Đề án Bàn về thuế giá trị gia tăng – một số vấn đề đặt ra và giải pháp khắc phục

Õ kh«ng chØ lµ c«ng cô thu NSNN mµ cßn lµ c«ng cô cña nhµ n­íc ®Ó qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. Do vËy, khi nÒn kinh tÕ cña mçi n­íc chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi víi nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn kinh tÕ thay ®æi th× chÝnh s¸ch thuÕ cña quèc gia còng ph¶i d­îc c¶i c¸ch cho thÝch hîp. Cuéc c¶i c¸ch thuÕ n­íc ta tõ n¨m 1990 ®Õn nay ®­îc xem lµ mét cuéc c¶i c¸ch thuÕ toµn diÖn, s©u s¾c. Qua b­íc 1 cña cuéc c¶i c¸ch (1990 – 1995), hÖ thèng thuÕ n­íc ta ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu quan träng nh­: thèng nhÊt hÖ thèng thuÕ ¸p dông cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong c¶ n­íc; t¹o m«i tr­êng ph¸p lý b×nh ®¼ng, t¨ng thu NSNN, gãp phÇn ®Èy lïi l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ c¶; thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tuy nhiªn vÉn cßn tån t¹i mét sè h¹n chÕ sau: h¹n chÕ vÒ tÝnh bao qu¸t khi cã nhiÒu ngµnh, nghÒ, nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh xuÊt hiÖn; h¹n chÕ trong khuyÕn khÝch ®Çu t­; h¹n chÕ trong viÖc ®¸p øng yªu cÇu hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c n­íc khu vùc vµ thÕ giíi; h¹n chÕ vÒ tÝnh ®¬n gi¶n râ rµng, chÆt chÏ... LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT) ®· ®­îc Quèc héi kho¸ IX th«ng qua ngµy 10/05/1997 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/1/1999 thay cho luËt thuÕ doanh thu. ViÖc thay thÕ nµy ®¸nh dÊu mét thµnh c«ng lín trong tiÕn tr×nh c¶i c¸ch thuÕ giai ®o¹n hai ë n­íc ta vµ còng lµ mét b­íc trong qu¸ tr×nh héi nhËp ®Ó s¸nh kÞp c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §©y lµ sù kiÖn lín trong ®êi sèng kinh tÕ cña n­íc ta, cã ¶nh h­ëng s©u réng ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ - tµi chÝnh ë tÇm vÜ m« lÉn tÇm vi m« cña nÒn kinh tÕ. ViÖc kÕ to¸n thuÕ GTGT liªn quan ®Õn tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kÕ to¸n, tõ h¹ch to¸n vèn b»ng tiÒn, vËt t­, hµng ho¸, tµi s¶n cè ®Þnh, c«ng nî ph¶i thu ph¶i tr¶, chi phÝ, doanh thu vµ thu nhËp ho¹t ®éng kh¸c, ®Õn chøng tõ ho¸ ®¬n, néi dung ph­¬ng ph¸p lËp b¸o c¸o tµi chÝnh, tæ chøc cung øng vËt t­, hµng ho¸ vµ tiªu thô s¶n phÈm, dÞch vô vµ ®Æc biÖt lµ phôc vô viÖc lËp c¸c b¶ng kª vµ tê khai thuÕ GTGT hµng th¸ng ë c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh. HiÓu vµ triÓn khai thËt tèt c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn thùc hiÖn thuÕ GTGT lµ lµ tr¸ch nhiÖm vµ còng lµ lîi Ých cña b¶n th©n doanh nghiÖp vµ cña c¸n bé kÕ to¸n. ThuÕ GTGT ®Çu ra lµ nghÜa vô cña doanh nghiÖp ph¶i nép cho nhµ n­íc, thuÕ GTGT ®Çu vµo lµ quyÒn lîi ®­îc trõ hoÆc ®­îc hoµn l¹i cña doanh nghiÖp. V× thÕ kÕ to¸n thuÕ GTGT thùc sù lµ c«ng cô quan träng ®Ó thùc hiÖn luËt thuÕ míi. Em xin ®­îc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ ®Ó kh¾c phôc c¸c khiÕm khuyÕt vµ nh÷ng hiÖu øng xÊu trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT ®Ó mäi ng­êi hiÓu râ vµ h­ëng øng tÝch cùc luËt thuÕ nµy th«ng qua ®Ò tµi sau: “Bµn vÒ thuÕ GTGT – mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra vµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc.” Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy c« ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò ¸n. Do thêi gian vµ kh¶ n¨ng cã h¹n nªn ®Ò ¸n cßn cã nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt. V× vËy em rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng lêi chØ b¶o, gãp ý cña c¸c ThÇy, C« vµ b¹n bÌ ®Ó em cã thÓ hoµn thiÖn tèt h¬n ®Ò ¸n nµy. * néi dung i. kh¸i qu¸t chung vÒ thuÕ GTGt 1.ThuÕ GTGT lµ g×? §Ó hiÓu ®­îc mét c¸ch râ rµng vµ ¸p dông chÝnh x¸c luËt thuÕ GTGT th× tr­íc hÕt ph¶i hiÓu râ vÒ c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n, b¶n chÊt cña thuÕ GTGT còng nh­ ph¹m vi thùc hiÖn vµ c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh vµ môc tiªu cña thuÕ GTGT. - ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) lµ: thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, l­u th«ng ®Õn tiªu dïng. (§iÒu 1 luËt thuÕ GTGT) - Gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng ho¸, dÞch vô lµ: phÇn chªnh lÖch t¨ng gi÷a gi¸ thanh to¸n cña hµng ho¸, dÞch vô thùc hiÖn vµ gi¸ thanh to¸n hµng ho¸, dÞch vô mua vµo t­¬ng øng. ThuÕ GTGT ph¶i tr¶ khi mua s¶n phÈm hoÆc tiªu dïng, thuÕ GTGT tr¶ cho ng­êi cung cÊp, nhµ cung cÊp cã vai trß nh­ mét ng­êi thu hé ChÝnh phñ, thuÕ GTGT ®­îc chuyÓn tíi ng­êi tiªu dïng cuèi cïng. 1.1. §èi t­îng chÞu thuÕ GTGT: - §èi t­îng chÞu thuÕ GTGT: hµng ho¸ dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt, kinh doanh vµ tiªu dïng ë ViÖt Nam (trõ c¸c ®èi t­îng quy ®Þnh ë ®iÒu 4 luËt thuÕ VAT) (§iÒu 2) - §èi t­îng nép thuÕ lµ: Tæ chøc c¸ nh©n SXKD hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ (gäi chung lµ c¬ së kinh doanh) vµ tæ chøc c¸ nh©n kh¸c nhËp khÈu hµng ho¸ chÞu thuÕ (gäi chung lµ ng­êi nhËp khÈu) (§iÒu 3) - §èi t­îng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT sau: (§iÒu 4) + S¶n phÈm n«ng nghiÖp ch­a chÕ biÕn hoÆc chØ s¬ chÕ. + S¶n phÈm muèi. + Hµng ho¸, dÞch vô thuéc diÖn chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. + ThiÕt bÞ, m¸y mãc, ph­¬ng tiÖn lµm tµi s¶n cho c¬ së dù ¸n ®Çu t­ nhËp khÈu khi trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc. + ChuyÓn quyÒn sö dông ®Êt thuéc diÖn chÞu thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt. + Nhµ ë thuéc sæ l­u Nhµ n­íc do Nhµ n­íc b¸n cho ng­êi ®ang thuª. + DÞch vô tÝn dông, quü ®Çu t­. + C¸c lo¹i b¶o hiÓm kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh. + DÞch vô y tÕ. + C¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ thao kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh. + D¹y häc, d¹y nghÒ. + Ph¸t sãng truyÒn thanh, truyÒn h×nh theo ch­¬ng tr×nh b»ng vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc. + In xuÊt b¶n vµ ph¸t hµnh. + C¸c dÞch vô c«ng céng: vÖ sinh, v­ên thó... + Duy tu söa ch÷a c¸c c«ng tr×nh phôc vô c«ng céng b»ng nguån vèn cña d©n hay vèn viÖn trî nh©n ®¹o. + Vò khÝ tµi nguyªn chuyªn dïng phôc vô quèc phßng an ninh. + Hµng nhËp khÈu trong c¸c tr­êng hîp quy ®Þnh. + Hµng chuyÓn khÈu, qu¸ c¶nh, m­în ®­êng ViÖt Nam... + Hµng ho¸, dÞch vô cung øng trùc tiÕp cho vËn t¶i quèc tÕ vµ c¸c ®èi t­îng tiªu dïng ngoµi ViÖt Nam. + ChuyÓn giao c«ng nghÖ. + Vµng nhËp khÈu ë d¹ng th«, ch­a qua chÕ biÕn. + Mét sè tµi nguyªn kho¸ng s¶n xuÊt khÈu do chÝnh phñ quy ®Þnh... vµ mét sè lo¹i hµng ho¸ dÞch vô kh¸c n»m trong 26 ®èi t­îng kh«ng ph¶i nép thuÕ VAT theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 4 - Bé luËt VAT. 1.2. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ GTGT t¹i ViÖt Nam. + LuËt thuÕ GTGT ®­îc Quèc héi th«ng qua vµo ngµy 10/5/1997. + NghÞ ®Þnh 28/1998/N§ - CP cña ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 11/5/1998. + Th«ng t­ sè 89/1998/TT - BTC cña Bé Tµi chÝnh ngµy 27/6/1998. + Th«ng t­ sè 100/1998/TT - BTC cña Bé Tµi chÝnh ngµy 15/7/1998. + NghÞ ®Þnh 79/2000/N§-CP cña ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 29/12/2000. + Th«ng t­ sè 122/2000/TT – BTC cña Bé Tµi ChÝnh ngµy 29/12/2000. + Th«ng t­ sè 82/2002/TT – BTC cña Bé Tµi ChÝnh ngµy 18/9/2002. 