TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỒ ÁN
Tây Ninh là tỉnh thuộc miền Đông Nam Bộ với hoạt động nông nghiệp là chính, đặc điểm đất xám trên phù sa cổ, có độ pH thấp làm tăng khả năng linh động của kim loại trong đất. Cùng với sự phát triển như hiện nay, Tây Ninh được rất nhiều nhà đều tư vào đầu tư kinh doanh, bên cạnh lợi thế lá một nước biên giới giáp ranh Campuchia nên ngày càng nhiều khu công nghiệp, cụm công nghiệp được hình thành. Hiện tại ở Tây Ninh có một khu công nghiệp Trảng Bàng (huyện Trảng Bàng), cụm công nghiệp Trâm Vàng (huyện Gò Dầu), cụm công nghiệp Tân Bình (thị xã Tây Ninh). Việc đánh giá chất lượng đất từ các hoạt động công nghiệp từ các khu công nghiệp là cần thiết giúp cho việc quản lý tài nguyên được đễ dàng, thuận lợi nhưng chưa có một cơ quan hay tổ chức nào thực hiện. Qua quá trình nghiên cứu thực hiện đồ án đã thu được các kết quả sau:
Phân tích các đặc tính lý hoá của đất nền xung quanh các khu công nghiệp, cụm công nghiệp tại thời điểm năm 2006 để làm cơ sở so sánh với tiêu chuẩn chung của cả vùng xem khả năng biến đổi do hoạt động của các khu công nghiệp như thế nào.
Khảo sát, phân tích hàm lượng của 4 kim loại phổ biến (Pb, Cd, Zn, Cu) do hoạt động của khu công nghiệp gây ra trong đất để xem xét mức độ tích luỹ và ảnh hưởng của chúng đối với môi trường đất.
Thể hiện sự phân bố hàm lượng của bốn kim loại nặng nghiên cứu lên bản đồ theo các cấp độ khác nhau, để từ đó các nhà quản lý môi trường có thể đánh giá được chất lượng môi trường đất tại thời điểm nghiên cứu và dự báo khả năng ô nhiễm do hoạt động sản xuất công nghiệp đối với môi trường đất nói riêng và góp phần bảo vệ môi trường tỉnh Tây Ninh nói chung.
1.1 . ĐẶT VẤN ĐỀ
Nước ta thuộc nhóm các nước đang phát triển, đang trên đà hội nhập với Thế giới. Vì vậy, hoạt động công nghiệp ngày càng phát triển. Những khu công nghiệp, khu chế xuất mọc lên rất nhiều trong thời gian ngắn thu hút nhiều lao động, tạo điều kiện phát triển kinh tế cho đất nước, địa phương. Tuy nhiên nông nghiệp vẫn là ngành chủ lực đối với nước ta hiện nay, năng suất ngày càng tăng do được đầu tư máy móc, trang thiết bị, vật tư phục vụ sản xuất.
Cùng với sự phát triển là vấn đề môi trường được đặt ra, các hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp chỉ chú trọng tới lợi nhuận mà chưa quan tâm nhiều đến vấn đề môi trường, chưa có khaí niệm phát triển bền vững. Ý thức BVMT còn kém dẫn đến hậu quả là môi trường ngày càng ô nhiễm trầm trọng.
Tây Ninh là tỉnh nằm ở phía Tây Bắc của vùng Đông Nam Bộ với mật độ dân số 259người/ km2 (2004). Hầu hết người dân trong tỉnh làm nông nghiệp là chính, sản phẩm làm ra đáp ứng được nhu cầu của người dân trong tỉnh và góp thêm nguồn ngân sách cho tỉnh nhà. Các khu công nghiệp, khu chế xuất, cơ sở sản xuất vừa và nhỏ đang hoạt động trên địa bàn tỉnh rất nhiều, nhưng công tác quản lý thì chưa được chặt chẽ. Ô nhiễm môi trường nảy sinh do hoạt động nông nghiệp như: canh tác, sử dụng đất không hợp lí; do hoạt động công nghiệp như: các chất thải không được xử lý sơ bộ trước khi thải ra môi trường.
Môi trường đất ở Tây Ninh bị suy thoái và đang dần tới mức ô nhiễm vì trong quá trình sản xuất con người đã làm tăng đáng kể các nguyên tố kim loại nặng như Cd, Pb, Zn từ các nguồn sản xuất nông nghiệp như các loại phân bón hoá học, đặt biệt là phân phosphat thường chứa nhiều As, Cd, Pb và từ các hoạt động công nghiệp (nước thải, khí thải). Để góp phần tìm hiểu mức độ ô nhiễm kim loại nặng và đưa ra các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm trong đất, tôi đã chọn đề tài : “ Đánh giá ảnh hưởng của hoạt động công nghiệp đến chất lượng môi trường đất ở tỉnh Tây Ninh”
1.2 . MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1 Mục tiêu trước mắt
Đánh giá ảnh hưởng của hoạt động công nghiệp đến chất lượng môi trường đất ở tỉnh Tây Ninh.
Dựa trên kết quả nghiên cứu, ứng dụng GIS thành lập bản đồ hàm lượng một số kim loại nặng (Pb, Cu, Zn, Cd) trong đất.
1.2.2 Mục tiêu lâu dài
Dựa vào bản đồ hàm lượng kim loại nặng trong đất để theo dõi mức độ ô nhiễm, thuận tiện cho công tác quản lý, hữu hiệu tài nguyên đất của Tây Ninh.
