Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của tỉnh Bình Thuận thời kỳ 2001-2005

Lêi më ®Çu Qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, ®Ó ®­a ®Êt n­íc ®i lªn theo kÞp c¸c n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Chóng ta ph¶i thùc hiÖn chiÕn l­îc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸, x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay vµ víi t×nh h×nh quèc tÕ hiÖn ®¹i, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m qua, cïng víi sù ®i lªn cña kinh tÕ ®Êt n­íc, kinh tÕ tØnh B×nh ThuËn còng ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn râ nÐt. §iÒu nµy thÓ hiÖn th«ng qua : Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n tæng s¶n phÈm quèc néi TØnh (GDP) thêi kú 2001-2004 lµ 11,67% (Trong ®ã n«ng ng­ l©m nghiÖp t¨ng 7,6%; C«ng nghiÖp x©y dùng t¨ng 16,5%; DÞch vô t¨ng 14,6%); S¶n l­îng l­¬ng thùc 420.000 tÊn; S¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n 140.000 tÊn; Gi¶m tû lÖ nghÌo 6,7%… Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng lµm nªn sù thµnh c«ng cña B×nh ThuËn lµ ®Çu t­ ®óng h­íng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ mét c¸ch hîp lý vµ cã hiÖu qu¶… Bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé vÒ kinh tÕ-x· héi B×nh ThuËn còng gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ trong ph¸t triÓn kinh tÕ. §ã lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cßn chËm, ngµnh c«ng nghiÖp ch­a ph¸t triÓn, dÞch vô mÆc dï chiÕm tû träng kh¸ trong GDP toµn tØnh nh­ng vÉn mang tÝnh nhá bÐ, c¬ së vÊt chÊt kü thuËt cßn ë møc thÊp, nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp l¹c hËu mang tÝnh thêi vô. NÒn kinh tÕ ch­a cã tÝch luü ®Ó phôc vô nhu cÇu t¸i ®Çu t­. Tr×nh ®é d©n trÝ vÉn cßn thÊp, lùc l­îng lao ®éng cã kü thuËt vµ cã kiÕn thøc kinh tÕ cßn rÊt Ýt. Nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ so víi c¸c tØnh kh¸c vµ so víi c¶ n­íc. Tõ thùc tÕ trªn ®ßi hái B×nh ThuËn ph¶i tËn dông mäi nguån lùc hiÖn cã ®Ó thóc ®Èy h¬n n÷a sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ, mau chãng tho¸t khái c¶nh nghÌo nµn, l¹c hËu, kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ nh÷ng vÊn ®Ò ®ang vÊp ph¶i nh­ hiÖn nay. Vµ nÕu chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®óng h­íng sÏ ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu bøc thiÕt ®ã. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ mang l¹i mét h­íng ®i ®óng h¬n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng. §ã còng lµ mét qu¸ tr×nh ®i theo xu h­íng chung cña c¶ n­íc, khu vùc vµ thÕ giíi nh­ng ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh theo nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n nhÊt cña ®Þa ph­¬ng nh­ : XuÊt ph¸t ®iÓm trong ph¸t triÓn kinh tÕ, tµi nguyªn thiªn nhiªn, ngµnh nghÒ truyÒn thèng, nguån nh©n lùc… Chuyªn ®Ò thùc tËp nµy tËp trung vµo nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ mét sè mÆt cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh B×nh ThuËn thêi kú 2001-2005. Vµ dùa trªn nh÷ng tri thøc ®· häc kÕt hîp víi viÖc ®èi chiÕu, so s¸nh víi ho¹t ®éng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ mét sè tØnh trªn toµn quèc, chuyªn ®Ò ®­a ra mét sè ph­¬ng h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ tØnh B×nh thuËn thêi kú 2006-2010 vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ trªn ®Þa bµn tØnh mét c¸ch hîp lý, cã hiÖu qu¶. Qua ®©y, t«i xin göi lêi c¶m ¬n ®Æc biÖt ch©n thµnh ®Õn PGS.TS Ng« Th¾ng Lîi, ng­êi ®· tËn t×nh h­íng dÉn, gióp ®ì t«i hoµn thµnh giai ®o¹n thùc tËp vµ hoµn thµnh b¶n chuyªn ®Ò nµy. T«i còng xin c¶m ¬n c¸c c¸n bé, chuyªn viªn Vô kinh tÕ §Þa ph­¬ng vµ L·nh thæ, Bé KÕ ho¹ch & §Çu t­, ®Æc biÖt lµ b¸c NguyÔn ThÕ Quy, ng­êi ®· cung cÊp tµi liÖu vµ cã nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp rÊt quý b¸u cho néi dung cña b¶n chuyªn ®Ò nµy. Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ mÆt nhËn thøc, còng nh­ vÒ mÆt thêi gian nghiªn cøu, chuyªn ®Ò ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, rÊt mong ®­îc c¸c thÇy c« gi¸o chØ b¶o thªm ®Ó b¶n chuyªn ®Ò thùc tËp nµy cã ®­îc néi dung hoµn thiÖn h¬n. Ch­¬ng 1 lý luËn chung vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng I. C¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng: 1. Kh¸i niÖm: C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng lµ sè ngµnh kinh tÕ ®­îc h×nh thµnh vµ mèi quan hÖ tæng hîp gi÷a c¸c ngµnh ®ã víi nhau. BiÓu thÞ b»ng vÞ trÝ, tû träng cña mçi ngµnh trong hÖ thèng nÒn kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng. Xem xÐt c¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng th­êng ®øng trªn hai gãc ®é. Thø nhÊt, xem xÐt d­íi gãc ®é ®Þnh l­îng. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ tØnh bao gåm sè ngµnh kinh tÕ vµ tû träng mçi ngµnh ®ã trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng. Thø hai lµ xem xÐt d­íi gi¸c ®é ®Þnh tÝnh. C¬ cÊu ngµnh thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ vµ vÞ trÝ cña mçi ngµnh trong nÒn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng. Ngµnh kinh tÕ cña mét ®Þa ph­¬ng lµ tæng thÓ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cïng thùc hiÖn mét chøc n¨ng trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi cña ®Þa ph­¬ng. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi chung cña nÒn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng vµ qua ®ã ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt cña ®Þa ph­¬ng. Trong mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ th­êng biÓu hiÖn hai mèi quan hÖ chñ yÕu nh­ : Ngµnh cã quan hÖ trùc tiÕp (Trong ®ã bao gåm c¸c ngµnh cã mèi quan hÖ ng­îc chiÒu vµ c¸c ngµnh cã mèi quan hÖ xu«i chiÒu) vµ ngµnh cã mèi quan hÖ gi¸n tiÕp. 2. Ph©n lo¹i c¸c ngµnh kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng : C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®Þa ph­¬ng bao gåm c¸c ngµnh kinh tÕ sau : + C«ng nghiÖp : Gåm c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp khai th¸c, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ xuÊt khÈu, c«ng nghiÖp läc dÇu, ngµnh x©y dùng… + N«ng nghiÖp : Gåm c¸c ngµnh trång trät, ch¨n nu«i, l©m nghiÖp vµ ng­ nghiÖp. + DÞch vô : Gåm th­¬ng m¹i, du lÞch, giao th«ng vËn t¶i, b­u chÝnh viÔn th«ng, tµi chÝnh ng©n hµng vµ c¸c ngµnh dÞch vô kh¸c… * Mèi quan hÖ gi÷a ba ngµnh C«ng nghiÖp – N«ng nghiÖp – DÞch vô : Ba ngµnh C«ng nghiÖp – N«ng nghiÖp – DÞch vô tuy ®­îc t¸ch biÖt nhau nh­ng mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a ba ngµnh vÉn mang tÝnh s©u s¾c, hç trî lÉn nhau. N«ng nghiÖp ®­îc xem lµ ngµnh cung cÊp nh÷ng thø yÕu phÈm cÇn thiÕt cho cuéc sèng. Nh­ng còng lµ khu vùc cung cÊp nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo cho ngµnh c«ng nghiÖp vµ ®ång thêi lµ n¬i tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm ®Çu ra cña ngµnh c«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp ®­îc xem lµ bé phËn lµm biÕn ®æi s©u s¾c nhÊt ®Õn c¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp cung cÊp m¸y mãc thiÕt bÞ, ph©n bãn cho n«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp lµ n¬i biÕn ®æi, chÕ biÕn s¶n phÈm n«ng nghiÖp thµnh nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp phôc vô cho cuéc sèng cña con ng­êi vµ sù ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c. §Ó ®¶m b¶o mèi quan hÖ gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp ngµy cµng cã hiÖu qu¶ th× kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn vai trß cña ngµnh dÞch vô. DÞch vô bao gåm th­¬ng m¹i, giao th«ng vËn t¶i, tµi chÝnh ng©n hµng, b­u chÝnh viÔn th«ng…Do mèi quan hÖ gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp cã thÓ biÓu hiÖn mét c¸ch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp th«ng qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay lµ trong qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸ vµ dÞch vô. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ tÝnh chÊt x· héi cña lao ®éng c«ng nghiÖp vµ lao ®éng n«ng nghiÖp cã thÓ biÓu hiÖn mét c¸ch gi¸n tiÕp hoÆc trùc tiÕp. Nh­ vËy, nÕu kh«ng cã sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña ngµnh dÞch vô th× c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp kh«ng thÓ tån t¹i trong cuéc sèng cña con ng­êi hiÖn nay. Th­¬ng m¹i, giao th«ng vËn t¶i, tµi chÝnh ng©n hµng…lµ chiÕc cÇu nèi quan träng gi÷a qu¸ trÝnh s¶n xuÊt víi qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸, dÞch vô trªn thÞ tr­êng. S¶n xuÊt hµng ho¸ lu«n lu«n ph¶i g¾n liÒn víi thÞ tr­êng. Kh«ng thÓ tån t¹i s¶n xuÊt hµng ho¸ mµ kh«ng cã thÞ tr­êng. Nh­ vËy c«ng nghiÖp, n«ng nghiªp kh«ng thÓ t¸ch rêi khái dÞch vô. Xu h­íng ph¸t triÓn cña x· héi hiÖn nay cho thÊy, dÞch vô cã xu h­íng t¨ng nhanh h¬n c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp cã xu h­íng t¨ng nhanh h¬n n«ng nghiÖp. MÆc dï quy m« cña ngµnh n«ng nghiÖp cã xu h­íng t¨ng lªn nh­ng tû träng cña ngµnh n«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ ngµy cµng gi¶m. 3. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ hîp lý cña mét ®Þa ph­¬ng : Kh¸i niÖm vÒ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng kh«ng chØ giíi h¹n ë mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh vµ mang tÝnh cè ®Þnh mµ nã lu«n ë trang th¸i ®éng vµ nhÊt lµ kh«ng cã mét khu«n mÉu nhÊt ®Þnh, nã tuú thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn tÊt yÕu cô thÓ theo kh«ng gian vµ thêi gian. Cho ®Õn nay sù tranh luËn trong c¸c giíi khoa häc, giíi qu¶n lý kh«ng ph¶i cã kh¸i niÖm c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ mµ chñ yÕu lµ ë viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu ®ã cã phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®Þa ph­¬ng trong thêi gian x¸c ®Þnh. Trªn thùc tÕ cã nhiÒu m« h×nh c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, gi÷a c¸c m« h×nh ®ã cã nh÷ng ®iÓm gièng nhau, song còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau. VÊn ®Ò lµ lùa chän c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ nµo lµ ®­îc coi lµ hîp lý nhÊt, ®¸p øng tèt nhÊt yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Þa ph­¬ng. §Ó cã thÓ thång nhÊt trong sù lùa chän cã cÊu kinh tÕ hîp lý, cÇn cã sù nhÊt trÝ vÒ quan ®iÓm vµ tiªu chuÈn cña c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ nh­ thÕ nµo lµ hîp lý. Muèn x¸c ®Þnh c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ hîp lý ph¶i c¨n cø vµo c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi-chÝnh trÞ ë trong ®Þa ph­¬ng vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña ®Þa ph­¬ng. Mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý lµ mét c¬ cÊu kinh tÕ thÝch øng nhÊt víi c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®Þa ph­¬ng vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh. Nh×n chung mét c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ ph¶i t¹o ra sù æn ®Þnh, t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §iÒu ®ã ®­îc biÓu hiÖn qua c¸c mÆt sau ®©y : + Mét lµ, khai th¸c tèi ®a nh÷ng ­u thÕ vµ thuËn lîi vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn nãi chung cña ®Þa ph­¬ng nh­ : §Êt ®ai, ®Þa h×nh, khÝ hËu, vÞ trÝ ®Þa lý, ­u thÕ truyÒn thèng, tiÒm n¨ng vèn cã vÒ x· héi, chÝnh trÞ, vÒ quan hÖ ®èi ngo¹i… Tuy nhiªn, viÖc khai th¸c tèi ®a tµi nguyªn thiªn nhiªn kh«ng cã nghÜa lµ sö dông vµ khai th¸c bõa b·i, cã tÝnh bãc lét, ch¹y theo lîi Ých tr­íc m¾t, g©y huû ho¹i l©u dµi, mµ ph¶i khai th¸c mét c¸ch khoa häc, hîp lý ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. + Hai lµ, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ngµnh ph¸t triÓn víi sè l­îng, chñng lo¹i s¶n phÈm ®a d¹ng vµ phong phó b¶o ®¶m nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n. + Ba lµ, b¶o ®¶m vµ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña mçi ngµnh, mçi vïng vµ mçi thµnh phÇn kinh tÕ. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ hîp lý ph¶i lµm sao t¹o kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thuËn lîi cho c¶ tæng thÓ vµ tõng bé phËn trong tæng thÓ. + Bèn lµ, t¹o tÝch luü nhiÕu nhÊt cho nÒn kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng. Tiªu chuÈn nµy cã tÝnh chÊt tæng hîp. Nã chøng tá nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng cao. Kh¶ n¨ng tÝch luü cña mçi ngµnh, mçi vïng kinh tÕ lµ kh¸c nhau. Cã ngµnh, cã vïng kh«ng thÓ ®ßi hái ph¶i cã tÝch luü vµ ng­îc l¹i nhiÒu khi cãn ph¶i hç trî thªm ®Ó ®¶m b¶o duy tr× ho¹t ®éng b×nh th­êng cña nã. Ch¼ng h¹n nh­ ngµnh x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng tõng phôc vô nhu cÇu c«ng céng… C¬ cÊu kinh tÕ hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ ph¶i t¹o kh¶ n¨ng tÝch luü cao ë nh÷ng ngµnh, nh÷ng vïng kh«ng cã ®iÒu kiÖn tÝch luü, mµ cßn gãp phÇn lµm t¨ng tÝch luü cho nÒn kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng. 4. Xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®Þa ph­¬ng : Qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®· thóc ®Èy sù biÕn ®æi kh«ng ngõng cña c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®Þa ph­¬ng. Nh­ng qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c ngµnh, c¸c vïng vµ c¸c thµnh phÇn kh«ng ph¶i bao giê còng ®ång ®Òu, nhÞp nhµng víi nhau. V× trong qu¸ tr×nh Êy cã nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng ®Õn xu h­íng ph¸t triÓn cña mçi ngµnh. V× thÕ c¬ cÊu kinh tÕ còng cã sù biÕn ®æi, song nÕu c¬ cÊu vÉn cßn thÝch øng, ch­a g©y ra nh÷ng trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn cña tõng bé phËn vµ c¶ tæng thÓ th× ch­a ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh l¹i c¬ cÊu kinh tÕ. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ chØ diÔn ra khi : + Cã nh÷ng thay ®æi lín vÒ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. + Cã nh÷ng kh¶ n¨ng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p míi lµm thay ®æi ph­¬ng thøc khai th¸c c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i. Theo E.Engel, Nhµ kinh tÕ häc ng­êi §øc, khi thu nhËp cña c¸c gia ®×nh t¨ng lªn th× tû lÖ chi tiªu cña hä cho l­¬ng thùc, thùc phÈm gi¶m ®i. Do chøc n¨ng chÝnh cña khu vùc n«ng nghiÖp lµ s¶n xuÊt l­¬ng thùc, thùc phÈm nªn cã thÓ suy ra lµ tû träng n«ng nghiÖp trong toµn bé nÒn kinh tÕ sÏ gi¶m ®i khi thu nhËp t¨ng lªn. Quy luËt tiªu thô s¶n phÈm cña E.Engel ®­îc ph¸t hiÖn cho sù tiªu dïng l­¬ng thùc, thùc phÈm nh­ng nã cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ®Þnh h­íng cho viÖc nghiªn cøu tiªu dïng c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c. C¸c nhµ kinh tÕ häc gäi l­¬ng thùc, thùc phÈm lµ c¸c s¶n phÈm thiÕt yÕu, hµng c«ng nghiÖp lµ s¶n phÈm tiªu dïng l©u bÒn, vµ viÖc cung cÊp dÞch vô lµ sù tiªu dïng cao cÊp. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu hä ph¸t hiÖn ra xu h­íng chung lµ khi thu nhËp t¨ng lªn th× tû lÖ chi tiªu cho hµng tiªu dïng l©u bÒn t¨ng phï hîp víi t¨ng thu nhËp, cßn chi tiªu cho hµng tiªu dïng cao cÊp t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng thu nhËp. Nh­ vËy, quy luËt tiªu thô s¶n phÈm cña E.Engel ®· lµm râ tÝnh xu h­íng cña viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Khi thu nhËp theo ®Çu ng­êi t¨ng lªn th× tû träng cña s¶n phÈm n«ng nghiÖp trong tæng s¶n phÈm quèc d©n sÏ gi¶m xuèng, tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô sÏ t¨ng lªn nh­ng tû träng cña dÞch vô t¨ng nhanh h¬n c«ng nghiÖp. C¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng, mét n­íc (hay mét dÞa ph­¬ng) n«ng nghiÖp muèn chuyÓn sang mét n­íc (hay mét dÞa ph­¬ng) c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cÇn ph¶i tr¶i qua c¸c b­íc sau : ChuyÓn nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp (Tû träng N«ng nghiÖp chiÕm 40%-60%, C«ng nghiÖp chiÕm 10%-20%, DÞch vô chiÕm 20%-30%) sang kinh tÕ n«ng c«ng nghiÖp (Tû träng N«ng nghiÖp chiÕm 15%-25%, C«ng nghiÖp tõ 25%-35%, DÞch vô tõ 40%-50%), ®Ó tõ ®ã chuyÓn sang nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (Tû träng N«ng nghiÖp chiÕm d­íi 10%, C«ng nghiÖp chiÕm tõ 35%-40%, DÞch vô tõ 50%-60%). II. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng : 1. Nhãm c¸c yÕu tè tù nhiªn : Bao gåm vÞ trÝ ®Þa lý, khÝ hËu, ®Êt ®ai vµ tµi nguyªn. Nhãm yÕu tè nµy quyÕt ®Þnh lîi thÕ nguån lùc tù nhiªn cña tõng ®Þa ph­¬ng, chóng cã mèi quan hÖ ®an xen vµo nhau, ¶nh h­ëng trùc tiÕp th­êng xuyªn ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Þa ph­¬ng. ChuyÓn dÞc c¬ cÊu kinh tÕ tr­íc hÕt ph¶i lµm râ c¸c yÕu tè nµy ®Î tõ ®ã nh×n nhËn ®­îc c¸c vÊn ®Ò thuËn lîi còng nh­ nh÷ng khã kh¨n trong suèt qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch. VÒ vÞ trÝ ®Þa lý : T¸c ®éng trùc tiÕp tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Þa ph­¬ng. NÕu mét ®Þa ph­¬ng lµ ®Çu mèi giao l­u kinh tÕ cña vïng, ®Êt n­íc nh­ : §Çu mèi giao th«ng, c¶ng biÓn chÝnh, cöa khÈu quan träng,…sÏ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn h¬n c¸c tØnh kh¸c kh«ng cã ®­îc nh÷ng lîi thÕ ®ã. Bëi v×, vÞ trÝ ®Þa lý t¹o kh¶ n¨ng giao l­u m¹nh gi÷a c¸c tØnh n»m trong cïng mét vïng víi nhau, sù giao l­u nµy thÓ hiÖn ë viÖc trao ®æi hµng ho¸, s¶n phÈm s¶n xuÊt, c¸c nguån lùc nh­ lao ®éng, vèn tµi nguyªn, khoa häc kü thuËt, tr×nh ®é qu¶n lý…gi÷a c¸c tØnh víi nhau, c¸c vïng víi nhau. Tµi nguyªn thiªn nhiªn : Bao gåm khÝ hËu, tµi nguyªn ®Êt ®ai, kho¸ng s¶n, tµi nguyªn biÓn, tµi nguyªn rõng. Tµi nguyªn thiªn nhiªn ®ãng vai trß lµ nguån nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, lµ yÕu tè quan träng t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.VÝ dô nh­ khÝ hËu vµ ®Êt ®ai lµ hai yÕu tè quan träng nhÊt t¸c ®éng tíi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n, tµi nguyªn biÓn, tµi nguyªn rõng lµ nh÷ng yÕu tè quan träng t¹o nªn sù ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö dông c¸c nguån tµi nguyªn ®ã nh­ : C«ng nghiÖp chÕ biÕn l©m, thuû h¶i s¶n, c«ng nghiÖp luuyªn thÐp… 2. Nhãm c¸c yªu tè x· héi : §©y lµ nhãm yÕu tè lµm nªn thÞ tr­êng, thÓ hiÖn tÇm quan träng cña c¸c nhu cÇu x· héi, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®ªn xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. Nh©n tè thÞ tr­êng : Lµ nh©n tè quan träng t¹o sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ, nh©n tè nµythÓ hiÖn ë nhu cÇu vµ tÝnh c¹nh tranh cña thÞ tr­êng, hai yÕu tè nµy lu«n lu«n thay ®æi theo thêi gian. ChÝnh nhu cÇu, c¬ cÊu nhu cÇu vµ xu thÕ vËn ®éng cña nã còng nh­ tÝnh c¹nh tranh cña thÞ tr­êng ®¨t ra nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ, lµ c¬ së ®¶m b¶o tÝnh thùc thi vµ hiÖu qu¶ cña c¸c ph­¬ng ¸n h×nh thµnh c¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ. Nh©n tè Khoa häc-C«ng nghÖ : T¸c ®éng m¹nh tíi qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. ChÝnh sù ph¸t triÓn cña khoa häc – c«ng nghÖ ®· h×nh thµnh nªn c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, kh«ng chØ dõng l¹i ë ®ã khoa häc – c«ng nghª lµ ®iÒu kiÖn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ theo chiÕu saau, c¸c h×nh thøc ®a d¹ng ho¸ vµ chuyªn m«n ho¸ trong s¶n xuÊt. Nh©n tè søc lao ®éng : Lµ mét trong nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ nãi riªng vµ cña c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung. C¬ së h¹ tÇng : Lµ nh©n tè thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ nªu nhu ®Þa ph­¬ng cã ®­îc mét c¬ së h¹ tÇng v÷ng ch¾c, thu©n tiÖn, cã kh¶ n¨ng thu hót ®­îc vèn ®Çu t­ tõ bªn ngoµi. Nh­ng sÏ lµ ng­îc l¹i, nã sÏ kim h·m sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ nªu nh­ ®Þa ph­¬ng kh«ng cã ®­îc mét c¬ së h¹ tÇng nh­ vËy. 3. Nhãm c¸c yÕu tè chÝnh trÞ : Bao gåm c¸c yÕu tè chñ yÕu nh­ c¸c ®Þnh h­íng môc tiªu ph¸t triÓn cña ®©t n­íc, c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n­íc, c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p thùc hiÖn nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng. C¸c nh©n tè nµy ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng. C¸c ®Þnh h­íng môc tiªu ph¸t triÓn còng nh­ c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ quèc d©n cña nhµ n­íc cã vai trß quan träng ®Õn viÖc h×nh thµnh c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. NÕu nh­ c¸c môc tiªu ph¸t triÓn vµ c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« ®Ò cao vai trß cña thÞ tr­êng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ th× sù h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ nh­ mong muèn sÏ qu¸ chËm, nhÊt lµ c¸c ngµnh, tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc cung cÊp hµng ho¸ c«ng céng. Ng­îc l¹i, nh÷ng ®Þnh h­íng môc tiªu, chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« kh«ng s¸t víi thùc tÕ kh¸ch quan, hoÆc sù ®iÒu tiÕt qu¸ s©u cña nhµ n­íc vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ sÏ dÉn tíi viÖc h×nh thµnh c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ kÐm hiÖu qu¶, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. C¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p thùc hiÖn nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng còng ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng. Mçi ®Þa ph­¬ng cÇn ph¶i x©y dùng cho riªng m×nh nh÷ng chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p phï hîp nhÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra cña ®Þa ph­¬ng cògn nh­ gãp phÇn ®¹t ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn cña tæng thÓ nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nh­ vËy, c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng mét mÆt ph¶i c¨n cø vµo ®Þnh h­íng môc tiªu ph¸t triÓn vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc, mÆt kh¸c ph¶i tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cña ®Þa ph­¬ng m×nh, c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng mµ chuyÓn dÞch theo xu h­íng phï hîp víi môc tiªu chung cña ®Êt n­íc. III. ý nghÜa cña viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng : ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ mang l¹i mét h­íng ®i ®óng h¬n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng. §ã còng lµ mét qu¸ tr×nh ®i theo xu h­íng chung cña c¶ n­íc, khu vùc vµ thÕ giíi nh­ng ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh theo nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n nhÊt cña ®Þa ph­¬ng nh­ : XuÊt ph¸t ®iÓm trong ph¸t triÓn kinh tÕ, tµi nguyªn thiªn nhiªn, ngµnh nghÒ truyÒn thèng, nguån nh©n lùc…§Ò ra h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ tèn nhiÒu c«ng søc trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu thùc tr¹ng c¬ cÊu cò còng nh­ t×m nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh tèi ­u nhÊt cho h­íng chuyÓn dÞch tiÕp theo. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ h×nh thµnh thµnh nªn mét hÖ thèng c¸c ngµnh kinh tÕ mét c¸ch c©n ®èi nhÊt. Mét n­íc kh«ng thÓ ph¸t triÓn dùa trªn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®­îc mµ ph¶i dùa trªn nÒn t¶ng cña ngµnh c«ng nghiÖp mµ ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp nÆng, ngµnh dÞch vô vµ du lÞch. §ã lµ mét tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ toµn ®Þa ph­¬ng. XuÊt ph¸t tõ c«ng nghiÖp sÏ lµ c¸i n«i cung cÊp c«ng cô thiÕt bÞ m¸y mãc s¶n xuÊt cho n«ng nghiÖp, lµ ngµnh ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh c¬ khÝ ho¸ n«ng nghiÖp, ®Èy m¹nh n«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo xu h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸, n«ng nghiÖp ph¸t triÓn l¹i t¹o tiÒn ®Ò cho c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Tõ qu¸ tr×nh ®ã sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn sù cña ngµnh dÞch vô theo xu h­íng tû träng liªn tôc ®­îc t¨ng lªn nhanh nhÊt. Tõ nh÷ng ý nghÜa hÕt søc quan träng vµ to lín trªn ta thÊy r»ng sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ®­îc xem lµ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu, lµ sù ph¸t triÓn kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ kinh tÕ cña mét ®Þa ph­¬ng nãi riªng. Ch­¬ng 2 thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ tØnh b×nh thuËn thêi k× 2001-2005. I. §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ -x· héi tØnh B×nh ThuËn: 1. §iÒu kiÖn tù nhiªn : a. VÞ trÝ ®Þa lý : B×nh ThuËn lµ tØnh ven biÓn cùc Nam Trung Bé, cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi vïng §«ng Nam Bé vµ n»m trong khu vùc ¶nh h­ëng cña §BT§NB. PhÝa B¾c gi¸p L©m §ång vµ Ninh ThuËn, phÝa T©y gi¸p tØnh §ång Nai, T©y Nam gi¸p Bµ RÞa – Vòng Tµu, §«ng vµ §«ng Nam gi¸p biÓn §«ng víi ®­êng bê biÓn dµi 192 km. Ngoµi kh¬i cã ®¶o Phó Quý c¸ch Thµnh phè Phan ThiÕt 120 km. TØnh n»m gi÷a hai thµnh phè lín lµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ Nha Trang, cã quèc lé I, ®­êng s¾t thèng nhÊt ch¹y qua nèi B×nh ThuËn víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ phÝa Nam cña c¶ n­íc; quèc lé 28 nèi liÒn Thµnh phè Phan ThiÕt víi c¸c tØnh Nam T©y Nguyªn; quèc lé 55 nèi liÒn trung t©m dÞch vô dÇu khÝ vµ du lÞch Vòng Tµu. Víi vÞ trÝ ®Þa lý nh­ trªn t¹o cho B×nh ThuËn giao l­u kinh tÕ chÆt chÏ víi c¸c tØnh §«ng Nam Bé, T©y Nguyªn vµ vïng Duyªn H¶i. Søc hót cña c¸c thµnh phè vµ trung t©m ph¸t triÓn nh­ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Vòng Tµu, Nha Trang t¹o ®iÒu kiÖn cho tØnh ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng ho¸, tiÕp thu nhanh khoa häc kü thuËt. §ång thêi còng lµ mét th¸c thøc lín ®Æt ra cho tØnh B×nh ThuËn ph¶i ph¸t triÓn nhanh nÒn kinh tÕ nhÊt lµ nh÷ng ngµnh mòi nhän theo thÕ m¹nh ®Æc thï ®Ó më réng liªn kÕt, kh«ng bÞ tôt hËu so víi khu vùc. b. §Þa h×nh : §¹i bé phËn l·nh thæ lµ ®åi nói thÊp, ®ång b»ng ven biÓn nhá hÑp. §Þa h×nh hÑp ngang, kÐo dµi theo h­íng §«ng B¾c – T©y Nam, ph©n ho¸ thµnh 4 d¹ng ®Þa h×nh sau : §åi c¸t vµ cån c¸t ven biÓn chiÕm 18,22% diÖn tÝch tù nhiªn ph©n bè däc ven biÓn tõ Tuy Phong ®Õn Hµm T©n; réng nhÊt lµ ë B¾c B×nh ; dµi kho¶ng 52 km, réng 20 km. §Þa h×nh chñ yÕu lµ nh÷ng l­în sãng. §ång b»ng phï sa chiÕm 9,43% diÖn tÝch tù nhiªn, gåm : §ång b»ng phï sa ven biÓn ë c¸c l­u vùc tõ s«ng Lßng S«ng ®Õn s«ng Dinh nhá hÑp ®é cao tõ 0 – 12 m. §ång b»ng thung lòng s«ng La Ngµ, ®é cao tõ 90 – 120 m. Vïng ®åi giã chiÕm 31,66%, ®é cao tõ 30 – 50 m kÐo dµi theo h­íng §«ng B¾c T©y Nam tõ Tuy Phong ®Õn §øc Linh. Vïng nói thÊp chiÕm 40,7% diÖn tÝch. §©y lµ nh÷ng d·y nói cña khèi Tr­êng S¬n ch¹y theo h­íng §«ng B¾c T©y Nam tõ phÝa B¾c huyÖn B¾c B×nh ®Õn §«ng B¾c huyÖn §øc Linh. §Æc ®iÓm ®Þa h×nh trªn t¹o ®iÒu kiÖn cho tØnh ph¸t triÓn kinh tÕ ®a d¹ng. c. KhÝ hËu : N»m trong khu vùc cã vïng kh« h¹n nhÊt c¶ n­íc, khÝ hËu nhiÖt ®íi ®iÓn h×nh, nhiÒu giã, nhiÒu n¾ng kh«ng cã mïa ®«ng, l­îng m­a trung b×nh 800 – 1.600 mm/n¨m, thÊp h¬n trung b×nh c¶ n­íc (1.900 mm/n¨m). §Æc ®iÓm trªn lµ ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi t¨ng n¨ng suÊt c©y trång, ph¸t triÓn ch¨n nu«i ®¹i gia sóc cã sõng nÕu ®­îc tiÕp n­íc tõ bªn ngoµi; thuËn lîi cho ph¬i sÊy trong s¶n xuÊt n«ng ng­ nghiÖp vµ s¶n xuÊt muèi. Song do l­îng m­a nhá, l­îng bèc h¬i lín nªn vÊn ®Ò kh« h¹n lµ mét trong nh÷ng h¹n chÕ lín cña tØnh. V× vËy yÕu tè thuû lîi ®Ó gi÷ n­íc vµ cÊp n­íc cã vai trß quan träng cho ph¸t triÓn kinh tÕ, nhÊt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t cña c­ d©n B×nh ThuËn. d. Tµi nguyªn biÓn : B×nh ThuËn víi 192 km bê biÓn cã 3 cöa Phan ThiÕt, Lagi, Tuy Phong vµ ®¶o Phó Quý; diÖn tÝch vïng l·nh h¶i 52.000 km2, lµ mét trong nh÷ng vïng biÓn giµu nguån lîi nhÊt vÒ c¸c lo¹i h¶i s¶n; nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn diªm nghiÖp, du lÞch vµ khai th¸c kho¸ng s¶n biÓn. Tæng tr÷ l­îng c¸ 230 ngh×n tÊn, kh¶ n¨ng khai th¸c 100 – 120 ngh×n tÊn/n¨m, trong ®ã 60% c¸ næi tËp trung ë 3 ng­ tr­êng Phan ThiÕt, Hµm T©n vµ ®¶o Phó Quý; mùc 10.000 tÊn, sß ®iÖp lµ ®Æc s¶n cña B×nh ThuËn, tr÷ l­îng 50.000 tÊn, kh¶ n¨ng khai th¸c hµng n¨m 25 – 30 ngh×n tÊn, tËp trung ë 4 bµi chÝnh : Lai KhÕ, Hßn R¬m, Cï Lao Cau vµ Phan RÝ Cöa. Vïng ven biÓn B×nh ThuËn cßn nhiÒu kh¶ n¨ng nu«i trång thuû s¶n, diªm nghiÖp vµ du lÞch : Toµn tØnh cã trªn 3.000 ha mÆt n­íc triÒu cã thÓ ®­a vµo nu«i t«m, lµm ruéng muèi. Trong ®ã diÖn tÝch cã kh¶ n¨ng nu«i t«m lµ 1.500 ha : tËp trung Tuy Phong (575 ha), B¾c B×nh (50 ha), Phan ThiÕt (115 ha), Hµm ThuËn Nam (360 ha), Hµm T©n (340 ha); kh¶ n¨ng diÖn tÝch ph¸t triÓn ruéng muèi 2.000 ha t¹i Tuy Phong, Phan ThiÕt, Hµm ThuËn Nam vµ Hµm T©n. Ngoµi ra cßn