1.3. C¨n cø vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ VAT. a.Gi¸ tÝnh thuÕ: C¨n cø tÝnh thuÕ VAT lµ gi¸ tÝnh thuÕ ®­îc qui ®Þnh trong §iÒu 7. · §èi víi hµng ho¸ hoÆc dÞch vô ®­îc b¸n ra bëi c¸c c¬ së kinh doanh: Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ. · §èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu: Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ nhËp khÈu + thuÕ nhËp khÈu. · §èi víi hµng ho¸, dÞch vô dïng ®Ó trao ®æi, sö dông néi bé, biÕu tÆng: Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT ®­îc x¸c ®Þnh theo gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸, dÞch vô cïng lo¹i hoÆc t­¬ng ®­¬ng t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh c¸c ho¹t ®éng nµy. · §èi víi ho¹t ®éng cho thuª: Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ kho¶n tiÒn thuª nhËn ®­îc tiÒn thuª tr¶ tr­íc cho mét thêi gian nhÊt ®Þnh còng ph¶i chÞu thuÕ GTGT. · §èi víi hµng b¸n tr¶ gãp: Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ b¸n cña hµng ho¸ ®· xuÊt b¸n (kh«ng bao gåm l·i tr¶ gãp) vµ kh«ng tÝnh theo sè tiÒn tr¶ gãp tõng kú. · §èi víi ho¹t ®éng x©y l¾p: Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ x©y l¾p theo hîp ®ång ch­a cã thuÕ: - NÕu viÖc thanh to¸n ®­îc thùc hiÖn dùa trªn møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc th× thuÕ GTGT sÏ ®­îc tÝnh trªn gi¸ h¹ng môc c«ng tr×nh hoµn thµnh. - NÕu nhiÒu ®¬n vÞ cïng tham gia thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh, tõng nhµ thÇu sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tÝnh to¸n vµ kª khai thuÕ GTGT ®èi víi phÇn nhËn thÇu mµ c«ng tr×nh ®· ký kÕt. · §èi víi hoa hång cña c¸c ®¹i lý vµ c¸c nhµ m«i giíi: TiÒn c«ng vµ tiÒn hoa hång ®­îc h­ëng ch­a tr¶ vµo c¸c kho¶n phÝ tæn mµ c¬ së thu ®­îc tõ viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng nµy. Hµng ho¸ do ®¹i lý b¸n ra vÉn ph¶i chÞu thuÕ GTGT. · §èi víi ho¹t ®éng giao th«ng vËn t¶i: Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ c­íc vËn t¶i ch­a cã thuÕ. · §èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Æc biÖt nh­ tem b­u ®iÖn, vÐ c­íc vËn t¶i, vÐ sæ sè... th× gi¸ b¸n ®· cã thuÕ GTGT. Gi¸ ch­a cã thuÕ GTGT = * Chó ý: - §èi víi ®¹i lý b¸n hµng theo ®óng gi¸ cña nhµ s¶n xuÊt th× doanh thu cña ®¹i lý lµ tiÒn hoa hång ®­îc h­ëng sÏ kh«ng thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT. - Ho¹t ®éng vËn t¶i quèc tÕ b»ng ®­êng hµng kh«ng, ®­êng biÓn, xe löa kh«ng ph¶i chÞu thuÕ GTGT. b. ThuÕ suÊt: ThuÕ suÊt ®­îc qui ®Þnh trong ®iÒu 8 nh­ sau: (1). Møc thuÕ 0% ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu. (2). Møc thuÕ 5% ®èi víi c¸c hµng ho¸, dÞch vô: n­íc s¹ch, ph©n bãn, dông cô y tÕ, thuèc phßng vµ ch÷a bÖnh, dÞch vô KHKT... (3). Møc thuÕ 10% ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô: dÇu má, khÝ ®èt, ®iÖn th­¬ng phÈm... (4). Møc thuÕ 20% ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô: vµng b¹c, kinh doanh kh¸ch s¹n, du lÞch ¨n uèng, dÞch vô m«i giíi, xæ sè... c. Ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ VAT. ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép ®­îc tÝnh theo mét trong 2 ph­¬ng ph¸p sau: (1). Ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ: dùa trªn viÖc tÝnh to¸n c¸c yÕu tè cÊu thµnh GTGT, tøc lµ phÇn gi¸ trÞ mµ doanh nghiÖp tù t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, l­u th«ng ë doanh nghiÖp, bao gåm c¶ phÇn lîi nhuËn. ThuÕ GTGT ph¶i nép = ThuÕ GTGT ®Çu ra - ThuÕ GTGT ®Çu vµo x ThuÕ suÊt Gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra ThuÕ GTGT ®Çu ra = ThuÕ GTGT ®Çu vµo = Tæng sè thuÕ GTGT ghi trªn ho¸ ®¬n GTGT mua hµng ho¸, dÞch vô hoÆc chøng tõ nép thuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu. §èi t­îng ¸p dông lµ c¸c ®¬n vÞ tæ chøc kinh doanh bao gåm c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi, doanh nghiÖp t­ nh©n, c¸c c«ng ty cæ phÇn, HTX vµ c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh doanh kh¸c trõ c¸c ®èi t­îng ¸p dông tÝnh thuÕ theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp. GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ (2). Ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp: dùa trªn viÖc tÝnh to¸n phÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ cña hµng ho¸ dÞch vô b¸n ra víi gi¸ thanh to¸n cña hµng ho¸, dÞch vô mua vµo t­¬ng øng. ThuÕ GTGT ph¶i nép = X ThuÕ suÊt Gi¸ thanh to¸n cña HH, DV mua vµo t­¬ng øng Gi¸ thanh to¸n cña hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô = - Ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp ¸p dông cho c¸c ®èi t­îng sau: - C¸ nh©n SXKD vµ tæ chøc c¸ nh©n n­íc ngoµi kinh doanh t¹i ViÖt Nam kh«ng theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ch­a thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n, ho¸ ®¬n, chøng tõ ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. C¬ së kinh doanh mua, b¸n vµng, b¹c, ®¸ quý. 2. §¨ng ký, kª khai, nép thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ. 2.1. §¨ng ký nép thuÕ (§iÒu 12) (1). C¬ së kinh doanh kÓ c¶ c¸c c¬ së trùc thuéc cña c¬ së ®ã ph¶i ®¨ng ký nép VAT víi c¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý theo h­íng dÉn cña c¬ quan thuÕ. - §èi víi c¬ së kinh doanh míi thµnh lËp, thêi gian ®¨ng ký nép thuÕ chËm nhÊt lµ 10 ngµy, kÓ tõ ngµy ®­îc cÊp giÊy ®¨ng ký kinh doanh. - Trong tr­êng hîp s¸p nhËp hîp nhÊt, chia t¸ch, gi¶i thÓ ph¸ s¶n hoÆc thay ®æi kinh doanh c¬ së kinh doanh ph¶i khai b¸o víi c¬ quan thuÕ chËm nhÊt lµ 5 ngµy tr­íc khi tiÕn hµnh s¸p nhËp, chia t¸ch... (2). C¬ së kinh doanh ph¶i nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp nÕu cã ®Çy ®ñ ho¸ ®¬n chøng tõ, tù nguyÖn ®¨ng ký ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy. 2.2. Kª khai thuÕ: C¬ së kinh doanh ph¶i kª khai thuÕ ®Çu vµo ®Çu ra chi tiÕt cô thÓ cho tõng thêi kú (th¸ng) víi c¬ quan thuÕ (chi tiÕt trong §iÒu 13). 2.3. Nép thuÕ vµ quyÕt to¸n thuÕ (xem §iÒu 14,15). 3. V× sao l¹i sö dông thuÕ GTGT thay cho thuÕ doanh thu. B¾t ®Çu tõ 01/01/1999, thuÕ GTGT cã hiÖu lùc thi hµnh. ViÖc thay thÕ thuÕ doanh thu b»ng thuÕ GTGT kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù thay ®æi vÒ kü thuËt nghiÖp vô mµ lµ sù thay ®æi c¬ b¶n c¶ vÒ néi dung, t­ t­ëng cña chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p tæ chøc thùc hiÖn. Nã cßn lµ mét biÓu hiÖn tiÕn bé rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch thuÕ ë n­íc ta. ThuÕ GTGT ®­îc ban hµnh ®Ó thay thÕ cho thuÕ doanh thu. Song, xÐt vÒ b¶n chÊt, thuÕ GTGT vµ thuÕ doanh thu ®Òu ®­îc coi lµ thuÕ gi¸n thu, tøc lµ khi ¸p dông nh÷ng thuÕ nµy, thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng sÏ bÞ ®iÒu tiÕt. Do vËy, xÐt trªn gi¸c ®é doanh nghiÖp, thuÕ GTGT vµ thuÕ doanh thu kh«ng ph¶i lµ thu nhËp hay chi phÝ cña doanh nghiÖp, mÆc dï chóng cã thÓ lµ mét kho¶n chi cña doanh nghiÖp. ¦u viÖt næi bËt cña thuÕ GTGT lµ viÖc tÝnh trïng l¾p thuÕ ®­îc kh¾c phôc mét phÇn nhê thay ®æi c¸ch tÝnh thuÕ. §©y chÝnh lµ ®iÓm kh¸c c¬ b¶n cña thuÕ GTGT so víi thuÕ doanh thu. ThuÕ doanh thu (thuÕ DT) tr­íc ®©y ®­îc tÝnh trªn