé chi phÝ cho chÕ ®é tai n¹n lao ®éng, chÝnh phñ tr¶ chi phÝ y tÕ vµ trî cÊp gia ®×nh, c¸c chÕ ®é cßn l¹i c¶ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng cïng ®ãng gãp mçi bªn mét phÇn b»ng nhau. Mét sè n­íc kh¸c l¹i qui ®Þnh, chÝnh phñ bï thiÕu cho quü BHXH hoÆc toµn bé chi phÝ qu¶n lý BHXH…. Quü BHXH ®­îc sö dông chñ yÕu cho hai môc ®Ých sau ®©y: - Chi tr¶ vµ trî cÊp cho c¸c chÕ ®é BHXH - Chi phÝ cho sù nghiÖp qu¶n lý BHXH. Chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é theo khuyÕn nghÞ cña Tæ chøc lao ®éng Quèc tÕ (ILO), quü BHXH ®­îc sö dông ®Ó trî cÊp cho c¸c ®èi t­îng tham gia BHXH, nh»m æn ®Þnh cuéc sèng cho b¶n th©n vµ gia ®×nh hä, khi ®èi t­îng tham gia BHXH gÆp rñi ro. Thùc chÊt lµ trî cÊp cho 9 chÕ ®é mµ tæ chøc nµy ®· nªu lªn trong C«ng ­íc 102 th¸ng 6 n¨m 1952 t¹i Gi¬nev¬: Ch¨m sãc y tÕ Trî cÊp èm ®au Trî cÊp thÊt nghiÖp Trî cÊp tuæi giµ Trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp Trî cÊp gia ®×nh Trî cÊp sinh ®Î Trî cÊp khi tµn phÕ Trî cÊp cho ng­êi cßn sèng (trî cÊp mÊt ng­êi nu«i d­ìng). C¬ së ®Ó x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn h­ëng, trî cÊp c¸c chÕ ®é BHXH ph¶i tÝnh ®Õn mét lo¹t c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn toµn bé hÖ thèng c¸c chÕ ®é còng nh­ tõng chÕ ®é BHXH cô thÓ. Ch¼ng h¹n khi x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn h­ëng trî cÊp BHXH tuæi giµ ph¶i dùa vµo c¬ së sinh häc lµ tuæi ®êi vµ giíi tÝnh cña ng­êi lao ®éng lµ chñ yÕu. Bëi v× tuæi giµ ®Ó h­ëng trî cÊp h­u trÝ cña mçi giíi, mçi vïng, mçi quèc gia cã nh÷ng sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh. HoÆc khi x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn h­ëng trî cÊp cho chÕ ®é tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp ph¶i tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè nh­: §iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng lao ®éng; b¶o hé lao ®éng… C¸c yÕu tè nµy th­êng cã mèi quan hÖ vµ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau Ýt nhiÒu ¶nh h­ëng ®Õn ®iÒu kiÖn BHXH cña tõng chÕ ®é vµ hÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH. Thêi gian h­ëng trî cÊp vµ møc trî cÊp BHXH nãi chung phô thuéc vµo tõng tr­êng hîp cô thÓ vµ thêi gian ®ãng phÝ b¶o hiÓm cña ng­êi lao ®éng trªn c¬ së t­¬ng øng gi÷a ®ãng vµ h­ëng. §ång thêi møc trî cÊp cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng thanh to¸n chung cña tæng quü BHXH; møc sèng chung cña c¸c tÇng líp d©n c­ vµ ng­êi lao ®éng. Nh­ng vÒ nguyªn t¾c, møc trî cÊp nµy kh«ng cao h¬n møc tiÒn l­¬ng vµ tiÒn c«ng khi ng­êi lao ®éng ®ang lµm viÖc vµ nã chØ b»ng mét tû lÖ (%) nhÊt ®Þnh so víi møc tiÒn l­¬ng hay tiÒn c«ng. ë c¸c n­íc kinh tÕ ph¸t triÓn do møc l­¬ng cao do ®ã tû lÖ nµy th­êng thÊp vµ ng­îc l¹i ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn do møc tiÒn l­¬ng cßn thÊp lªn ph¶i ¸p dông mét tû lÖ kh¸ cao. Tuy vËy viÖc c¸c n­íc quy ®Þnh trî cÊp BHXH b»ng mét tû lÖ (%) so víi tiÒn l­¬ng hay tiÒn c«ng th­êng dÉn ®Õn béi chi quü BHXH. V× vËy mét sè n­íc ®· ph¶i t×m c¸ch kh¾c phôc nh­ tr¶ ngay mét lÇn khi nghØ h­u hoÆc suèt ®êi ®ãng theo tû lÖ % c¶u mét møc thu nhËp