Đề án Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác trả lương trong doanh nghiệp

Lêi nãi ®Çu TiÒn l­¬ng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng nã cã thÓ ®em ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cho doanh nghiÖp. Mét chÕ ®é tiÒn l­¬ng hîp lý lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng ®­îc vËn dông linh ho¹t ë mçi doanh nghiÖp phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm tæ chøc qu¶n lý, tæ chøc kinh doanh s¶n xuÊt vµ phô thuéc vµo c«ng viÖc. Trong ph¹m vi mét doanh nghiÖp vÒ phÝa ng­êi sö dông lao ®éng tiÒn l­¬ng chÝnh lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ søc lao ®éng, mét yÕu tè ®Çu vµo rÊt quan träng nã ®­îc h¹ch to¸n ®Çy ®ñ vµo gi¸ thµnh phÈm. VÒ phÝa ng­êi lao ®éng tiÒn l­¬ng lµ bé phËn thu nhËp ®¸ng kÓ nh»m t¸i s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng cña hä vµ gia ®×nh hä. TiÒn l­¬ng lµ ®ßn bÈy kinh tÕ m¹nh mÏ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ng­êi lao ®éng, khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, sö dông cã hiÖu qu¶ m¸y mãc thiÕt bÞ, tiÕt kiÖm thêi gian lao ®éng, n©ng cao tay nghÒ,... Ng­îc l¹i lùa chän c¸ch tr¶ l­¬ng kh«ng hîp lý cã thÓ lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra chËm h¬n, kh«ng tiÕt kiÖm ®­îc nguyªn, vËt liÖu. HiÖn nay, c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng ë c¸c doanh nghiÖp rÊt ®a d¹ng. Nh­ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ tr¶ l­¬ng nh­ thÕ nµo ®Ó ®¶m b¶o tiÒn l­¬ng ®­îc ph©n chia c«ng b»ng hîp lý, khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Néi dung ®Ò tµi ®­îc chia lµm 3 phÇn: PhÇn I: Lý luËn chung vÒ tiÒn l­¬ng vµ c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng PhÇn II: Thùc tr¹ng c«ng t¸c tr¶ l­¬ng ë mét sè doanh nghiÖp PhÇn III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c tr¶ l­¬ng. Lêi cam ®oan: T«i xin cam ®oan §Ò ¸n ®· viÕt lµ do b¶n th©n thùc hiÖn kh«ng sao chÐp c¾t ghÐp cña ng­êi kh¸c nÕu sai t«i xin chÞu kû luËt víi Nhµ tr­êng. PhÇn I lý luËn chung vÒ tiÒn l­¬ng vµ c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng I. TiÒn l­¬ng 1. Kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng Theo c¸ch hiÓu chung nhÊt th× tiÒn l­¬ng lµ mét kho¶n tiÒn mµ ng­êi hay tæ chøc sö dông lao ®éng tr¶ cho ng­êi lao ®éng khi ng­êi lao ®éng thùc hiÖn mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh ®­îc ng­êi hay tæ chøc lao ®éng giao cho. Cïng víi c¸c thêi kú kh¸c nhau th× tiÒn l­¬ng ®­îc hiÓu theo c¸ch kh¸c nhau: Trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tiÒn l­¬ng ®­îc hiÓu mét c¸ch thèng nhÊt nh­ sau: TiÒn l­¬ng d­íi chÕ ®é chñ nghÜa x· héi lµ mét phÇn cña thu nhËp quèc d©n, biÓu hiÖn d­íi c¸c h×nh thøc tiÒn tÖ ®­îc Nhµ n­íc ph©n phèi cã kÕ ho¹ch cho c«ng nh©n viªn chøc phï hîp víi sè l­îng vµ chÊt l­îng cña mçi ng­êi ®· cèng hiÕn. TiÒn l­¬ng ph¶n ¸nh viÖc tr¶ c«ng cho c«ng nh©n viªn chøc dùa trªn nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. 2. Vai trß chøc n¨ng cña tiÒn l­¬ng a. Vai trß TiÒn l­¬ng lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc kÝch thÝch vËt chÊt ®èi víi ng­êi lao ®éng. V× vËy ®Ó sö dông ®ßn bÈy tiÒn l­¬ng nh»m ®¶m b¶o s¶n xuÊt ph¸t triÓn, duy tr× mét ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é kü thuËt nghiÖp vô cao víi ý thøc kû luËt v÷ng, ®ßi hái c«ng t¸c tæ chøc tiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp ph¶i ®Æc biÖt coi träng. Tæ chøc tiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp ®­îc c«ng b»ng vµ hîp lý sÏ t¹o ra hoµ khÝ cëi më gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng, h×nh thµnh khèi ®oµn kÕt thèng nhÊt, trªn d­íi mét lßng, mét ý chÝ v× sù nghiÖp ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµ v× lîi Ých b¶n th©n hä. ChÝnh v× vËy ng­êi lao ®éng tÝch cùc lµm viÖc b»ng c¶ nhiÖt t×nh h¨ng say vµ hä cã quyÒn tù hµo vÒ møc l­¬ng hä ®¹t ®­îc. Ng­îc l¹i khi c«ng t¸c tæ chøc tiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp thiÕu tÝnh c«ng b»ng vµ hîp lý th× kh«ng nh÷ng nã g©y ra m©u thuÉn néi bé mµ cßn kh¸ gay g¾t gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng víi nhau, gi÷a ng­êi lao ®éng víi cÊp l·nh ®¹o dÉn ®Õn sù l·ng phÝ to lín trong s¶n xuÊt. b. Chøc n¨ng TiÒn l­¬ng cã c¸c chøc n¨ng sau: + TiÒn l­¬ng ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng bao gåm c¶ t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng. §iÒu nµy cã nghÜa lµ tiÒn l­¬ng mµ ng­êi lao ®éng nhËn ®­îc kh«ng chØ ®ñ nu«i sèng b¶n th©n ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä mµ cßn dµnh mét phÇn n©ng cao tr×nh ®é vÒ mäi mÆt cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh, mét phÇn ®Ó dµnh tÝch luü. Cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt. + TiÒn l­¬ng lµm chøc n¨ng kÝch thÝch ng­êi lao ®éng: tiÒn l­¬ng lµ mét nh©n tè quan träng ®Ó t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng. Bëi v× nã lµ mét phÇn chÝnh cho ng­êi lao ®éng, do ®ã nã chi phèi vµ quyÕt ®Þnh møc sèng cña hä. + TiÒn l­¬ng lµm chøc n¨ng thanh to¸n: tiÒn l­¬ng ®­îc ng­êi lao ®éng thanh to¸n chã c¸c t­ liÖu sinh ho¹t hµng ngµy. Chøc n¨ng nµy gióp cho tÝnh to¸n c¸c kho¶n chi tiªu dùa trªn tiÒn l­¬ng cña m×nh vµ tù ®iÒu chØnh c©n ®èi chi tiªu cho hîp lý. + TiÒn l­¬ng lµ th­íc ®o møc ®é cèng hiÕn cña ng­êi lao ®éng. Chøc n¨ng nµy chÝnh lµ sù biÓu hiÖn cña qui luËt ph©n phèi theo lao ®éng "Ai lµm nhiÒu h­ëng nhiÒu, ai lµm Ýt h­ëng Ýt". 3. Kh¸i niÖm quÜ l­¬ng. QuÜ tiÒn l­¬ng lµ tæng sè tiÒn mµ doanh nghiÖp dïng ®Ó tr¶ cho ng­êi lao ®éng phï hîp víi sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng trong ph¹m vi doanh nghiÖp m×nh phô tr¸ch. Bao gåm: - TiÒn l­¬ng cÊp bËc (cßn gäi lµ bé phËn tiÒn l­¬ng c¬ b¶n hoÆc tiÒn l­¬ng cè ®Þnh). - TiÒn l­¬ng biÕn ®æi: gåm c¸c kho¶n phô cÊp, tiÒn th­ëng, phô cÊp tr¸ch nhiÖm, phô cÊp ®éc h¹i, phô cÊp l­u ®éng, phÇn t¨ng lªn vÒ tiÒn l­¬ng s¶n phÈm. II. C¸c nguyªn t¾c vµ yªu cÇu cña tæ chøc tiÒn l­¬ng 1. Yªu cÇu cña tæ chøc tiÒn l­¬ng C«ng t¸c tr¶ l­¬ng trong doanh nghiÖp cÇn ®¶m b¶o yªu cÇu sau: - B¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho ng­êi lao ®éng. Søc lao ®éng lµ mét trong ba yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nã lµ yÕu tè quan träng nhÊt v× søc lao ®éng cã kh¶ n¨ng ph¸t ®éng vµ ®­a c¸c t­ liÖu lao ®éng, ®èi t­îng lao ®éng vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - Lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng n©ng cao. TiÒn l­¬ng lµ ®ßn bÈy quan träng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o c¬ së quan