c¬ së doanh thu vµ thuÕ suÊt. Doanh thu tÝnh thuÕ ë ®©y ®­îc hiÓu lµ toµn bé sè tiÒn b¸n hµng ho¸, dÞch vô mµ kh¸ch hµng chÊp nhËn tr¶ cho doanh nghiÖp, cã nghÜa lµ doanh thu nµy ®· cã thuÕ DT (ThuÕ DT = doanh thu cã thuÕ DT x thuÕ suÊt). VÊn ®Ò ®¸ng l­u ý lµ thuÕ doanh thu trong doanh thu trªn ®­îc tÝnh nh­ thÕ nµo? Th«ng th­êng, mét nhµ kinh doanh, mét doanh nghiÖp khi x¸c ®Þnh gi¸ b¸n hµng ho¸, dÞch vô, ngoµi viÖc c¨n cø vµo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng, cÇn ph¶i c¨n cø vµo chi phÝ mµ hä ®· bá ra ®Ó t¹o thµnh hµng ho¸, dÞch vô. Trªn c¬ së chi phÝ ®ã vµ lîi nhuËn dù tÝnh ®èi víi mét ®¬n vÞ hµng ho¸, dÞch vô, doanh nghiÖp sÏ dù tÝnh ®­îc gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ doanh thu. §èi víi nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô ph¶i tÝnh thuÕ doanh thu, doanh nghiÖp sÏ c¨n cø vµo chÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ nuíc ®Ó tÝnh thuÕ DT råi céng thªm thuÕ DT vµo gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ DT ®Ó ®­îc gi¸ b¸n cã thuÕ DT. Bëi vËy, khi tÝnh thuÕ doanh thu nép cho Nhµ n­íc theo c«ng thøc trªn, doanh nghiÖp bÞ l¹m thu mét phÇn thu nhËp. ThuÕ doanh thu, v× thÕ, kh«ng chØ mang tÝnh chÊt gi¸n thu mµ cßn mang tÝnh chÊt trùc thu. (VÝ dô, ®Ó t¹o ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm, mét doanh nghiÖp cÇn bá ra 7 ®ång chi phÝ, lîi nhuËn dù tÝnh lµ 3 ®ång. Gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ doanh thu lµ 10 ®ång. Víi thuÕ suÊt 10% th× gi¸ b¸n cã thuÕ doanh thu sÏ lµ: 10 + 10 x 10% = 1,1 ®ång. Nh­ vËy, ®èi víi mçi s¶n phÈm, thu nhËp cña doanh nghiÖp bÞ l¹m thu 0,1 ®ång) ThuÕ GTGT ®­îc ban hµnh ®· phÇn nµo kh¾c phôc nh­îc ®iÓm trªn cña thuÕ doanh thu, tøc lµ lo¹i ®­îc phÇn ®· bÞ tÝnh thuÕ vµ trong c«ng thøc tÝnh ®· x¸c ®Þnh l¹i doanh thu tÝnh thuÕ (chØ tÝnh trªn phÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm hoÆc dÞch vô do ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh míi t¹o ra ch­a bÞ tÝnh thuÕ). Tuy nhiªn ®iÒu nay míi chØ hiÖn ë ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ (thuÕ GTGT ®Çu ra ®­îc tÝnh trªn c¬ së doanh thu ch­a cã thuÕ vµ thuÕ GTGT ®Çu vµo tÝnh trªn chi phÝ mua hµng tõ bªn ngoµi ch­a cã thuÕ GTGT). ¦u ®iÓm thø hai cña thuÕ GTGT còng xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm chØ thu trªn phÇn GTGT cña nã. Do ®Æc ®iÓm nµy ®èi víi s¶n phÈm cã chu tr×nh s¶n xuÊt lµ (s¶n phÈm ®Õn tay ng­êi tiªu dïng qua nhiÒu kh©u s¶n xuÊt kh¸c nhau) hay víi chu tr×nh s¶n xuÊt ng¾n (s¶n phÈm chØ cÇn qua mét sè Ýt kh©u nhÊt ®Þnh) sè thuÕ GTGT ph¶i nép lµ nh­ nhau. ChÝnh v× vËy thuÕ GTGT sÏ lµ mét nh©n tè khuyÕn khÝch chuyªn m«n ho¸ vµ hiÖp t¸c ho¸. Mét s¶n phÈm qua nhiÒu giai ®o¹n s¶n xuÊt, nÕu chÞu thuÕ doanh thu th× sÏ ®éi gi¸ thµnh lªn rÊt nhiÒu g©y khã kh¨n cho viÖc tiªu thô, ®iÒu nµy h¹n chÕ viÖc ph©n c«ng lao ®éng. Chuyªn m«n ho¸, hiÖp t¸c ho¸ lµ xu h­íng tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lµm n¨ng suÊt chÊt l­îng s¶n phÈm ®i ®«i víi h¹ gi¸ thµnh. §©y lµ mét ­u ®iÓm cã ý nghÜa to lín cña thuÕ GTGT trong viÖc tæ chøc l¹i s¶n xuÊt theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Mét ­u thÕ cña thuÕ GTGT so víi thuÕ doanh thu lµ kh¶ n¨ng kÝch thÝch më réng s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ. ViÖc huy ®éng vèn cho s¶n xuÊt gÆp nhiÒu khã kh¨n, c¸c tæ chøc c¸ nh©n ngÇn ng¹i bá vèn ra kinh doanh mét phÇn lµ do t©m lý sî vÉn bÞ tÝnh thuÕ doanh thu mÆc dï s¶n xuÊt kinh doanh ch­a cã l·i hoÆc Ýt l·i, thuÕ doanh thu nh­ vËy ®· lµm triÖt tiªu ®éng lùc nµy. ThuÕ GTGT chØ ®¸nh trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm t¹o t©m lý yªn t©m cho tæ chøc, c¸ nh©n m¹nh d¹n bá vèn kinh doanh, ®iÒu nµy phï hîp víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ ph¸t huy néi lùc cña nÒn kinh tÕ. H¬n n÷a, ¸p dông VAT ®· gi¶m bít c¸c møc thuÕ suÊt chØ cã 4 møc (0%, 5%, 10%, 20%) thay cho 11 møc thuÕ suÊt thuÕ doanh thu dao ®éng tõ (0%, 0,5% ... 30%). Nãi tãm l¹i, thuÕ GTGT cã nhiÒu ­u ®iÓm h¬n h¼n so víi thuÕ doanh thu. ViÖc ¸p dông lo¹i thuÕ míi nµy thÓ hiÖn sù ®æi míi t­ duy kÞp thêi, s¸ng t¹o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong lÜnh vùc kinh tÕ. ii. Qu¸ tr×nh h¹ch to¸n kÕ to¸n VAT trong doanh nghiÖp. 1. Tµi kho¶n sö dông: TK 133 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ TK 1331 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ cña hµng ho¸, dÞch vô TK 1332 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ cña TSC§ TK 3331 - ThuÕ GTGT ph¶i nép TK 33311 - ThuÕ GTGT ®Çu ra TK 33312 - ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu. KÕt cÊu: TK 133 TK 3331 - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ. - Sè thuÕ GTGT ®· ®­îc khÊu trõ. - KÕt chuyÓn sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ. - ThuÕ GTGT ®Çu vµo cña HH d· mua bÞ tr¶ l¹i, ®­îc gi¶m gi¸. - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc hoµn l¹i. - Sè thuÕ GTGT ®· ®­îc KT trong kú. - Sè thuÕ ®­îc gi¶m trõ vµo sè thuÕ ph¶i nép. - Sè thuÕ GTGT ®· nép vµo NSNN. - Sè thuÕ GTGT cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i, gi¶m gi¸. - Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép. D­: - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cßn ®­îc khÊu trõ. - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc hoµn l¹i nh­ng NSNN ch­a hoµn tr¶. D­ (nÕu cã): - Sè thuÕ ®· nép lín h¬n sè thuÕ ph¶i nép cho NN. - Sè thuÕ ®· nép ®­îc xÐt miÔn, gi¶m nh­ng ch­a thùc hiÖn viÖc tho¸i thu. D­: - Sè thuÕ cßn ph¶i nép vµo NSNN. 2. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n: A. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ VAT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ. a) H¹ch to¸n thuÕ VAT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ. + Tr­êng hîp mua vËt t­, hµng ho¸, TSC§, dÞch vô dïng cho ho¹t ®éng SXKD: Nî TK 151, 152, 153, 156, 211, 213, 611,... gi¸ mua ch­a cã thuÕ. Nî TK 133: thuÕ VAT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ. Cã c¸c TK 111, 112, 331, 311,... tæng gi¸ thanh to¸n ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n, ng­êi mua. + Tr­êng hîp mua vËt t­, dÞch vô dïng ngay vµo SXKD. Nî TK 621, 623, 627, 641, 642, 241, 142,... gi¸ mua ch­a thuÕ Nî TK 133: thuÕ VAT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ. Cã c¸c TK 111,112,331,341,... tæng gi¸ thanh to¸n. + Khi mua hµng giao b¸n ngay cho kh¸ch hµng kh«ng qua kho: Nî TK 632: gi¸ vèn hµng b¸n (Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT) Nî TK 133: thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ Cã TK 111, 112, 331,... tæng gi¸ thanh to¸n. + Tr­êng hîp mua hµng nhËp khÈu dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thuéc diÖn chÞu thuÕ: Nî TK 133: thuÕ VAT ®­îc khÊu trõ. Cã TK 33312: thuÕ VAT hµng nhËp khÈu. + Tr­êng hîp mua vËt t­, dÞch vô sö dông cho s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ VAT vµ c¸c mÆt hµng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT th× ph¶i h¹ch to¸n riªng sè dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ VAT. §èi víi thuÕ VAT ®Çu vµo cña sè vËt t­, ®Þch vô dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ vËt t­, dÞch vô mua