Đề tài Các biện pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động ngân hàng ở Việt nam

Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 2 néI DUNG PhÇn I: Lý luËn vÒ nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n Hµng 3 I/ Tæng quan vÒ c¸c nghiÖp vô trong ho¹t ®éng ng©n hµng 3 1. Kh¸i niÖm 3 2. Nh÷ng nghiÖp vô chñ yÕu trong ho¹t ®éng ng©n hµng 3 II/ Rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng 5 1. Rñi ro 5 2. Rñi ro tån t¹i kh¸ch quan trong ho¹t ®éng ng©n hµng 5 III/ Nh÷ng rñi ro ®Æc thï trong ho¹t ®éng ng©n hµng 6 1. Rñi ro tÝn dông 6 2. Rñi ro l·i suÊt 8 3. Rñi ro hèi ®o¸i 9 4. Rñi ro thanh to¸n 10 5. Rñi ro nguån vèn 11 6. Rñi ro ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng 12 7. Rñi ro c«ng nghÖ ho¹t ®éng 12 8. Rñi ro quèc gia 13 PHÇn II: thùc tr¹ng ho¹t ®éng ng©n hµng cña ViÖt nam vµ biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng 14 I/ Thùc tr¹ng ho¹t ®éng ng©n hµng ë ViÖt nam trong thêi gian qua 14 II/ Mét sè biÖn ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro 17 KÕt luËn 24 Tµi liÖu tham kh¶o 25  lêi nãi ®Çu Sù ra ®êi ho¹t ®éng ng©n hµng ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt trong lÞch sö ph¸t triÓn vµ tiÕn bé cña con ng­êi. Lªnin ®· coi sù ra ®êi ng©n hµng nh­ ”Sù ph¸t minh ra löa” hay “Sù ph¸t minh ra b¸nh xe”. Vai trß to lín cña ho¹t ®éng ng©n hµng ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ x· héi ®­îc xuÊt ph¸t tõ chÝnh nh÷ng ®Æc tr­ng cña nã. Ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng lµ mét lÜnh vùc kinh doanh ®Æc biÖt bëi hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh kinh doanh lµ tiÒn tÖ-lo¹i hµng ho¸ cã tÝnh nh¹y c¶m vµ søc cuèn hót ®Æc biÖt. ChÝnh tÝnh ®Æc biÖt riªng cã nµy cña tiÒn tÖ mµ ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng võa lµ mét lo¹i ho¹t ®éng ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt lín ®èi víi nÒn kinh tÕ, võa lµ mét lÜnh vùc mµ kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro cao. Nghiªn cøu vÒ rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng lµ mét viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i cña ViÖt nam. ViÖc nghiªn cøu nµy sÏ cho ta thÊy râ ®­îc c¸c lo¹i rñi ro, nguyªn nh©n xuÊt hiÖn rñi ro vµ hËu qu¶ cña nã, vµ ®Ó tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu, thiÕt thùc nh»m h¹n chÕ rñi ro, gi¶m thiÓu tæn thÊt cho hÖ thèng ng©n hµng. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò trong lý thuyÕt còng nh­ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam, em m¹nh d¹n lùa chän ®Ò tµi nghiªn cøu: "C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng ë ViÖt nam" vµ cho r»ng viÖc t×m hiÓu vµ nghiªn cøu v¸n ®Ò nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi mét sinh viªn khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh cña tr­êng §¹i häc KTQD. MÆc dï ®· cã sù gióp ®ì hÕt søc nhiÖt t×nh vÒ mÆt khoa häc còng nh­ tµi liÖu phôc vô bµi viÕt cña c« gi¸o TS. NguyÔn ThÞ BÊt, nh­ng do kiÕn thøc cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt cña em sÏ kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt cÇn bæ sung. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt ®­îc hoµn chØnh h¬n. Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n. Sinh viªn: Ph¹m Thu H­¬ng PhÇn I Lý luËn vÒ nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng I/ Tæng quan vÒ c¸c nghiÖp vô trong ho¹t ®éng ng©n hµng 1/ Kh¸i niÖm Khi nghiªn cøu vÒ ng©n hµng, do cã sù x©m nhËp m¹nh mÏ cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh phi ng©n hµng vµ sù ph¸t triÓn ®a d¹ng cña b¶n th©n ngµnh ng©n hµng nªn rÊt khã ®Ó ®­a ra mét ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c, ng¾n gän vÒ ng©n hµng. ë ViÖt Nam, luËt c¸c tæ chøc tÝn dông ®· ®­a ra mét ®Þnh nghÜa vÒ ng©n hµng nh­ sau: Ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ®­îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan. Trong ®ã ho¹t ®éng ng©n hµng lµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng víi néi dung th­êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi, sö dông sè tiÒn nµy ®Ó cÊp tÝn dông vµ cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n. HÖ thèng ng©n hµng hiÖn nay ®­îc chia thµnh hai bé phËn chÝnh: Ng©n hµng Trung ¦¬ng vµ c¸c ng©n hµng trung gian. V× sù liªn ®èi mËt thiÕt víi nhau trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh, nhiÒu tæ chøc kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng nh­ng còng tham gia vµo ho¹t ®éng cho vay vµ kinh doanh tiÒn tÖ nh­ c¸c tæ chøc tÝn dông, c«ng ty B¶o hiÓm, c«ng ty Tµi chÝnh, c¸c quü tiÒn tÖ... ®­îc nhiÒu n­íc xem nh­ lµ bé phËn thø ba cña hÖ thèng ng©n hµng . 2/ Nh÷ng nghiÖp vô chñ yÕu cña ng©n hµng Nh­ phÇn trªn ®· nghiªn cøu, hÖ thèng ng©n hµng hiÖn nay ®­îc chia thµnh hai bé phËn chÝnh, vµ mçi bé phËn nµy sÏ thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng riªng cã cña nã. ë tÊt c¶ c¸c n­íc, Ng©n hµng Trung ¦¬ng lµ c¬ quan duy nhÊt ph¸t hµnh giÊy b¹c ®Ó ®­a vµo l­u hµnh trong nÒn kinh tÕ. Nã cã nhiÖm vô lµ tæ chøc in tiÒn vµ ®­a khèi l­îng tiÒn giÊy vµo trong l­u th«ng th«ng qua kªnh cÇn thiÕt, ®ång thêi lùa chän, tiªu huû c¸c ®ång tiÒn kh«ng ®ñ tiªu chuÈn l­u hµnh vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu tiÒn theo mÖnh gi¸ gi÷a c¸c vïng cña ®Êt n­íc gi÷a c¸c thêi kú kh¸c nhau. Bªn c¹nh ®ã, Ng©n hµng Trung ­¬ng cßn ®ãng vai trß lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng thùc hiÖn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ Ng©n hµng Trung ¦¬ng më tµi kho¶n vµ qu¶n lý tiÒn göi cho hÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, hay Ng©n hµng Trung ¦¬ng cã thÓ cho vay ®èi víi c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. MÆt kh¸c, Ng©n hµng Trung ¦¬ng còng cßn lµ ng©n hµng cña Nhµ n­íc; ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Trung ¦¬ng ®Æt d­íi sù kiÓm so¸t vµ ®iÒu hµnh cña c¬ quan Nhµ n­íc, ®ång thêi Ng©n hµng Trung ¦¬ng còng thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña c¶ hÖ thèng ng©n hµng. H¬n n÷a, Ng©n hµng Trung ¦¬ng cßn thay mÆt cho Nhµ n­íc trong viÖc thùc hiÖn mét sè quan hÖ ®èi víi n­íc ngoµi nh­ thùc hiÖn viÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh vÒ tÝn dông, tiÒn tÖ ®èi víi Ng©n hµng Trung ¦¬ng c¸c n­íc hoÆc c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ mµ c¸c n­íc tham gia. Ng©n hµng Trung ¦¬ng còng cã quan hÖ chÆt chÏ ®èi víi Kho b¹c Nhµ n­íc trong viÖc thùc hiÖn c¸c kho¶n chi tiªu cho ChÝnh phñ. Cßn vÒ c¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng trung gian, trong ®ã ®iÓn h×nh lµ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i th× cã thÓ chia thµnh ba nhãm ho¹t ®éng chÝnh; ®ã lµ ho¹t ®éng tËp trung huy ®éng vèn, ho¹t ®éng sö dông vèn vµ c¸c ho¹t ®éng trung gian kh¸c. VÒ ho¹t ®éng tËp trung huy ®éng vèn, ng©n hµng cã thÓ t¹o lËp nguån vèn th«ng qua ho¹t ®éng më tµi kho¶n tiÒn göi cho kh¸ch hµng, ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu ng©n hµng, hoÆc ®i vay c¸c ng©n hµng kh¸c. Vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng Th­¬ng m¹i cã thÓ ®­îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh­ do Nhµ n­íc cÊp, do c¸c cæ ®«ng gãp vèn hoÆc cña c¸c bªn liªn doanh; ngoµi ra, vèn chñ s¬ h÷u cßn cã thÓ do ng©n hµng më réng c¸c ho¹t ®éng nh­ lµm dÞch vô, ®¹i lý... VÒ ho¹t ®éng sö dông vèn, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cã thÓ cho vay. §©y ho¹t ®éng chñ yÕu cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ nã còng ph¶n ¸nh ®óng tÝnh chÊt cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i lµ huy ®éng vèn ®Ó cho vay. Bªn c¹nh ®ã, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i còng cã thÓ ®Çu t­ kinh doanh chøng kho¸n, ®Çu t­ tµi s¶n cè ®Þnh ... Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cßn thùc hiÖn mét sè ho¹t ®éng trung gian kh¸c nh­ lµm trung gian thanh to¸n cho kh¸ch hµng, chuyÓn tiÒn cho kh¸ch hµng, t­ vÊn, m«i giíi chøng kho¸n... ChÝnh v× nh÷ng ®Æc tr­ng trong ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i nh­ nªu trªn mµ nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng th­êng g¾n liÒn víi c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i . II/ Rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng 1/ Rñi ro Rñi ro trong kinh doanh ®­îc hiÓu lµ nh÷ng thiÖt h¹i trong kinh doanh cã thÓ n»m ngoµi kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña ®¬n vÞ kinh doanh. Tõ ®ã ta cã nhËn xÐt: - Kh«ng ®­îc coi tÊt c¶ c¸c thiÖt h¹i trong kinh doanh lµ rñi ro trong kinh doanh - Møc ®é rñi ro phô thuéc nhiÒu vµo tr×nh ®é qu¶n lý thùc cã cña ®¬n vÞ. - Rñi ro ®­îc g©y ra bëi nhiÒu nguyªn nh©n: kh¸ch quan, chñ quan,cã rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng vµ rñi ro tù nhiªn, nh­ng dï lµ lo¹i rñi ro nµo còng ®Òu cã kh¶ n¨ng phßng ngõa víi c¸c biÖn ph¸p cã thÓ kh¸c nhau. 2/Rñi ro tån t¹i kh¸ch quan trong ho¹t ®éng ng©n hµng Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, kinh doanh vµ rñi ro lµ hai ph¹m trï cÆp ®«i. Kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ®· lµm ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, t¹o sù b×nh ®¼ng trong ho¹t ®éng cña c¸c thµnh phÇn nµy vµ thóc ®Èy sù c¹nh tranh lÉn nhau mét c¸ch lµnh m¹nh. Rñi ro tuy lµ sù bÊt tr¾c g©y thiÖt h¹i kh«ng mong ®îi song l¹i lµ hiÖn t­îng dång hµnh víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh. Rñi ro xuÊt hiÖn ë nh÷ng ®iÓm yÕu, kÐm hiÖu qu¶, mÊt c©n ®èi trong ph¸t triÓn kinh tÕ. Rñi ro võa lµ nguyªn nh©n, võa lµ hËu qu¶ cña nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ kh«ng cã hiÖu qu¶. Nã t¹o tiÒn ®Ò cho qu¸ tr×nh ®µo th¶i tù nhiªn cña c¸c doanh nghiÖp yÕu kÐm, thóc ®Èy sù chÊn chØnh, thÝch nghi cña c¸c doanh nghiÖp, t¹o xu h­íng ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ cã hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng, ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i còng kh«ng n»m ngoµi sù t¸c ®éng trªn. ThËm chÝ, víi ho¹t ®éng ng©n hµng, hÇu nh­ kh«ng cã lo¹i nghiÖp vô nµo, kh«ng cã lo¹i dÞch vô nµo cña ng©n hµng lµ kh«ng cã rñi ro bëi mét lÏ lµ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét ho¹t ®éng rÊt nhËy c¶m, mäi biÕn ®éng trong nÒn kinh tÕ-x· héi ®Òu nhanh chãng t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng, cã thÓ g©y nªn nh÷ng xaã trén bÊt ngê vµ dÉn ®Õn hiÖu qu¶ cña ng©n hµng bÞ gi¶m sót mét c¸ch nhanh chãng. Do vËy, ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lu«n chøa ®ùng nh÷ng rñi ro “tiÒm Èn”, nã cã thÓ xÈy ra bÊt cø lóc nµo. Ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng lµ mét lÜnh vùc ®Æc biÖt do hµng ho¸ cña nã lµ tiÒn tÖ-lo¹i hµng ho¸ cã tÝnh nh¹y c¶m vµ søc cuèn hót rÊt lín; v× vËy mµ rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng còng rÊt lín vµ ®a d¹ng. Do vËy, nhËn thøc râ tõng lo¹i rñi ro, ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn phßng chèng h÷u hiÖu ®Ó h¹n chÕ thÊp nhÊt rñi ro lu«n lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch th­êng xuyªn liªn tôc tån t¹i song song víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng. III/ Nh÷ng rñi ro ®Æc thï trong kinh doanh ng©n hµng 1/Rñi ro tÝn dông NghiÖp vô tÝn dông lµ nghiÖp vô c¬ b¶n cña ng©n hµng; nã th­êng chiÕm phÇn lín trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng c¶ vÒ khèi l­îng c«ng viÖc còng nh­ møc ®é t¹o thuËn lîi. Tû lÖ thuËn víi nã lµ møc ®é rñi ro cña nghiÖp vô nµy còng chiÕm phÇn lín trong tæng møc rñi ro cña ho¹t ®éng ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông ph¸t sinh trong tr­êng hîp ng©n hµng kh«ng thu ®­îc ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ l·i cña kho¶n vay. Nãi c¸ch kh¸c, “rñi ro tÝn dông lµ kh¶ n¨ng x¶y ra do kh¸ch hµng kh«ng thùc hiÖn tr¶ nî theo c¸c ®iÒu kho¶n ®· tháa thuËn trong hîp ®ång tÝn dông”. Rñi ro tÝn dông lµ lo¹i rñi ro lín nhÊt vµ th­êng xuyªn x¶y ra trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông x¶y ra khi bªn ®i vay, trong mét giao dÞch nµo ®ã, kh«ng thùc hiÖn ®­îc viÖc thanh to¸n tiÒn vay theo thêi h¹n vµ ®iÒu kiÖn trong hîp ®ång lµm cho ng­êi cho vay ph¶i g¸nh chÞu tæn thÊt tµi chÝnh. Rñi ro tÝn dông cã mu«n h×nh mu«n vÎ, víi nhiÒu h×nh th¸i, cung bËc kh¸c nhau, chóng tiÒm Èn trong suèt qu¸ tr×nh tr­íc, trong vµ sau khi cho vay vµ biÓu hiÖn ra bªn ngoµi lµ mãn vay kh«ng thu håi ®­îc, nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi, mÊt vèn... §Ó xem xÐt thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông cña mét ng©n hµng, ng­êi ta th­êng ph¶i xÐt ®Õn tû träng nî qu¸ h¹n cao hay thÊp. Trong tû träng nî qu¸ h¹n, ng­êi ta l¹i chia ra tû träng nî qu¸ h¹n d­íi s¸u th¸ng, nî qu¸ h¹n d­íi mét n¨m, nî qu¸ h¹n trªn mét n¨m, nî qu¸ h¹n khã ®ßi, nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi... C¸c tû träng nµy cµng cao th× kh¶ n¨ng b¶o toµn vèn tÝn dông cña ng©n hµng cµng thÊp. Khi nghiªn cøu vÒ c¸c nguyªn nh©n g©y nªn rñi ro tÝn dông, ng­êi ta ®· ®­a ra mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau: nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan. Nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng, th«ng tin kh«ng c©n xøng, sù ®iÒu khiÓn sai lÖch cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Nguyªn nh©n chñ quan lµ nguyªn nh©n tõ phÝa ng©n hµng (mµ chñ yÕu lµ tõ sù yÕu kÐm cña c¸n bé ng©n hµng, c¸c nhµ qu¶n trÞ ®iÒu hµnh kh«ng cã n¨ng lùc, thiÕu kiÓm tra gi¸m s¸t), nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng... Ngµy nay, c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i dï ®· më réng kinh doanh trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau, nh­ng ho¹t ®éng cho vay vÉn lµ nguån c¬ b¶n t¹o nªn thu nhËp cña ng©n hµng. §Æc biÖt, ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ ë ViÖt Nam, ho¹t ®éng cho vay chiÕm tíi 90% ho¹t ®éng cña ng©n hµng, vµ v× thÕ mµ rñi ro tÝn dông lµ vÊn ®Ò cÇn ®­îc quan t©m ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng Th­¬ng m¹i ë n­íc ta hiÖn nay. VÒ b¶n chÊt, rñi ro tÝn dông lµ lo¹i rñi ro ®a d¹ng vµ phøc t¹p, vµ viÖc qu¶n lý vµ phßng ngõa nã rÊt khã kh¨n. Lo¹i rñi ro nµy cã thÓ x¶y ra ë bÊt cø ®©u, bÊt cø lóc nµo. BÊt cø mét rñi ro nµo ®ã cña ho¹t ®éng cho vay còng ®­a ®Õn rñi ro cho ng©n hµng. Ng©n hµng kh«ng thÓ lo¹i trõ kh¶ n¨ng rñi ro, song nÕu ng©n hµng cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé h÷u hiÖu th× cã thÓ ng¨n ngõa rñi ro, h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra. 2/ Rñi ro vÒ l·i suÊt Rñi ro l·i suÊt lµ rñi ro ph¸t sinh khi cã sù biÕn ®éng cña chªnh lÖch l·i suÊt gi÷a l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng víi l·i suÊt ph¶i tr¶ cho viÖc ®i vay, dÉn ®Õn lµm gi¶m thu nhËp cña ng©n hµng. Rñi ro nµy lµ hËu qu¶ cña nh÷ng thay ®æi l·i suÊt. Trong nÒn kinh tÕ, l·i suÊt lµ yÕu tè rÊt nh¹y c¶m ®èi víi biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ; h¬n n÷a, nã lµ c«ng cô trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ cña ChÝnh phñ. V× vËy, rñi ro l·i suÊt lµ rñi ro xuÊt hiÖn th­êng xuyªn trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng . Nh­ vËy, rñi ro l·i suÊt lµ nh÷ng t¸c ®éng do biÕn ®éng l·i suÊt ®èi víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Rñi ro l·i suÊt b¾t nguån tõ mèi quan hÖ qua l¹i cña tµi s¶n Cã, tµi s¶n Nî vµ c¸c hîp ®ång ngo¹i b¶ng. C¬ cÊu tµi s¶n Cã, tµi s¶n Nî sÏ quyÕt ®Þnh t×nh tr¹ng rñi ro l·i suÊt cña mét ng©n hµng. T×nh tr¹ng rñi ro l·i suÊt phô thuéc vµo møc ®é c©n ®èi gi÷a tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî mµ ®iÓn h×nh lµ khi ng©n hµng dïng tµi s¶n Nî ng¾n h¹n hoÆc víi l·i suÊt thay ®æi ®Ó ®Çu t­ vµo tµi s¶n Cã dµi h¹n h¬n víi l·i suÊt cè ®Þnh. Ng©n hµng sÏ gÆp rñi ro khi l·i suÊt ng¾n h¹n t¨ng, chi phÝ ng©n hµng t¨ng lªn trong khi thu nhËp ë tµi s¶n Cã dµi h¹n h¬n vÉn gi÷ nguyªn. NÕu chªnh lÖch thu nhËp ë tµi s¶n Cã kh«ng bï ®¾p chi phÝ nghiÖp vô kinh doanh th× ng©n hµng sÏ bÞ ¨n mßn vµo vèn. Ng­îc l¹i, khi nhËn l¹i vèn víi mét thêi h¹n vµ l·i suÊt Ên ®Þnh, lîi nhuËn ng©n hµng sÏ bÞ gi¶m khi l·i suÊt thÞ tr­êng bÞ gi¶m xuèng. Ngoµi ra, rñi ro l·i suÊt cßn cã thÓ x¶y ra trong nh÷ng tr­êng hîp sau ®©y: - L¹m ph¸t t¨ng, l·i suÊt buéc ph¶i ®iÒu chØnh theo xu h­íng t¨ng lªn, chi phÝ cho ho¹t ®éng ng©n hµng còng t¨ng lªn, do ®ã lµm gi¶m thu nhËp cña ng©n hµng. Khi l¹m ph¸t cao th× th­êng cã lîi cho ng­êi vay vèn vµ bÊt lîi cho ng­êi cho vay. - Rñi ro l·i suÊt còng cã thÓ x¶y ra do tr×nh ®é thÊp kÐm, bÞ thua thiÖt trong viÖc c¹nh tranh l·i suÊt ë thÞ tr­êng hoÆc do nhiÒu yÕu tè cña nÒn kinh tÕ t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt nh­ cung, cÇu, yÕu tè kh¸c cña thÞ tr­êng... Khi ng©n hµng cã quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh l·i suÊt theo h­íng gi¶m xuèng, trong khi tiÒn göi cã kú h¹n ch­a ®Õn h¹n tr¶, tøc lµ kho¶n tiÒn göi cã kú h¹n l¹i kh«ng gi¶m t­¬ng øng, nªn còng dÉn ®Õn rñi ro l·i suÊt. 3/ Rñi ro hèi ®o¸i Kinh doanh ngo¹i hèi lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng cña ng©n hµng nh»m phôc vô cho nhu cÇu ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ho¹t ®éng thuËn lîi. Rñi ro hèi ®o¸i lµ rñi ro xuÊt hiÖn trong nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i hèi do sù biÕn ®éng vÒ tû gi¸ gi÷a c¸c ®ång tiÒn. NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i b¸n ra lín h¬n tû gi¸ mua vµo th× nhµ kinh doanh cã l·i, ng­îc l¹i th× bÞ lç. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tû gi¸ lu«n biÕn ®éng, víi biÕn ®æi cña tû gi¸ hèi ®o¸i, bÊt kú mét kho¶n nî nµo cho dï dµi hay ng¾n, ®èi víi mét ®ång tiÒn nhÊt ®Þnh, ®Òu cã thÓ t¹o cho ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i. Sù thay ®æi tû gi¸ dÉn ®Õn sù thay ®æi gi¸ trÞ ngo¹i hèi, cô thÓ: - NÕu ng©n hµng cã d­ dËt vÒ ngoai tÖ nµo ®ã, khi ngo¹i tÖ ®ã lªn gi¸, ng©n hµng sÏ cã l·i, ng­îc l¹i ng©n hµng sÏ lç khi ngo¹i tÖ ®ã xuèng gi¸. - NÕu ng©n hµng ë vÞ ®o¶n vÒ lo¹i ngo¹i tÖ nµo ®ã, khi ngo¹i tÖ ®ã lªn gi¸, ng©n hµng sÏ lç vµ ng­îc l¹i ng©n hµng sÏ cã l·i nÕu ngo¹i tÖ ®ã xuèng gi¸. Mét tr¹ng th¸i ngo¹i hèi dï ë thÕ tr­êng hay thÕ ®o¶n ®Òu cã nguy c¬ g©y tæn thÊt cho c¸c nhµ giao dÞch. D­ dËt vÒ ngo¹i tÖ cµng lín th× rñi ro cµng cao khi tû gi¸ gi¶m; ng­îc l¹i, ®o¶n vÒ ngo¹i tÖ nµo ®ã cµng m¹nh th× rñi ro còng kh«ng Ýt khi tû gi¸ gi¶m. Khi ph©n biÖt t×nh h×nh l·i, lç ngo¹i hèi theo vÞ thÕ ngo¹i hèi, ng­êi ta so s¸nh sè lç, l·i thùc tÕ x¶y ra so víi møc lç, l·i dù kiÕn, qua ®ã ®¸nh gi¸ chÊt l­îng qu¶n lý rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i cña mét ng©n hµng. 4/Rñi ro thanh to¸n