träng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. Do vËy tæ chøc tiÒn l­¬ng ph¶i ®¹t yªu cÇu lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. - §¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n râ rµng dÔ hiÓu. ViÖc thanh to¸n tiÒn l­¬ng ph¶i dùa trªn c¬ së khoa häc c«ng khai vµ râ rµng ®Ó cho ng­êi lao ®éng cã thÓ tù m×nh tÝnh to¸n, chØ ®o¸n ®­îc sè tiÒn l­¬ng mµ hä cã thÓ nhËn ®­îc hµng ngµy hµng th¸ng. Tõ ®ã cè g¾ng n©ng cao tay nghÒ, n¨ng suÊt c­êng ®é ®Ó t¨ng l­¬ng. 2. C¸c nguyªn t¾c tæ chøc tiÒn l­¬ng 2.1. Tr¶ c«ng ngang nhau cho lao ®éng nh­ nhau: Cã nghÜa lµ khi qui ®Þnh c¸c chÕ ®é tiÒn l­¬ng nhÊt thiÕt kh«ng ph©n biÖt tuæi t¸c giíi tÝnh d©n téc. §©y lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n quan träng nhÊt cña tiÒn l­¬ng. Thùc hiÖn ®­îc nguyªn t¾c nµy còng cã nghÜa lµ thùc hiÖn ®­îc viÖc tr¶ l­¬ng c«ng b»ng hîp lý. 2.2. §¶m b¶o n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh h¬n tiÒn l­¬ng b×nh qu©n: SÏ t¹o ra c¬ së cho gi¶m gi¸ thµnh, h¹ gi¸ b¸n vµ t¨ng tÝch luü. Cã nhiÒu yÕu tè t¸c dông ®Õn mèi quan hÖ nµy, cho phÐp thùc hiÖn ®­îc nguyªn t¾c nµy. TiÒn l­¬ng b×nh qu©n t¨ng lªn phô thuéc vµo nh÷ng nh©n tè chñ quan do n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Ngoµi ra cßn phô thuéc vµo mét sè nh©n tè kh¸ch quan: ¸p dông kü thuËt míi, sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn. Nh­ vËy tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng râ rµng lµ cã kh¶ n¨ng kh¸ch quan lín h¬n tèc ®é t¨ng cña tiÒn l­¬ng b×nh qu©n. 2.3. §¶m b¶o hîp lý vÒ tiÒn l­¬ng gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng lµm nghÒ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n: Mçi nÒn kinh tÕ cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kh¸c nhau ph©n phèi lao ®éng kh¸c nhau. Do vËy nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn møc cèng hiÕn vµ hao phÝ søc lao ®éng cña tõng ng­êi. Bëi vËy cÇn x©y dùng c¸c chÕ ®é tiÒn l­¬ng hîp lý gi÷a c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ngoµi ra do ®iÒu kiÖn sinh ho¹t møc sèng ë c¸c khu vùc kh¸c nhau cña ®Êt n­íc cã kh¸c nhau. §iÒu kiÖn sinh ho¹t ë miÒn nói khã kh¨n h¬n ®ång b»ng, møc sèng ë thµnh phè cao h¬n n«ng th«n v× vËy khi tÝnh l­¬ng ph¶i xÐt ®Õn ¶nh h­ëng cña nh÷ng yÕu tè nµy. III. C¸c chÕ ®é tiÒn l­¬ng vµ c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng 1. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc a. Kh¸i niÖm TiÒn l­¬ng cÊp bËc lµ chÕ ®é tiÒn l­¬ng ¸p dông cho c«ng nh©n. §Ó tr¶ l­¬ng ®óng ®¾n ph¶i c¨n cø vµo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng cña c«ng nh©n. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc lµ toµn bé nh÷ng qui ®Þnh cña Nhµ n­íc mµ doanh nghiÖp dùa vµo ®ã ®Ó tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n theo chÊt l­îng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng khi hä hoµn thµnh mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. b. C¸c yÕu tè cña chÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc: bao gåm 3 yÕu tè - Thang l­¬ng: lµ b¶ng x¸c ®Þnh tû lÖ tiÒn l­¬ng gi÷a c«ng nh©n cïng nghÒ hoÆc mét nhãm nghÒ gièng nhau theo tr×nh ®é cÊp bËc cña hä. Mçi thang l­¬ng cã mét sè bËc l­¬ng vµ c¸c hÖ sè phï hîp víi c¸c bËc ®ã. - Møc l­¬ng: lµ l­îng tiÒn tÖ ®Ó tr¶ c«ng lao ®éng cho mçi ®¬n vÞ thêi gian (giê, ngµy, th¸ng) phï hîp víi c¸c bËc thang l­¬ng. Th«ng th­êng Nhµ n­íc chØ ®Þnh møc l­¬ng bËc 1 hoÆc møc l­¬ng tèi thiÓu víi hÖ sè l­¬ng cña bËc t­¬ng øng. Theo chØ thÞ 26/CP cña ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 3 th¸ng 5 n¨m 1993 møc l­¬ng tèi thiÓu lµ 120.000®/th¸ng vµ ®­îc c¨n cø ®Ó tÝnh c¸c møc l­¬ng kh¸c trong hÖ thèng thang b¶ng l­¬ng møc phô cÊp l­¬ng. Nh­ng hiÖn nay møc l­¬ng tèi thiÓu ®· ®­îc t¨ng lªn thµnh 200.000®/th¸ng ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt cho ng­êi lao ®éng. - Tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt: lµ v¨n b¶n qui ®Þnh møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc vµ yªu cÇu vÒ tr×nh ®é lµnh nghÒ ë c«ng nh©n ë bËc nµo ®ã ph¶i hiÓu biÕt vÒ mÆt vµ ph¶i lµm ®­îc nh÷ng g× vÒ mÆt thùc hµnh. Tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt lµ thÓ hiÖn mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a cÊp bËc c«ng viÖc vµ cÊp bËc c«ng nh©n. - Ba yÕu tè trªn cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau mçi yÕu tè cã t¸c dông riªng ®èi víi c«ng viÖc x¸c ®Þnh chÊt l­îng lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng cña c«ng nh©n. §ã lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó vËn dông tr¶ l­¬ng cho c¸c lo¹i lao ®éng kh¸c nhau trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ. 2. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng chøc vô ChÕ ®é tiÒn l­¬ng chøc vô chñ yÕu ¸p dông cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng chøc vô ®­îc x©y dùng xuÊt ph¸t tõ sù cÇn thiÕt vµ ®Æc ®iÓm cña lao ®éng qu¶n lý. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng chøc vô ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c b¶ng l­¬ng chøc vô mµ Nhµ n­íc qui ®Þnh. B¶ng l­¬ng chøc vô bao gåm: c¸c nhãm chøc vô kh¸c nhau, bËc l­¬ng, hÖ sè vµ l­¬ng c¬ b¶n. 3. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian TiÒn l­¬ng tr¶ theo thêi gian chñ yÕu ¸p dông ®èi víi nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý. §èi víi c«ng nh©n s¶n xuÊt th× h×nh thøc nµy chØ ¸p dông cho nh÷ng bé phËn lao ®éng b»ng m¸y mãc lµ chñ yÕu hoÆc nh÷ng c«ng viÖc kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®Þnh møc mét c¸ch chÆt chÏ vµ chÝnh x¸c. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian bao gåm 2 chÕ ®é: theo thêi gian ®¬n gi¶n vµ theo thêi gian cã th­ëng. a. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n: lµ chÕ ®é tr¶ l­¬ng mµ tiÒn l­¬ng nhËn ®­îc cña mçi c«ng nh©n do møc l­¬ng cao hay thÊp vµ thêi gian lµm viÖc thùc tÕ nhiÒu hay Ýt quyÕt ®Þnh. ¦u ®iÓm cña h×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy lµ ®¬n gi¶n tÝnh to¸n nhanh, nh­ng cã nh­îc ®iÓm lµ chÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy mang tÝnh chÊt b×nh qu©n, kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc ng­êi c«ng nh©n lµm viÖc hîp lý, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu. b. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian cã th­ëng: Theo chÕ ®é nµy ng­êi c«ng nh©n ®­îc nhËn gåm: mét phÇn th«ng qua tiÒn l­¬ng ®¬n gi¶n, phÇn cßn l¹i lµ tiÒn th­ëng. ChÕ ®é nµy th­êng ®­îc ¸p cho c«ng nh©n phô lµm c¸c c«ng viÖc phôc vô nh­ söa ch÷a ®iÒu chØnh hoÆc c«ng nh©n chÝnh lµm nh÷ng kh©u ®ßi hái tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸ cao. L­¬ng thêi gian cã th­ëng lµ h×nh thøc chuyÓn ho¸ cña l­¬ng thêi gian vµ l­¬ng s¶n phÈm ®Ó kh¾c phôc dÇn nh÷ng nh­îc ®iÓm cña h×nh thøc tr¶ l­¬ng thêi gian. 4. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm ®­îc ¸p dông trong c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh, tiÒn l­¬ng theo s¶n phÈm lµ tiÒn l­¬ng mµ c«ng nh©n nhËn ®­îc phô thuéc vµo ®¬n gi¸ cña s¶n phÈm vµ sè l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt theo ®óng chÊt l­îng. C«ng thøc: L = §.Q Trong ®ã: L: tiÒn l­¬ng nhËn ®­îc §: ®¬n gi¸ s¶n phÈm Q: khèi l­îng s¶n phÈm. §Ó ¸p dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy cÇn cã c¸c ®iÒu kiÖn: - Ph¶i cã hÖ thèng møc lao ®éng ®­îc x©y dùng cã c¨n cø khoa häc (møc ®­îc x©y dùng th«ng qua c¸c ph­¬ng ph¸p kh¶o s¸t bÊm giê, chôp ¶nh c¸c b­íc c«ng viÖc ®Ó cã ®­îc l­îng thêi gian hao phÝ chÝnh x¸c cña tõng b­íc c«ng viÖc) ®¶m b¶o tÝnh trung b×nh tiªn tiÕn cña hÖ thèng møc lao ®éng. - Ph¶i tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc tèt, gãp phÇn h¹n chÕ tèi ®a l­îng thêi gian lµm hao phÝ kh«ng cÇn thiÕt, gióp ng­êi lao ®éng cã ®ñ ®iÒu kiÖn hoµn thµnh c«ng viÖc ®­îc giao. - Ph¶i cã chÕ ®é kiÓm tra nghiÖm thu s¶n phÈm ®­îc kÞp thêi bëi v× l­¬ng cña c«ng nh©n phô thuéc rÊt lín vµo sè l­îng s¶n phÈm xuÊt ra ®óng qui c¸ch chÊt l­îng. Cã nhiÒu chÕ ®é tr¶ l­¬ng s¶n phÈm kh¸c nhau bao gåm: 4.1. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n Trong chÕ ®é nµy, ®¬n gi¸ ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: § = hoÆc § = L.T vµ LSP = §Q Trong ®ã: LCV : l­¬ng theo cÊp bËc c«ng viÖc Q : møc s¶n l­îng T: møc thêi gian. §èi t­îng ¸p dông: c¸ nh©n nh÷ng ng­êi lao ®éng c¨n cø vµo sè l­îng thùc tÕ mµ hä hoµn thµnh vµ chÊt l­îng s¶n phÈm theo yªu cÇu kü thuËt. - ¦u ®iÓm: mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l­¬ng vµ c«ng nh©n ®­îc kÕt qu¶ lao ®éng thÓ hiÖn râ rµng, kÝch thÝch c«ng nh©n n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng nµy dÔ hiÓu dÔ tÝnh to¸n. - Nh­îc ®iÓm: ng­êi lao ®éng ch¹y theo sè l­îng mµ kh«ng quan t©m ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm. Ng­êi lao ®éng Ýt quan t©m ®Õn sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ vµ nguyªn vËt liÖu nÕu nh­ kh«ng cã qui ®Þnh cô thÓ vÒ sö dông vËt t­ thiÕt bÞ. 4.2. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm tËp thÓ §G = hoÆc §G = Trong ®ã: å LCV : tæng sè tiÒn l­¬ng cÊp bËc cña c¶ tæ Q: møc s¶n l­îng T: møc thêi gian §èi t­îng ¸p dông: ®èi víi nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái ph¶i cã mét tËp thÓ ng­êi míi cã thÓ hoµn thµnh ®­îc. - ¦u ®iÓm: chÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm khuyÕn khÝch ®­îc c«ng nh©n trong tæ, nhãm n©ng cao tr¸ch nhiÖm, gióp ®ì nhau ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc. - Nh­îc ®iÓm: kh«ng khuyÕn khÝch c«ng nh©n n©ng cao n¨ng suÊt c¸ nh©n v× kÕt qu¶ lµm viÖc cña mçi c«ng nh©n kh«ng trùc tiÕp quyÕt ®Þnh ®Õn tiÒn l­¬ng cña hä. 4.3. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy kh«ng ¸p dông ®èi víi c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt mµ ¸p dông cho c«ng nh©n phôc vô s¶n xuÊt. C«ng viÖc cña hä cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc diÔn ®¹t vµ v­ît møc cña c«ng nh©n chÝnh h­ëng l­¬ng theo s¶n phÈm. NhiÖm vô vµ thµnh tÝch cña hä g¾n liÒn víi nhiÖm vô vµ thµnh tÝch cña c«ng nh©n ®øng m¸y. TiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n phôc vô ®­îc tÝnh c¨n cø vµo sè l­îng s¶n phÈm cña c«ng nh©n ®øng m¸y s¶n xuÊt ra. Nh­ng c«ng nh©n söa ch÷a m¸y nÕu ¸p dông chÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp cÇn ph¶i qui ®Þnh vµ kiÓm tra chÆt chÏ viÖc nghiÖm thu trong ®Þnh kú söa ch÷a m¸y, ®Ó phßng hiÖn t­îng tiªu cùc ®ång t×nh víi c«ng nh©n ®øng m¸y ch¹y theo s¶n l­îng cho m¸y ch¹y qu¸ møc lµm cho m¸y háng. §¬n gi¸ s¶n phÈm tÝnh theo c«ng thøc sau: §G = x Q Trong ®ã: + §G: ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng c«ng nh©n phô, phô trî + L: l­¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n phô, phô trî + M: møc phôc vô cña c«ng nh©n phô, phô trî + Q: møc s¶n l­îng cña mét c«ng nh©n chÝnh TiÒn l­¬ng thùc lÜnh cña c«ng nh©n phô sÏ lµ: L1 = §G x Q1 Trong ®ã: L1 : tiÒn l­¬ng thùc tÕ cña c«ng nh©n phô §G: ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng phôc vô Q1 : møc hoµn thµnh thùc tÕ cña c«ng nh©n chÝnh. Do tiÒn l­¬ng c«ng nh©n phô phô thuéc vµo s¶n l­îng c«ng nh©n chÝnh nªn ng­êi c«ng nh©n phô cã tr¸ch nhiÖm phôc vô tèt cho c«ng nh©n chÝnh ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô. Tuy nhiªn do phô thuéc vµo c«ng nh©n chÝnh nªn kh«ng ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c c«ng nh©n phô. 4.4. ChÕ ®é l­¬ng kho¸n ChÕ ®é l­¬ng kho¸n s¶n phÈm lµ chÕ ®é l­¬ng s¶n phÈm khi ®· giao c«ng viÖc ®· qui ®Þnh râ rµng sè tiÒn ®Ó hoµn thµnh mét khèi l­îng c«ng viÖc trong mét ®¬n vÞ thêi gian nhÊt ®Þnh. §¬n gi¸ kho¸n ®­îc tÝnh theo ®Æc ®iÓm cña c«ng viÖc. Cã thÓ ®­îc tÝnh cho tõng ®¬n vÞ c«ng viÖc hoÆc c¶ khèi c«ng viÖc tiÒn l­¬ng ®­îc tr¶ theo sè l­îng mµ c«ng nh©n hoµn thµnh ghi trong phiÕu kho¸n. ¦u ®iÓm cña chÕ ®é nµy lµ khuyÕn khÝch c«ng nh©n hoµn thµnh nhiÖm vô tr­íc thêi h¹n, ®¶m b¶o chÊt l­îng c«ng viÖc th«ng qua hîp ®ång chÆt chÏ tuy nhiªn nã cã nh­îc ®iÓm lµ viÖc tÝnh ®¬n gi¸ rÊt khã kh¨n vµ th­êng thiÕu chÝnh x¸c. 4.5. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm cã th­ëng TiÒn l­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm cã th­ëng ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: Lth = L + L(m.h) x 100 Trong ®ã: Lth : tiÒn l­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm cã th­ëng L: tiÒn l­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm víi ®¬n gi¸ thêi gian cè ®Þnh m: % tiÒn th­ëng cho v­ît 1% hoµn thµnh v­ît møc chØ tiªu th­ëng h: % hoµn thµnh v­ît møc chØ tiªu th­ëng thùc chÊt chÕ ®é tr¶ l­¬ng s¶n phÈm kÓ trªn kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc tiÒn th­ëng. Víi chÕ ®é nµy nã khuyÕn khÝch ®­îc ng­êi c«ng nh©n quan t©m ®Õn chØ tiªu chÊt l­îng s¶n phÈm, c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt c¸c chØ tiªu gi¶m gi¸ thµnh. Nh­ng ®ßi hái ph¶i cã qui ®Þnh tû lÖ 1% v­ît møc c¸c chØ tiªu th­ëng mét c¸ch hîp lý ®Ó khuyÕn khÝch c«ng nh©n n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tuy nhiªn x¸c ®Þnh tû lÖ th­êng t­¬ng ®èi. 4.6. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn TiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n lµm theo chÕ ®é s¶n phÈm luü tiÕn ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: L = (Q1.P) + (Q1.Q0) P.K Trong ®ã: Q1 : s¶n l­îng thùc tÕ cña c«ng nh©n s¶n xuÊt ra Q0 : møc s¶n l­îng P : ®¬n gi¸ l­¬ng s¶n phÈm K: hÖ sè t¨ng ®¬n gi¸ s¶n phÈm. Muèn thùc hiÖn chÕ ®é l­¬ng nµy ph¶i chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn sau: §Þnh møc lao ®éng cã c¨n cø kü thuËt ®©y lµ vÊn ®Ò quan träng v× ®¬n gi¸ s¶n phÈm sÏ t¨ng luü tiÕn theo tû lÖ v­ît møc s¶n l­îng, ph¶i thèng kª x¸c ®Þnh râ sè l­îng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n, møc luü tiÕn, møc h¹ thÊp gi¸ thµnh vµ gi¸ trÞ tiÕt kiÖm ®­îc. Ph¶i dù kiÕn ®­îc kÕt qu¶ kinh tÕ cña chÕ ®é l­¬ng tÝnh theo s¶n phÈm luü tiÕn nh»m x¸c ®Þnh møc luü tiÕn cao hay thÊp cña ®¬n gi¸ s¶n phÈm. PhÇn II Thùc tr¹ng c«ng t¸c tr¶ l­¬ng ë mét sè doanh nghiÖp H×nh thøc tr¶ l­¬ng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò träng yÕu liªn quan mËt thiÕt vµ cã ¶nh h­ëng s©u réng mang tÝnh chÊt th­êng xuyªn cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i ph¸t triÓn cña mét doanh nghiÖp quan t©m ®Õn con ng­êi ®­îc x¸c ®Þnh lµ vÊn ®Ò träng t©m vµ ph¸t triÓn con ng­êi míi khai th¸c ®­îc kh¶ n¨ng tiÒm Èn cña hä. Mét trong nh÷ng nh©n tè kÝch thÝch kh¶ n¨ng tiÒm Èn cña con ng­êi ®ã lµ lîi Ých cña hä thu ®­îc g× khi hä tham gia vµo ho¹t ®éng cã môc ®Ých. Cã mét nhµ kinh tÕ häc ®· nãi r»ng: ë ®©u cã sù kÕt hîp lîi Ých kinh tÕ th× ë ®ã cã sù thèng nhÊt vÒ môc ®Ých vµ lý t­ëng. ChÝnh s¸ch, h×nh thøc tr¶ l­¬ng lµ mét trong nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña lîi Ých ®ã. Sau ®©y lµ thùc tr¹ng c«ng t¸c tr¶ l­¬ng ë mét sè doanh nghiÖp, cô thÓ nh­ sau: - Nhµ m¸y in Diªn Hång - C«ng ty may X40 - C«ng ty T­ vÊn ®Çu t­ vµ tµi chÝnh c«ng nghiÖp tµu thuû - C«ng ty c¬ giíi vµ x©y l¾p sè 13. A. Thùc tr¹ng tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm Mét sè nÐt c¬ b¶n trong viÖc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm ë mét sè doanh nghiÖp. 1. Tr¶ l­¬ng s¶n phÈm cho lao ®éng c«ng nghÖ H×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy hiÖn nay ®ang ®­îc 2 doanh nghiÖp Diªn Hång vµ X40 ¸p dông. a. Nhµ m¸y in Diªn Hång ChÕ ®é nµy chiÕm mét tû träng lín trong tæng sè lao ®éng c«ng nghÖ h­ëng l­¬ng s¶n phÈm t¹i nhµ m¸y. Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng g¾n liÒn víi kÕt qu¶ ng­êi lao ®éng. C«ng thøc: VSP j = V§G j x Qj Trong ®ã: + VSP j : lµ tiÒn l­¬ng mµ ng­êi c«ng nh©n nhËn ®­îc khi ng­êi hoµn thµnh b­íc c«ng viÖc thø j. + V§G j : ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cña b­íc c«ng viÖc thø j + Qj : lµ tæng sè l­îng s¶n phÈm mµ ng­êi lao ®éng s¶n xuÊt ®­îc ë c«ng ®o¹n thø j. §Ó thèng kª s¶n phÈm hoµn thµnh nhµ m¸y bè trÝ ë mçi ph©n x­ëng s¶n xuÊt mét chuyªn viªn lao ®éng tiÒn l­¬ng cã nhiÖm vô thèng kª s¶n l­îng hµng ngµy cho ng­êi lao ®éng ®· ®­îc kiÓm tra. S¶n l­îng cña nhµ m¸y chia lµm 3 lo¹i chÊt l­îng: - S¶n phÈm ®¹t chÊt l­îng lo¹i A h­ëng 100% ®¬n gi¸ - S¶n phÈm ®¹t chÊt l­îng lo¹i B h­ëng 50% ®¬n gi¸ - S¶n phÈm ®¹t chÊt l­îng lo¹i C kh«ng ®­îc thanh to¸n. §Ó x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cho tõng c«ng ®o¹n, nhµ m¸y ¸p dông ph­¬ng ph¸p chôp ¶nh vµ bÊm giê ra ®Þnh møc s¶n l­îng cho mét giê xÝ nghiÖp ë mçi bé phËn. Tõ ®ã tÝnh ra møc s¶n l­îng ca. Trªn c¬ së møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu cña nhµ m¸y (do NXB giao) nhµ m¸y tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cho tõng bé phËn: V§G j = Trong ®ã: - TLCBCVn : tiÒn l­¬ng cÊp bËc c«ng viÖc ngµy cña lao ®éng ë b­íc c«ng viÖc thø j - MSL/ca : møc s¶n l­îng ca cña b­íc c«ng viÖc thø j. §Þnh møc ®¬n gi¸ c«ng viÖc: KCS (kiÓm ®Õm)(kiÓm ®Õm giÊy ®· in thuéc ph©n x­ëng in Offset). Tªn c«ng viÖc M· sè §Þnh møc tê/giê §¬n gi¸ (®/tê) Ghi chó KiÓm ®Õm giÊy in ®en 2 mÆt Thêi gian t¸c nghiÖp 7h30' Khu«n khæ: 83x59cm vµ t­¬ng ®­¬ng KCS1 3.142 0,7540 Khu«n khæ: 59x41,5cm vµ t­¬ng ®­¬ng KCS2 3.928 0,6031 KiÓm ®Õm giÊy in 2 mÇu x 2 mÆt: 2/2 Khu«n khæ: 83x59cm vµ t­¬ng ®­¬ng KCS3 3.671 0,8870 Khu«n khæ: 59x41,5cm vµ t­¬ng ®­¬ng KCS4 3.142 0,7540 KiÓm ®Õm giÊy in 4 mµu x 2 mÆt: 4/4 Khu«n khæ: 83x59cm vµ t­¬ng ®­¬ng KCS5 2.200 1,0760 Khu«n khæ: 59x41,5cm vµ t­¬ng ®­¬ng KCS6 2.671 0,8870 KiÓm ®Õm giÊy in 1 mÆt 2 mµu vµ 2 mÆt 1 mµu: 1/2 Khu«n khæ: 83x59cm vµ t­¬ng ®­¬ng KCS7 2.460 0,9630 Khu«n khæ: 59x41,5cm vµ t­¬ng ®­¬ng KCS8 2.860 0,8280 KiÓm ®Õm giÊy in 1 mÆt 4 mµu vµ 1 mÆt 2 mµu: Khu«n khæ: 83x59cm vµ t­¬ng ®­¬ng KCS9 2.100 1,1280 Khu«n khæ: 59x41,5cm vµ t­¬ng ®­¬ng KCS10 2.550 0,9290 B×a 4/1 c¸c lo¹i, khæ 60x41,5cm vµ t­¬ng ®­¬ng KCS11 1.600 1,1800 B×a 4/4 c¸c lo¹i khæ 60x41,5cm KCS12 1.350 1,7510 VÝ dô: s¶n l­îng cña 1 c«ng nh©n KCS th¸ng 12 n¨m 1998 nh­ sau: KCS1: 415.000 tê KCS3: 250.000 tê KCS5: 175.000 tê VËy tiÒn l­¬ng thùc lÜnh cña ng­êi c«ng nh©n lµ: VSP = 0,7540 x 415.000 + 0,8870 x 250.000 + 1,0760 x 175.000 = 722.060 (®ång) b. C«ng ty may X40 T¹i xÝ nghiÖp may X40 hiÖn nay ®ang ¸p dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng s¶n phÈm tËp thÓ cho lao ®éng c«ng nghÖ. §©y lµ chÕ ®é tr¶ l­¬ng ¸p dông cho c¸c kh©u s¶n xuÊt (b­íc c«ng viÖc) mµ ®Ó hoµn thµnh khi ®ßi hái mét tËp thÓ lao ®éng cïng tham gia chø mçi c«ng nh©n kh«ng thÓ tù ®¶m nhËn, th­êng liªn quan ®Õn nh÷ng m¸y mãc s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt liªn tôc. VSPj = §Gj x Qj Trong ®ã: + VSPj : lµ tæng tiÒn l­¬ng cña nhãm khi thùc hiÖn b­íc c«ng viÖc j + §Gj : ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cña nhãm khi ®¶m nhËn b­íc c«ng viÖc thø j + Qj : lµ khèi l­îng s¶n phÈm mµ nhãm s¶n xuÊt ®­îc ë b­íc c«ng viÖc thø j. C¸ch x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ cho nhãm: §Gj = Trong ®ã: + TLCBCVn : tiÒn l­¬ng cÊp bËc c«ng viÖc ngµy cña nhãm + MSL/ca : møc s¶n l­îng ca. - Qui tr×nh chia l­¬ng cho tõng thµnh viªn trong nhãm: + Trªn c¬ së tæng quÜ l­¬ng cña nhãm, c¨n cø vµo møc ®é ®ãng gãp cña tõng thµnh viªn trong nhãm (sè ngµy c«ng, sè giê c«ng vµ cÊp bËc c«ng viÖc mµ ng­êi c«ng nh©n ®¶m nhiÖm) ®Ó tÝnh tiÒn l­¬ng cho tõng thµnh viªn. XÝ nghiÖp ®ang ¸p dông ph­¬ng ph¸p hÖ sè giê ®Ó ph©n chia tiÒn l­¬ng cho tõng thµnh viªn. + C¨n cø vµo sè giê c«ng mµ mçi thµnh viªn ®ãng gãp, trªn c¬ së hÖ sè l­¬ng cña tõng thµnh viªn ®Ó qui ®æi sè giê c«ng cña tõng thµnh viªn thµnh sè giê c«ng bËc 1. Sau ®ã tÝnh tæng sè giê c«ng bËc 1. + Sau ®ã tÝnh ra tiÒn l­¬ng cho 1 giê c«ng bËc 1 (b»ng tæng sè tiÒn l­¬ng cña nhãm chia cho tæng sè giê c«ng bËc 1). + Trªn c¬ së ®ã tÝnh ra tiÒn l­¬ng mµ tõng thµnh viªn trong nhãm nhËn ®­îc. §Þnh møc c«ng viÖc: may quÇn ¸o Tªn c«ng viÖc M· sè §Þnh møc c¸i/giê §¬n gi¸ ®/c¸i Ghi chó ¸o s¬ mi: Mçi ca s¶n xuÊt gåm 6 ng­êi 1B41B3 4B2TGTN5h/ca Khæ may: size 39 CR1 57 375,70 Khæ may: size 40 CR2 43 498,03 QuÇn ©u: Khæ may: size 39 CR3 44 486,71 Khæ may: size 40 CR4 35 611,86 ¸o ph«ng: Khæ may: size 39 CR5 56 382,41 Khæ may: size 40 CR6 48 446,15 VÝ dô: s¶n l­îng th¸ng 12 n¨m 1998 cña 1 ca (6 ng­êi) CR1: 4.780 c¸i, chÊt l­îng lo¹i A CR4: 5.150 c¸i, chÊt l­îng lo¹i A CR6: 452 c¸i, 20% s¶n phÈm chÊt l­îng lo¹i B. Mçi thµnh viªn trong nhãm ®Òu lµm 208 giê (v× tæ may cã tÝnh chÊt d©y chuyÒn). 