cã gÇn 1.000 ha mÆt n­íc hå, ®Çm vµ c¸c c«ng tr×nh thuû lîi cã kh¶ n¨ng nu«i c¸ n­íc ngät. B×nh ThuËn cã c¸c bµi biÓn bê c¸t tr¾ng mÞn nh­ V×nh Thuû, R¹ng, Mòi NÐ (Phan ThiÕt), §åi D­¬ng (Hµm T©n), cã b·i biÓn n»m c¹nh s­ên nói víi bê ®¸ nhÊp nh« nh­ VÜnh H¶o, B×nh Th¹nh (Tuy Phong) ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn du lÞch biÓn. e. Tµi nguyªn ®Êt : Víi diÖn tÝch 799.200 ha, B×nh ThuËn cã 10 lo¹i ®Êt víi 20 tæ ®Êt kh¸c nhau: §Êt c¸t, cån c¸t ven biÓn vµ ®Êt mÆn ph©n bè däc bê biÓn tõ nam Tuy Phong ®Õn Hµm T©n, diÖn tÝch 146,5 ngh×n ha (18,3% diÖn tÝch toµn tØnh). Trªn c¸c lo¹i ®Êt nµy cã thÓ ph¸t triÓn m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp, trång c¸c b¨ng rõng phßng hé – kÕt hîp trång c©y ¨n qu¶n vµ c¸c lo¹i hoa mµu nh­ d­a h¹t, ®Ëu c¸c lo¹i … Trªn ®Êt mÆn cã thÓ lµm muèi hoÆc nu«i t«m n­íc lî. §Êt phï sa víi diÖn tÝch 75.400 ha (9,43% diÖn tÝch tù nhiªn) ph©n bè ë c¸c ®ång b»ng ven biÓn vµ vïng thung lòng s«ng La Ngµ. HÇu hÕt diÖn tÝch ®Êt nµy ®· ®­îc khai th¸c ®­a vµo trång lóa n­íc, hoa mµu, c©y ¨n qu¶ … §Êt x¸m cã diÖn tÝch 151.000 ha (18,9% diÖn tÝch toµn tØnh) ph©n bè hÇu hÕt trªn ®Þa bµn c¸c huyÖn. Kh¶ n¨ng sö dông lo¹i ®Êt nµy vµo n«ng l©m nghiÖp vµ mÆt b»ng c«ng nghiÖp cßn lín. Trong ®ã tíi 85% diÖn tÝch cã thÓ ph¸t triÓn cÊy ®iÒu, cao su, c©y ¨n qu¶ vµ c¸c lo¹i c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. DiÖn tÝch cßn l¹i chñ yÕu lµ tæ hîp ®Êt ®åi nói, ®Êt ®á vµng, ®Êt n©u vïng b¸n kh« h¹n … Trªn c¸c lo¹i ®Êt nµy cã thÓ sö dông vµo c¸c môc ®Ých n«ng l©m nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh khai th¸c sö dông c¸c lo¹i ®Êt trªn cÇn ®Æt biÖn ph¸p c¶i t¹o vµ b¶o vÖ nh­ : trång rõng phßng hé chèng c¸t bay ven biÓn, c¶i t¹o x©y dùng ®ång ruéng, b¶o vÖ nghiªm ngÆt rõng ®Çu nguån. X©y dùng mét c¬ cÊu c©y trång vµ chÕ ®é canh t¸c hîp lý theo kh«ng gian nhiÒu tÇng phï hîp víi tõng tiÓu vïng sinh th¸i. Víi diÖn tÝch ®Êt ®ai trªn, ®Õn n¨m 1999 ®· ®­a vµo sö dông n«ng nghiÖp kho¶ng 132,7 ngh×n ha (16,6% diÖn tÝch), sö dông l©m nghiÖp 550,3 ngh×n ha (68,8% diÖn tÝch); ®Êt thæ c­ chuyªn dïng 22,6 ngh×n ha (2,8% diÖn tÝch). DiÖn tÝch ®Êt trèng ®åi träc ch­a ®­a vµo sö dông 248,8 ngh×n ha (30,8% diÖn tÝch); trong ®ã ®Êt cã kh¶ n¨ng më réng ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp thêi kú 1996 – 2010 kho¶ng 4 v¹n ha. DiÖn tÝch ®Êt më réng nµy chñ yÕu lµ ®Êt dèc, v× vËy khi khai hoang ph¶i ®Çu t­ ®ång bé, nhÊt lµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò n­íc vµ th©m canh ngay tõ ®Çu ®Ó sö dông ®Êt l©u bÒn vµ cã hiÖu qu¶. f. Tµi nguyªn rõng : Theo kÕt qu¶ kiÓm kª hiÖn tr¹ng rõng n¨m 1998, diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp cña tØnh lµ 550.327 ha, chiÕm 68,85% diÖn tÝch tù nhiªn. DiÖn tÝch ®Êt cã rõng 391.815 ha, tr÷ l­îng gç 25,6 triÖu m3 gç vµ 25 triÖu c©y tre nøa. So víi vïng §«ng Nam Bé, B×nh ThuËn lµ tØnh cã diÖn tÝch rõng vµ tr÷ l­îng gç lín nhÊt, chiÕm 45,5% diÖn tÝch rõng tù nhiªn vµ 57,3% tæng tr÷ l­îng gç trßn vïng §«ng Nam Bé. DiÖn tÝch rõng tù nhiªn hiÖn cã 381.469 ha, ph©n lo¹i theo tr¹ng th¸i cho thÊy ë B×nh ThuËn nh­ sau : KiÓu rõng gç l¸ réng th­êng xanh vµ nöa rông l¸ 191,3 ngh×n ha, tr÷ l­îng gç 15,2 triÖu m3. KiÓu rõng rông l¸ 176 ngh×n ha tr÷ l­îng gç 9,9 triÖu m3, kiÓu rõng hçn giao l¸ kim chiÕm ­u thÕ vµ kiÓu rõng hçn giao vµ tre nøa thuÇn lo¹i cã diÖn tÝch 13,9 ngh×n ha, tr÷ l­îng 576 ngh×n m3. §iÒu ®¸ng chó ý lµ qu¸ tr×nh diÔn thÕ theo xu h­íng gi¶m rõng giµu, rõng trung b×nh. HiÖn nay, rõng giµu cßn 42,5 ngh×n ha vµ 5,6 triÖu m3 gç, chiÕm 11,4% diÖn tÝch vµ 22% tr÷ l­îng gç; rõng trung b×nh cã 59,7 ngh×n ha, tr÷ l­îng 7,5 triÖu m3 gç, chiÕm 16,1% vÒ diÖn tÝch vµ 29,6% tr÷ l­îng; rõng nghÌo 267,7 ngh×n ha, tr÷ l­îng 12,2 triÖu m3 gç, chiÕm 72,5% vÒ diÖn tÝch vµ 48,4% tr÷ l­îng. GÇn mét nöa diÖn tÝch lµ rõng khép (176 ngh×n ha), trong ®ã rõng khép nghÌo vµ khép non t¸i sinh chiÕm tíi 59,4% diÖn tÝch. §©y lµ xu thÕ xÊu do qu¸ tr×nh khai th¸c ch­a hîp lý, cÇn ph¶i thay ®æi xu thÕ nµy b»ng khai th¸c rõng hîp lý vµ ®Èy m¹nh tu bæ c¶i t¹o rõng tù nhiªn vµ trång rõng. Tæng diÖn tÝch ®Êt trèng toµn tØnh 248,8 ngh×n ha, trong ®ã diÖn tÝch ®Êt trèng ®åi träc do ngµnh L©m NghiÖp qu¶n lý lµ 158,8 ngh×n ha (19,8% diÖn tÝch tù nhiªn). §©y lµ ®Þa bµn ®Ó tiÕn hµnh trång rõng nguyªn liÖu, rõng phßng hé, trång c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy vµ ch¨n nu«i bß, mÆt b»ng cã kÕt cÊu nÒn tèt ®Ó bè trÝ c«ng nghiÖp (nhÊt lµ nh÷ng khu vùc gÇn ®­êng giao th«ng); c¬ së më réng ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp, c«ng nghiÖp, t¹o viÖc lµm vµ thu hót lao ®éng. g. Tµi nguyªn n­íc vµ thuû ®iÖn : B×nh ThuËn cã 7 l­u vùc s«ng chÝnh lµ : s«ng Lßng S«ng. s«ng Luü, s«ng C¸i Phan ThiÕt, s«ng Cµ Ty, S«ng Phan, s«ng Dinh vµ s«ng La Ngµ. Tæng diÖn tÝch l­u vùc 9880 km2 víi chiÒu dµi s«ng suèi 663 km. Nguån n­íc mÆt hµng n¨m cña tØnh kho¶ng 5,4 tØ m3 n­íc trong ®ã l­îng dßng ch¶y bªn ngoµi ®­a ®Õn 1,25 tØ m3, riªng s«ng La Ngµ chiÕm 2,1 tØ m3. Nguån n­íc ph©n bè mÊt c©n ®èi theo kh«ng gian vµ thêi gian. L­u vùc s«ng La Ngµ thõa n­íc th­êng bÞ ngËp óng nh­ vïng Tuy Phong, B¾c B×nh, ven biÓn (l­u vùc s«ng Phan, s«ng Dinh), thiÕu n­íc trÇm träng, cã nh÷ng n¬i nh­ vïng Tuy Phong, B¾c B×nh, dÊu hiÖu b¸o ®éng t×nh tr¹ng hoang m¹c ho¸ ®· xuÊt hiÖn. Nguån n­íc ngÇm Ýt, bÞ nhiÔm mÆn, phÌn; rÊt Ýt cã kh¶ n¨ng phôc vô nhu cÇu s¶n xuÊt, chØ ®¸p øng ®­îc phÇn nhá cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt trªn mét sè vïng nhá thuéc Pha ThiÕt vµ ®ång b»ng s«ng La Ngµ. Nguån thuû n¨ng kh¸ lín, tæng tr÷ n¨ng lý thuyÕt kho¶ng 450.000 KW, tËp trung chñ yÕu trªn s«ng La Ngµ. Riªng 4 bËc thuû ®iÖn La Ngµ víi c«ng suÊt l¾p m¸y 417.000 KW, s¶n l­îng ®iÖn dù kiÕn khai th¸c 1,8 tû KWh. Kh¶ n¨ng khai th¸c nguån thuû n¨ng trªn c¸c l­u vùc s«ng Dinh ®Õn s«ng Lßng S«ng rÊt nhá, chñ yÕu lµ c¸c c«ng tr×nh thuû ®iÖn nhá (15 c«ng tr×nh) víi c«ng suÊt l¾p m¸y 1.900 KW. h. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n : B×nh ThuËn cã nhiÒu tÝch tô kho¸ng s¶n ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i : vµng, wolfram, ch×, kÏm, n­íc kho¸ng vµ c¸c phi kho¸ng kh¸c. Trong ®ã, cã gÝa trÞ th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp lµ n­íc kho¸ng. N­íc kho¸ng : cã nhiÒu ®iÓm n­íc kho¸ng tõ 39 – 420 nh­ VÜnh H¶o (Tuy Phong), §a Kai (§øc Linh), §ång Kho (T¸nh Linh), V¨n L©m, Hµm C­êng, Tµ Kãu (Hµm ThuËn Nam), Phong §iÒn (Hµm T©n). Riªng 4 ®iÓm VÜnh H¶o, V¨n L©m, Hµm C­êng vµ §a Kai lµ lo¹i n­íc kho¸ng thuéc lo¹i cacbonat – natri ®­îc dïng lµm n­íc gi¶i kh¸t, kh¶ n¨ng khai th¸c khaáng 300 triÖu lÝt/n¨m. N­íc kho¸ng khu vùc Tuy Phong cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt t¶o víi s¶n l­îng t­¬ng ®èi lín. Tr÷ l­îng sa kho¸ng II – menit 1.08 triÖu tÊn, Zicon 193 ngh×n tÊn, ®i cïng víi Zicon cßn cã nhiÒu Monazit vµ ®Êt hiÕm. Hµm l­îng TiO 43 – 45%, hµm l­îng ZrO2 48,6 – 59,5%. Sa kho¸ng Iimenit – Zicon ph©n bè ë mòi Kª Gµ (Hµm ThuËn Nam), Mòi NÐ (Phan ThiÕt), T©n ThiÖn (Hµm T©n), ThiÖn ¸i (B¾c B×nh). Nguån kho¸ng s¶n lín nhÊt cña B×nh ThuËn lµ c¸t tr¾ng thuû