quy ®Þnh vµ h­ëng còng theo tû lÖ % cña møc quy ®Þnh. Ngoµi viÖc chi tr¶ trî cÊp theo c¸c chÕ ®é BHXH, quü BHXH cßn ®­îc sö dông cho chi phÝ qu¶n lý nh­: tiÒn l­¬ng cho nh÷ng ng­êi lµm viÖc trong hÖ thèng BHXH; khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, v¨n phßng phÈm vµ mét sè kho¶n chi kh¸c…Chi cho qu¶n lý hÖ thèng BHXH còng lµ mét kho¶n chi th­êng xuyªn vµ chØ chiÕm tõ 5 – 10% tæng chi nh­ng ®©y lµ mét kho¶n chi b¾t buéc, th­êng xuyªn nh»m ®¶m b¶o ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý sù nghiÖp Nhµ n­íc vÒ BHXH. PhÇn quü nhµn rçi ph¶i ®­îc ®em ®Çu t­ sinh lîi. Môc ®Ých ®Çu t­ quü BHXH lµ nh»m b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng nguån quü. Qu¸ tr×nh ®Çu t­ quü BHXH ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c: An toµn, cã lîi nhuËn, cã kh¶ n¨ng thanh to¸n, vµ ®¶m b¶o lîi Ých kinh tÕ x· héi. ViÖc thµnh lËp vµ sö dông Quü BHXH lµ mét qu¸ tr×nh mang tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi. Nã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn qu¸ tr×nh qu¶n lý ®èi t­îng bëi mÆc dï c«ng t¸c qu¶n lý mang theo m×nh sø mÖnh lµ b¶o vÖ ng­êi lao ®éng nh­ng b¶n th©n ng­êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý còng ph¶i cã thu nhËp ®Ó duy tr× cuéc sèng cña chÝnh b¶n th©n hä. Do ®ã trong thu phÝ BHXH ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c thu ®óng, ®ñ, thu kÞp thêi; bªn c¹nh ®ã chi tr¶ ph¶i theo ®óng nguyªn t¾c ®¶m b¶o quy luËt sè ®«ng bï sè Ýt trong BHXH. 4.HÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH: cã 9 chÕ ®é 1.ch¨m sãc y tÕ 2.trî cÊp èm ®au 3.trî cÊp thÊt nghiÖp 4.trî cÊp tuæi giµ 5.trî cÊp tai n¹n vµ bÖnh nghÒ nghiÖp 6.trî cÊp gia ®×nh 7.trî cÊp sinh ®Î 8.trî cÊp tµn phÕ 9.trî cÊp cho ng­êi cßn sèng II:HÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH. 1.c¬ së h×nh thµnhc¸c chÕ ®é BHXH: tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ -x· héi cña tõng n­íc tham gia c«ng ­íc Gi¬nev¬ thùc hiÖn khuyÕn nghÞ ®ã ë møc kh¸c nhau nh­ng Ýt nhÊt ph¶i thùc hiÖn ®­îc 3chÕ ®é. Trong ®ã , Ýt nhÊt ph¶i cã mét trong n¨m chÕ ®é:3,4,5,8,9.Mçi chÕ ®é trong hÖ thèng trªn khi x©y dùng®Òu dùa trªn nh÷ng c¬ së kinh tÕ -x· héi, tµi chÝnh , thu nhËp tiÒn l­¬ng....§ång thêi , tuú tõng chÕ ®ékhi x©y dùng cßn ph¶i tÝnh ®Õn yÕu tè sinh häc;tuæi thä b×nh qu©n cña quèc gia; nhu cÇu dinh d­ìng ; x¸c suÊt tö vong... HÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y: +chÕ ®é x©y dùng theo tõng n­íc +hÖ thèng c¸c chÕ ®é mang tÝnh chÊt chia sÎ rñi ro, chia sÎ tµi chÝnh mçi chÕ ®é ®­îc chi tr¶ ®Òu c¨n cø chñ yÕu møc ®ãng gãp cña c¸c bªn tham giaBHXH +phÇn lín c¸c chÕ ®é lµ chi tr¶ ®Þnh kú +§ång tiÒn ®­îc sö dông lµm ph­¬ng tiÖn chi tr¶ vµ thanh quyÕt to¸n. +chi tr¶ BHXH nh­ lµ quyÒn lîi cña mçi chÕ ®é BHXH +møc chi tr¶ cßn phô thuéc vµo quü dù tr÷.NÕu quü dù tr÷ ®­îc ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ vµ an toµn th× møc chi tr¶ sÏ cao vµ æn ®Þnh. +c¸c chÕ ®é BHXHcÇn ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh ®Þnh kú®Ó ph¶n ¸nh hÕt sù thay ®æi cña ®iÒm kiÖn kinh tÕ -x· h«Þ *VÞ trÝ cña c¸c chÕ ®é trong c«ng ty m©y tre hµ néi -nh÷ng vÞ trÝ trªn