ngoµi hoÆc ®èi t­îng cã liªn quan. Tr­êng hîp kh«ng t¸ch ®­îc th× toµn bé sè VAT ®Çu vµo ®­îc tËp hîp hÕt vµo tµi kho¶n 133. Cuèi kú, ph¶i ph©n bæ cho tõng ®èi t­îng dùa vµo doanh thu tõng lo¹i. Nî TK 152,153,156,611,627,641,642,...gi¸ mua ch­a cã thuÕ. Nî TK 133: thuÕ VAT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ. Cã TK 331,111,112,311,... tæng gi¸ thanh to¸n ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n, ng­êi cung cÊp. + Tr­êng hîp hµng ®· mua ®· tr¶ l¹i hoÆc ®­îc gi¶m gi¸ thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT: Nî TK 111, 112, 331,... tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 133 thuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng mua bÞ tr¶ l¹i hoÆc ®­îc gi¶m gi¸. Cã TK 152, 153, 156, 211,... gi¸ mua ch­a cã thuÕ VAT. b) H¹ch to¸n thuÕ VAT ®Çu ra. + Ph¶n ¸nh thuÕ VAT ph¶i nép khi tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸: Nî TK 111,112,131,...tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 333: thuÕ VAT ph¶i nép Cã TK 511: doanh thu b¸n hµng. +Tr­êng hîp sö dông c¸c chøng tõ ®Æc thï cho phÐp hoÆc trùc tiÕp b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô cho ng­êi tiªu dïng kh«ng thuéc diÖn ph¶i lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng, kÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo tæng gi¸ thanh to¸n gi trªn chøng tõ ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n ch­a thuÕ, sè thuÕ VAT ph¶i nép ®Ó ghi sæ. + Tr­êng hîp cung cÊp dÞch vô thu tiÒn tr­íc: KÕ to¸n ph¶i ghi nhËn doanh thu lµ toµn bé sè tiÒn thu ®­îc ch­a cã thuÕ VAT vµ phnr ¸nh thuÕ VAT ph¶i nép. Nî TK 111,112... tæng sè tiÒn nhËn tr­íc. Cã TK 33311: thuÕ VAT ph¶i nép. Cã TK 3387: doanh thu nhËn tr­íc (ch­a cã thuÕ VAT) + Tr­êng hîp b¸n hµng theo ph­¬ng thøc tr¶ gãp, kÕ to¸n x¸c ®Þnh doanh thu b¸n hµng lµ gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn ch­a cã thuÕ VAT vµ ph¶n ¸nh thuÕ VAT: Nî TK 111, 112, 131,... tæng gi¸ ph¶i thanh to¸n. Cã TK 33311: thuÕ GTGT ph¶i nép. Cã TK 511: doanh thu b¸n hµng ( gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn ch­a cã thuÕ VAT) Cã TK 711: l·i tr¶ chËm. + Tr­êng hîp b¸n hµng theo ph­¬ng thøc hµng ®æi hµng: - Khi ®­a hµng ®i ®æi: Nî TK 131: Ph¶i thu cña kh¸ch hµng. Cã TK 511: Gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ GTGT Cã TK 33311: thuÕ GTGT cña hµng ®­a ®i ®æi. - Khi nhËn hµng ho¸ ®æi vÒ: Nî TK 151, 152, 152, 156,... gi¸ mua ch­a cã thuÕ Nî TK 133: thuÕ GTGT cña hµng ®æi vÒ. Cã TK 131: Ph¶i thu cña kh¸ch hµng. + Tr­êng hîp ®em s¶n phÈm, hµng ho¸ thuéc diÖn chiu thuÕ ®i biÕu tÆng hoÆc sö dông néi bé: Nî TK 627, 641, 642: gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ VAT Nî TK 133: thuÕ VAT ®­îc khÊu trõ. Cã TK 3331: thuÕ VAT ph¶i nép. Cã TK 512: gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ VAT. + Tr­êng hîp tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n viªn b»ng s¶n phÈm, hµng ho¸: Nî TK 334: tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 33311: thuÕ VAT ph¶i nép. Cã TK 512: doanh thu b¸n hµng néi bé + Tr­êng hîp hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i: Nî TK 531: gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ VAT. Nî TK 33311: thuÕ VAT cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i. Cã TK 111, 112, 131,... tæng gi¸ thanh to¸n + Tr­êng hîp ph¸t sinh c¸c kho¶n thu nhËp tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng bÊt th­êng, kÕ to¸n ghi: Nî TK 111,112,131: tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 3331: thuÕ VAT ph¶i nép. Cã TK 711: thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh ch­a cã thuÕ VAT. Cã TK 721: thu nhËp ho¹t ®éng bÊt th­êng ch­a cã thuÕ VAT. c) H¹ch to¸n thuÕ VAT ®­îc khÊu trõ, thuÕ VAT ph¶i nép, ®· nép vµ thuÕ VAT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ. ThuÕ VAT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh th¸ng nµo th× ®­îc kª khai khÊu trõ khi x¸c ®Þnh sè thuÕ VAT ph¶i nép cña th¸ng ®ã, kh«ng ph©n biÖt ®· xuÊt dïng hay cßn trong kho. NÕu sè thuÕ VAT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ trong th¸ng lín h¬n sè thuÕ VAT ®Çu ra ph¶i nép cña th¸ng ®ã th× chØ khÊu trõ ®óng b»ng sè ph¶i nép, sè cßn l¹i ®­îc khÊu trõ tiÕp vµo th¸ng sau hoÆc ®­îc xÐt hoµn thuÕ theo chÕ ®é quy ®Þnh. Tr­êng hîp thuÕ VAT ®Çu vµo võa sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh c¸c ®èi t­îng chÞu thuÕ VAT võa cho c¸c ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ VAT mµ kh«ng t¸ch riªng ra ®­îc th× ph¶i ph©n bæ cho tõng lo¹i theo doanh thu b¸n hµng trong kú cña hai lo¹i. Sè thuÕ VAT ph©n bæ cho c¸c ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ VAT sÏ ®­îc tÝnh vµo gi¸ vèn cña hµng b¸n ra. Trong tr­êng hîp sè thuÕ nµy qu¸ lín th× sè v­ît doanh sè sÏ ®­îc tÝnh vµo c¸c kú tiÕp theo. §èi víi thuÕ VAT ®Çu vµo cña tµi s¶n cè ®Þnh còng ®­îc khÊu trõ vµo sè thuÕ VAT ph¶i nép trong th¸ng cña hµng ho¸, dÞch vô. Tr­êng hîp sè thuÕ VAT ®Çu vµo cña tµi s¶n cè ®Þnh qu¸ lín, doanh nghiÖp sÏ ®­îc khÊu trõ dÇn. NÕu ®· khÊu trõ dÇn trong ba th¸ng liªn tôc mµ sè thuÕ VAT ®­îc khÊu trõ vÉn cßn th× doanh nghiÖp lµm thñ tôc yªu cÇu c¬ quan thuÕ hoµn l¹i sè thuÕ VAT ch­a ®­îc khÊu trõ theo quy ®Þnh cña luËt thuÕ VAT. + Tr­êng hîp sè thuÕ VAT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ nhá h¬n sè thuÕ VAT ph¶i nép: - KÕt chuyÓn toµn bé sè thuÕ VAT ®­îc khÊu trõ trong th¸ng. Nî TK 3331 Cã TK 133 - Ph¶n ¸nh sè thuÕ VAT ®· nép trong kú: Nî TK 3331: sè thuÕ VAT ®· nép. Cã TK 111,112, 311... + Tr­êng hîp sè thuÕ VAT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ VAT ph¶i nép th× kÕt chuyÓn ®óng b»ng sè ph¶i nép. Nî TK 3331 Cã TK 133 + Tr­êng hîp thuÕ VAT võa ph©n bæ cho ®èi t­îng chÞu thuÕ VAT võa ph©n bæ cho c¸c ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ VAT: Nî TK 3331: kÕt chuyÓn sè thuÕ VAT ®­îc khÊu trõ. Nî TK 632: kÕt chuyÓn thuÕ VAT kh«ng ®­îc khÊu trõ Nî TK 142: kÕt chuyÔn sè thuÕ VAT kh«ng ®­îc khÊu trõ. Cã TK 133: kÕt chuyÓn thuÕ VAT ®Çu vµo. Sang th¸ng sau, sè thuÕ VAT kh«ng ®­îc khÊu trõ ®· kÕt chuyÓn vµo tµi kho¶n 1421 sÏ ®­îc trõ tiÕp tôc vµo gi¸ vèn hµng b¸n. + Tr­êng hîp ®­îc hoµn l¹i thuÕ VAT: Nî TK 111,112: sè ®· nhËn. Cã TK 113: sè ®Çu vµo ®­îc hoµn l¹i. Cã TK 3331: sè nép thõa ®­îc hoµn l¹i. + Tr­êng hîp ®­îc gi¶m thuÕ: Nî TK 3331: Trõ vµo sè ph¶i nép. Nî TK 111,112: sè ®­îc gi¶m trõ. Cã TK 721: sè thuÕ VAT ®­îc gi¶m trõ. B. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ VAT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp. + Tr­êng hîp mua vËt t­, hµng ho¸, dÞch vô, TSC§ dïng cho ho¹t ®éng SXKD kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT hay thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng phóc lîi, sù nghiÖp, dù ¸n, phóc lîi c«ng céng...: Nî TK 151, 152, 153, 156, 211... tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 111, 112, 331,... tæng gi¸ thanh to¸n. + Tr­êng hîp mua hµng nhËp khÈu dïng cho ho¹t ®éng SXKD kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT hay thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng phóc lîi, sù nghiÖp, dù ¸n, phóc lîi c«ng céng.... th× thuÕ VAT cña hµng nhËp khÈu ph¶i nép ®­îc tÝnh vµo trÞ gi¸ hµng mua: Nî TK 151,152,153,156,211,... gi¸ cã thuÕ VAT vµ thuÕ NK. Cã TK 333 (33312): thuÕ VAT hµng nhËp khÈu. Cã TK 3333: thuÕ nhËp khÈu. Cã TK 111,112,331: gi¸ mua hµng nhËp khÈu. + Khi b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô: Nî c¸c TK 111, 112, 131,... tæng gi¸ thanh to¸n cã thuÕ Cã TK 511: tæng gi¸ thanh to¸n cã thuÕ. + Tr­êng hîp biÕu tÆng s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô thuéc diªn kh«ng chÞu thuÕ, chÞu thuÕ VAT theo phu¬ng ph¸p trùc tiÕp, hoÆc ®­îc trang tr¶i b»ng quü phóc lîi hay nguån kinh phÝ kh¸c: Nî TK 641, 642, 431,... tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 33311: thuÕ VAT ph¶i nép. Cã TK 512: gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ VAT + Ph¶n ¸nh sè thuÕ VAT ph¶i nép cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh: Nî TK 6425 Cã TK 3331 + Ph¶n ¸nh thuÕ VAT ph¶i nép cña ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng bÊt th­êng: Nî TK 811,821 Cã TK 3331 + Ph¶n ¸nh sè thuÕ VAT ®· nép: Nî TK 3331 Cã TK 111,112,331. 3. Qu¸ tr×nh h¹ch to¸n: Doanh nghiÖp c¨n cø vµo c¸c t×nh huèng cô thÓ vµ c¸c ph¸t sinh trong kú ®Ó ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, chi tiÕt vµo c¸c TK cã liªn quan (xem h­íng dÉn TT sè 100 - 1998/TT - BTC) Qu¸ tr×nh h¹ch to¸n cã thÓ ®­îc kh¸i qu¸t ho¸ b»ng 2 s¬ ®å øng víi 2 ph­¬ng ph¸p tÝnh VAT nh­ sau: S¬ ®å h¹ch to¸n kÕ to¸n VAT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp TK 111,112,331 TK 111,112,131 TK 152,156,211 TK 154,632 TK 911 TK 511 TK 133 TK 642.5 (1) (2) (4) (3) Gi¶i thÝch: (1). Gi¸ trÞ vËt t­ hµng ho¸ thùc thÕ nhËp kho cã VAT ®Çu vµo (2). Doanh thu b¸n hµng, dÞch vô cã VAT ph¶i nép. (3). VAT ph¶i nép NSNN (4). Nép VAT vµo NSNN. S¬ ®å h¹ch to¸n VAT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ TK 111,112,331 TK 111,112,131 TK 152,156,211 TK 154,632 TK 911 TK 511 TK 133 TK 3331 (1) (4) (2) (6) TK 111,112 (5) (7) (3) Gi¶i thÝch: (1). Gi¸ trÞ vËt t­, hµng ho¸, TSC§ nhËp kho theo gi¸ thùc tÕ ch­a cã VAT ®Çu vµo. (2). VAT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ (3). VAT hµng nhËp khÈu ®­îc khÊu trõ vµ ph¶i nép NSNN (4). Doanh thu b¸n hµng ch­a cã VAT (5). VAT ph¶i nép. (6). VAT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ víi VAT ph¶i nép. (7). Nép VAT vµo NSNN. 4. Sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n: 4.1. ChÕ ®é sæ s¸ch kÕ to¸n ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp: §­îc thùc hiÖn theo chÕ ®é KÕ to¸n Doanh nghiÖp ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 1141TC /Q§ /C§KT ngµy 01 th¸ng 11 n¨m 1995 cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh, vµ cã bæ sung ba mÉu sæ sau ®©y: + Sæ theo dâi GTGT + Sæ chi tiÕt thuÕ GTGT ®­îc hoµn l¹i. + Sæ chi tiÕt thuÕ GTGT ®­îc miÔn gi¶m. 4.2. B¸o c¸o tµi chÝnh: w B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cã bæ sung thªm chØ tiªu cã m· sè 133 "ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ " dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT cßn ®­îc khÊu trõ vµ sè thuÕ GTGT ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn chÊp nhËn hoµn l¹i nh­ng ®Õn cuèi kú kÕ to¸n NSNN ch­a hoµn tr¶. w B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh : - PhÇn I - L·i, lç: Ph¶n ¸nh t×nh h×nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. - PhÇn II - T×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi Nhµ n­íc. - PhÇn III - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ, thuÕ GTGT ®­îc hoµn l¹i, ®­îc miÔn gi¶m. III. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc cña thuÕ GTGT ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 1. T¸c ®éng tÝch cùc. Qua gÇn 4 n¨m thùc hiÖn LuËt thuÕ GTGT vµ c¸c LuËt thuÕ míi cho th©y: s¶n xuÊt kinh doanh vÉn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ n¨m 1999 lµ 4,7%; n¨m 2000 lµ 6,7%. LuËt thuÕ GTGT ph¸t huy ®­îc mét sè mÆt tÝch cùc sau: Mét lµ: ThuÕ GTGT khuyÕn khÝch ®Çu t­, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh do thuÕ GTGT thu kh«ng trïng l¾p vµ do nhµ ®Çu t­ ®­îc hoµn thuÕ GTGT ®Çu vµo cña tµi s¶n ®Çu t­, nãi c¸ch kh¸c thuÕ GTGT kh«ng ®¸nh vµo vèn ®Çu t­ nh­ thuÕ doanh thu tr­íc ®©y. Tæng vèn ®µu t­ x· héi n¨m 1999 so víi n¨m 1998 lµ 114,1%; n¨m 2000 so víi n¨m 1999 lµ 111,8%. Hai lµ: ThuÕ GTGT mang tÝnh trung lËp ®èi víi c¸c nghiÖp vô dÞch chuyÓn s¶n phÈm vµ dÞch vô: Trong thuÕ doanh thu, ng­êi ta cã khuynh h­íng tèi thiÓu ho¸ sè tiÒn thuÕ ph¶i nép b»ng c¸ch héi nhËp c¸c xÝ nghiÖp theo chiÒu däc (VÝ dô XN sîi kÕt hîp víi XN dÖt, XN may) nh»m mét môc ®Ých kh«ng lµm ph¸t sinh doanh thu khi chuyÓn s¶n phÈm tõ kh©u tr­íc sang kh©u sau. Râ rµng, c¬ chÕ thu thuÕ doanh thu kh«ng hÒ mang tÝnh trung lËp. ThuÕ GTGT kh«ng hÒ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp héi nhËp nh­ trªn, bëi c¸c doanh nghiÖp trong tr­êng hîp héi nhËp hay kh«ng héi nhËp th× tæng sè thuÕ ph¶i nép lµ nh­ nhau. Nh­ vËy, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng thuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ mang tÝnh trung lËp. Ba lµ: ThuÕ GTGT khuyÕn khÝch m¹nh ®èi víi xuÊt khÈu: V× hµng ho¸ xuÊt khÈu ®­îc ¸p dông møc thuÕ 0% nªn ®­îc h­ëng lîi thÕ khÊu trõ thuÕ VAT ®Çu vµo, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp h¹ gi¸ thµnh hµng xuÊt khÈu, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ. Kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1999 so víi n¨m 1998 ®¹t 123,18% vµ 10 th¸ng n¨m 2000 so víi 10 th¸ng n¨m 1999 ®¹t 126,4%. Bèn lµ: ThuÕ GTGT t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chèng th©t thu thuÕ ®¹t hiÖu qu¶ cao: ViÖc khÊu trõ thuÕ GTGT ®­îc thùc hiÖn c¨n cø trªn ho¸ ®¬n mua vµo ®· buéc ng­êi mua ph¶i ®ßi hái ng­êi b¸n xuÊt ho¸ ®¬n, ghi ®óng doanh thu víi gi¸ trÞ thùc cña ho¹t ®éng mua b¸n, kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng th«ng ®ång gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n ®Ó trèn lËu thuÕ, ®ång thêi còng h¹n chÕ ®­îc nh÷ng sai sãt trong chÕ ®é ghi chÐp ho¸ ®¬n chøng tõ. H¬n n÷a, thuÕ GTGT thu tËp trung ngay ë kh©u ®Çu tiªn lµ kh©u s¶n xuÊt hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸ vµ thu ë mçi kh©u ®Òu cã thÓ kiÓm tra ®­îc viÖc thu nép thuÕ ë kh©u tr­íc, cho nªn nã h¹n chÕ ®­îc thÊt thu h¬n so víi thuÕ doanh thu. N¨m lµ: Khi ®­îc triÓn khai ¸p dông, LuËt thuÕ GTGT b­íc ®Çu t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸ c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc t¨ng c­êng viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. ThuÕ GTGT gãp phÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n, thóc ®Èy viÖc mua b¸n hµng ho¸ ph¶i cã ®Çy ®ñ chøng tõ hîp lÖ theo luËt ®Þnh. ViÖc ®¬n vÞ kinh doanh tù kª khai, tÝnh thuÕ gióp cho c¸n bé thuÕ cã ®iÒu kiÖn tËp trung thêi gian, c«ng søc vµo viÖc kiÓm tra, xö lý c¸c vi ph¹m. S¸u lµ: ViÖc triÓn khai thùc hiÖn thuÕ GTGT kh«ng lµm ¶nh h­ëng lín ®Õn tæng thu NSNN: Theo sè liÖu cña ngµnh thuÕ, kÕt qu¶ tæng thu NSNN n¨m 1999 ®¹t 106,8% so víi dù to¸n, riªng ®èi víi sè thu tõ thuÕ GTGT lµ 16590 tû ®ång, t­¬ng ®­¬ng víi thuÕ doanh thu n¨m 1998 tÝnh theo mÆt b»ng gi¸ n¨m 1999. B¶y lµ: ViÖc triÓn khai thùc hiÖn LuËt thuÕ GTGT kh«ng g©y nªn nh÷ng