Rñi ro thanh to¸n ph¸t sinh khi nh÷ng ng­êi göi tiÒn ®ång thêi cã nhu cÇu rót tiÒn göi ë ng©n hµng ngay lËp tøc. Trong nh÷ng tr­êng hîp nh­ vËy, ng©n hµng ph¶i ®i vay bæ sung nguån vèn thanh to¸n hoÆc ph¶i b¸n tµi s¶n Cã cña m×nh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu rót tiÒn cña ng­êi göi tiÒn. Mäi ng©n hµng ho¹t ®éng b×nh th­êng ph¶i ®¶m b¶o ®­îc kh¶ n¨ng thanh to¸n. Kh¶ n¨ng chi tr¶ lµ kh¶ n¨ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu chi tr¶ hiÖn t¹i, ®ét xuÊt, vµ trong t­¬ng lai. Khi ng©n hµng thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶, nÕu kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt kÞp thêi cã thÓ dÉn ®Õn mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶. Khi ng©n hµng thõa kh¶ n¨ng chi tr¶ sÏ ®Én ®Õn ®äng vèn, lµm gi¶m kh¶ n¨ng sinh lêi, thu nhËp cña ng©n hµng gi¶m. Rñi ro thanh to¸n n¶y sinh do nh÷ng nguyªn nh©n sau: - Do mÊt c©n b»ng gi÷a nguån vèn vµ sö dông vèn, nguån vèn d­ thõa qu¸ lín, trong khi ®ã thÞ tr­êng ®Çu ra h¹n hÑp, nªn mét sè ng©n hµng ®· dïng vèn huy ®éng ng¾n h¹n ®Ó cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n qu¸ møc, dÉn ®Õn thiÕu hôt kh¶ n¨ng chi tr¶ t¹m thêi cho ng­êi göi tiÒn. - Khi ®Õn h¹n, c¸c kho¶n cho vay khã thu håi ®­îc, uy tÝn cña ng©n hµng gi¶m sót, ng­êi göi tiÒn vµ ng­êi ®i vay th­êng ph¶n øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n cña ng©n hµng b»ng c¸ch sö dông hÕt h¹n møc tÝn dông ®Ó ®¶m b¶o cã tiÒn cho nh÷ng nhu cÇu vÒ sau hoÆc rót hÕt sè d­ tiÒn göi v× sî cã thÓ kh«ng rót ®­îc. TÊt c¶ nh÷ng khÝa c¹nh trªn dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro trong thanh to¸n cña ng©n hµng. C¸c nhµ chuyªn m«n kh¼ng ®Þnh r»ng ®©y lµ lo¹i rñi ro riªng cña ng©n hµng vµ liªn quan ®Õn sù sèng cßn cña ng©n hµng. Rñi ro nµy th­êng lµ hËu qu¶ cña mét hay nhiÒu lo¹i rñi ro mµ ng©n hµng kh«ng l­êng tr­íc ®­îc. Trong tr­êng hîp nµy, vèn tù cã cña ng©n hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng bï ®¾p hÕt tÊt c¶ c¸c kho¶n mÊt m¸t, thiÖt h¹i, ng©n hµng dÔ r¬i vµo t×nh tr¹ng vì nî hay ph¸ s¶n. 5/ Rñi ro vÒ nguån vèn Rñi ro vÒ nguån vèn th­êng xÈy ra d­íi hai h×nh thøc: rñi ro thiÕu vèn vµ rñi ro thõa vèn. Tr­íc hÕt, chóng ta cÇn ph¶i hiÓu râ vÒ kh¸i niÖm thõa vµ thiÕu vèn trong kinh doanh ng©n hµng. Thõa vèn lµ t×nh tr¹ng vèn tån ®äng ë quü nghiÖp vô, bao gåm c¶ quü thanh to¸n tiÒn göi ë ng©n hµng Nhµ N­íc, quü tiÒn mÆt, quü dù tr÷ cña ng©n hµng. ThiÕu vèn lµ t×nh tr¹ng xuÊt hiÖn trong c¸c bé phËn thanh to¸n cña ng©n hµng. Rñi ro do thõa vèn: Ng©n hµng Th­¬ng m¹i th«ng qua h×nh thøc “®i vay ®Ó cho vay” nh»m kiÕm lîi nhuËn, cßn nguån vèn tù cã ”chØ lµ c¸i ®Öm chèng ®ì sù sôt gi¸ cña c¸c tµi s¶n Cã”. Khi nguån vèn huy ®éng cña ng©n hµng bÞ ø ®äng cã nghÜa lµ ng©n hµng kh«ng cho vay ra ®­îc hoÆc kh«ng sö dông hÕt, trong khi ®ã ng©n hµng vÉn ph¶i tr¶ l·i cho ng­êi göi tiÒn, chi c¸c chi phÝ nghiÖp vô, c¸c chi phÝ qu¶n lý. NÕu kh«ng kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy th× ®Õn mét chõng mùc nµo ®ã, møc ®é thua lç lín sÏ dÉn ®Õn viÖc ®ãng cöa ng©n hµng. Rñi ro do thiÕu vèn: Thõa vèn ®· g©y khã kh¨n cho ng©n hµng th× viÖc thiÕu vèn cßn tÖ h¹i h¬n nhiÒu. Rñi ro thiÕu vèn kh«ng thÓ l­êng hÕt møc ®é cña nã g©y ra v× vèn cña ng©n hµng phÇn lín lµ vèn huy ®éng (vèn ®i vay) cña x· héi ®Ó cho vay ra. NÕu thiÕu vèn trong thanh to¸n ng©n hµng kh«ng thÓ thanh to¸n cho kh¸ch hµng khi hä cã nhu cÇu rót tiÒn. NÕu víi c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c th× viÖc thanh to¸n chØ lµ mét phÇn vèn cña ®¬n vÞ vµ cã thÓ sÏ kh«ng khã kh¨n trong viÖc khÊt nî víi kh¸ch hµng (tÊt nhiªn viÖc lµm nµy kh«ng thÓ kÐo dµi vµ th­êng xuyªn), nh­ng víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng, khi mét kh¸ch hµng bÞ khÊt nî sÏ kÐo theo hµng lo¹t kh¸ch hµng sÏ ®Õn ng©n hµng ®Ó rót tiÒn. §iÒu x¶y ra khi ®ã sÏ lµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng bÞ x¸o trén, mµ kh¶ n¨ng cao nhÊt cã thÓ x¶y ra ®ã lµ tuyªn bè mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ph¸ s¶n. Nh­ vËy, lo¹i rñi ro nµy rÊt nguy hiÓm, khã l­êng hÕt ®­îc hËu qu¶, thËm chÝ nã cßn nguy hiÓm h¬n c¶ lo¹i rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng do thiªn tai, ®Þch ho¹ g©y ra bëi lÏ víi c¸c lo¹i rñi ro ®ã ng©n hµng vÉn cßn kh¶ n¨ng phôc håi víi c¸c lo¹i rñi ro thiÕu vèn th× kh¶ n¨ng xÊu nhÊt cña mét doanh nghiÖp cã thÓ x¶y ra. 6/ Rñi ro ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng Mét xu h­íng ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong ho¹t ®éng cña mét ng©n hµng hiÖn ®¹i lµ viÖc më réng c¸c nghiÖp vô ngo¹i b¶ng. Theo ®Þnh nghÜa, ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng lµ c¸c ho¹t ®éng kh«ng thuéc b¶ng c©n ®èi tµi s¶n (néi b¶ng), bëi v× c¸c ho¹t ®éng nµy kh«ng liªn quan ®Õn viÖc n¾m gi÷ c¸c chøng kho¸n hay giÊy nhËn nî thø cÊp. Tuy nhiªn, c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn tr¹ng th¸i t­¬ng lai cña b¶ng c©n ®èi tµi s¶n néi b¶ng bëi v× c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng cã thÓ t¹o ra nh÷ng tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî bæ sung cho b¶ng c©n ®èi néi b¶ng. XuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt cña c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng lµ ng©n hµng thu ®­îc phÝ trong khi kh«ng ph¶i sö dông ®Õn vèn kinh doanh cho nªn ®· khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng ngµy cµng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng nµy còng tiÒm Èn nhiÒu rñi ro. Ch¼ng h¹n, trong tr­êng hîp c«ng ty ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ph¸ s¶n th× ng©n hµng ph¶i ®øng ra thanh to¸n toµn bé gèc vµ l·i chøng kho¸n do c«ng ty ph¸t hµnh. Trong thùc tÕ, nh÷ng tr­êng hîp thua lç nghiªm träng trong c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng ®· trë thµnh nguyªn nh©n chÝnh khiÕn cho ng©n hµng cã thÓ ph¸ s¶n. Ngµy nay, ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Trong khi mét sè ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng ®­îc sö dông tÝch cùc vµo viÖc phßng ngõa rñi ro l·i suÊt, rñi ro ngo¹i hèi vµ rñi ro tÝn dông... th× nÕu viÖc qu¶n trÞ ®iÒu hµnh kh«ng hiÖu qu¶ hoÆc kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng ®­îc t¸c dông cña c¸c nghiÖp vô ngo¹i b¶ng cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng tæn thÊt to lín. 7/ Rñi ro c«ng nghÖ vµ ho¹t ®éng Rñi ro c«ng nghÖ ph¸t sinh khi nh÷ng kho¶n ®Çu t­ cho ph¸t triÓn c«ng nghÖ kh«ng t¹o ra ®­îc kho¶n tiÕt kiÖm trong chi phÝ nh­ ®· dù tÝnh. Rñi ro vÒ c«ng nghÖ cã thÓ g©y nªn hËu qu¶ lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng gi¶m xuèng ®¸ng kÓ vµ lµ nguyªn nh©n tiÒm Èn cña sù ph¸ s¶n ng©n hµng trong t­¬ng lai. Rñi ro ho¹t ®éng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi rñi ro c«ng nghÖ vµ cã thÓ ph¸t sinh bÊt cø khi nµo nÕu hÖ thèng c«ng nghÖ bÞ trôc trÆc hoÆc lµ khi hÖ thèng hç trî bªn trong ngõng ho¹t ®éng. VÝ dô, trong giao dÞch trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, ng©n hµng cã thÓ lµ ng­êi cho vay hoÆc ng­êi ®i vay. ViÖc thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng diÔn ra hµng ngµy. Th«ng th­êng, hÖ thèng m¸y tÝnh cña ng©n hµng ho¹t ®éng hiÖu qu¶ nh­ng ®«i khi còng x¶y ra trôc trÆc vµ do ®ã rñi ro cã thÓ ph¸t sinh. Rñi ro cã thÓ x¶y ra khi hÖ thèng m¸y tÝnh ®· xö lÝ sai c¸c kho¶n vay cña ng©n hµng ë møc qu¸ cao, ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng vµ buéc ng©n hµng nµy ph¶i lËp tøc vay tiÒn tõ Ng©n hµng Trung ¦¬ng ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n. 8/ Rñi ro Quèc gia Ngoµi c¸c lo¹i rñi ro ngo¹i hèi, rñi ro l·i suÊt ngo¹i tÖ... nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn th× ngay c¶ trong tr­êng hîp ng©n hµng ®Çu t­ b»ng b¶n tÖ cho c¸c c«ng ty n­íc ngoµi cã trô së ë n­íc ngoµi còng cã thÓ chÞu rñi ro ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®ã lµ rñi ro Quèc gia. Rñi ro Quèc gia cßn nghiªm träng h¬n c¶ tr­êng hîp tÝn dông mµ ng©n hµng gÆp ph¶i khi ®Çu t­ cho c¸c c«ng ty néi ®Þa. Trong tr­êng hîp ng©n hµng ®Çu t­ cho c«ng ty n­íc ngoµi th× ngay c¶ trong tr­êng hîp c«ng ty cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng hoµn tr¶ vèn vay, nh­ng còng cã thÓ kh«ng thùc hiÖn ®­îc, bëi v× ChÝnh phñ n­íc nµy cÊm hoÆc h¹n chÕ viÖc thanh to¸n cho n­íc ngoµi do dù tr÷ ngo¹i hèi h¹n hÑp hoÆc v× lÝ do chÝnh trÞ. & PhÇn II Thùc tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng Vµ biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng cña ViÖt Nam I/ Thùc tr¹ng ho¹t ®éng ng©n hµng ë ViÖt Nam trong thêi gian qua Víi chÝnh s¸ch vµ thµnh tùu ®æi míi nÒn kinh tÕ, ngµnh ng©n hµng ViÖt nam ®· cã nh÷ng thay ®æi b­íc ngoÆt. ViÖt nam ®· x©y dùng ®­îc nh÷ng c¬ së quan träng cho mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ mét hÖ thèng ng©n hµng phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng. H¬n 10 n¨m qua, nhê tÝch cùc ®æi míi vµ héi nhËp, ViÖt nam ®· ®Èy lïi vµ kiÒm chÕ ®­îc l¹m ph¸t, æn ®Þnh vÜ m«, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao trong nhiÒu n¨m, tõng b­íc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, ®¹t ®­îc thµnh tùu næi bËt trong sù nghiÖp xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc cña ngµnh ng©n hµng ViÖt nam trong thêi gian qua, chóng ta thÊy vÉn cßn tån t¹i rÊt nhiÒu nh÷ng h¹n chÕ. §iÒu nµy cã thÓ thÊy râ qua mét sè thùc tr¹ng rñi ro ®ang tån t¹i ë ViÖt nam nh­ sau: - Rñi ro vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch: + Thay ®æi chñ tr­¬ng ®­êng lèi cña chÝnh phñ + Thay ®æi l·i suÊt, tû gi¸. + ChÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu. + ChÝnh s¸ch thuÕ. Ch¼ng h¹n nh­: VÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ:Tõ n¨m 1999, ng©n hµnh nhµ n­íc ViÖt nam ®· sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt vµ më réng tÝn dông trong n­íc. N¨m 1999 tÝn dông ®· më réng ra tíi 20% vµ ®Õn nöa ®Çu n¨m 2000 ®· t¨ng lªn tíi 30%. H¬n n÷a, trong vßng 12 th¸ng, tõ th¸ng 6 n¨m 1999 tíi th¸ng 6 n¨m 2000, 60% trong tæng sè tÝn dông t¨ng thªm ®ã lµ cña khu vùc phi nhµ n­íc.Tuy nhiªn sù bïng næ vÒ tÝn dông nµy ®· ®­a ng©n hµng tíi hai rñi ro. Thø nhÊt, nã sÏ t¹o ra ¸p lùc ®èi víi l¹m ph¸t, mÆc dï kh«ng râ rµng. Cã mét sè chøng cø cho thÊy viÖc më réng tÝn dông ®· cã ¶nh h­ëng tíi t×nh h×nh tµi chÝnh vµ xuÊt khÈu cña g¹o vµ cµ phª. Thø hai, nã lµm cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vèn ®· non yÕu giê cµng khã kh¨n thªm, ®ång thêi cßn g©y ra nh÷ng khã kh¨n h¬n trong qu¸ tr×nh qu¶n lý rñi ro tÝn dông VÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt. Th¸ng 7 võa qua, ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt nam ®· xo¸ bá chÝnh s¸ch l·i suÊt cè ®Þnh vµ ®­a ra chÝnh s¸ch l·i suÊt hîp lý h¬n, cho phÐp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­a ra møc l·i suÊt hîp lý mµ ng­êi vay chÊp nhËn ®­îc ( 0,75%/th¸ng ), vµ cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông tù ®­a ra møc l·i suÊt víi ®iÒu kiÖn phÇn chªnh lÖch kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 0,3% ®èi víi c¸c kho¶n vay ng¾n h¹n vµ 0,5% ®èi víi c¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n. Tuy nhiªn ®iÒu nµy còng g©y ra nh÷ng khã kh¨n cho ng©n hµng trong viÖc cho vay ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng mang tÝnh rñi ro cao. Thªm n÷a, chóng ta ®Òu thÊy n¨m võa qua l·i suÊt trªn thÞ tr­êng ViÖt nam gi¶m m¹nh. Tuy nhiªn ®©y kh«ng ph¶i do chÝnh s¸ch gi¶m l·i suÊt cña nhµ n­íc, mµ trªn thùc tÕ nhµ n­íc hoµn toµn bÞ ®éng. Nguyªn nh©n ë ®©y chÝnh lµ: do l·i suÊt thùc b»ng l·i suÊt danh nghÜa trõ tû lÖ l¹m ph¸t. Mµ trong nh÷ng n¨m vöa qua, do t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ yÕu kÐm, tr× trÖ ®· kÐo tû lÖ l¹m ph¸t xuèng, vµ v× vËy l·i suÊt còng bÞ gi¶m xuèng theo. - Rñi ro vÒ ®Çu t­ tÝn dông ë c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i: + Ch¼ng h¹n nh­ mét sè vô ¸n kinh tÕ nh­ vô cña c«ng ty Minh Phông...Nh÷ng vô ¸n nµy ®· g©y nh÷ng hËu qu¶ thiÖt h¹i nÆng nÒ cho ng©n hµng vµ cho nÒn kinh tÕ ViÖt nam. + Rñi ro cho vay tõ cÇm cè, thÕ chÊp. + Rñi ro trong b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu. - Rñi ro trong thanh to¸n: + Rñi ro do chuyÓn tiÒn bÞ ®¸nh c¾p, lîi dông. + TiÒn gi¶ m¹o, lõa ®¶o. Bªn c¹nh ®ã, cßn rÊt nhiÒu rñi ro trong c¸c nghiÖp vô kh¸c. Nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan, xÐt vÒ tæng thÓ, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam cßn tån t¹i nhiÒu khã kh¨n. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, phÇn lín tµi s¶n Cã cña ng©n hµng lµ ë d¹ng tiÒn cho vay vµ th­êng t¹o ra tíi trªn 60% tæng thu nhËp cña mçi ng©n hµng (ë ViÖt nam trªn 90%). Nh÷ng rñi ro nµy lµm cho ng©n hµng kinh doanh lÜnh vùc nµy nh÷ng thiÖt h¹i nÆng nÒ, cã khi dÉn ®Õn ph¸ s¶n. Lý do chñ yÕu lµ c¸c kho¶n tiÒn cho vay (chiÕm tíi trªn 70% tµi s¶n cã) kÐm “láng” h¬n so víi tµi s¶n Cã kh¸c bëi chóng th­êng kh«ng thÓ chuyÓn thµnh tiÒn mÆt tr­íc khi c¸c mãn vay ®ã ®Õn h¹n. VÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt, cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®­îc xem xÐt. MÆc dï ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ®iÒu chØnh l·i suÊt ¸p dông cho khèi Ng©n hµng Th­¬ng m¹i rÊt linh ho¹t nh­ng nÕu nh×n vµo mÆt b»ng l·i suÊt chung ta cã thÓ thÊy næi lªn vÊn ®Ò kh«ng hîp lÝ vÒ sù chªnh lÖch gi÷a hai lo¹i l·i suÊt chñ yÕu ë ViÖt nam hiÖn nay lµ l·i suÊt ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c vµ l·i suÊt huy ®éng cña Kho b¹c Nhµ n­íc. Tr­íc ngµy 1-7-1997, ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n cña c¸c ng©n hµng tèi ®a lµ 15% n¨m, l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n lµ 16,1% n¨m. Theo ®ã, l·i suÊt huy ®éng tèi ®a kh«ng qu¸ 12%, nghÜa lµ víi sù chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt huy ®éng vµ l·i suÊt cho vay ®¶m b¶o hîp lý l·i suÊt thùc d­¬ng cho ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. Trong khi ®ã, huy ®éng vèn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi ng©n s¸ch hoÆc cho nh÷ng dù ¸n lín d­íi h×nh thøc huy ®éng b»ng b¸n tr¸i phiÕu kho b¹c víi l·i suÊt cao h¬n l·i suÊt cïng lo¹i cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i t¹i thêi ®iÓm ®ã. Sù chªnh lÖch nµy ®· t¹o ra mét h×nh thøc c¹nh tranh kh«ng ®¸ng cã, ®ång thêi nã thÓ hiÖn tÝnh kh«ng nhÊt qu¸n trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng biÕn ®éng tiÒn tÖ vµ tû gi¸ trong thêi gian qua ®· t¹o mét ¸p lùc vÒ thanh kho¶n néi tÖ ë mét sè nhiÒu trë nªn c¨ng th¼ng, buéc c¸c ng©n hµng ®ång lo¹t ph¶i gi¶m l·i suÊt ®Ó huy ®éng thªm nguån vèn, vµ ®iÒu ®ã t¨ng søc “nãng” cña thÞ tr­êng vèn vµ l·i suÊt. HiÖn nay, l·i suÊt huy ®éng tiÕt kiÖm kú h¹n d­íi 1 n¨m b×nh qu©n kho¶ng 0,85% th¸ng; sau khi dù tr÷ b¾t buéc vµ ®¶m b¶o thanh to¸n th× l·i suÊt ®Çu vµo gÇn 1,1%. PhÇn lín c¸c ng©n hµng chÊp nhËn huy ®éng 0,9%-1%/th¸ng còng cã nghÜa lµ hä chÊp nhËn hoµ vèn hoÆc lç nÕu so víi l·i suÊt ng¾n h¹n lµ 1,2%/th¸ng. NÕu t×nh huèng nµy kÐo dµi th× ®©y lµ nguy c¬ rñi ro tiÒm tµng ®èi víi kh¶ n¨ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam ®ang cßn rÊt non yÕu. Thªm n÷a, hÖ thèng ng©n hµng hiÖn nay ®ang ë trong t×nh tr¹ng ø ®äng vèn trÇm träng, tèc ®é t¨ng tr­ëng tÝn dông kh«ng t­¬ng xøng víi tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nguån vèn huy ®éng do søc hÊp thô vèn cña nÒn kinh tÕ thuyªn gi¶m, tiÕn ®é gi¶i ng©n cña mét sè dù ¸n lín chËm, tiÒn göi cña d©n c­ tiÕp tôc ®æ vµo hÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i; trong khi ®ã, l·i suÊt cho vay thùc tÕ trªn thÞ tr­êng gi¶m m¹nh. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng kh«ng æn ®Þnh. Mét sè ng©n hµng ®ang cho vay ng¾n h¹n ë møc 0,45%-0,475%/th¸ng. T×nh tr¹ng ø thõa vèn ®ang ®Èy c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®i ®Õn tranh giµnh kh¸ch mét c¸ch gay g¾t, dÔ ®­a c¸c ng©n hµng ®Õn chç ®Çu t­ m¹o hiÓm. Theo thèng kª n¨m 1999, ta cã tèc ®é huy ®éng vµ cho vay nÒn kinh tÕ cña hÖ thèng ng©n hµng nh­ sau: B¶ng 1: Tèc ®é huy ®éng vèn vµ cho vay nÒn kinh tÕ cña hÖ thèng NHTM ViÖt nam Quý 1 Quý 2 Quý 3 Th¸ng 10/1999 Huy ®éng - 9,3 19,3 - Choi vay nÒn kinh tÕ ©m 6,0 8,5 10 Nguån: B¸o c¸o cña Ng©n hµng Nhµ n­íc, 2000. Trªn ®©y lµ mét sè ®iÓm næi bËt vÒ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam trong thêi gian qua. Qua ®ã ta thÊy, dï r»ng hÖ thèng ng©n hµng ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn vµ tiÕn bé h¬n, nh­ng bªn c¹nh ®ã vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam. §Ó h¹n chÕ ®ù¬c nh÷ng rñi ro nµy, chóng ta cã thÓ xem xÐt mét sè biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro ®­îc tr×nh bµy d­íi ®©y. II/ C¸c biÖn ph¸p phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro Sau khi ph©n tÝch c¸c rñi ro trong hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam vµ nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c lo¹i rñi ro nµy, ta cã thÓ cã mét sè gi¶i ph¸p sau: 1/ BiÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro tÝn dông 1.1/ X©y dùng chÝnh s¸ch tÝn dông hîp lý ChÝnh s¸ch tÝn dông cña mét Ng©n hµng Th­¬ng m¹i lµ mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p nh»m më réng hay thu hÑp ho¹t ®éng cho vay cña nã víi viÖc thùc hiÖn 3 môc tiªu chñ yÕu lµ lîi nhuËn cao, sù an toµn vµ sù lµnh m¹nh. §©y lµ chÝnh s¸ch ®Ó qu¶n lý cho vay, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña vèn tÝn dông, chÝnh s¸ch cho vay cÇn quy ®Þnh cô thÓ trong viÖc xem xÐt c¸c lo¹i kh¸ch hµng cã thÓ cho vay, tiªu chuÈn ng©n hµng cã thÓ cho vay. ChÝnh s¸ch tÝn dông lµ kim chØ nam ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng tÝn dông ®i ®óng quÜ ®¹o. ChÝnh s¸ch tÝn dông cña mét ng©n hµng cÇn bao qu¸t c¸c vÊn ®Ò sau: - Giíi h¹n vÒ mÆt ®Þa lý, lÜnh vùc ®Çu t­ tÝn dông - ThÓ thøc cho vay - Giíi h¹n kú h¹n nî, thêi h¹n cho vay - Tiªu chuÈn kh¸ch hµng vµ tµi s¶n ®¶m b¶o - Møc cho vay mét kh¸ch hµng, mét nhãm kh¸ch hµng - ThÈm quyÒn vµ thñ tôc thanh lý thu håi nî - Tiªu chuÈn tµi chÝnh tèi thiÓu kh¸ch hµng cÇn Tuú theo ®Æc ®iÓm, quy m« ho¹t ®éng cña tõng ng©n hµng ®Ó x©y d­ng chÝnh s¸ch tÝn dông phï hîp. C¨n cø vµo c¸c chÕ ®é, thÓ lÖ vÒ tÝn dông mµ Ng©n hµng Trung ¦¬ng ®· thèng nhÊt ban hµnh, c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i sÏ cô thÓ ho¸ chÝnh s¸ch nµy trong qu¸ tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch, thñ tôc cho vay phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng vµ tÝnh chÊt kh¸ch hµng cña m×nh. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cÇn ®óc rót kinh nghiÖm, ph¸t hiÖn nh÷ng chç bÊt hîp lý, ch­a phï hîp ®Ó kiÕn nghÞ, bæ sung, hoµn chØnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é. 1.2/ Thùc hiÖn tèt quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông Quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Mét ng©n hµng m¹nh lµ mét ng©n hµng cã quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông chÆt chÏ vµ cã hiÖu qu¶. Quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông chi lµm 4 giai ®o¹n: qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh, gi¸m s¸t kh¸ch hµng vay, thu nî vµ dù ®o¸n ®­îc rñi ro trong qu¸ tr×nh cho vay. VÒ qu¸ tr×nh thÈm ®inh: qu¸ tr×nh nµy ®­îc b¾t ®Çu tõ khi nhËn ®¬n xin vay cho ®Õn khi ph¸t tiÒn vay, trong giai ®o¹n nµy chó ý ®Õn môc tiªu kinh doanh, c¸c nguyªn t¾c tÝn dông ®· quy ®Þnh. §©y lµ giai ®o¹n khëi ®Çu nªn møc ®é rñi ro phô thuéc nhiÒu vµo viÖc xem xÐt, lËp hå s¬ vay vèn, ®¸nh gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp, quyÕt ®Þnh cho vay vµ gi¸m s¸t sau khi vay. Trong qu¸ tr×nh nµy, c¸c ng©n hµng ph¶i tËp trung ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt sau: + N¨ng lùc ph¸p lý cña kh¸ch hµng: kh¸ch hµng vay vèn ph¶i cã t­ c¸ch ph¸p nh©n. §©y lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ng©n hµng xem xÐt cho vay nh»m x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ viÖc tr¶ nî vay cho ng©n hµng. + Uy tÝn cña ng­êi vay vèn: ®©y lµ yÕu tè hÕt søc quan träng mµ ng©n hµng cÇn ph¶i ®¸nh gi¸. PhÇn lín c¸c th«ng tin vÒ kh¸ch hµng ®Òu ®· ®­îc ng©n hµng biÕt ®Õn. §èi víi mét kh¸ch hµng truyÒn thèng, nh÷ng giao dÞch tr­íc ®ã cña ng©n hµng víi hä sÏ ®­a l¹i mét l­îng th«ng tin vÒ tÝnh trung thùc, c¸c nguån tµi chÝnh vµ n¨ng lùc cña kh¸ch hµng, th«ng tin vÒ tÝnh nghiªm tóc trong viÖc thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî, tÝnh æn ®Þnh trong s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi kh¸ch hµng míivµ tiÒm n¨ng, phÇn nhiÒu phô thuéc vµo sù giíi thiÖu, vµo c¸c doanh nghiÖp kh¸c cã quan hÖ víi kh¸ch hµng ®ã, vµ th«ng b¸o thùc tr¹ng tõ ng©n hµng kh¸c. + Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng: kh¸ch hµng cã tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh lµ c¬ së quan träng ®¶m b¶o tÝnh tù chñ trong ho¹t ®éng kinh doanh, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng hoµn tr¶ c¸c kho¶n nî trong t­¬ng lai. §©y còng lµ c¨n cø quan träng nhÊt ®Ó ng©n hµng xem xÐt cã cho vay hay kh«ng? Møc cho vay lµ bao nhiªu?... + §¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc vÒ ®iÒu hµnh s¶n suÊt kinh doanh cña ban l·nh ®¹o doanh nghiÖp: khi xem xÐt, ph©n tÝch, ng©n hµng cÇn ®¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc chuyªn m«n, n¨ng lùc tµi chÝnh vµ uy tÝn cña ng­êi l·nh ®¹o. §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay, cÇn kh¼ng ®Þnh t­ c¸ch ®¹o ®øc hä nh­ thÕ nµo? Cã nh¹y bÐn, n¾m ®­îc nh÷ng c¬ héi míi kh«ng? Cã thùc hiÖn c¸c ®iÒu chØnh kÞp thêi trong kinh doanh kh«ng? Cã uy tÝn trong néi bé vµ uy tÝn víi c¸c b¹n hµng kh¸c kh«ng? Cã kiÕn thøc, cã kinh nghiÖm trong qu¶n lý kh«ng?... + §¸nh gi¸ vÒ tµi s¶n ®¶m b¶o (cÇm cè, thÕ chÊp, b¶o l·nh...): §èi víi tµi s¶n ®¶m b¶o cÇn ®¸nh gi¸ mét c¸ch chÝnh x¸c gi¸ trÞ, x¸c ®Þnh hiÖn tr¹ng, sù hoµn h¶o cña tµi s¶n ®­îc dïng lµm ®¶m b¶o. Trong qu¸ tr×nh tÝnh to¸n, ng©n hµng cÇn tÝnh ®Õn yÕu tè rñi ro cña tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh ®ã. 1.3/ Ph©n t¸n rñi ro - Kh«ng nªn tËp trung cho vay mét vµi lÜnh vùc, khu vùc v× khi ®ã ng©n hµng sÏ chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè, khuynh h­íng vËn ®éng cña c¸c khu vùc ®ã (vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi). - Ng©n hµng Th­¬ng m¹i kh«ng nªn dån vèn ®Çu t­ vµo mét vµi kh¸ch hµng v× nÕu kh¸ch hµng ®ã gÆp khã kh¨n trong kinh doanh th× ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. Do ®ã, cÇn ph¶i t«n träng giíi h¹n an toµn. BÊt kú mét kho¶n vay nµo v­ît giíi h¹n quy ®Þnh so víi vèn cña ng©n hµng ®Òu cã thÓ r¬i vµo tr¹ng th¸i rñi ro. ë ViÖt nam, LuËt tæ chøc tÝn dông ¸p dông tõ ngµy 1/10/ 1998 cã quy ®Þnh r»ng “d­ nî cña mét kh¸ch hµng kh«ng v­ît qu¸ 15% vèn cña ng©n hµng“, vµ “tû lÖ an toµn vèn tèi thiÓu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ gi÷a vèn tù cã so víi tµi s¶n Cã”. - §a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh lµ nh©n tè hÕt søc quan träng trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Çy biÕn ®éng. ViÖc ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh sÏ ph©n t¸n ®­îc rñi ro cho c¸c ng©n hµng. - Cho vay hîp vèn lµ ®Ó cung cÊp c¸c kho¶n tÝn dông lín mµ mét ng©n hµng khã cã ®ñ kh¶ n¨ng cho vay, khã x¸c ®Þnh møc rñi ro, m¹o hiÓm. ViÖc c¸c ng©n hµng tham gia cho vay hîp vèn sÏ gióp cho c¸c ng©n hµng cã thÓ san sÎ rñi ro. - B¶o hiÓm tÝn dung cã thÓ ®­îc thùc hiÖn d­íi c¸c lo¹i nh­ b¶o hiÓm ho¹t ®éng cho vay, b¶o hiÓm tµi s¶n, b¶o hiÓm tiÒn vay... - LËp quü dù phßng rñi ro ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n cho vay bÞ rñi ro. ViÖc sö dông c¸c quü khi cã rñi ro nh­ sau: (1) Quü dù phßng rñi ro ®Æc biÖt: dïng ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n rñi ro khi ng©n hµng lµm ¨n thua lç do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan mang l¹i; (2) Quü dù phßng rñi ro tÝn dông: dïng ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n tæn thÊt rñi ro tÝn dông do kh¸ch hµng g©y nªn. 1.4/ Duy tr× quan hÖ kh¸ch hµng l©u dµi §iÒu nµy cã thÓ gi¶m chi phÝ tËp hîp th«ng tin, sµng läc th«ng tin vµ ng©n hµng tr¸nh ®­îc viÖc lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc tõ phÝa kh¸ch hµng. 1.5/ Thùc hiÖn tèt c¸c h×nh thøc ®¶m b¶o tÝn dông (CÇm cè, ThÕ chÊp, B¶o l·nh...) 1.6/ Chó träng ®Õn nghÖ thuËt cho vay C¸c ng©n hµng cÇn ph¶i hiÓu râ cho vay lµ mét nghÖ thuËt chø kh«ng ph¶i chØ lµ mét ngµnh khoa häc ®¬n thuÇn. Do ®ã, cÇn ph¶i ®­a khÝa c¹nh con ng­êi trong c¸c øng xö vµ t©m lý vµ c«ng t¸c ®µo t¹o vµ tÝn dông, lùa chän vµ sö dông c¸c c¸n bé võa cã kü n¨ng xö thÕ cña con ng­êi võa cã n¨ng lùc kü thuËt. Trªn ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p lµm gi¶m rñi ro cã tÝnh chÊt c¬ b¶n. Tuy nhiªn, trong tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, tæ chøc tÝn dông ®Òu cã nh÷ng biÖn ph¸p vµ s¸ch l­îc riªng ®Ó h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. 