cã ¶nh h­ëng rÊt quan träng ®Õn ng­êi lao ®éng trong c«ng ty.Nã gãp phÇn thóc ®Èy sù v÷ng m¹nh cña c«ng ty vµ lµm cho c«ng ty ngµy mét ph¸t triÓn h¬n .Nh»m n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng trong c«ng ty m©y tre tèt h¬n. vÝ dô nh­ ch¨m sãc y tÕ trong c«ng ty th× gãp phÇn lµm cho ng­êi lao ®éng khoÎ m¹nh tõ ®ã thóc ®©û c«ng viÖc ®¹t n¨ng suÊt cao h¬n.... 1. Sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña chñ doanh nghiÖpp ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc tr­íc thêi kú ®æi míi lµ tÊt yÕu.Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­ícph¶i cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn ®Çu ®ñ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm ®èi víi ng­êi lao ®éng. Trong khi ®ã, luËt lao ®éng cña n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· quy ®Þnh râ néi dung cña quan hÖ lao ®éng, øng víi mçi quyÒn lîi ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng lµ nghÜa vô cña ng­êi sö dông lao ®éng, cña Nhµ n­íc vµ x· héi: + Mét lµ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng vµ ph©n phèi lîi nhuËn. + Hai lµ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ ®iÒu kiÖn lao ®éng, thêi gian lao ®éng vµ nghØ ng¬i + Ba lµ vÊn ®Ò vÒ søc khoÎ. + Bèn lµ vÊn ®Ò tham gia c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ, gia nhËp c«ng ®oµn, nghiÖp ®oµn cña ng­êi lao ®éng. + N¨m lµ tranh chÊp lao ®éng vµ ®×nh c«ng. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i nªu trªn, n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam cã quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh 233/H§BT (ngµy 22/6/1990) vÒ viÖc b¶o hiÓm cho ng­êi lao ®éng. ViÖc b¶o hiÓm nµy ®­îc quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña chñ doanh nghiÖp ®èi víi ng­êi lao ®éng trong hîp ®ång thuª m­ín lao ®éng. XÝ nghiÖp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®ãng phÝ b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng b»ng 15% tæng quü l­¬ng cho c¸c chÕ ®é thai s¶n, èm ®au, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, h­u trÝ, tö tuÊt. B¶o hiÓm x· héi lµ lo¹i h×nh ®­îc Nhµ n­íc b¶o trî, mang tÝnh b¾t buéc ®èi víi mäi c¬ quan, xÝ nghiÖp tæ chøc cã thuª m­ín lao ®éng nªn b¶o hiÓm x· héi cã nh­îc ®iÓm lµ sù chi tr¶ båi th­êng chØ mang tÝnh trî cÊp ®­îc lÊy tõ quü BHXH cña doanh nghiÖp hoÆc ®Þa ph­¬ng theo mét tû lÑ ®· ®Þnh s½n do ®ã sè tiÒn båi th­êng rÊt cøng nh¾c, kh«ng dùa trªn møc ®é nguy h¹i vµ kh¶ n¨ng g©y ra tai n¹n. Nh­ vËy, BHXH kh«ng bï ®¾p tho¶ ®¸ng nh÷ng tæn thÊt do tai n¹n lao ®éng g©y ra, mÆt kh¸c chØ thÓ hiÖn ®­îc phÇn nµo tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp ®èi víi ng­êi lao ®éng khi cã tai n¹n. §Ó b¶o ®¶m quyÒn lîi vµ søc khoÎ cho c«ng nh©n ViÖt Nam lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. Nhµ n­íc cã ban hµnh th«ng t­ 19-TT- L§TBXH (31/12/1990) vÒ viÖc b¶o hé lao ®éng vµ vÖ sinh lao ®éng. Trong ®ã quy ®Þnh râ vÒ tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm cña doanh nghiÖp: "Mäi tr­êng hîp x¶y ra tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp ®Òu ph¶i thùc hiÖn ®óng chÕ ®é khai b¸o, ®iÒu tra, lËp