biÕn ®éng lín vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô: Theo sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª, chØ sè hµng tiªu dïng cña n¨m 1999 t¨ng 0,1% so víi n¨m 1998; 8 th¸ng ®Çu n¨m 2000 chØ sè hµng tiªu dïng gi¶m 1,5% so víi 8 th¸ng ®Çu n¨m 1999. N¨m 1999 lµ n¨m cã chØ sè gi¸ t¨ng thÊp nhÊt tõ n¨m 1990 ®Õn nay. T¸m lµ: ThuÕ GTGT cßn cã t¸c dông héi nhËp quèc tÕ: ¸p dông VAT cho phÐp chóng ra nãi chung tiÕng nãi víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi vÒ lÜnh vùc thuÕ. Khi VAT ®i vµo cuéc sèng sù ph©n biÖt s¶n phÈm trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®­îc xo¸ bá. C¸c mÆt hµng nhËp khÈu cïng lo¹i sau khi ®· chÞu thuÕ nhËp khÈu, cïng chÞu møc thuÕ VAT nh­ nhau. Kh«ng ph©n biÖt hµng s¶n xuÊt trong n­íc hay hµng nhËp khÈu. §iÒu nµy gióp chóng ta ®­îc nh×n nhËn nh­ mét n­íc cã m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng: kh«ng ph©n biÖt ®èi xö hµng néi hay hµng ngo¹i. VËy thuÕ VAT gióp doanh nghiÖp ®Èy m¹nh ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. ViÖc thùc hiÖn thuÕ VAT g¾n víi viÖc söa ®æi bæ sung luËt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu còng nh»m h×nh thµnh c¬ chÕ thuÕ phï hîp qu¸ tr×nh héi nhËp, më réng quan hÖ kinh tÕ, th­¬ng m¹i gi­a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN vµ c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi, nhÊt lµ khi chóng ta thùc hiÖn c¾t gi¶m dÇn thuÕ nhËp khÈu theo hiÖp ®Þnh AFTA th× viÖc thu thuÕ GTGT l¹i cµng cã ý nghÜa quan träng trong viÖc b¶o ®¶m nguån thu, gãp phÇn b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n­íc. 2. T¸c ®éng tiªu cùc, nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc. ThuÕ VAT ®­îc ®¸nh gi¸ lµ "Mét s¾c thuÕ tiÕn bé nhÊt". Tuy vËy ®èi víi ViÖt Nam ®©y lµ mét s¾c thuÕ míi, nªn trong b­íc ®Çu triÓn khai ch¾c ch¾n sÏ ph¸t sinh nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc ®èi víi Nhµ n­íc, doanh nghiÖp còng nh­ x· héi. Nh÷ng th¸ch thøc chñ yÕu lµ: Mét lµ: VÒ thuÕ suÊt: Trong luËt thuÕ VAT, mäi ngµnh nghÒ kinh doanh vµ s¶n phÈm hµng ho¸ ®­îc ¸p dông theo 4 thuÕ suÊt vµ mét sè tr­êng hîp ®­îc miÔn kh«ng ¸p dông thuÕ VAT. Theo tinh thÇn cña ®iÒu luËt nµy, lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn cã møc thuÕ suÊt thÊp lµ hµng xuÊt khÈu, hµng ho¸ t¹o ra tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tõ ho¹t ®éng y tÕ gi¸o dôc. Tuy vËy trong luËt vµ NghÞ ®Þnh 28/1998/N§/CP vÒ thuÕ VAT ch­a cã nh÷ng qui ®Þnh thËt râ rµng trong viÖc ph©n biÖt ®èi t­îng kh«ng ph¶i nép thuÕ VAT vµ mÆt hµng chÞu thuÕ suÊt kh¸c nhau... VÝ dô: thÕ nµo lµ n«ng s¶n, thuû s¶n chØ míi qua s¬ chÕ th«ng th­êng (kh«ng ph¶i nép thuÕ) víi lo¹i ch­a qua chÕ biÕn 5% hoÆc ®· qua chÕ biÕn 10%. §iÓn h×nh lµ g¹o ®· qua xay x¸t, t«m c¸ ph¬i kh«, d­a cµ, muèi... ®Òu cã thÓ hiÓu theo suy nghÜ chñ quan cña tõng ng­êi. Vµ cßn rÊt nhiÒu quy ®Þnh kh¸c n÷a mµ viÖc ph©n chia ®èi t­îng rÊt khã l­îng ho¸ mang tÝnh kh¸ch quan. Quy ®Þnh nh­ trªn ®· t¹o ra kÏ hë cho mét sè doanh nghiÖp cã s¶n phÈm phôc vô cho c¸c lÜnh vùc cã thuÕ suÊt kh¸c nhau cã ®iÒu kiÖn “nhËp nh»ng” ®Ó trèn thuÕ th«ng qua gian lËn thuÕ suÊt. Hai lµ: VÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh VAT: ViÖc duy tr× 2 ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ cïng víi mét biÓu thuÕ cã c¸c møc thuÕ kh¸c nhau ®· t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c ®èi t­îng nép thuÕ khi hä ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ kh¸c nhau. NÕu gäi:Tkt: lµ sè thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ. Ttt: lµ sè thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp. tr: lµ thuÕ suÊt thuÕ GTGT ®Çu ra. tv: lµ thuÕ suÊt thuÕ GTGT ®Çu vµo. Gr: lµ gi¸ trÞ hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra. Gv: lµ gi¸ trÞ hµng ho¸, dÞch vô mua vµo. GTGT: lµ gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng ho¸, dÞch vô. Th×: Tkt = Gr x tr – Gv x tv = (Gv + GTGT)tr - Gv x tv = Gv x tr + GTGT x tr – Gv x tv = GTGT x tr + Gv(tr – tv) = Ttt + Gv(tr – tv) NÕu: tr > tv Þ Tkt > Ttt tr > tv Þ Tkt > Ttt tr > tv Þ Tkt > Ttt §èi víi c¸c chÕ biÕn thùc phÈm cã sö dông nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo lµ n«ng s¶n, thuÕ suÊt thuÕ GTGT ®Çu ra th­êng ë møc 10%, trong khi nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo l¹i cã thuÕ suÊt lµ 5% (hoÆc ®­îc khÊu trõ khèng 5% nÕu cã b¶ng kª). ChÝnh v× vËy, nh÷ng ®èi t­îng nµy khi ¸p dông thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ sÏ cã sè thuÕ GTGT ph¶i nép nhiÒu h¬n nÕu hä ¸p dông thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp. Ba lµ: VÒ khÊu trõ thuÕ: ViÖc khÊu trõ khèng ®èi víi mét sè tr­êng hîp ®· gãp phÇn th¸o gì khã kh¨n cho mét sè doanh nghiÖp, nh­ng l¹i kh«ng khuyÕn khÝch viÖc thùc hiÖn chøng tõ, ho¸ ®¬n ®èi víi mét sè ®èi t­îng nép thuÕ. §©y còng cã thÓ lµ c¬ së ®Ó c¸c doanh nghiÖp lîi dông ®Ó khÊu trõ khèng thuÕ GTGT ®Çu vµo, h¹ch to¸n t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép, g©y thÊt thu thuÕ cho Nhµ n­íc. Bèn lµ: VÒ viÖc qu¶n lý sö dông ho¸ ®¬n, chøng tõ cña ®èi t­îng nép thuÕ: HiÖn t¹i, ®¹i bé phËn ®èi t­îng nép thuÕ ®Òu ®· chÊp hµnh tèt chÕ ®é ho¸ ®¬n, chøng tõ. Tuy nhiªn, thùc tÕ vÉn cßn sè Ýt ®èi t­îng cßn cã biÓu hiÖn trèn lËu thuÕ, g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ thu thuÕ cña c¬ quan thuÕ, cô thÓ lµ: - B¸n hµng kh«ng xuÊt ho¸ ®¬n (råi khai b¸o lµ hµng tån kho) lµm gi¶m sè thuÕ GTGT ®Çu ra ®Ó trèn thuÕ hoÆc hoµn thuÕ. - Ghi gi¸ trªn ho¸ ®¬n b¸n hµng thÊp h¬n thùc tÕ: thñ ®o¹n nµy ®· ®­îc sö dông trong trèn thuÕ doanh thu tr­íc ®©y vµ hiÖn nay vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn. - Ghi khèng trªn ho¸ ®¬n ®Çu vµo. N¨m lµ: ViÖc tÝnh thuÕ GTGT ®èi víi hµng nhËp khÈu lµ ch­a hîp lý vµ kh«ng cÇn thiÕt: - Hµng nhËp vÒ ®Õn cöa khÈu th× ch­a ph¸t sinh gi¸ trÞ gia t¨ng. - Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT trong tr­êng hîp nµy b»ng gi¸ mua céng thuÕ nhËp khÈu nªn lµm ph¸t sinh hiÖn t­îng thuÕ ®¸nh lªn thuÕ, mét nh­îc ®iÓm c¬ b¶n cña thuÕ doanh thu tr­íc ®©y. - ThuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu ®· nép ®­îc xem lµ thuÕ GTGT ®Çu vµo vµ sÏ ®­îc khÊu trõ khi x¸c ®Þnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép (hoÆc ®­îc hoµn l¹i). ChÝnh v× vËy, viÖc tÝnh vµ thu thuÕ GTGT ë kh©u nhËp khÈu lµ kh«ng cÇn thiÕt. S¸u lµ: VÒ c«ng t¸c hoµn thuÕ: T×nh tr¹ng gian lËn vÒ ho¸ ®¬n chøng tõ vµ ho¸ ®¬n gi¶ cßn x¶y ra rÊt nghiªm träng. NÕu nh­ n¨m 1999, míi chØ ph¸t hiÖn 3 vô vi ph¹m, trong ®ã cã mét vô lín nhÊt víi sè tiÒn chiÕm ®o¹t 7,2 tû ®ån; n¨m 2000 ph¸t hiÖn 17 vô, th× n¨m 2001 ®· ph¸t hiÖn 64 vô vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 ®· x¶y ra 22 vô, trong ®ã cã nhiÒu vô chiÕm ®o¹t tõ 10 ®Õn 20 tû ®ång..., thËm chÝ cã doanh nghiÖp n¨m 2000 ®· vi ph¹m, nay l¹i t¸i ph¹m víi sè tiÒn chiÕm ®o¹t lín h¬n nhiÒu. Nh÷ng thñ ®o¹n gian lËn thÓ hiÖn sù Êu trÜ, kÐm hiÓu biÕt vÒ thuÕ GTGT vµ tµi chÝnh – kÕ to¸n hoÆc tinh vi víi tr×nh ®é h¹ch to¸n kÕ to¸n cao h¬n: - Mua ho¸ ®¬n GTGT gi¶ hoÆc ho¸ ®¬n thËt ®Ó ghi chÐp gi¶ nh»m trèn tr¸nh nghÜa vô nép thuÕ hoÆc ®ßi ®­îc hoµn thuÕ. - Ghi chÐp kh«ng trung thùc gi÷a c¸c