1 c«ng nh©n B4 hÖ sè l­¬ng lµ 1,78 1 c«ng nh©n B3 hÖ sè l­¬ng lµ 1,62 (cÊp bËc c«ng viÖc trïng víi cÊp bËc c«ng nh©n) 4 c«ng nh©n B2 hÖ sè l­¬ng lµ 1,47. Tæng tiÒn l­¬ng cña nhãm nhËn ®­îc lµ: VSP = 375,70 x 4.780 + 611,86 x 5.150 + 446,15 x 452 + 0,5 x 446,15 + 0,2 x 452 = 5.127.643 (®ång) Qui ®æi sè giê cña tõng c«ng nh©n ra sè giê cña bËc 1. 1 c«ng nh©n B4: 208 x 1,78 = 370,24 1 c«ng nh©n B3: 208 x 1,62 = 336,96 4 c«ng nh©n B2: 4 x 208 x 1,47 = 1.223,04 Tæng = 1.930,24 TiÒn l­¬ng cho 1 giê c«ng bËc 1 lµ: = 2.656,386 (®) VËy tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n B4 lµ: 370,24 x 2.656,386 = 983.500 (®ång) TiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n B3 lµ: 336,96 x 2.656,386 = 895.096 (®ång) TiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n B2 lµ: = 812.217 (®ång) Tæng tiÒn l­¬ng cña nhãm lµ: 983.500 + 895.096 + 4 x 812.217 = 5.123.464 c. NhËn xÐt chung Tãm l¹i t¹i Nhµ m¸y in Diªn Hång vµ xÝ nghiÖp may X40 ®· ¸p dông c¬ b¶n c¸c chÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm. Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng ®· g¾n liÒn víi kÕt qu¶ lao ®éng cña hä. V× vËy tiÒn l­¬ng ®· lµ ®éng lùc thóc ®Èy ng­êi lao ®éng h¨ng h¸i, nhiÖt t×nh vµ cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong c«ng viÖc. §èi víi Nhµ m¸y in Diªn Hång do møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµ do NXB Gi¸o dôc giao. Do ®ã ch­a ph¶n ¸nh s¸t kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña nhµ m¸y. §iÒu ®ã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cña tõng bé phËn vµ do ®ã ¶nh h­ëng tíi thu nhËp cña ng­êi lao ®éng. §èi víi xÝ nghiÖp may X40, khi tiÕn hµnh chia tiÒn l­¬ng cho tõng thµnh viªn míi chØ xÐt tíi yÕu tè hao phÝ vÒ thêi gian cña mçi thµnh viªn (mµ l­îng thêi gian nµy th­êng lµ b»ng nhau gi÷a c¸c thµnh viªn. §iÒu ®ã ch­a ph¶n ¸nh ®óng møc ®ãng gãp cña mçi thµnh viªn vµo kÕt qu¶ cña nhãm. Tuy 2 h×nh thøc tr¶ l­¬ng s¶n phÈm mµ nhµ m¸y in Diªn Hång vµ xÝ nghiÖp may X40 ¸p dông cho lao ®éng c«ng nghÖ ®· kÝch thÝch ng­êi lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ tiÒn l­¬ng cña hä g¾n liÒn víi hiÖu qu¶ lao ®éng. Nh­ng c¶ nhµ m¸y in Diªn Hång vµ xÝ nghiÖp may X40 ®Òu ¸p dông ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cè ®Þnh cho mäi s¶n l­îng mµ ng­êi lao ®éng t¹o ra, do ®ã ch­a t¹o ra møc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng "®ét biÕn". Trong khi ®iÒu ®ã lµ rÊt cÇn thiÕt v× tÝnh chÊt s¶n xuÊt kinh doanh cña c¶ xÝ nghiÖp may X40 vµ nhµ m¸y in Diªn Hång ®Òu cã tÝnh thêi vô. Vµo nh÷ng ®ît "chiÕn dÞch" khi c«ng viÖc lín, cÇn hoµn thµnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh cho nªn ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cè ®Þnh kh«ng ph¸t huy hÕt n¨ng lùc cña ng­êi lao ®éng. 2. Tr¶ l­¬ng kho¸n. C«ng ty t­ vÊn ®Çu t­ vµ tµi chÝnh c«ng nghiÖp tµu thuû vµ C«ng ty c¬ giíi vµ x©y l¾p sè 13 ngoµi c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng kh¸c th× ®iÓm næi bËt lµ hä ®ang ¸p dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng theo khèi l­îng vµ chÊt l­îng c«ng viÖc hoµn thµnh. a. C«ng ty t­ vÊn ®Çu t­ vµ tµi chÝnh c«ng nghiÖp tµu thuû Trong c«ng ty h×nh thøc tr¶ l­¬ng kho¸n ®­îc ¸p dông cho c¸c chñ ®Ò tµi, dù ¸n vµ c¸c hîp ®ång s¶n xuÊt kinh doanh nh­: hîp ®ång t­ vÊn x©y dùng vµ th­¬ng m¹i, hîp ®ång t­ vÊn ®Çu t­ tµi chÝnh, hîp ®ång t­ vÊn tin häc vµ c«ng nghÖ, hîp ®ång dÞch vô vËt t­ thiÕt bÞ, b¶o hµnh, l¾p ®Æt söa ch÷a, b¶o tr×, ®µo t¹o, gi¸m ®Þnh t­ vÊn,... Nguyªn t¾c kho¸n: C«ng ty thùc hiÖn giao kho¸n ®Õn c¸c trung t©m, chi nh¸nh, phßng. Trªn c¬ së ®ã c¸c trung t©m, chi nh¸nh, phßng kho¸n trùc tiÕp ®Õn ng­êi lao ®éng. C«ng viÖc kho¸n ph¶i ®¶m b¶o phï hîp víi chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c trung t©m, chi nh¸nh, phßng. Ng­êi nhËn kho¸n ph¶i lµ ng­êi ®ang lµm viÖc t¹i c«ng ty, cã kh¶ n¨ng ®¶m nhËn ®­îc c«ng viÖc giao kho¸n. Ngoµi viÖc ®¹t ®­îc møc kho¸n theo qui ®Þnh cña c«ng ty, c¸c trung t©m, chi nh¸nh, c¸c phßng ®­îc nhËn kho¸n ph¶i ®¶m b¶o tiÒn l­¬ng tèi thiÓu cho c¸n bé c«ng nh©n viªn lµ 650.000®/1 ng­êi/ 1 th¸ng. Møc kho¸n: - §èi víi c¸c hîp ®ång kho¸n dÞch vô, th­¬ng m¹i, dÞch vô vËt t­ thiÕt bÞ, b¶o hµnh l¾p ®Æt söa ch÷a, b¶o tr× ®µo t¹o,... Gi¸m ®èc c«ng ty c¨n cø vµo tõng hîp ®ång cô thÓ vµ ph­¬ng ¸n kinh doanh do gi¸m ®èc c¸c trung t©m, chi nh¸nh l·nh ®¹o c¸c phßng ®· duyÖt ®Ó qui ®Þnh møc kho¸n cho phï hîp. - §èi víi tõng lo¹i hîp ®ång t­ vÊn hîp lý dù ¸n hîp ®ång t­ vÊn x©y dùng, t­ vÊn ®Çu t­ tµi chÝnh, t­ vÊn tin häc vµ c«ng nghÖ,... c¸c trung t©m, chi nh¸nh, phßng ®­îc nhËn kho¸n ph¶i lo liÖu toµn bé chi phÝ cho c«ng viÖc ®Õn khi hoµn thµnh hîp ®ång ®Ó c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt. §Ó ®¶m b¶o lîi Ých vµ phï hîp víi ®Æc ®iÓm lao ®éng cña c¸c thµnh viªn trong c«ng ty, nh÷ng ®èi t­îng h­ëng l­¬ng kho¸n ngoµi phÇn tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh theo møc kho¸n cßn ®­îc h­ëng phÇn l­¬ng cung øng. PhÇn tiÒn l­¬ng nµy ®­îc tÝnh theo hÖ sè thang, b¶ng l­¬ng cña Nhµ n­íc. §Ó ph©n tÝch ®­îc kho¶n tiÒn l­¬ng kho¸n cho ng­êi lao ®éng th× ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc quÜ l­¬ng kho¸n cña mçi ®¬n vÞ, nhãm sau ®ã ph©n chia l­¬ng kho¸n c¸ nh©n. * Quü l­¬ng kho¸n cña ®¬n vÞ gåm: - Møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch - Tæng hÖ sè chøc danh ®¬n vÞ - ChÊt l­îng lao ®éng ®¬n vÞ. Trong ®ã: møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch cña c¸c c«ng viÖc = 100% . Cßn hÖ sè chøc danh ®¬n vÞ th× ®­îc c¨n cø vµo b¶ng hÖ sè chøc danh, b¶ng nµy do Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû th¶o ®Ò ra ®Ó C«ng ty t­ vÊn ®Çu t­ vµ tµi chÝnh c«ng nghiÖp tµu thuû thùc hiÖn. Cô thÓ nh­ sau: BiÓu hÖ sè ph©n phèi l­¬ng kho¸n theo chøc danh cña C«ng ty t­ vÊn ®Çu t­ vµ tµi chÝnh c«ng nghiÖp tµu thuû Chøc danh HÖ sè kho¸n chøc danh Chuyªn gia 2,5 Cè vÊn kü thuËt 2,0 KiÓm so¸t viªn kü thuËt 1,8 Kü s­ chuyªn viªn 1,6 C¸n sù, kü thuËt viªn 1,5 Nh©n viªn tiÕp thÞ 1,35 Giao dÞch viªn 1,3 Hîp ®ång thêi vô 0,08-0,1 ChÊt l­îng lao ®éng ®¬n vÞ: ®­îc c¨n cø vµo chÊt l­îng c«ng