biªn b¶n vµ b¸o c¸o theo ®óng quy ®Þnh cña n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam . Doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm cho ng­êi lao ®éng t¹i c¬ quan b¶o hiÓm ViÖt Nam víi møc båi th­êng cho ng­êi lao ®éng bÞ chÕt hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng tõ 81% trë nªn do tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp kh«ng do lçi cña ng­êi lao ®éng Ýt nhÊt lµ 30 th¸ng l­¬ng, song kh«ng v­ît qu¸ sè tiÒn b¶o hiÓm chÝnh ghi tªn giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm. C¸c møc cßn l¹i tuú thuéc vµo tû lÖ th­¬ng tËt vµ mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng vÜnh viÔn, ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng møc båi th­êng theo quy ®Þnh cña c¬ quan b¶o hiÓm ViÖt Nam". §Ó san sÎ rñi ro, gi¶m bít g¸nh nÆng cho ng­êi sö dông lao ®éng vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån båi th­êng thiÖt h¹i cho ng­êi lao ®éng khi x¶y ra tai n¹n c¸c doanh nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i tham gia vµo lo¹i h×nh "B¶o hiÓm båi th­êng cho ng­êi lao ®éng ". §©y lµ lo¹i h×nh kinh doanh b¶o hiÓm ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c huy ®éng sù ®ãng gãp cña sè ®«ng båi th­êng cho sè Ýt. Khi tai n¹n lao ®éng x¶y ra th× c¬ quan b¶o hiÓm sÏ cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c¸c nghÜa vô båi th­êng cho ng­êi lao ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt thay cho ng­êi sö dông lao ®éng. §©y còng chÝnh lµ c¬ së ®Ó Tæng c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam (B¶o ViÖt) tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña chñ doanh nghiÖp ®èi víi ng­êi lao ®éng ViÖt Nam trong c¸c doanh nghiÖp .ThÓ hiÖn mèi quan t©m ®Õn ng­êi lao ®éng cña chñ doanh nghiÖp, ®ång thêi n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña chñ doanh nghiÖp trong viÖc h¹n chÕ vµ ®Ò phßng tæn thÊt, ®Æc biÖt lµ t¹o cho ng­êi lao ®éng mét niÒm tin, t©m lý yªn t©m tho¶i m¸i ®Ó cã thÓ dèc søc vµo c«ng viÖc. II. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña nghiÖp vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña chñ doanh nghiÖp ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp 1. Mét sè kh¸i niÖm chung 1.1 Ng­êi b¶o hiÓm: lµ c«ng ty b¶o hiÓm. C«ng ty b¶o hiÓm nhËn b¶o hiÓm cho ng­êi tham gia 1.2 Ng­êi tham gia b¶o hiÓm (ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ): lµ chñ c¸c doanh nghiÖp . C¸c doanh nghiÖp nµy tham gia b¶o hiÓm sÏ ®­îc c«ng ty b¶o hiÓm b¶o hiÓm phÇn tr¸ch nhiÖm båi th­êng cho ng­êi lao ®éng khi cã tai n¹n lao ®éng hay bÖnh nghÒ nghiÖp. 1.3 Ng­êi ®­îc h­ëng b¶o hiÓm Lµ nh÷ng c«ng nh©n lµm viÖc cho ng­êi tham gia b¶o hiÓm theo hîp ®ång lao ®éng, cã ®é tuæi tõ 18 ®Õn 65 kh«ng m¾c c¸c chøng bÖnh lo¹i trõ ®­îc h­ëng b¶o hiÓm khi gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro ®­îc b¶o hiÓm. Ng­êi ®­îc h­ëng b¶o hiÓm trong nghiÖp vô nµy chÝnh lµ ng­êi thø 3 trong tr­êng hîp b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ngoµi hîp ®ång. Trªn ph­¬ng diÖn ph¸p lý, hîp ®ång b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ®­îc thiÕt lËp gi÷a c«ng ty