tinh víi tæng tr÷ l­îng 496 triÖu m3 cÊp P2, hµm l­îng SiO2 97 – 99%. Ph©n bè ë Dinh ThÇy, T©n An, T©n Th¾ng (Hµm T©n), C©y T¸o, Long ThÞnh, Hång S¬n (Hµm ThuËn Nam), Nh¬n Thµnh, Phan RÝ vµ Pha RÝ Thµnh (B¾c B×nh). Cã thÓ tho¶ m·n yªu cÇu s¶n xuÊt thuû tinh cao cÊp vµ kÝnh d©n dông hoÆc xuÊt khÈu nguyªn liÖu. Kho¸ng vËt liÖu x©y dùng cã c¸t kÕt v«i 3,9 triÖu m3 cÊp P2 ph©n bè ë VÜnh H¶o vµ Ph­íc ThÓ (Tuy Phong), ®¸ v«i san h« (Tuy Phong). SÐt g¹ch ngãi ph© bè ë nhiÒu n¬i (Hµm ThuËn Nam, §øc Linh, T¸nh Linh, B¾c B×nh). §¸ x©y dùng vµ trang trÝ ë Tµ Kãu (Hµm ThuËn Nam) tr÷ l­îng 45 triÖu m3, Nói Nhän (Hµm T©n) tr÷ l­îng cÊp P lµ 30 triÖu m3. k. Nguån nh©n lùc : D©n sè n¨m 1999 cã 1.230 ngh×n ng­êi, d©n sè ®« thÞ chiÕm 26,4%. Toµn tØnh cã h¬n 30 d©n téc. D©n téc Kinh 93%, cßn l¹i lµ c¸c d©n téc Ch¨m (B¾c B×nh, Tuy Phong), Hoa, Tµy, Nïng … MËt ®é d©n c­ 120 ng­êi/km2, ph©n bè kh«ng ®Òu gi÷a c¸c khu vùc. D©n c­ ph©n bè chñ yÕu theo c¸c ®ång b»ng ven s«ng, ven biÓn, thuéc c¸c l­u vùc s«ng Phan ThiÕt, s«ng Luü vµ s«ng Lßng S«ng. Khu vùc B¾c B×nh - Tuy Phong d©n c­ tËp trung chñ yÕu ë ®ång b»ng ven biÓn (riªng 2 thÞ trÊn Phan RÝ Cöa vµ Liªn H­¬ng tËp trung tíi 40% d©n sè cña huyÖn Tuy Phong). §Õn n¨m 1999, tæng nguån lao ®éng cña tØnh cã 549,3 ngh×n ng­êi, chiÕm 47,09% d©n sè. Lao ®éng lµm viÖc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n : 489,3 ngh×n ng­êi. Sè lao ®éng ch­a cã viÖc lµm lµ 60 ngh×n ng­êi. Lùc l­îng c¸n bé khoa häc kü thuËt cã 23.170 ng­êi, trong ®ã c«ng nh©n kü thuËt 9.310 ng­êi, trung häc chuyªn nghiÖp 9.960 ng­êi, cao ®¼ng ®¹i häc 3.900 ng­êi. Nh÷ng ngµnh cÇn nhiÒu c¸n bé khoa häc kü thuËt nh­ khai th¸c, chÕ biÕn h¶i s¶n, n«ng nghiÖp, thuû lîi vµ y tÕ th× thiÕu, chÊt l­îng nguån lao ®éng lµm viÖc trong n«ng nghiÖp ng­ nghiÖp chñ yÕu vÉn lµ lao ®éng c¬ b¾p. Hµng n¨m tØnh cã kho¶ng 18 – 20 ngh×n thanh niªn ®Õn tuæi bæ sung vµo tæng lao ®éng toµn tØnh. §©y lµ mét nguån lùc quan träng, ®ång thêi còng lµ mét th¸ch thøc ®èi víi sù ph¸t triÓn. Nguån lao ®éng cña tØnh cÇn ®­îc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®Ó thÝch nghi víi c¬ chÕ thÞ tr­êng nh»m ®¸p øng ®­îc yÒu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña tØnh. 2. T×nh h×nh kinh tÕ-x· héi tØnh B×nh ThuËn thêi kú 2000 – 2004 : Sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc thùc hiÖn tõ n¨m 1986. Thêi kú 1986 – 1990 lµ thêi kú ®an xen gi÷a hai c¬ chÕ, nÒn kinh tÕ cña ThuËn H¶i cò nãi chung vµ phÇn l·nh thæ B×nh ThuËn nãi riªng ®ang trong qu¸ tr×nh t×m tßi, tiÕp cËn. Tõ n¨m 2001 – 2004, nÒn kinh tÕ B×nh ThuËn ®· ®i vµo æn ®Þnh vµ cã t¨ng tr­ëng, t­êng b­íc hoµ nhËp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña c¶ n­íc. 2.1. T¨ng tr­ëng kinh tÕ : Trong 5 n¨m 2000 – 2004 nÒn kinh tÕ liªn tôc ®¹t ®­îc nhÞp ®é t¨ng tr­ëng cao, tæng s¶n phÈm néi tØnh (GDP) t¨ng b×nh qu©n 11,33%. GDP n¨m 2004 t¨ng gÊp 1,3 lÇn n¨m 2000, b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng tõ 263 USD n¨m 2000 lªn 365 USD n¨m 2004. Trong ®ã sù t¨ng tr­ëng : - Ngµnh n«ng l©m thuû s¶n ®¹t møc t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 7,12%. Trong ®ã : n«ng l©m nghiÖp t¨ng 6,4%, thuû s¶n t¨ng b×nh qu©n 10,5%. - Ngµnh c«ng nghiÖp – x©y dùng tõng b­íc x¸c ®Þnh ®­îc h­íng tËp trung ­u tiªn ph¸t triÓn ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¸. NhÞp ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 29,4%, trong ®ã : c«ng nghiÖp t¨ng 20,1%, x©y dùng t¨ng 60,5%. - Khu vùc dÞch vô ®¹t nhÞp ®é t¨ng b×nh qu©n 16,6%, chñ yÕu t¨ng tr­ëng cao ë c¸c ngµnh vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c (28,2%); tµi chÝnh tÝn dông (15,9%), th­¬ng nghiÖp (16,2%). Ho¹t ®éng kh¸ch s¹n, nhµ hµng tèc ®é t¨ng tr­ëng (12,0%). C¸c ho¹t ®éng dÞch vô phi kinh tÕ t¨ng b×nh qu©n 14,4%. 2.2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ : Trong 5 n¨m 2000 – 2004 cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng tiÕn bé, gi¶m dÇn tû träng n«ng l©m nghiÖp vµ t¨ng dÇn tû träng c«ng nghiÖp, dÞch vô. - Tû träng ngµnh n«ng l©m thuû s¶n trong c¬ cÊu GDP cña tØnh gi¶m xuèng rÊt nhanh tõ 46,38% n¨m 2000 xuèng cßn 39,73% n¨m 2004. Trong ®ã : ngµnh n«ng nghiÖp tõ 66,18% n¨m 2000 xuèng cßn 60,74% n¨m 2004; ngµnh thuû s¶n tõ 31,64% lªn 37,38%; ngµnh l©m nghiÖp tõ 2,18% n¨m 2000 gi¶m xuèng cßn 1,88% n¨m 2005. - Ngµnh c«ng nghiÖp – x©y dùng cã sù dÞch chuyÓn kh¸ tõ 22,15% n¨m 2000 lªn 25,65% n¨m 2004. Riªng ngµnh c«ng nghiÖp tû träng tõ 10,1% t¨ng lªn 15,7%; ngµnh x©y dùng tõ 11,3% t¨ng lªn 19,08% n¨m 2004. 3. ¶nh h­ëng cña bèi c¶nh quèc tÕ, trong n­íc vµ thÞ tr­êng tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi tØnh B×nh ThuËn : 3.1. Bèi c¶nh quèc tÕ vµ thÞ tr­êng n­íc ngoµi : a. T¸c ®éng do tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ : Cuéc c¸nh m¹ng khoa häc – c«ng nghÖ víi lµn sãng ®æi míi c«ng nghÖ nhanh chãng ®· vµ ®ang t¸c ®éng c¬ b¶n trªn tÊt c¶ c¸c mÆt cña x· héi vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, chÝnh trÞ vµ khuynh h­íng ph¸t triÓn quèc tÕ ho¸. Trong ®iÒu kiÖn ®ã ®Ó héi nhËp vµ c¹nh tranh quèc tÕ yªu cÇu ph¶i : nhanh chãng tiÕp thu ®æi míi c«ng nghÖ tiªn tiÕn, n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ nÒn kinh tÕ, thu hÑp kho¶ng c¸ch tôt hËu víi c¸c tØnh trong khu vùc. Víi tØnh B×nh ThuËn, kÕt hîp víi c¸c yÕu tè ®ã g¾n víi thÕ m¹nh vÒ nguån nh©n lùc dåi dµo vµ sö dông tèi ®a sÏ lµ nguån lùc vµ ®éng lùc c¬ b¶n cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ trong thêi gian tíi. Trong bèi c¶nh ®ã, ph¶i cã chÝnh s¸ch vµ c¸ch øng xö thÝch hîp ®Ó tËn dông nh÷ng thuËn lîi, khai th¸c c¸c nguån lùc cã hiÖu qu¶, kh«ng r¬i vµo t×nh tr¹ng thô ®éng bÞ chÌn Ðp hoÆc høng chÞu nh÷ng hËu qu¶ xÊu vÒ c¬ cÊu kinh tÕ l¹c hËu, m«i tr­êng sinh th¸i suy gi¶m. b. T¸c ®éng cña vÊn ®Ò héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi : Trong 10 n¨m tíi bèi c¶nh quèc tÕ cã nhiÒu thay ®æi. NÒn kinh tÕ thÕ giíi sÏ cã b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ theo xu h­íng toµn cÇu ho¸ võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh ®an xen phøc t¹p, trªn c¬ së c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ trong giai ®o¹n míi mµ chñ yÕu lµ c¸ch m¹ng tin häc, sinh häc, vËt liÖu míi, n¨ng l­îng míi, h×nh thµnh c¸c cùc vµ trung t©m ph¸t triÓn cã vai trß chi phèi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Trong bèi c¶nh ®ã, n­íc ta gia nhËp WTO sÏ t¹o ra sù c¹nh tranh khèc liÖt gi÷a hµng ho¸ c¸c n­íc. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ yªu cÇu ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao chÊt l­îng s¶n ph©m ®Ó t¹o ®­îc thÕ m¹nh cho s¶n phÈm cña m×nh, ®©y lµ vÊn ®Ò mang tÝnh sèng cßn cña s¶n phÈm. c. Kh¶ n¨ng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi : - Nguån vèn FDI : ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc tuy ®· qua ®­îc mét thêi gian nh­ng hËu qu¶ cña nã vÉn ch­a ®­îc kh¾ phôc hoµn toµn, cïng víi m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc cßn nhiÒu h¹n chÕ, céng víi phÇn lín nguån cung cÊp FDI vµo ViÖt Nam lµ tõ c¸c n­íc Ch©u ¸ nÒn l­îng FDI vµo ViÖt Nam trong thêi gian qua kh«ng cao. Trong thêi gian tíi, dù b¸o kh¶ n¨ng thu hót FDI sÏ ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nhiÒu khã kh¨n h¬n n÷a. Mét mÆt theo dù b¸o ®¸nh gi¸ sù vËn ®éng cña nguån vèn FDI trªn thÕ giíi vµo khu vùc §«ng Nam ¸ theo chiÒu h­íng gi¶m sót, mét mÆt sau khñng ho¶ng m«i tr­êng ®Çu t­ trong c¸c n­íc vÉn ch­a ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Trong t×nh h×nh trªn víi yªu cÇu ph¸t triÓn, sù c¹nh tranh thu hót vèn ®Çu t­ FDI gi÷a c¸c tØnh trong n­íc sÏ diÔn ra rÊt quyÕt liÖt. Yªu cÇu ®Æt ra lµ c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ thËt th«ng tho¸ng, bao gåm ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Ó c¹nh tranh thu hót ®Çu t­ ph¸t triÓn. - Thu hót nguån vèn ODA : trong c¸c n¨m qua ViÖt Nam ®· thu hót ®­îc nguån vèn ODA tµi trî kh¸ cao, tuy nhiªn theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ tµi trî th× møc gi¶i ng©n cña ViÖt Nam cßn chËm. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ tµi trî, ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang tiÕn hµnh c¶i c¸ch, cã chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vµ b­íc ®Çu ®· c¶i c¸ch thµnh c«ng, h¬n n÷a ViÖt Nam vÉn cßn n»m trong danh s¸ch c¸c n­íc cã thu nhËp thÊp, ®­îc ­u tiªn trong viÖc nhËn viÖn trî. Trªn t×nh h×nh ®ã cÇn cã sù chuÈn bÞ thËt tèt c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn, c¸c dù ¸n ®Ó tranh thñ tèi ®a c¸c nguån vèn ODA ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Trªn c¬ së dù b¸o thÞ tr­êng quèc tÐ vµ kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc cã liªn quan, B×nh ThuËn víi lîi thÕ cña m×nh tõng b­íc ph¸t triÓn hoµ nhËp vµo kinh tÕ cña ®Þa bµn kinh tÕ träng ®iÓm phÝa Nam vµ cã thÓ cã nh÷ng mÆt hµng x©m nhËp vµo thÞ tr­êng quèc tÕ Nh­ : thuû h¶i s¶n (c¸, mùc, t«m), muèi, n­íc m¾m, ®iÒu, mñ cao su, rau qu¶… 3.2. Bèi c¶nh vµ thÞ tr­êng trong n­íc : a. Bèi c¶nh trong n­íc : ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc víi sù æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ thµnh c«ng b­íc ®Çu trong c¶i c¸ch kinh tÕ ®· ®­îc quèc tÕ c«ng nhËn. Nhµ n­íc ®ang tõng b­íc t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi vµ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Dù b¸o nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ViÖt Nam thêi kú 2001 – 2005 tõ 7,2 – 8,2%, thêi kú 2006 – 2010 tõ 7,2 – 7,8%. C¬ cÊu kinh tÕ cã sù chuyÓn ®æi theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i, tû träng c«ng nghiÖp – x©y dùng trong GDP n¨m 2005 lµ 35%, dÞch vô lµ 45%. §Õn n¨m 2010 : c«ng nghiÖp – x©y dùng lµ 40%, dÞch vô lµ 45%. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu trªn ®ßi hái c¬ cÊu l·nh thæ quèc gia còng sÏ cã nh÷ng biÕn ®æi; mçi vïng, mçi tØnh sÏ cã nh÷ng t¨ng tr­ëng cao dùa trªn c¬ së ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh mòi nhän, nh÷ng vïng träng ®iÓm. §«ng Nam Bé lµ vïng kinh tÕ ph¸t triÓn s«i ®éng, cã nhÞp ®é t¨ng tr­ëng cao. Trong bèi c¶nh ®ã, hoµ nhËp vµo nhÞp ®é ph¸t triÓn cña §«ng Nam Bé, nhÊt lµ ®Þa bµn träng ®iÓm Nam Bé, B×nh ThuËn víi thÕ m¹nh cña m×nh cÇn thiÕt vµ cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn, b¾t nhÞp víi nhÞp ®é chung cña vïng ®Ó tr¸nh tôt hËu qu¸ xa so víi c¸c tØnh trong vïng vµ c¶ n­íc. b. ThÞ tr­êng trong n­íc : Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, theo quy luËt c¹nh tranh bÊt cø ®èi t­îng nµo còng cã thÓ c¹nh tranh ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng. Trong t­¬ng lai, nÒn kinh tÕ B×nh ThuËn ®i theo h­íng ngo¹i, song vÉn ph¶i dùa chñ yÕu vµo thÞ tr­êng trong n­íc lµ chÝnh. ThÞ tr­êng ViÖt Nam víi 86 triÖu d©n n¨m 2005 vµ 95 triÖu d©n n¨m 2010 víi ®êi sèng ngµy cµng t¨ng, søc mua t¨ng 3,5 – 4 lÇn vµo n¨m 2010, nhu cÇu ngµy cµng ®a d¹ng. Trªn c¬ së dù b¸o ®ã, nÒn kinh tÕ B×nh ThuËn ph¸t triÓn sÏ cã nh÷ng s¶n phÈm vµ lÜnh vùc cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, ®ñ søc c¹nh tr¹nh chiÕm lÜnh thÞ tr­êng n«ng th«n cña tØnh, thÞ tr­êng c¸c ®Þa ph­¬ng l©n cËn. §ång thêi ph¸t triÓn m¹ng l­íi dÞch vô xuÊt nhËp khÈu cña tØnh ë c¸c n¬i kh¸c, trong ®ã cã c¸c thµnh phè lín, t¹o thÕ v­¬n ra thÞ tr­êng c¸c vïng kh¸c. B×nh ThuËn cßn kh¶ n¨ng s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng tham gia trao ®æi víi c¸c tØnh lµ : c¸c s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng – l©m s¶n, s¶n phÈm hµng tiªu dïng, c«ng nghiÖp thùc phÈm, vËt liÖu x©y dùng … Nh÷ng ho¹t ®éng dÞch vô cã thÓ sÏ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu trong tØnh vµ trong n­íc lµ dÞch vô xuÊt nhËp khÈu, dÞch vô s÷a ch÷a, dÞch vô vËn t¶i biÓn, dÞch vô du lÞch tham quan di tÝch lÞch sö v¨n ho¸, du lÞch biÓn … 4. Nh÷ng thuËn lîi vµ h¹n chÕ : 4.1. ThuËn lîi : - N»m trong ®Þa bµn träng ®iÓm Nam Bé, gÇn Thµnh phè Hå ChÝ Minh – cã søc hót lín vÒ kinh tÕ. VÞ trÝ nµy cã ¶nh h­ëng lín ®Õn B×nh ThuËn trong qu¸ tr×nh ph©n bè l¹i s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng; ®· vµ sÏ héi nhËp vµo thÞ tr­êng khu vùc th«ng qua c¸c dßng trao ®æi nh­ : tiÕp thu nhanh v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt, ®­îc hç trî vÒ hµng tiªu dïng vµ hµng c«ng nghiÖp. §ång thêi, B×nh ThuËn cã thÓ cung cÊp cho ®Þa bµn träng ®iÓm Nam Bé vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh c¸c mÆt hµng nguyªn liÖu n«ng l©m s¶n, c¸c mÆt hµng h¶i s¶n, c¸c mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ tõ nguyªn liÖu rõng vµ biÓn. - BiÓn B×nh ThuËn giµu nguån lîi, nguån nguyªn liÖu n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp phong phó, thÕ m¹nh vÒ kho¸ng s¶n vµ sa kho¸ng ven biÓn. §©y lµ lîi thÕ cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn h¶i s¶n, chÕ biÕn thùc phÈm vµ c«ng nghiÖp khai kho¸ng, sím t¹o ra khèi l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu lín. - §· h×nh thµnh hÖ thèng ®« thÞ, bao gåm Thµnh phè Phan ThiÕt vµ c¸c thÞ trÊn huyÖn, c¸c côm c«ng nghiÖp vµ khai th¸c chÕ biÕn h¶i s¶n ë Phan ThiÕt, Hµm T©n, Tuy Phong … c­ d©n cã kinh nghiÖm tay nghÒ khai th¸c vµ chÕ biÕn h¶i s¶n, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô h­íng biÓn. 4.2. H¹n chÕ vµ th¸ch thøc : - HÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng s¶n xuÊt vµ x· héi : giao th«ng, ®iÖn, cÊp tho¸t n­íc, m¹ng l­íi y tÕ, gi¸o dôc vµ v¨n ho¸ b­íc ®Çu ®­îc quan t©m song so víi yªu cÇu ph¸t triÓn cßn qu¸ yÕu kÐm, xuèng cÊp; YÕu tè nµy ®· h¹n chÕ sù khai th¸c tiÒm n¨ng thÕ m¹nh cña tØnh, ch­a t¹o ®­îc sù hÊp dÉn ®èi víi c¸c nguån lùc ®Çu t­ bªn ngoµi. - N»m bªn c¹nh Thµnh phè Hå ChÝ Minh, §ång Nai, Bµ RÞa – Vòng Tµu, B×nh D­¬ng vµ Thµnh phè Nha Trang lµ nh÷ng trung t©m ph¸t triÓn kinh tÕ lín vµ n¨ng ®éng, cã vÞ trÝ ®Þa lý, kinh tÕ – c¬ së vËt chÊt kü thuËt h¹ tÇng – nguån lao ®éng kü thuËt ­u thÕ h¬n, cã chÝnh s¸ch linh ho¹t h¬n. Do ®ã, qu¸ tr×nh c¹nh tranh vÒ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm, vÒ thu hót ®Çu t­ ph¸t triÓn sÏ diÔn ra gay g¾t vµ quyÕt liÖt - ®ã lµ th¸ch thøc vµ h¹n chÕ lín ®èi víi B×nh ThuËn cÇn ph¶i v­ît qua. - Tµi chÝnh tiÒn tÖ cßn mÊt c©n ®èi vµ thiÕu hôt. TÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ míi chØ gi¶i quyÕt møc tèi thiÓu nhu cÇu chi th­êng xuyªn, chi ®Çu t­ ph¸t triÓn chñ yÕu phô thuéc vµo TW – thu hót ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn th¸o gì. - ThÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm kh«ng æn ®Þnh, tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu, khèi l­îng s¶n phÈm cã hµm l­îng kü thuËt cao cßn qu¸ Ýt, søc c¹nh tranh yÕu nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc trong mét vµi n¨m n÷a. - D©n sè cßn t¨ng nhanh, lao ®éng ch­a cã viÖc lµm cßn nhiÒu, lùc l­îng lao ®éng bæ sung hµng n¨m ë n«ng th«n chñ yÕu tham gia vµo n«ng nghiÖp. ë thµnh phè, thÞ trÊn th× thiÕu viÖc lµm. - Nguån nh©n lùc t¹i chç lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi ®ang bÞ hÉng hôt vµ mÊt c©n ®èi vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, søc khá vµ tr×nh ®é, thÕ hÖ hiÖn t¹i vµ thÕ hÖ kÕ tiÕp. Tr×nh ®é chuyªn m«n, kü thuËt, tr×nh ®é qu¶n lý cßn yÕu kÐm. - Tr×nh ®é d©n trÝ, ®êi sèng cña c­ d©n n«ng nghiÖp, miÒn nói, ng­ nghiÖp cßn thÊp vµ gÆp nhiÒu khã kh¨n. II. Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ tØnh B×nh ThuËn thêi k× 2001-2005 : 1. Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ tØnh B×nh Thu¹n hêi kú 2001 – 2005 : B­íc ®Çu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh b»ng nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Æc biÖt lµ nÒn kinh tÕ lu«n ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao. Hoµ m×nh cïng víi sù ph¸t triÓn chung cña c¶ n­íc, B×nh ThuËn còng ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. C¬ cÊu kinh tÕ cña TØnh cã sù thay ®æi theo chiÒu h­íng tÝch cùc vµ thÓ hiÖn râ nhÊt ë c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. C¬ cÊu kinh tÕ ®­îc chia theo 3 nhãm ngµnh lín lµ: N«ng nghiÖp (bao gåm c¶ n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ ng­ nghiÖp); C«ng nghiÖp (bao gåm c¶ c«ng nghiÖp vµ x©y dùng) vµ DÞch vô (bao gåm c¸c ngµnh kinh tÕ cßn l¹i). Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña TØnh B×nh ThuËn ®· chuyÓn dÞch theo chiÒu h­íng : Thùc hiÖn nhanh viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu tõ N«ng ng­ l©m – C«ng nghiÖp – DÞch vô sang c¬ cÊu C«ng nghiÖp – DÞch vô – N«ng l©m ng­ nghiÖp víi tû träng c«ng nghiÖp chiÕm ngµy cµng cao trong nÒn kinh tÕ lµm ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, v÷ng ch¾c, ®ång thêi chó träng ph¸t triÓn m¹nh ngµnh dÞch vô, nhÊt lµ du lÞch, th«ng tin liªn l¹c ®Ó n©ng cao tÝch luü t¹o ®iÒu kiÖn vÒ th«ng tin, thÞ tr­êng, vèn, c«ng nghÖ cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. Tuy môc tiªu lµ gi¶m tû träng n«ng l©m ng­ trong GDP toµn tØnh nh­ng vÉn t¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc, ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc cho tØnh. B¶ng sè liÖu d­íi ®©y thÓ hiÖn sù chuyÓn biÕn tÝch cùc trong c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ tØnh B×nh ThuËn trong thêi gian gÇn ®©y : B¶ng 2 : C¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh §¬n vÞ tÝnh: % N¨m  N«ng l©m ng­  C«ng nghiÖp  DÞch vô   2000  41,96  22,61  35,43   2001  40,17  23,38  36,46   2002  39,50  24,25  36,25   2003  36,49  25,84  37,66   2004  34,19  27,78  38,03   KH 2005  32,35  28,59  39,05   Nguån : Së kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ tØnh B×nh ThuËn. Dùa vµo nguån sè liÖu trªn b¶ng trªn cã thÓ thÊy c¬ cÊu kinh tÕ tØnh B×nh ThuËn ®· cã sù thay ®æi râ rÖt, tû träng c¸c ngµnh trong c¬ cÊu GDP toµn tØnh thay ®æi ®óng theo ®Þnh h­íng ®· ®Ò ra. Tû träng ngµnh n«ng l©m ng­ gi¶m dÇn, tû träng ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô t¨ng dÇn qua c¸c n¨m. Tèc ®é t¨ng tr­ëng gi÷a c¸c ngµnh cã sù kh¸c nhau, cao nhÊt vÉn thuéc vÒ ngµnh c«ng nghiÖp, tiÕp theo lµ ngµnh dÞch vô vµ thÊp nhÊt lµ ngµnh n«ng l©m ng­. §iÒu ®ã cho thÊy chñ tr­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña tØnh ®ang ®i ®óng h­íng vµ cÇn cã nh÷ng kÕ ho¹ch trong thêi gian tíi ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao h¬n n÷a, hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu ®Ò ra t¹o tiÒn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m tíi. Tuy xuÊt ph¸t ®iÓm cña B×nh ThuËn cßn thÊp so víi c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nh­ng víi kÕt qu¶ ban ®Çu sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho tØnh ph¸t triÓn vÒ sau vµ theo kÞp sù ph¸t triÓn cña c¸c ®Þa ph­¬ng trong vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa Nam vµ cña c¶ n­íc. §¹t ®­îc thµnh tùu c¬ b¶n trªn lµ nhê vµo ®­êng lèi chñ tr­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, cïng víi sù vËn dông s¸ng t¹o cña tØnh ®· ph¸t huy ®­îc lîi thÕ so s¸nh cña m×nh còng nh­ khai th¸c triÖt ®Ó thÕ m¹nh cña ®Þa ph­¬ng, t¹o nªn nh÷ng thµnh c«ng b­íc ®Çu. 1.1. N«ng l©m ng­ nghiÖp : Trong thêi kú 2000 – 2004, tû träng ngµnh n«ng l©m ng­ nghiÖp trong c¬ cÊu GDP toµn tØnh gi¶m nhanh chãng, tõ 41,96% n¨m 2000 gi¶m xuèng cßn 34,19% n¨m 2004 vµ dù kiÕn kÕ ho¹ch n¨m 2005 lµ cßn 32,35%, gi¶m b×nh qu©n 1,55%/n¨m. Tuy tû träng ngµnh n«ng nghiÖp cã gi¶m nh­ng xÐt vÒ c¬ b¶n vÉn ®¶m b¶o nh÷ng môc tiªu ®Ò ra, gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­ nghiÖp hµng n¨m vÉn t¨ng ®Òu. N¨m 2000 gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­ nghiÖp ®¹t 2.098 tû ®ång th× n¨m 2004 ®¹t 3.084 tû ®ång, b×nh qu©n t¨ng 197,2 tû ®ång/n¨m. B­íc ®Çu ®· h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶ tËp trung cã hiÖu qu¶ kinh tÕ nh­ cao su ë §øc Linh – T¸nh Linh, c©y ®iÒu ë c¸c huyÖn phÝa Nam, thanh long ë Phan ThiÕt, Hµm ThuËn Nam … S¶n l­îng c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶ liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m : s¶n l­îng cao su n¨m 2000 lµ 900 tÊn t¨ng lªn 3.000 tÊn n¨m 2004 vµ n¨m 2005 ­íc ®¹t 5.500 tÊn; c©y thanh long ®¹t 43.500 tÊn n¨m 2000 vµ n¨m 2004 ®¹t 89.100 tÊn; ®iÒu h¹t kh« n¨m 2000 lµ 3.500 tÊn t¨ng lªn 16.300 tÊn n¨m 2004. Víi s¶n l­îng c¸c c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶ cso gi¸ trÞ cao liªn tôc t¨ng ®· ®ãng gãp rÊt nhiÒu vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp. B¶ng 3 : Gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m , ng­ nghiÖp §¬n vÞ : tû ®ång ChØ tiªu  N¨m 2000  N¨m 2001  N¨m 2002  N¨m 2003  N¨m 2004  KH n¨m 2005   - Gi¸ 1994 (nn)  2.098  2.326  2.507  2.751  3.084  3.475   + N«ng nghiÖp  1.400  1.558  1.664  1.818  2.043  2.300   + L©m nghiÖp  46  48  49  46  46  50   + Thuû s¶n  652  720  795  887  995  1.125   - Gi¸ thùc tÕ  2.568  2.840  3.242  3.750  4.386  5.206   + N«ng nghiÖp  1.686  1.856  2.105  2.429  2.849  3.419   * Trång trät  1.234  1.382  1.548  1.808  2.115  2.496   * Ch¨n nu«i  369  389  460  521  623  748   * DÞch vô  84  85  98  100  111  175   + Thuû s¶n  792  889  1.033  1.127  1.432  1.661   + L©m nghiÖp  90  95  104  104  105  126   Nguån : Së KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ tØnh B×nh ThuËn. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, n¨m 2000 ®¹t 1.686 tû ®ång ®Õn n¨m 2004 ®¹t 2.849 tû ®ång, b×nh qu©n t¨ng 160,6 tû ®ång/n¨m