liªn trong cïng mét ho¸ ®¬n: liªn giao cho kh¸ch hµng th× ghi ®óng thùc tÕ mua b¸n, cßn liªn l­u ®Ó tÝnh thuÕ th× ghi rÊt thÊp vÒ doanh sè vµ møc thuÕ ®Çu ra. - ¸p sai thuÕ suÊt ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô, “nhÇm” hµng ho¸ kh«ng chÞu thuÕ víi hµng cã chÞu thuÕ, nhÊt lµ khi vËn dông thuÕ suÊt 0%. - Ph©n bæ thuÕ GTGT cña vËt t­, tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng ®óng víi ®¬n vÞ vµ s¶n phÈm, h¹ng môc c«ng tr×nh: nhiÒu tr­êng hîp ®­a hÕt thuÕ GTGT vµo gi¸ thµnh ngay sau khi mua s¾m, x©y l¾p xong TSC§ ®Ó ®­îc khÊu trõ sè thuÕ lín ngay trong thêi kú ®ã. - Gian lËn khi lËp b¶ng kª mua hµng: chñ yÕu lµ khi mua n«ng s¶n, thuû s¶n, l©m s¶n cña n«ng d©n ®Ó xuÊt khÈu. - Mãc nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu víi ®¬n vÞ chÕ biÕn hoÆc ®Çu nËu mua gom hµng xuÊt khÈu ®Ó lµm ho¸ ®¬n gióp nhau ®­îc khÊu trõ thuÕ GTGT mÆc dï thùc tÕ kh«ng cã mua b¸n víi nhau. 3. Liªn hÖ víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã trªn 100 n­íc vµ l·nh thæ ¸p dông thuÕ GTGT. Gi¸ b¸n cña bÊt cø hµng ho¸ nµo, dï lµ m¸y bay gi¸ hµng triÖu USD hay c¸i kim gi¸ vµi cent, dï lµ cña mét tËp ®oµn cã sè vèn lªn hµng tû USD hay cña mét ng­êi bu«n b¸n nhá, ®Òu ph¶i ghi râ tû suÊt thuÕ GTGT tÝnh theo phÇn tr¨m(%Tg) vµ sè tuyÖt ®èi cña tiÒn thuÕ GTGT(Tg) mµ ng­êi b¸n ph¶i nép cho Nhµ n­íc: G=Gn+Tg. Dï hµng ho¸ mua ®i b¸n l¹i kiÓu g×, dï b¸n cho ng­êi tiªu dïng trùc tiÕp hay vßng vo qua nhiÒu thang nhiÒu nÊc, th× kÕt qu¶ cuèi cïng Nhµ n­íc vÉn thu ®­îc mét kho¶n thuÕ cè ®Þnh b»ng %Tg/(1+%Tg) nh©n víi gi¸ b¸n lÎ cho ng­êi tiªu dïng trùc tiÕp. Cã thÓ nãi b¶n chÊt thuÕ Tg lµ thuÕ tiªu dïng vµ ®¸nh vµo ng­êi tiªu dïng, ®¸nh vµo nh©n d©n kh«ng trõ mét ai. Do ®ã, ë nhiÒu n­íc viÖc ¸p dông lo¹i thuÕ nµy ph¶i tho¶ m·n c¸c nguyªn t¾c sau: - Tg ph¶i ®­îc Quèc Héi th«ng qua. ThuÕ nµy vÝ dô á §an M¹ch cao tíi 25%, ë §øc, hiÖn nay tèi ®a lµ 16% vµ chiÕm tíi 1/3 thu ng©n s¸ch. - Tg ®­îc cô thÓ ho¸ cho tõng mÆt hµng, tuú theo vai trß cña mÆt hµng ®ã dèi víi ®êi sèng. Ch¼ng h¹n ë §øc, hiÖn t¹i nhµ ë, thuèc ch÷a bÖnh, huû r¸c thùc phÈm thuÕ Tg = 0, hµng thùc phÈm cã thuÕ Tg = 8%, c¸c mÆt hµng cßn l¹i thuÕ Tg = 16%. Trªn lý thuyÕt, kh«ng thÓ ®¸nh thuÕ ng­êi d©n sèng ë n­íc kh¸c, nªn nh÷ng dÞch vô vµ hµng ho¸ tiªu dïng trùc tiÕp ë n­íc ngoµi nh­ hµng XK, vÐ m¸y bay ®­êng quèc tÕ kh«ng bÞ ®¸nh thuÕ Tg, lµm t¨ng kh¶ n¨mg c¹nh tranh cña hµng XK trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. - Tg chØ cã thÓ ®iÒu chØnh t¨ng trong tr­êng hîp møc sèng nh©n d©n t¨ng. Tg kh«ng ®­îc phÐp miÔn gi¶m cho bÊt cø DN nµo, v× DN kh«ng ph¶i lÊy thu nhËp cña m×nh ®Ó ®ãng thuÕ Tg. DN chØ ph¶i nép Tg khi ®· b¸n xong hµng, v× chØ khi ®ã DN míi cã tiÒn thuÕ Tg so ng­êi tiªu dïng ®· nép. NÕu gi¸ b¸n thÊp h¬n gi¸ mua vµo, th× Nhµ n­íc ph¶i tr¶ l¹i cho DN Tg cña phÇn chªnh lÖch gi¸ ®ã. - ë c¸c n­íc kinh tÕ ph¸t triÓn cao buéc ph¶i thuª v¨n phßng t­ nh©n chuyªn t­ vÊn thuÕ lµm nhiÖm vô kÕ to¸n, h¹ch to¸n vµ khai thuÕ, nép kÕt qu¶ cho c¬ quan thuÕ vô tµi chÝnh cña Nhµ n­íc, ®ång thêi thay DN chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ tÝnh ®óng ®¾n cña kÕt qu¶ ®ã. Tuy nhiªn, DN vÉn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ c¸c sè liÖu chøng tõ mµ minh ®· chuyÓn giao cho v¨n phßng t­ vÊn thuÕ. - Qu¶n lý viÖc thÊt thu thuÕ b»ng c¸ch: sö dông m· v¹ch in trªn s¶n phÈm khiÕn cho ng­êi b¸n kh«ng thÓ chØnh söa gi¸ b¸n; kiÓm tra ®Çu vµo cã khíp víi ®Çu ra cña c¸c DN liªn quan vÒ mÆt mua b¸n víi DN hay kh«ng ? kiÓm tra Tg ®i liÒn víi kiÓm tra thu nhËp cña Dn vµ thu nhËp c¸ nh©n. IV. Nh÷ng kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p cô thÓ. §Ó ph¸t huy tÝnh ­u viÖt vµ h¹n chÕ nh÷ng khiÕm khuyÕt cña thuÕ VAT cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vÒ thùc tr¹ng hiÖn nay cña thuÕ VAT ®Ó tõ ®ã t×m ra c¸c gi¶i ph¸p tèi ­u nhÊt, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh ng¨n c¶n qu¸ tr×nh ®­a luËt thuÕ míi nµy vµo ®êi sèng. 1. Thèng nhÊt 2 ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ (trùc tiÕp vµ khÊu trõ) thµnh mét ph­¬ng ph¸p chung ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng. Qua thùc tÕ ¸p dông cho thÊy,vãi 2 ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT víi møc doanh sè nh­ nhau nh­ng kÕt qu¶ nép thuÕ l¹i kh¸c nhau. §iÒu nµy cho thÊy luËt thuÕ vÉn ch­a æn vÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ, dÉn ®Õn kh«ng c«ng b»ng trong nghÜa vô nép thuÕ. XuÊt ph¸t tõ kinh nghiªm c¸c n­íc vµ nguyªn t¾c h÷u hiÖu cña mét chÝnh s¸ch thuÕ, mÆt kh¸c ®Ó thuÕ GTGT vËn hµnh mang tÝnh liªn tôc kh«ng gi¸n ®o¹n (®Çu vµo khi nµo còng ®­îc khÊu trõ), thiÕt nghÜ vÒ c¬ b¶n l©u dµi chØ nªn ¸p dông mét ph­¬ng ph¸p duy nhÊt lµ ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. HiÖn t¹i, ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp chØ ®­îc qui ®Þnh tån t¹i trong giai ®o¹n qu¸ ®é (nªn cã thêi h¹n cô thÓ) ®Ó chuÈn bÞ ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu trõ. §ång thêi, ®èi t­îng nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp nªn thu hÑp theo h­íng chuyÓn sang ¸p dông theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn. 2. ChuyÓn 4 lo¹i thuÕ suÊt thµnh chØ cßn l¹i 1 – 2 lo¹i thuÕ suÊt. Tr­íc m¾t, cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó s¾p xÕp, ®iÒu chØnh l¹i c¸c lo¹i hµng ho¸, dÞch vô vµo c¸c møc thuÕ suÊt kh¸c nhau cho hîp lý, ®¶m b¶o c«ng b»ng cho c¸c ®èi t­îng nép thuÕ. ®Ó ®¬n gi¶n trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ tÝnh thuÕ, thuÕ suÊt thuÕ GTGT chØ nªn ¸p dông 3 møc thuÕ suÊt lµ 0%, 5% vµ 10%. §èi víi c¸c tr­êng hîp ph¶i nép thuÕ GTGT theo thuÕ suÊt 20% cã thÓ chuyÓn sang thuÕ TT§B. Sau ®ã tiÕn tíi chØ ¸p dông thèng nhÊt mét thuÕ suÊt cho tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng (trõ thuÕ suÊt 0% cho hµng ho¸ xuÊt khÈu). ViÖc ¸p dông thèng nhÊt mét thuÕ suÊt cßn gãp phÇn t¹o ra sù c«ng b»ng gi÷a c¸c ®èi t­îng nép thuÕ theo c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau. 3. Qu¶n lý tèt viÖc sö dông ho¸ ®¬n thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp. - Ph¸t hiÖn vµ ng¨n chÆn kÞp thêi t×nh tr¹ng mua b¸n, lËp vµ sö dông ho¸ ®¬n bÊt hîp ph¸p b»ng c¸ch ¸p dông c¸c ph­¬ng tiÖn kÜ thuËt ®Ó kiÓm tra chøng tõ. Ch¼ng h¹n, qu¶n lý m· sè thuÕ cña doanh nghiÖp qua m¹ng vi tÝnh, cã thÓ qu¶n lý ®­îc sè ho¸ ®¬n doanh nghiÖp l­u hµnh trªn thÞ tr­êng, ph¸t hiÖn nhanh chãng l­îng ho¸ ®¬n bÞ b¸n khèng... Bé Tµi chÝnh kÕt hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý kiÓm tra ho¸ ®¬n ph¸t hµnh, kÞp thêi thu håi ho¸ ®¬n cña c¸c doanh nghiÖp ph¸ s¶n, xö lý thËt nÆng nh÷ng doanh nghiÖp gian lËn trong b¸o mÊt ho¸ ®¬n b»ng nh÷ng biÖn ph¸p kÓ c¶ kinh tÕ lÉn h×nh sù. - Ngµnh ThuÕ nªn tiÕp tôc tuyªn truyÒn s©u réng cho nh©n d©n vÒ thuÕ GTGT, x©y dùng nÒ nÕp vµ thãi quen sö dông ho¸ ®¬n trong viÖc mua b¸n hµng cña d©n, gi¸o dôc ý thøc tè gi¸c c¸c hµnh vi trèn thuÕ cña ®èi t­îng nép thuÕ. 4. Qu¶n lý tèt c«ng t¸c thu thuÕ, hoµn thuÕ, qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ thuÕ. - CÇn thùc hiÖn ®óng quy tr×nh nghiÖp vô vÒ qu¶n lý thu thuÕ GTGT tõ viÖc h­íng dÉn doanh nghiÖp kª khai, nép thuÕ ®Õn viÖc c«ng khai c¸c