b¶o hiÓm vµ chñ doanh nghiÖp. Nh­ vËy trong tr­êng hîp nµy, nh÷ng ng­êi lao ®éng kh«ng cã mèi quan hÖ vÒ mÆt hîp ®ång gi÷a c¸c bªn tham gia b¶o hiÓm, nh­ng víi t­ c¸ch n¹n nh©n hä lµ ng­êi ®­îc h­ëng båi th­êng kh«ng ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc trong hîp ®ång. 1.4 §èi t­îng b¶o hiÓm Th«ng th­êng, trong c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm con ng­êi (tai n¹n häc sinh, phÉu thuËt, n»m viÖn) th× ®èi t­îng b¶o hiÓm lµ con ng­êi. Cßn ®èi víi b¶o hiÓm tµi s¶n (b¶o hiÓm ch¸y, b¶o hiÓm x©y l¾p) th× ®èi t­îng b¶o hiÓm chÝnh lµ tµi s¶n cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Trong nghiÖp vô trªn th× ®èi t­îng b¶o hiÓm rÊt lµ cô thÓ, song ®èi víi c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm Workmen ®èi t­îng b¶o hiÓm trõu t­îng kh«ng thÓ nh×n thÊy ®­îc ngay. §èi t­îng b¶o hiÓm lµ phÇn tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xÝ nghiÖp khi cã tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp x¶y ra lµm cho ng­êi loa ®éng lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp ®ã bÞ chÕt vµ th­¬ng tËt trong khi lµm nhiÖm vô dÉn ®Õn mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng t¹m thêi hoÆc vÜnh viÔn. Tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xÝ nghiÖp båi th­êng cho nh÷ng hËu qu¶ b»ng tiÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hoÆc ph¸n quyÕt cña toµ ¸n do tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµm cho ng­êi lao ®éng bÞ tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp: - Cã tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp x¶y ra ®èi víi ng­êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh lao ®éng g©y mÊt, gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng cña hä. -Cã tr¸ch nhiÖm (lçi) cña chñ doanh nghiÖp Lçi ë ®©y ®­îc hiÓu lµ lçi trong qu¸ tr×nh thùc thi mÖnh lÖnh cña chñ doanh nghiÖp ViÖc chøng minh lçi cña chñ doanh nghiÖp cã thÓ lµ: -Chñ doanh nghiÖp c«ng nhËn rñi ro x¶y ra trong thêi gian lao ®éng cña chñ hoÆc do lÖnh cña chñ. -Cã tranh chÊp gi÷a ng­êi lao ®éng víi chñ doanh nghiÖp ®Ó chøng minh ®ã lµ lçi cña chñ. NÕu chñ doanh nghiÖp thua kiÖn sÏ n¶y sinh tr¸ch nhiÖm båi th­êng b¶o hiÓm. 2 Rñi ro ®­îc b¶o hiÓm a) Tai n¹n lao ®éng: lµ nh÷ng tai n¹n do t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè nguy hiÓm, ®éc h¹i bÊt th­êng trong s¶n xuÊt, c«ng t¸c g©y chÊn th­¬ng, ng¹t, ngÊt hoÆc huû ho¹i bÊt kú mét bé phËn nµo cña c¬ thÓ ng­êi lao ®éng, lµm cho ng­êi ®ã chÕt, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng t¹m thêi hoÆc vÜnh viÔn, x¶y ra trong c¸c tr­êng hîp: -Tai n¹n x¶y ra trong hoÆc ngoµi ®Þa phËn cña c¬ quan xÝ nghiÖp, khi ng­êi bÞ tai n¹n bang tiÕn hµnh c«ng viÖc theo chøc n¨ng, nhiÖm vô -Tai n¹n x¶y ra trong thêi gian lµm viÖc, chuÈn bÞ thu dän dông cô, m¸y mãc tr­íc vµ sau khi lµm viÖc, thùc hiÖn c¸c nhu cÇu sinh ho¹t cÇn thiÕt nh­: nghØ gi¶i lao, ¨n c¬m ca, ¨n båi d­âng, t¾m röa, ®i tõ nhµ ®Õn n¬i lµm viÖc vµ vÒ nhµ (tÊt c¶ nh÷ng c«ng viÖc trªn ph¶i ®­îc thùc hiÖn ë ®Þa ®iÓm vµ thêi gian hîp lý).Cã thÓ biÓu diÔn kh«ng gian b¶o hiÓm theo s¬ ®å sau: §i ®Õn ChuÈn bÞ Lµm viÖc NghØ Lµm Thu dän