2/ BiÖn ph¸p lµm gi¶m rñi ro l·i suÊt Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, rñi ro l·i suÊt cã thÓ gi¶m xuèng b»ng c¸ch vËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p sau: + Cho vay vèn víi l·i suÊt th¶ næi cho phÐp c¸c ng©n hµng cã nh÷ng thay ®æi t­¬ng øng trong møc l·i suÊt cho vay phï hîp víi sù biÕn ®éng cña l·i suÊt thÞ tr­êng. + Hîp ®ång kú h¹n sÏ tr¸nh ®­îc rñi ro trong tr­êng hîp ®óng vµo thêi ®iÓm cho vay møc l·i suÊt thÞ tr­êng gi¶m xuèng. Ph­¬ng ph¸p nµy cho phÐp ph©n t¸n rñi ro l·i suÊt víi kh¸ch hµng. + C¸c hîp ®ång l·i suÊt t­¬ng lai gièng nh­ hîp ®ång l·i suÊt cã kú h¹n nã t¹o ra kh¶ n¨ng Ên ®Þnh tr­íc l·i suÊt cho mét thêi h¹n trong t­¬ng lai. §Æc ®iÓm næi bËt cña c¸c hîp ®ång l·i suÊt trong t­¬ng lai lµ kh«ng cã sù thay ®æi l­îng tiÒn gèc mµ chØ cã c¸c kho¶n chªnh lÖch l·i suÊt ®­îc tr¶ theo sè l­îng tiÒn gèc vµ ngµy thanh to¸n. 3/C¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m rñi ro hèi ®o¸i Rñi ro hèi ®o¸i lµ lo¹i rñi ro biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i. §Ó gi¶m rñi ro biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ng­êi ta th­êng sö dông c¸c biÖn ph¸p sau: + Hîp ®ång ngo¹i tÖ kú h¹n lµ sù ký kÕt hîp ®ång cã thêi h¹n gi÷a ng©n hµng víi kh¸ch hµng vÒ viÖc mua hay b¸n mét lo¹i ngo¹i tÖ nµo ®ã. Hîp ®ång mua b¸n ngo¹i tÖ kú h¹n nh»m tr¸nh rñi ro vÒ tû gi¸. ViÖc tr¸nh nh÷ng rñi ro vÒ tû gi¸ ®­îc thÓ hiÖn ë chç nh÷ng kho¶n ngo¹i tÖ trong t­¬ng lai ng­êi ta míi cÇn ®Õn vµ míi kh«ng ph¶i tÝnh b»ng gi¸ mua b¸n ngay thêi ®iÓm mµ tû gi¸ ®ã ®­îc x¸c ®Þnh ngay khi hîp ®ång kú h¹n ®­îc tho¶ thuËn. C¸c ®iÒu kiÖn cña hîp ®ång t­¬ng lai cã thÓ dÔ ®­îc xem xÐt l¹i khi cÇn thiÕt. + §a d¹ng ho¸ nguån vèn ngo¹i tÖ cña ng©n hµng Ngoµi c¸c biÖn ph¸p trªn, ng©n hµng cßn cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p lùa chän ngo¹i tÖ, b¶o hiÓm ngo¹i tÖ ®Ó gi¶m rñi ro hèi ®o¸i. 4/ C¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m rñi ro thanh to¸n §Ó gi¶m rñi ro thanh to¸n, ng©n hµng th­êng ph¶i thùc thi c¸c gi¸i ph¸p sau: + TÝnh to¸n nhu cÇu kh¶ n¨ng thanh to¸n: ®Ó tÝnh to¸n ®­îc kh¶ n¨ng thanh to¸n ®ßi hái ph¶i ®¸nh gi¸ ®­îc nhu cÇu tiÒn ph¶i chi vµ cã thÓ ph¶i chi. Muèn vËy ph¶i dùa vµo viÖc thanh to¸n nguån tiÒn, chi tiÕt vÒ c¸c nguån tiÒn g¾n víi tµi s¶n Nî, tµi s¶n Cã hiÖn hµnh. Ng©n hµng ph¶i dù tÝnh kh¶ n¨ng t¨ng vèn trong cho vay vµ tiÒn göi... + Qu¶n lý kh¶ n¨ng thanh to¸n nh»m duy tr× ®ñ møc vèn cÇn thiÕt ®Ó thanh to¸n cho c¸c nhu cÇu dù tÝnh vµ nhu cÇu ®ét xuÊt. Gièng nh­ rñi ro vÒ l·i suÊt, ®Ó qu¶n lý kh¶ n¨ng thanh to¸n, c¸c ng©n hµng buéc ph¶i qu¶n lý theo tõng lo¹i tiÒn mµ ng©n hµng cã giao dÞch. H¬n n÷a, ®Ó ®Þnh l­îng ®­îc nh÷ng hËu qu¶ trong mét m«i tr­êng bÊt æn, ng©n hµng th­êng cã kÕ ho¹ch dù phßng bÊt tr¾c, kÕ ho¹ch nµy sÏ tÝnh ®Õn tr­êng hîp xÊu nhÊt cã thÓ xÈy ra vµ ®­a ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®èi phã víi t×nh h×nh ®ã. 5/ BiÖn ph¸p lµm gi¶m rñi ro vÒ nguån vèn §Ó gi¶m rñi ro do thõa vèn, ngan hµng kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸. Ng©n hµng cÇn kÕt hîp tèt gi÷a kh©u huy ®éng vèn vµ kh©u cho vay lu«n ®¶m b¶o c©n ®èi míi mong h¹n chÕ ®­äc lo¹i rñi ro nµy. §Ó gi¶m rñi ro do thiÕu vèn th× kh«ng thÓ b»ng c¸ch huy ®éng vèn rçi ®Ó ë quü thanh to¸n nhiÒu cho an toµn. Còng nh­ lo¹i rñi ro do thõa vèn, rñi ro do thiÕu vèn cÇn ph¶i ®­a c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ nguån vèn vµ sö dông vèn lªn mét b­íc. ViÖc c©n ®èi ph¶i ®­îc thùc hiÖn th­êng xuyªn míi mong h¹n chÕ ®­îc rñi ro nµy. Tãm l¹i, tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p nªu trªn chØ nh»m phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng. Rñi ro vÉn cã thÓ xÈy ra ë ng©n hµng nµy hay ng©n hµng kh¸c, t¹i thêi ®iÓm nµy hay thêi ®iÓm kh¸c víi nghiÖp vô nµy hay nghiÖp vô kh¸c... VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ ph­¬ng ph¸p vµ nghÖ thuËt xö lý. NÕu xö lý ®óng, chuÈn x¸c th× rñi ro sÏ gi¶m nhÑ nhiÒu. KÕT LUËN Qua viÖc nghiªn cøu, ph©n tÝch nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng ë trªn, chóng ta ®· nhËn thÊy ®­îc tÇm quan träng vµ cÇn thiÕt cña viÖc nghiªn cøu rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng. Th«ng qua viÖc ph©n tÝch rñi ro vµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn rñi ro ®ã ta còng nhËn thÊy r»ng: ho¹t ®éng kinh doanh lµ mét lo¹i ho¹t ®éng ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt lín ®èi víi nÒn kinh tÕ, song ®©y còng lµ mét lÜnh mµ kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro cao do nh÷ng tÝnh n¨ng ho¹t ®éng phøc t¹p cña nã. Do ®ã, rñi ro rÊt dÔ x¶y ra vµ cã thÓ x¶y ra trong rÊt nhiÒu nghiÖp vô kh¸c nhau cña ng©n hµng. H¬n n÷a, rñi ro cßn g©y ra nh÷ng hËu qu¶ kh«ng thÓ l­êng tr­íc, thËm chÝ cßn t¹o ra nh÷ng thiÖt h¹i nÆng nÒ kh«ng chØ ®èi víi mét ng©n hµng mµ cßn víi c¶ hÖ thèng ng©n hµng vµ toµn nÒn kinh tÕ. §ång thêi, chóng ta cã thÓ thÊy râ ®­îc c¸c nguyªn nh©n g©y nªn rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng ®Ó cã thÓ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh, h¹n chÕ rñi ro. Cã thÓ nãi, rñi ro rÊt dÔ xuÊt hiÖn trong hÖ thèng ng©n hµng. Nã kh«ng chØ xuÊt hiÖn ë mét nghiÖp vô mµ cßn xuÊt hiÖn ë rÊt nhiÒu nghiÖp vô kh¸c nhau cña ho¹t ®éng ng©n hµng. Cã rñi ro g©y ra nh÷ng tæn thÊt nhá nh­ng còng cã nh÷ng rñi ro g©y ra tæn thÊt lín dÉn ®Õn nh÷ng thiÖt h¹i nÆng nÒ cho toµn hÖ thèng ng©n hµng, cho nÒn kinh tÕ. §Ó cã thÓ h¹n chÕ ®­îc nh÷ng tæn thÊt ®ã th× c¸ch duy nhÊt lµ ph¶i nghiªn cøu nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng vµ ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p thiÕt thùc phï hîp ®Ó phßng chèng. Tµi liÖu tham kh¶o - T¹p chÝ Ng©n hµng c¸c n¨m 1999, 2000 - T¹p chÝ “ThÞ tr­êng Tµi chÝnh TiÒn tÖ” n¨m 1998, 1999. - Cuèn “Qu¶n trÞ rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng” cña NguyÔn V¨n TiÕn, nxb ... - Cuèn “TiÒn tÖ, Ng©n hµng vµ thÞ tr­êng Tµi chÝnh” cña FREDERIC S . MISHKIN cña NXB Khoa häc Kü thuËt, 1995. - B¸o c¸o cña Ng©n hµng ThÕ giíi vµ Quü TiÒn tÖ quèc tÕ.