thñ tôc xÐt hoµn thuÕ vµ gi¶m thuÕ GTGT, t¹o m«i tr­êng ph¸p lý lµnh m¹nh, t¨ng c­êng ®èi tho¹i víi c¸c doanh nghiÖp nh»m n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng v­íng m¾c ph¸t sinh ®Ó cã h­íng xö lý gi¶i quyÕt. - Chó träng h¬n n÷a ®Õn vÊn ®Ò ®µo t¹o, tuyÓn dông, sö dông c¸n bé vµ cã biÖn ph¸p xö lý thÝch ®¸ng ®èi víi nh÷ng c¸n bé thuÕ mãc ngoÆc víi c¸c c¬ së kinh doanh ®Ó kiÕm lîi bÊt chÝnh, g©y thÊt thu thuÕ cho NSNN, lµm ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn cña Nhµ n­íc trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch thuÕ vµ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. - Rµ so¸t l¹i c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh luËt ®Ó cã h­íng dÉn, gi¶i thÝch nh÷ng ®iÓm ch­a râ tõ ®èi t­îng chÞu thuÕ, ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ; ¸p dông thuÕ suÊt, vÊn ®Ò khai thuÕ, nép thuÕ, hoµn thuÕ, miÔn thuÕ, gi¶m thuÕ, sö dông ho¸ ®¬n chøng tõ. - Ph¶i cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c c¬ quan hµnh thu: ngµnh thuÕ quy ®Þnh thuÕ GTGT ®Çu vµo (®èi víi hµng nhËp khÈu) chØ ®­îc khÊu trõ khi cã ho¸ ®¬n cña c¬ quan h¶i quan. H¶i quan vµ thuÕ lµ hai c¬ quan hµnh thu nªn phèi hîp ®ång bé ®Ó tr¸nh mÊt thêi gian, chi phÝ ®i l¹i cña doanh nghiÖp, gióp cho doanh nghiÖp nhanh chãng ®­îc hoµn thuÕ. - Nguyªn liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ nhËp khÈu cho s¶n xuÊt ch­a thÓ t¹o ngay GTGT. V× vËy, cÇn xem xÐt thu thuÕ GTGT ë kh©u nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu sao cho thÝch hîp, hoÆc nªn ch¨ng tËp trung thu phÇn lín ë ®Çu ra nh»m gi¶m nhÑ søc Ðp tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp, gi¶m c¨ng th¼ng vÒ vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®¬n gi¶n ho¸ vÒ thñ tôc. * KÕt luËn LuËt thuÕ GTGT ®· cã hiÖu lùc thi hµnh. MÆc dï cßn cã nhiÒu khã kh¨n trë ng¹i khi ®­a luËt thuÕ GTGT vµo ®êi sèng còng nh­ c¸c vÊn ®Ò cã thÓ n¶y sinh khi thùc thu thuÕ GTGT nh­ng víi sù nhiÖt t×nh h­ëng øng cña c¸c doanh nghiÖp cña nh©n d©n, em tin t­ëng r»ng luËt thuÕ GTGT sÏ ®­îc ¸p dông thµnh c«ng: thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng sÏ gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt, më réng l­u th«ng hµng ho¸ vµ dÞch vô, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®éng viªn mét phÇn thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng vµo NSNN, ®©y thùc sù thÓ hiÖn sù nh¹y bÐn, s¸ng t¹o trong t­ duy kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. Tuy cã nhiÒu h¹n chÕ vÒ thêi gian còng nh­ vÒ kiÕn thøc nh­ng ®Ò ¸n nµy ®· ®i s©u t×m hiÓu vÒ ¸p dông thuÕ VAT trong c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp còng nh­ nh÷ng tån t¹i hiÖn nay cÇn tiÕp tôc ph¶i gi¶i quyÕt. Tuy nhiªn víi thêi gian nghiªn cøu cã h¹n vµ trong ph¹m vi lµ mét ®Ò ¸n m«n häc bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o h­íng dÉn ®· më ra ®Þnh h­íng míi trong ph¹m vi nghiªn cøu vµ tËn t×nh h­íng dÉn em trong thêi gian häc tËp vµ viÕt ®Ò ¸n, em mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn cña thÇy ®Ó chÊt l­îng bµi viÕt ®­îc tèt h¬n. tµi liÖu tham kh¶o ------------------------------------------------ HÖ thèng ho¸ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ GTGT ®· ®­îc söa ®æi bæ sung. Nh÷ng t¸c ®éng vÒ kinh tÕ – x· héi cña thuÕ GTGT vµ h­¬ng hoµn thiÖn thuÕ GTGT ë n­íc ta. PTS. NguyÔn Ngäc Dòng PTKT sè 103 3. Mét sè ý kiÕn vÒ hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT TS L­u Linh H­¬ng TC KT & PT 4. ThuÕ VAT – nh÷ng thµnh c«ng vµ tån t¹i qua 2 n¨m thùc hiÖn. Bïi V¨n TrÞnh & Tr­¬ng §«ng Léc NCKT sè 274 T3/2001 5. Mét sè gi¶i ph¸p thùc nh»m hoµn thiÖn thuÕ GTGT cña ViÖt Nam. Th.s Høa Minh TuÊn PTKT 94/2000 6. C¸c tµi liÖu vµ t¹p chÝ vÒ thuÕ VAT N¨m 1999 vµ 2000 Môc lôc Lêi nãi ®Çu ................................................................................1 Néi dung.....................................................................................3 I. Kh¸i qu¸t chung vÒ thuÕ GTGT................................................3 1. ThuÕ GTGT lµ g×?....................................................................3 1.1. §èi t­îng chÞu thuÕ GTGT....................................................3 1.2. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ GTGT t¹i ViÖt Nam...............5 1.3. C¨n cø vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT................................5 2. §¨ng kÝ kª khai nép thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ...............................8 2.1. §¨ng kÝ nép thuÕ..................................................................8 2.2. Kª khai thuÕ.........................................................................8 2.3. Nép thuÕ vµ quyÕt to¸n thuÕ.................................................8 3. V× sao l¹i sö dông thuÕ GTGT thay cho thuÕ doanh thu............8 II. Qu¸ tr×nh h¹ch to¸n kÕ to¸n thuÕ GTGT trong doanh nghiÖp..11 Tµi kho¶n sö dông ................................................................11 Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n.........................................................12 A. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ.............................................................................................12 B. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp...........................................................................................17 3. Qu¸ tr×nh h¹ch to¸n...............................................................18 4. Sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n........................................................19 4.1. ChÕ ®é sæ s¸ch kÕ to¸n ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp.........19 4.2. B¸o c¸o tµi chÝnh................................................................20 III. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc cña thuÕ GTGT ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng................................................................20 T¸c ®éng tÝch cùc..................................................................20 T¸c ®éng tiªu cùc, nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc.....................23 Liªn hÖ víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi..........................................26 IV. Nh÷ng kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p cô thÓ....................................28 1. Thèng nhÊt 2 ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ (trùc tiÕp vµ khÊu trõ) thµnh mét ph­¬ng ph¸p chung ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c ®«i t­îng.28 2. ChuyÓn 4 lo¹i thuÕ suÊt cßn l¹i 1- 2 lo¹i thuÕ suÊt..................28 3. Qu¶n lý tèt viÖc sö dông ho¸ ®¬n thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp..28 4. Qu¶n lý tèt c«ng t¸c thu thuÕ, hoµn thuÕ, qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ thuÕ...........................................................................................29 KÕt luËn....................................................................................31 Tµi liÖu tham kh¶o.....................................................................32