VÒ xÝ nghiÖp dông cô s¸ng gi¶i lao viÖc chiÒu dông cô nhµ b) BÖnh nghÒ nghiÖp: Lµ bÖnh ®Æc tr­ng cña mét nghÒ, do yÕu tè ®éc h¹i trong nghÒ ®ã ®· cã t¸c ®éng th­êng xuyªn, tõ tõ vµo c¬ thÓ ng­êi mµ g©y nªn bÖnh. BÖnh nghÒ nghiÖp gåm cã: -BÖnh do bôi: +BÖnh bôi phæi do nhiÔm silic +BÖnh bôi phæi do nhiÔm bôi ami¨ng -BÖnh do ho¸ chÊt: +BÖnh nhiÔm ®éc ch× vµ c¸c hîp chÊt ch× +BÖnh nhiÔm ®éc Benzen vµ c¸c hîp chÊt ®ång ®¼ng cña Benzen +BÖnh nhiÔm ®éc thuû ng©n vµ c¸c hîp chÊt cña thuû ng©n +BÖnh nhiÔm ®éc Mangan vµ c¸c hîp chÊt cña Mangan -BÖnh do c¸c yÕu tè vËt lý +BÖnh do quang tuyÕn X vµ c¸c chÊt phãng x¹ +BÖnh ®iÕc do tiÕng ån 3. QuyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn tham gia b¶o hiÓm 3.1 QuyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm. a) QuyÒn lîi -§­îc ng­êi b¶o hiÓm båi th­êng cho nh÷ng ng­êi lao ®éng cña hä khi cã tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp x¶y ra thuéc lçi xÝ nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c quyÒn lîi ®­îc b¶o hiÓm lµ sè tiÒn b¶o hiÓm (giíi h¹n tr¸ch nhiÖm) mµ c«ng ty b¶o hiÓm ký víi xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã tr¸ch nhiÖm båi th­êng thiÖt h¹i cho ng­êi lao ®éng bÞ chÕt hoÆc bÞ th­¬ng do tai n¹n lao ®éng, do bÖnh nghÒ nghiÖp. Bao gåm: +Nh÷ng chi phÝ vµ nh÷ng phÝ tæn mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®· thùc hiÖn d­íi sù ®ång ý b»ng v¨n b¶n cña c«ng ty b¶o hiÓm nhµm bµo ch÷a, miÔn tr¸ch nhiÖm cho c«ng ty b¶o hiÓm. +ViÖn phÝ vµ chi phÝ thuèc men Tæng c¸c kho¶n trªn kh«ng qu¸ sè tiÒn b¶o hiÓm ghi trªn hîp ®ång. -Cã quyÒn huû bá hîp ®ång khi ch­a cã yªu cÇu ®ßi båi th­êng nµo (®Ò nghÞ tr­íc 5 ngµy) -B¶o hiÓm thªm cho nh÷ng ng­êi míi Sè tiÒn båi d­ìng = 0,09% x Sè tiÒn b¶o hiÓm chÝnh x Sè ngµy n»m viÖn PhÇn II thùc tr¹ng thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH trong c«ng ty m©y tre hµ néi 1. kh¸i qu¸t vÒ t×nh t×nh thùc hiÖn chÕ ®é BHXH trong c«ng ty m©y tre hµ néi: c«ng ty m©y tre hµ néi ngµy h«m nay ®· ph¸t triÓn h¬n so víi nh÷ng n¨m vÒ tr­íc ,do sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña c¬ chÕa thÞ tr­êng cho nªn c«ng ty còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ,nh­ng c«ng ty ®· biÕt tho¸t ra khái c¬ chÕ bao cÊp ®ã ®Ó v÷ng b­íc h¬n trong t­¬ng lai.T×nh h×nh thùc hiÖn c¸c chÕ ®é cña BHXH cña c«ng ty ngµy nay ®· tèt h¬n rÊt nhiÒu so víi ngµy tr­íc , theo thèng kª cña nh÷ng n¨m vÒ tr­íc th× BHXH ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc trong doanh nhgiÖp,nh­ng nay th× sè ng­êi lao ®éng tham gia BHXH trong c«ng ty ®¹t tíi con sè ®¸ng mõng lµ 95%,vµ nh÷ng ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng BHXH còng t¨ng lªn. 2.thùc tr¹ng thùc hiÖn c¸c chÕ ®éi trong c«ng ty m©y tre hµ néi: trong c«ng m©y tre hµ néi hiÖn nay cã kho¶ng gÇn 200 c«ng nh©n lao ®éng cho nªn viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi lµ rÊt cÇn thiÕt do x· héi ngµy nay cµng ph¸t triÓn th× tai n¹n lao ®éng còng t¨ng nªn vµ rñi ro ngµy cµng nhiÒu trong 9 chÕ ®é trong c«ng ty m©y tre hµ néi ta thÊy: trong n¨m 2002 sè ng­êi mua lµ 113 ng­êi 6 th¸ng tæng sè tiÒn 8.225.300 ®ång x3% quü l­¬ng c¬ b¶n