viÖc. §Ó x¸c ®Þnh ®­îc % hoµn thµnh kÕ ho¹ch th× c«ng ty ®Ò ra c¸ch tÝnh ®iÓm ph¹t vi ph¹m vÒ chÊt l­îng ®­îc qui ®Þnh cô thÓ hµng th¸ng nh­ sau: Lo¹i I = 100% (®iÓm vi ph¹m tõ 1-20®) Lo¹i II = 90% (®iÓm vi ph¹m tõ 20-50®) Lo¹i III = 80% (®iÓm vi ph¹m trªn 50®) C«ng thøc tÝnh l­¬ng kho¸n ®¬n vÞ: Vkho¸n ®v = x Trong ®ã: = x x % HTKH §Ó tÝnh ®­îc l­¬ng kho¸n c¸ nh©n th× ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc hÖ sè kho¸n c¸ nh©n: = x §Ó cô thÓ ta xem vÝ dô sau ®©y: - Anh NguyÔn TiÕn H©n lµ kü s­ thuéc nhãm l¾p ®Æt b¶o tr× víi hÖ sè chøc danh lµ 1,6; HÖ sè l­¬ng cÊp bËc theo thang l­¬ng lµ 2,26 (bËc 318). Tæng quÜ l­¬ng lµ 85.560.000 trong ®ã quÜ l­¬ng tr¶ cho chÕ ®é chÝnh s¸ch lµ 20.565.000® cßn l¹i 64.995.000® thuéc quÜ l­¬ng kho¸n. Trong th¸ng 4/2000 l­¬ng cøng cña anh H©n lµ: 180.000® x 2,26 = 406.800® Còng trong th¸ng 4 tæng hÖ sè chøc danh cña nhãm l¾p r¸p b¶o tr× lµ 87,42. Nªn phÇn l­¬ng kho¸n anh H©n nhËn ®­îc lµ: x 1,6 = 1.189.567® Nh­ vËy trong th¸ng 4/2000 nguyªn phÇn l­¬ng cña anh H©n lµ: 406.800 + 1.189.567 = 1.596.367 b. C«ng ty c¬ giíi vµ x©y l¾p sè 13 HiÖn nay c«ng ty ®ang ¸p dông chÕ ®é tr¶ l­¬ng kho¸n s¶n phÈm cho c¸n bé, c«ng nh©n s¶n xuÊt ë c¸c c«ng tr×nh. Mçi c«ng nh©n ®Òu cã thÓ tham gia s¶n xuÊt chÝnh hay phôc vô s¶n xuÊt chÝnh, ph­¬ng thøc giao kho¸n gän nhÑ ®¬n gi¶n, râ rµng. §Çu n¨m c«ng ty lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu tæng c«ng ty giao vµ c¸c hîp ®ång ký kÕt. Phßng kinh tÕ - kÕ ho¹ch, kü thuËt, vËt t­ tÝnh to¸n c¸c th«ng sè kü thuËt, vËt t­, m¸y mãc, nh©n lùc cÇn thiÕt cho c«ng tr×nh, tÝnh to¸n khèi l­îng c«ng viÖc tõng lo¹i vµ tõ ®ã tiÕn hµnh giao kho¸n cho tõng ®éi c«ng tr×nh. ViÖc giao kho¸n ®­îc thÓ hiÖn qua "quyÕt ®Þnh giao kho¸n cho ®éi c«ng tr×nh" trªn c¬ së c¸c yÕu tè: + §iÒu kiÖn thi c«ng + Néi dung c«ng viÖc + Khèi l­îng thi c«ng + Yªu cÇu kü thuËt + Lao ®éng tiÒn l­¬ng + C¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt trong thi c«ng x©y dùng c¬ b¶n cña Bé x©y dùng. Tõ ®ã ®éi tr­ëng ph©n c«ng lao ®éng cho tõng c«ng nh©n hay tõng nhãm c«ng nh©n. L­¬ng kho¸n cô thÓ cña tæ, nhãm s¶n xuÊt ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy khèi l­îng c«ng viÖc mµ c¶ nhãm hoµn thµnh ®­îc nghiÖm thu nh©n víi ®¬n gi¸ cô thÓ cña c«ng viÖc ®ã. ViÖc giao kho¸n ®­îc tiÕn hµnh dùa trªn ®Þnh møc cña Nhµ n­íc nh­ ®Þnh møc dù to¸n x©y dùng c¬ b¶n 56 BXD/VKT. §©y chÝnh lµ nÒn t¶ng cho viÖc giao kho¸n s¶n phÈm tíi tay ng­êi nhËn kho¸n. Hä sÏ biÕt mäi chi phÝ vÒ vËt liÖu, m¸y mãc, c«ng nh©n trong ®Þnh møc kho¸n trªn c¬ së ®ã gi¸ s¶n phÈm sÏ ®­îc tÝnh. VD: Gi¶ sö ë ®©y khi ®éi, nhãm c«ng nh©n tiÕn hµnh ®æ bª t«ng mãng trô cÇu tr­íc khi tiÕn hµnh c«ng viÖc hä biÕt ®­îc mét c¸ch râ rµng chi phÝ vËt liÖu, nh©n c«ng cho 1m3, trong ®ã: + V÷a: 1,025m3 + Gç v¸n: 0,017m3 + §inh: 1,00Kg + §inh ®Øa: 0,45Kg + Nh©n c«ng: 3,38, bËc thî 3,5/7 C¨n cø vµo ®Þnh møc nµy khi tiÕn hµnh c«ng viÖc ®éi nhãm c«ng nh©n chØ ®­îc phÐp sö dông chi phÝ vËt liÖu ®ã cho c«ng viÖc mµ m×nh nhËn. Trong tr­êng hîp sö dông qu¸ sè l­îng vµ vËt t­ theo ®Þnh møc mµ viÖc ®ã kh«ng cã sù gi¶i thÝch vµ chÊp nhËn. TrÝch ®Þnh møc lao ®éng chi tiÕt cña c«ng ty c¬ giíi vµ x©y l¾p 13 TT H¹ng môc §.vÞ K.l­îng CÊp bËc CV §Þnh møc L.®éng/1 §.vÞ SP Chi phÝ TL/1 §.vÞ SP 1 Thi c«ng nÒn ®Êt më réng md 1 4 0,75 157.500 2 §µo ®Êt b»ng m¸y VC300 m3 1 3,5 0,0403 4.742 3 §µo ®Êt b»ng m¸y VC1000 m3 1 3,5 0,226 5.000 4 §µo bïn c¸t thñ c«ng m3 1 3 1,25 12.637 5 §µo ®Êt K90 b»ng m¸y m3 1 3,5 0,0403 5.785 6 Mãng ®­êng ®¸ héc (30cm) m2 1 3,5 0,191 4.298 7 MÆt ®­êng ®¸ r¨m l¸ng nhùa m2 1 4 0,147 12.300 8 L¸ng nhùa dµy 2cm m2 1 3,5 0,3 5.700 9 Mãng mÆt ®­êng asphal m2 1 4 2,1 16.698 10 Mãng cèng ®¬n md 1 3 1,8 23.883 11 Mãng cèng ®«i md 1 3,5 4,9 35.637 12 Cèng 100 f100 md 1 4 5,2 96.055 13 Cèng BTCT f60 md 1 3,5 1,6 82.083 14 C¾t ®Ëp ph¸ cäc cäc 1 3,5 12 118.535 15 §æ Bªt«ng mãng, cét, mè, trô cÇu m3 1 3,5 6,02 22.837 VÝ dô: Víi møc thi c«ng nÒn ®­êng më réng trªn th× ®Ó hoµn thµnh 1m3 nÒn ®­êng th× chi phÝ nh©n c«ng ph¶i mÊt 0,75 c«ng, nÕu ta tÝnh ra mét c«ng lµ 21.000® th× chi phÝ nh©n c«ng cho 1m3 x©y dùng nÒn ®­êng më réng lµ: 21.000 x 0,75 = 157.500®. c. NhËn xÐt chung Nh×n chung t¹i C«ng ty c¬ giíi vµ x©y l¾p sè 13 vµ C«ng ty t­ vÊn ®Çu t­ vµ tµi chÝnh ®­êng thuû ®· kh¸ tiÕn bé trong viÖc ¸p dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng kho¸n. §èi víi C«ng ty c¬ giíi vµ x©y l¾p sè 13 viÖc ¸p dông chÕ ®é tr¶ l­¬ng kho¸n ®· mang l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Sau mÊy n¨m ¸p dông c¬ chÕ kho¸n trong c«ng ty ®· cã h¬n 80 s¸ng kiÕn c¶i tiÕn kü thuËt hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, lîi nhuËn cña c«ng ty ngµy cµng t¨ng. Lîi nhuËn 1998: 730.682 (ngh×n ®ång) Lîi nhuËn 1999: 2.453.829 (ngh×n ®ång) Lîi nhuËn 2000: 3.786.213 (ngh×n ®ång) Nhê cã sù t¨ng tr­ëng trªn dÉn ®Õn t¨ng quÜ phóc lîi, t¨ng tiÒn l­¬ng b×nh qu©n, mang l¹i lîi nhuËn cao cho c«ng ty. §Õn víi C«ng ty t­ vÊn ®Çu t­ vµ tµi chÝnh ®­êng thuû cßn nhiÒu mÆt h¹n chÕ h¬n. C«ng ty kh«ng cã s¸ng kiÕn hay nh÷ng sù thay ®æi m¹nh d¹n hîp víi "chiÕn l­îc" nªn hiÖu qu¶ mang l¹i lµ kh«ng cao. Tuy vËy xÐt qua c¸ch tr¶ l­¬ng kho¸n cña c«ng ty chóng ta thÊy nã phï hîp víi bé phËn nhËn l­¬ng kho¸n. TiÕn hµnh chia c¸c quÜ l­¬ng kho¸n vÒ c¸c nhãm bé phËn theo tæng hÖ sè chøc danh, chÊt l­îng c«ng t¸c vµ % hoµn thµnh kÕ ho¹ch sau ®ã míi chia l­¬ng tíi c¸ nh©n. Nh÷ng ®iÒu nµy chøng tá tiÒn l­¬ng ®ang ®­îc ghi tr¶ theo chÊt l­îng, sè l­îng lao ®éng khuyÕn khÝch ®­îc ng­êi lao ®éng trong c«ng t¸c. Tuy nhiªn vÉn cßn tån t¹i mét chót v­íng m¾c t¹i c¶ 2 c«ng ty. T¹i C«ng ty c¬ giíi vµ x©y l¾p sè 13 cßn mét sè tån t¹i khi ¸p dông tr¶ l­¬ng kho¸n: Khi c¸c ®éi tr­ëng, tæ tr­ëng nhËn kho¸n víi c«ng ty th× hä sÏ t×m mäi c¸ch ®Ó hoµn thiÖn c«ng viÖc nh»m ®¹t lîi nhuËn tèi ®a, ë ®©y xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng cã nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái tay nghÒ, kü thuËt cao, t¹i ®éi ph©n x­ëng kh«ng cã khi ®ã buéc ph¶i thuª c«ng nh©n ngoµi vµ ®iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc thiÕu gi¶ t¹o ®èi víi c«ng nh©n biªn chÕ. §Þnh møc ch­a s¸t víi thùc tÕ, ®Þnh møc Nhµ n­íc vµ ®Þnh møc trong thùc tÕ chªnh lÖch ®¸ng kÓ. Tæ chøc phôc vô ch­a hoµn toµn hîp lý. T¹i C«ng ty t­ vÊn ®Çu t­ vµ tµi chÝnh ®­êng thuû vÉn cßn nhiÒu ®iÓm ch­a thÝch hîp. L­¬ng kho¸n nhãm chia cho c¸c c«ng nh©n trong nhãm cßn tån t¹i tÝnh b×nh qu©n, cßn lµ mét h¹n chÕ trong c¸ch tÝnh to¸n ta cã thÓ hoµn thiÖn. Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh cßn nhiÒu mÆt h¹n chÕ ®Æc biÖt trong c¸ch tÝnh ®iÓm n¨ng suÊt, cÇn hoµn thiÖn mÆt h¹n chÕ nµy ®Ó trong thêi gian tíi c«ng t¸c tiÒn l­¬ng cña c«ng ty ®¹t hiÖu qu¶ h¬n. Tãm l¹i 2 c«ng ty ®· biÕt t¹o ra mét chÕ ®é tr¶ l­¬ng kho¸n t­¬ng ®èi hîp lý vµ phï hîp víi hä, võa mang l¹i lîi Ých cho ng­êi lao ®éng ®ång thêi còng mang l¹i lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. B. Tr¶ l­¬ng theo thêi gian C¶ 4 c«ng ty nªu trªn ®Òu ®ang ¸p dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian cho nh÷ng c¸n bé c«ng nh©n viªn lµm c«ng t¸c qu¶n lý gi¸n tiÕp t¹i c«ng ty vµ c¸c trung t©m, chi nh¸nh, phßng nh­: - Gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc c«ng ty - C¸n bé c«ng nh©n viªn lµm viÖc t¹i c¸c phßng tæ chøc c¸n bé vµ phßng tµi chÝnh kÕ to¸n, nh©n viªn v¨n phßng TiÒn l­¬ng thêi gian cã 3 lo¹i: l­¬ng gi¸, l­¬ng ngµy vµ l­¬ng th¸ng c¸c c«ng ty ®¸ng ¸p dông h×nh thøc l­¬ng th¸ng. C«ng thøc tÝnh l­¬ng theo thêi gian: TLi = Trong ®ã: TLi : tiÒn l­¬ng th¸ng cña ng­êi thø i K: hÖ sè tiÒn l­¬ng, K thay ®æi khi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty, trung t©m, chi nh¸nh thay ®æi. Lcb : hÖ sè theo thang b¶ng l­¬ng cña CBCNV ®ang ®­îc h­ëng x møc l­¬ng tèi thiÓu do ChÝnh phñ quy ®Þnh. Riªng ®èi víi nh÷ng nh©n viªn lµm c«ng viÖc t¹p vô, phôc vô vµ mét sè c«ng viÖc cô thÓ kh¸c ®­îc tr¶ tiÒn l­¬ng hµng th¸ng cè ®Þnh trªn c¬ së hîp ®ång lao ®éng kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó tr¶ l­¬ng cho c¸c ®èi t­îng h­ëng l­¬ng thêi gian, c¨n cø vµo hÖ sè thang, b¶ng l­¬ng theo quy ®Þnh Nhµ n­íc. D­íi ®©y lµ b¶ng l­¬ng viªn chøc, chuyªn m«n nghiÖp vô thõa hµnh, phôc vô ë c«ng ty. Cô thÓ c«ng ty may X40. §¬n vÞ: 1.000® Chøc danh 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1. Chuyªn viªn cao cÊp, kinh tÕ viªn cao cÊp, kü s­ cao cÊp - HÖ sè 4,57 4,86 5,15 5,44 - Møc l­¬ng 1/1/2000 822,6 874,8 927,0 979,2 2. Chuyªn viªn chÝnh, kinh tÕ viªn chÝnh, kü s­ chÝnh - HÖ sè 3,26 3,54 3,82 4,10 4,66 - Møc l­¬ng 1/1/2000 586,8 637,2 687,6 738,0 838,8 3. Chuyªn viªn, kinh tÕ viªn, kü s­ - HÖ sè 1,78 2,02 2,26 2,50 2,74 2,98 3,23 3,48 - Møc l­¬ng 1/1/2000 320,4 363,6 406,8 450,0 493,2 536,4 581,4 626,4 4. C¸n sù kü thuËt viªn - HÖ sè 1,46 1,58 1,70 1,82 1,94 2,06 2,18 2,30 2,42 2,55 2,68 2,81 - Møc l­¬ng 1/1/2000 262,8 284,4 306,0 327,6 349,2 370,8 392,4 414,0 435,6 459,0 482,4 505,8 5. Nh©n viªn v¨n th­ - HÖ sè 1,22 1,31 1,40 1,49 1,58 1,67 1,76 1,85 1,94 2,03 2,12 2,21 - Møc l­¬ng 1/1/2000 219,6 235,8 252,0 268,2 284,4 300,6 316,8 333,0 349,2 365,4 381,6 397,8 6. Nh©n viªn phôc vô - HÖ sè 1,00 1,09 1,18 1,27 1,36 1,45 1,54 1,63 1,72 1,81 1,90 1,99 - Møc l­¬ng 1/1/2000 180,6 196,2 212,4 228,6 244,8 261,0 277,2 293,4 309,6 325,8 342,0 358,2 ¸p dông c¸ch nµy thÓ hiÖn tÝnh linh ho¹t tr¶ l­¬ng, nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay khi c«ng viÖc kinh doanh kh«ng cè ®Þnh mµ lu«n cã sù thay ®æi trong ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn thÞ tr­êng, x©y dùng tiÕn ®é kinh doanh,... Trong c¸c c«ng ty, hÖ sè l­¬ng c¬ b¶n ®­îc quy ®Þnh nh­ sau: Chøc danh HÖ sè l­¬ng Gi¸m ®èc 3,15 Phã gi¸m ®èc 2,85 Chuyªn viªn, kinh tÕ viªn 1,90 Nh©n viªn v¨n th­ 1,35 .... Tõ c«ng thøc tÝnh l­¬ng thêi gian do c¸c Tæng c«ng ty chØ thÞ xuèng, c¸n bé phßng tæ chøc lao ®éng tÝnh ra tiÒn l­¬ng cho tõng ng­êi theo h­ëng h×nh thøc l­¬ng thêi gian. Ta xÐt mét vÝ dô cô thÓ sau: ChÞ NguyÔn ThÞ Oanh lµ c¸n bé qu¶n lý cã bËc l­¬ng 5/8 nªn hÖ sè trong b¶ng l­¬ng lµ 2,74 th¸ng 4/2000 chÞ Oanh cã ngµy c«ng thùc tÕ lµ 26 ngµy. VËy tiÒn l­¬ng chÞ nhËn ®­îc lµ: Víi hÖ sè l­¬ng K = 1,90 ¸p dông c¸c h×nh thøc Ti = Nªn tiÒn l­¬ng nhËn ®­îc = = 937.808® Nh­ng ®©y lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng mang rÊt nhiÒu nh­îc ®iÓm vµ nã kh«ng thÝch øng ®­îc víi t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi hiÖn nay. Do c¸ch tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng chØ c¨n cø vµo l­¬ng cÊp bËc vµ ngµy c«ng thùc tÕ cho nªn tiÒn l­¬ng nhËn ®­îc ch­a g¾n víi hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Tõ ®ã xuÊt hiÖn ng­êi lao ®éng chØ ®Õn c«ng ty chÊm c«ng vµ ®Ó lÜnh th­ëng cßn hiÖu suÊt lµm viÖc kh«ng cao, l·ng phÝ thêi gian kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc ng­êi lao ®éng thùc sù cè g¾ng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ lµm viÖc. VÝ dô: Nhµ m¸y in Diªn Hång tr¶ l­¬ng theo thêi gian: STT Chøc danh Thêi gian lµm viÖc Thêi gian kh«ng lµm viÖc 1 Tr­ëng phßng 436 89 2 Phã phßng 445 135 3 Nh©n viªn Marketing 315 176 4 Nh©n viªn quÐt dän 214 124 5 Trî lý 238 126 Tõ ®ã ta tÝnh ra tû lÖ thêi gian lµm viÖc trong ngµy. Tuy vËy th× h×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy l¹i khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng ®i lµm ®Çy ®ñ. PhÇn III Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c tr¶ l­¬ng I. Hoµn thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn tæ chøc tiÒn l­¬ng C«ng t¸c tæ chøc tiÒn l­¬ng chØ hîp lý khi nã cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tèt cho viÖc thùc hiÖn, khi c¸c yªu cÇu vµ nguyªn t¾c cña tæ chøc tiÒn l­¬ng ®­îc ph¸t huy ®Çy ®ñ th× viÖc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng sÏ ®¹t hiÖu qu¶ cao. Ngoµi ra cßn mét sè biÖn ph¸p kh¸c nh­ ph©n tÝch c«ng viÖc ®¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc, ®Þnh møc,... D­íi ®©y lµ mét sè ý kiÕn vÒ ®iÒu kiÖn tæ chøc tiÒn l­¬ng. 1. Ph©n tÝch c«ng viÖc Ph©n tÝch c«ng viÖc lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cho viÖc tr¶ l­¬ng ®­îc phï hîp. Cã thÓ nãi ë mét sè c«ng ty hiÖn nay cßn ch­a cã b¶ng m« t¶ c«ng viÖc ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu; hay ch­a cã b¶ng tiªu chuÈn thùc hiÖn c«ng viÖc. Em xin cã ý kiÕn ®Ó kh¾c phôc ®iÒu nµy nh­ sau: + X¸c ®Þnh c«ng viÖc cÇn ph©n tÝch lªn danh môc vÒ nh÷ng viÖc sÏ ®­îc ph©n tÝch trong thêi gian tíi. + ThiÕt kÕ c¸c biÓu mÉu ghi chÐp, b¶ng c©u hái cÇn thiÕt, thu nhËp th«ng tin phï hîp víi môc ®Ých ph©n tÝch c«ng viÖc. + TiÕn hµnh thu thËp th«ng tin b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p kÕt hîp. + Sö dông c¸c th«ng tin ®Ó lËp nªn c¸c v¨n b¶n cÇn thiÕt. Nh×n chung cÇn thu thËp ®­îc 3 m¶ng th«ng tin sau: + LiÖt kª ®Çy ®ñ vÒ nhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm, nh÷ng c«ng viÖc cÇn lµm, nªu môc ®Ých, lý do thùc hiÖn nhiÖm vô, ­íc tÝnh thêi gian thùc hiÖn c«ng viÖc, tÇm quan träng cña tõng nhiÖm vô so víi tõng c«ng viÖc kh¸c. + T­ liÖu vÒ hµnh vi mèi quan hÖ ph¶i thùc hiÖn, c¸c ®iÒu kiÖn cña c«ng viÖc. + C¸c kh¶ n¨ng, kü n¨ng cÇn cã cho viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc. §Ó thu thËp ®­îc th«ng tin ph¶i sö dông mét sè ph­¬ng ph¸p nh­: quan s¸t, ghi chÐp c¸c sù kiÖn ngÉu nhiªn, nhËt ký. Sau cïng ta thiÕt kÕ ra b¶n thiÕt kÕ c«ng viÖc. B¶n m« t¶ c«ng viÖc: PhÇn x¸c ®Þnh c«ng viÖc: chøc danh, m· sè c«ng viÖc, ngµy x©y dùng n¬i thùc hiÖn c«ng viÖc, cÊp h¹ng c«ng viÖc. PhÇn tãm t¾t c«ng viÖc cho biÕt c«ng viÖc ®ã lµ g×, thùc hiÖn nh­ thÕ nµo, nh÷ng ho¹t ®éng c¬ b¶n cÇn thùc hiÖn vµ nh÷ng tr¸ch nhiÖm. C¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc: sè giê lµm viÖc, ph­¬ng tiÖn ®i l¹i, c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c cã liªn quan. 2. §¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc §¸nh gi¸ mét c¸ch cã hÖ thèng vµ chÝnh thøc t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng viÖc ë tõng ng­êi lao ®éng dùa trªn viÖc so s¸nh c¸c tiªu chuÈn ®· ®­îc x©y dùng tr­íc vµ th¶o luËn kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ tõng ng­êi lao ®éng. Tõ kÕt qu¶ cña c«ng t¸c ph©n tÝch c«ng viÖc, x©y dùng lªn tiªu chuÈn thùc hiÖn c«ng viÖc ®ã lµ hÖ thèng c¸c chØ tiªu c¶ vÒ chÊt l­îng vµ sè l­îng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c yªu cÇu cña sù h×nh thµnh tèt c¸c nhiÖm vô ®­îc qui ®Þnh trong b¶n m« t¶ c«ng viÖc. HÖ thèng ®¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc tèt cÇn ph¶i ®¹t 5 yªu cÇu: tÝnh phï hîp, tÝnh nh¹y c¶m, tÝnh tin cËy, tÝnh thùc tiÔn vµ tÝnh ®­îc chÊp nhËn. 3. Ph©n c«ng hiÖp t¸c lao ®éng Ph©n c«ng ng­êi lao ®éng thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh ®Ó ®¹t kÕt qu¶ tèt. Ph©n c«ng cµng chi tiÕt th× viÖc hiÖp t¸c ng­êi lao ®éng cµng cã hiÖu qu¶ do vËy sÏ tr¸nh ®­îc l·ng phÝ lao ®éng, l·ng phÝ thêi gian lµm viÖc gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ mçi ng­êi lao ®éng râ rµng h¬n. Do vËy c«ng t¸c tr¶ l­¬ng chÝnh x¸c h¬n. Th«ng qua viÖc quan s¸t ®¸nh gi¸ cô thÓ tõng ng­êi lao ®éng xem ng­êi ®ã cã thùc hiÖn tèt c«ng viÖc kh«ng? Cã ®¶m b¶o vÒ tr×nh ®é n¨ng lùc kü n¨ng, chuyªn m«n vµ cã phï hîp vÒ mÆt søc khoÎ kh«ng? NÕu phï hîp th× cø ®Ó ng­êi lao ®éng ®ã thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh, nÕu kh«ng sÏ tiÕn hµnh bè trÝ lµm c«ng viÖc kh¸c víi møc ®é nhÑ h¬n hoÆc tiÕn hµnh ®µo t¹o l¹i ®èi víi nh÷ng ng­êi cã kh¶ n¨ng gióp hä tu d­ìng, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n. 4. §Þnh møc lao ®éng Mét ®Þnh møc lao ®éng khoa häc sÏ cã t¸c dông tÝnh cùc tíi néi dung ®ang tæ chøc tiÒn l­¬ng x¸c ®Þnh ®­îc møc biªn chÕ x¸c thùc sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho thùc hiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cña bÊt kú doanh nghiÖp nµo. II. Mét sè ý kiÕn kh¸c Môc tiªu chñ yÕu cña mäi doanh nghiÖp lµ lµm sao ®¹t ®­îc møc lîi nhuËn cao vµ chi phÝ tèi thiÓu, nh­ng tiÒn l­¬ng tr¶ cho nh©n viªn ph¶i ®¶m b¶o vÒ mÆt chÊt l­îng cuéc sèng cho hä. Do ®ã viÖc ph©n tÝch tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng ph¶i c¨n cø trªn b¶ng ph©n tÝch c«ng viÖc mét c¸ch khoa häc. NÕu cÇn ®­a ra 3 m¶ng th«ng tin sau: VÒ tr¸ch nhiÖm c«ng viÖc: liÖt kª ®Çy ®ñ tr¸ch nhiÖm, c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn cña ng­êi lao ®éng, ph¶i chØ ra môc ®Ých lý do thùc hiÖn nhiÖm vô, thêi gian ­íc tÝnh to¸n c«ng viÖc. VÒ c¸c ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c«ng viÖc nh­ ph­¬ng tiÖn m¸y mãc thiÕt bÞ vµ ®iÒu kiÖn m«i tr­êng lµm viÖc. VÒ kü n¨ng, kü s¶o, møc ®é hiÓu biÕt, thµnh th¹o trong c«ng viÖc tõ ®ã ®¸nh gi¸ ®­îc møc ®é phøc t¹p tr¸ch nhiÖm cña mçi lo¹i c«ng viÖc ®Ó tõ ®ã ph©n lo¹i xÕp bËc l­¬ng sao cho phï hîp víi hÖ sè chøc danh kh¸c nhau ®Ó tiÕn hµnh tr¶ l­¬ng. Mét b¶ng ph©n tÝch c«ng viÖc khoa häc sÏ t¹o cho viÖc øng dông tèt kh«ng nh÷ng chØ ë lÜnh vùc tr¶ l­¬ng mµ cßn t¸c dông trong c«ng t¸c tuyÓn m« tuyÓn chän. Ngoµi ra ®Ó æn ®Þnh ®­îc s¶n xuÊt kinh doanh n¾m b¾t nhu cÇu thÞ tr­êng th× c«ng ty cÇn t×m hiÓu nghiªn cøu nhu cÇu thÞ tr­êng ®Ó ®Ò ra kÕ ho¹ch hµng n¨m, t×m ®­îc ®Þa bµn chiÕm ®­îc ®Ó hîp t¸c s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. C¸c doanh nghiÖp nªn t×m biÖn ph¸p sao cho phï hîp ®Ó t¨ng doanh thu më réng hîp t¸c trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Ó t¨ng c­êng më réng vÒ mÆt thÞ tr­êng. Nãi tãm l¹i tõ c¸c biÖn ph¸p trªn ®©y ta cµng thÊy râ: TiÒn l­¬ng lµ mét vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi phøc t¹p liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc lµm vµ ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng. Do vËy viÖc tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ë c¸c doanh nghiÖp lµ vÊn ®Ò ®¸ng ®­îc quan t©m. KÕt luËn Trong nhiÒu n¨m qua c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng ®· cã nhiÒu ®æi míi vµ thu hót ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu ®¸ng khÝch lÖ. Tr­íc hÕt nhËn thøc cña mét ng­êi qu¶n lý kinh tÕ th× vai trß cña tiÒn l­¬ng lµ rÊt quan träng nã quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn ng­êi lao ®éng. NÕu sö dông tiÒn l­¬ng ®óng ®¾n th× sÏ khuyÕn khÝch ®­îc ng­êi lao ®éng mang l¹i hiÖu qu¶ vÒ nhiÒu mÆt. Muèn vËy, nh÷ng nhµ qu¶n lý ë mçi doanh nghiÖp ph¶i biÕt ¸p dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng hîp lý xÐt trªn mäi yÕu tè ¶nh h­ëng nh»m ®¶m b¶o mèi quan hÖ gi÷a ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng vÒ tiÒn l­¬ng. ViÖt Nam ®ang tõng b­íc héi nhËp vµ ph¸t triÓn víi thÕ giíi ®Ó ngµy cµng ®æi míi nh»m n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho ng­êi d©n. V× vËy ë mçi lÜnh vùc kh¸c nhau ®Òu ph¶i t×m mét h­íng ®i míi tèt nhÊt ®Ó cã thÓ dùa vµo ®ã vµ ph¸t triÓn. VÒ c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng nãi riªng th× chóng ta còng cÇn ph¶i häc hái tÝch luü kinh nghiÖm ®Ó dÇn dÇn ®æi míi sao cho phï hîp thÝch øng ®Ó nh»m mang l¹i mét møc sèng vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn cao h¬n cho ng­êi lao ®éng ®ång thêi mang l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt trong s¶n xuÊt kinh doanh. §Êt n­íc ®ang tr«ng chê vµo thÕ hÖ trÎ, ®Æc biÖt lµ c¸n bé qu¶n lý cã n¨ng lùc vµ tr×nh ®é. Lµ sinh viªn qu¶n lý kinh tÕ chóng ta ph¶i lu«n trau dåi kiÕn thøc, tËn dông thêi gian vµ n©ng cao n¨ng lùc ®Ó theo kÞp víi sù tiÕn triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc trong thêi kú ®æi míi - thÕ giíi cña sù v¨n minh giµu cã vµ c«ng b»ng ./. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ lao ®éng 2. Gi¸o tr×nh Tæ chøc lao ®éng khoa häc 3. Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ nh©n lùc 4. T¹p chÝ lao ®éng x· héi 5. Bé LuËt lao ®éng 6. Kinh tÕ chÝnh trÞ 7. Mét sè LuËn v¨n K37 - 38 8. Mét sè tµi liÖu kh¸c. môc lôc