trong ®ã c¬ quan chÞu 2%, c¸n bé chÞu 1%f +ch¨m sãc y tÕ: +Trî cÊp èm ®au: +Trî cÊp thÊt nghiÖp: +Trî cÊp tuæi giµ: +Trî cÊp tai n¹n vµ bªnh nghÒ nghiÖp: +Trî cÊp lao gia ®×nh: +Trî cÊp sinh ®Î: +Trî cÊp khi tµn phÕ: +Trî cÊp cho ng­êi sèng(trî cÊp cho ng­êi nu«i d­ìng): B¶ng thèng kª sè liÖu: sè liÖu trong 5 n¨m gÇn ®©y n¨m 1997 1998 1999 2000 2001 2002 sè ng­êi C§1: C§2 C§3 c§4 C§5 C§6 C§7 C§9 C§9 phÇn III Nh÷ng ®¸nh gi¸ vµ kiÕn nghÞ ®èi víi nhµ n­íc: +chÝnh s¸ch,chÕ ®é :sau h¬n 20 n¨m thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH, nghÞ ®Þnh 236/H§BT ban hµnh ngµy 18/9/1985®· söa ®æi bæ sung nhiÒu néi dung quan träng nh­ng nghÞ ®Þnh ®­îc nhµ n­íc ban hµnh ®ång thêi víi viÖc nhµ n­íc tiÕn hµnh tæng ®iÒu tra ®iÒu chØnh gi¸ c¶ tiÒn l­¬ng.XÐt vÒ mÆt b¶n chÊt th× hÖ thèng BHXHvÉn gi÷ nguyªn nh­ cò , nh­ng nã lµ b­íc ®æimíi ®¸ng ghi nhËn vÒ mÆt ®­êng lèi , lµ tiÒn ®Ò cho sù ®æi míi vÒ sau.sau ®¹i héi ®¶ng toµn quèc lÇn thø VII,nÒn kinh tÕ chuyÓn sang c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc . do vËy cïng víi viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch BHXHth× c¬ chÕ qu¶n lý còng cÇn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh ®Ó sao cho phï hîp víi c¬ chÕ qu¶n lý hiÖn hµnh tuy nhiªn vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ nhÊt lµ tû lÖ h­ëng , c¬ chÕ qu¶n lý , tuy cho ®Õn nghÞ ®Þnh 12/CPngµy 16/2/1995 ®­îc hoµn thiÖn nh­ng còng kh«ng tr¸nh khái sù láng leá trong c«ng t¸c thùc hµnh . +gi¶i ph¸p: nhµ n­íc ta ph¶i cã nh÷ng ®æi míi vÒ c¬ cÊu còng nh­ c¸c chÝnh s¸ch ®· lçi thêi , ph¶i lu«n lu«n theo kÞp sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ngµy nay,®Ó lµm ®­îc nh­ vÇy chóng ta ph¶i cã sù qu¶n lý chÆt chÏ tõ c¸c cÊp c¸c ngµnh cã liÕn quan. +®èi víi c«ng ty mÇy tre hµ néi : thùc hiÖn c¸c chÕ ®é ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c«ng ty mét c¸ch ®Çy ®ñ mµ ë ®©y lµ 9 chÕ ®é sau: 1.ch¨m sãc y tÕ 2.trî cÊp èm ®au 3.trî cÊp thÊt nghiÖp 4.trî cÊp tuæi giµ 5.trî cÊp tai n¹n vµ bÖnh nghÒ nghiÖp 6.trî cÊp gia ®×nh 7.trî cÊp sinh ®Î 8.trî cÊp tµn phÕ 9.trî cÊp cho ng­êi cßn sèng +t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng nh©n thùc hiÖn c¸c chÕ ®é : gióp cho hä hiÓu ®­îc lîi Ých cña viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é ,vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt ,kÕt hîp víi c¸c tæ chøc trong c«ng ty nh­ tæ chøc c«ng ®oµn vµ ®oµn thanh niªn ,c¸c tæ chøc ®¶ng bé..... KÕt luËn Ng­êi lao ®éng lµ nh÷ng ng­êi t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. X· héi cã tån t¹i ®­îc hay kh«ng, loµi ng­êi cã ph¸t triÓn ®­îc kh«ng nÕu kh«ng cã ng­êi lao ®éng. Víi trÝ tuÖ vµ bµn tay tµi hoa hä ®· cèng hiÕn cho nh©n lo¹i nh÷ng s¶n phÈm tinh thÇn vµ vËt chÊt v« cïng quý gi¸. §Ó cã ®­îc nh÷ng s¶n phÈm ®ã hä ph¶i ®æi b»ng søc lùc vµ tri thøc cña m×nh, còng cã khi hä ph¶i g¸nh chiô nh÷ng hËu qu¶ ®au ®ín vÒ mÆt thÓ x¸c bëi hä lu«n ph¶i cËn kÒ víi nh÷ng rñi ro. VËy khi ch¼ng may hä gÆp tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp th× ai sÏ ®øng ra b¶o vÖ quyÒn lîi cho hä. B¶o hiÓm x· héi xÏ ®øng ra chÞu tr¸ch nhiÖm vµ b¶o vÖ quyÖn lîi cho ng­êi lao ®éng. Lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµy ra ®êi ®· ®¸p øng ®­îc nguyÖn väng thiÕt tha tõ nhiÒu phÝa ®ã lµ nhµ n­íc, ng­êi sö dông lao ®éng ®Æc biÖt lµ chÝnh b¶n th©n ng­êi lao ®éng. NÒn kinh tÕ x· héi cµng ph¸t triÓn th× b¶o hiÓm x· héi còng ph¶i ph¸t triÓn cho kÞp víi xu thÕ míi,®¸p øng nguyÖn väng cña ®«ng ®¶o ng­êi lao ®«ng.. B¶o hiÓm x· héi lÊy 20 % quü l­¬ng lµ c¨n cø ®ãng phÝ, kh«ng c¨n cø vµo møc ®é g©y h¹i vµ kh¶ n¨ng g©y ra tai n¹n lao ®éng. ChÕ ®é båi th­êng cho n¹n nh©n theo tû lÖ th­¬ng tËt vµ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu nh­ng møc båi th­êng rÊt nhá. NghiÖp vô b¶o hiÓm Workmen ®· ®¸p øng ®­îc nh÷ng khuyÕt ®iÓm trªn cña b¶o hiÓm x· héi. Tuy nhiªn, nghiÖp vô nµy míi ®­îc triÓn khai nªn kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ. Nãi chung t×nh h×nh thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi trong c«ng ty m©y tre hµ néi lµ rÊt tèt ,tuy nhiªn còng cßn nhiÒu v­íng m¾c bëi v× nhiÒu khi ng­êi lao ®éng kh«ng hiÓu ®­îc lîi Ých cña b¶o hiÓm x· héi cho chÝnh b¶n th©n hä .ChÝnh v× vËy c«ng ty m©y tre hµ néi cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p lµm cho ng­êi lao ®éng hiÓu h¬n vÒ lîi Ých cña chóng song song víi viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng BHXH theo c¬ chÕ ph¶i ®æi míi h¬n nh»m ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu thiÕt thùc cña ng­êi lao ®éng. kh«ng nªn cã nh÷ng quy ®Þnh cøng nh¾c ®èi víi ng­êi lao ®éng , kh«ng ph©n biÖt ng­êi lao ®éng cã vµo biªn chÕ hay lµm hîp ®ång .miÔn lµ khi ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp lµ ph¶i ®­îc h­ëng mäi chÕ ®é nh­ nh÷ng ng­êi kh¸c. qua thêi gian kiÕn tËp ë c«ng ty m©y tre hµ néi ®­îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c c« chó c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c«ng ty gióp em hoµn thµnh ®­îc m«n häc nµy .Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ý kiÕn cña c«ng ty : môc lôc ch­¬ng I:tæng quan vÒ BHXH ch­¬ng II: thùc tr¹ng vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH trong c«ng ty m©y tre hµ néi 1.Kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH trong c«ng ty m©y tre hµ néi 2.thùc tr¹ng thùc hiÖn c¸c chÕ ®é" .ch¨m sãc y tÕ 2.trî cÊp èm ®au 3.trî cÊp thÊt nghiÖp 4.trî cÊp tuæi giµ 5.trî cÊp tai n¹n vµ bÖnh nghÒ nghiÖp 6.trî cÊp gia ®×nh 7.trî cÊp sinh ®Î 8.trî cÊp tµn phÕ 9.trî cÊp cho ng­êi cßn sèng III.kiÕn nghÞ gi¶i ph¸p 1.®èi víi nhµ n­íc 2.®èi víi c«ng ty m©y tre hµ néi IIII. kÕt luËn 1.®¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c chÕ ®é 2.xu h­íng ph¸t triÓn Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh: Kinh tÕ b¶o hiÓm (NXB KH & KH & KT – 1994). PGS – PTS Hå SÜ Sµ, PTS. NguyÔn Cao Th­êng,PTS Phan C«ng NghÜa. Gi¸o tr×nh: Qu¶n trÞ kinh doanh b¶o hiÓm (NXB GD – 1998) PGS – PTS NguyÔn Cao Th­êng (chñ biªn). Gi¸o tr×nh: Thèng kª b¶o hiÓm (NXB Thèng kª - 1996) PGS – PTS Bïi Huy Th¶o. TS David Bland – B¶o hiÓm nguyªn t¾c vµ thùc hµnh. C¸c quy ®Þnh ph¸p lý vÒ b¶o hiÓm (NXB ChÝnh trÞ quèc gia – Hµ Néi 1998). T¹p chÝ lao ®éng x· héi. T¹p chÝ th«ng tin tµi chÝnh. T¹p chÝ ®Çu t­. Vµ c¸c tµi liÖu tham kh¶o kh¸c