Tạo cơ sở dữ liệu cho các nghiên cứu sau này có liên quan .
1.3 . NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Khảo sát, thu thập, biện hội tài liệu về hiện trạng môi trường tự nhiên và kinh tế xã hội của tỉnh Tây Ninh.
Điều tra lấy mẫu đất, phân tích hàm lượng kim loại nặng và một số chỉ tiêu khác như: Tỷ trọng, axit humic, nitơ tổng, lân dễ tiêu, pH, chất hữu cơ trong đất (OM).
Đánh giá mức độ ô nhiễm kim loại nặng và chất lượng môi trường đất qua kết quả phân tích mẫu và qua kết quả điều tra nông hộ.
Dựa vào kết quả nghiên cứu xây dựng bản đồ hàm lượng kim loại nặng, nitơ tổng, lân dễ tiêu trong đất.
Đánh giá kết quả đạt được trong quá trình nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm góp phần giảm mức độ ô nhiễm cho môi trường đất ở Tây Ninh.
1.4 . PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.4.1 Phương pháp luận
Trong môi trường đất có hai nhóm độc chất đối với cây trồng, đó là chất độc bản chất và chất độc không bản chất. Nhóm 1 là những ion thiết yếu cho sự sinh trưởng và phát triển của cây trồng, nếu vượt quá một giới hạn nhất định nào đó thì chúng sẽ là các chất độc. Nhóm 2 không đóng góp vai trò như nhóm 1, nếu ít chúng không ảnh hưởng nhưng nhiều chúng sẽ gây độc cây trồng. Tuy nhiên hiện nay, hàm lượng của các ion kim loại trong đất bao nhiêu thì bắt đầu gây độc ? vẫn chưa có tài liệu nào nghiên cứu cụ thể mà chỉ nói mức độ ảnh hưởng đối với cây trồng và sức khoẻ con người. Do đó, việc tìm ra hàm lượng của chúng để có biện pháp quản lý phù hợp là một điều thiết yếu.
Việc chọn đối tượng là kim loại nặng vì KLN là tác nhân ô nhiễm nguy hiểm đối với hệ sinh thái đất, chuỗi thức ăn và con người. Những KLN có tính độc cao nguy hiểm là: Thuỷ ngân (Hg), Cadimi (Cd), Chì (Pb), Niken (Ni), các KLN có độc tính mạnh là: Asen (As), crôm (Cr), mangan (Mn), kẽm (Zn), thiếc (Sn).
Trong thực tế, một số KLN ở hàm lượng thích hợp rất cần cho sự sinh trưởng và phát triển của thực vật, động vật và con người. Nhưng nếu chúng tích lũy nhiều trong đất thì lại rất độc hại cho thực vật và động vật đất. Trong quá trình sản xuất con người đã làm tăng đáng kể các KLN trong đất. Các loại thuốc bảo vệ thực vật thường chứa Asen, thuỷ ngân, đồng, các loại phân hoá học chứa nhiều cadimi, chì, asen. Các chất thải công nghiệp ngày càng nhiều và có độc tính ngày càng cao, nhiều loại rất khó bị phân huỷ sinh học. Các chất thải độc hại có thể được tích luỹ trong đất trong thời gian dài gây ra nguy cơ tiềm năng đối với môi trường. Các chất thải kim loại, đặt biệt là các KLN (như Pb, Zn, Cd, Cu, Ni) thường có nhiều ở các khu công nghiệp và đô thị.
Đất bị ô nhiễm KLN không những làm giảm năng suất sinh học của cây trồng mà còn ảnh hưởng đến chất lượng nông sản dẫn tới tác động xấu đến sức khoẻ của con người. Aûnh hưởng của các KLN trong đất đối với sức khoẻ con người là chưa được xác định một cách rõ ràng nên rất khó xây dựng ngưỡng độc hại chính xác. Ở nhiều nước đã xây dựng tiêu chuẩn độc hại của các nguyên tố kim loại trong đất. Ở Việt Nam nhìn chung đất bị ô nhiễm KLN chưa phải là phổ biến, nhưng sự ô nhiễm cũng đã xuất hiện mang tính cục bộ ở các vùng xung quanh các khu công nghiệp, các làng nghề tái chế, ở các vùng canh tác đất nông nghiệp mà tiêu biểu là tỉnh Tây Ninh.
Với phương pháp nghiên cứu là khảo sát thực địa, điều tra nông hộ và phân tích mẫu đất từ đó đánh giá chất lượng môi trường đất và hàm lượng các kim loại nặng khu vực xung quanh các KCN, CCN sẽ cho ta biết được hiện trạng môi trường đất tại thời điểm nghiên cứu. Xem xét mối liên quan giữa các hoạt động sản xuất của nhà máy có ảnh hưởng đến chất lượng môi trường đất vùng xung quanh hay không, mối liên quan giữa tập quán canh tác của người dân đến chất lượng môi trường đất. Từ các kết quả phân tích, áp dụng phương pháp GIS xây dựng bản đồ hàm lượng một số KLN trong đất tạo thuận lợi trong công tác quản lý môi trường. Sở dĩ chọn phương pháp trên vì với quy mô đề tài nhỏ, thời gian thực hiện ngắn, chi phí thấp nhưng cho kết quả nhanh, có tính đại diện cho cả vùng. Aùp dụng phương pháp nghiên cứu hiện đại đó là phương pháp GIS, với phương pháp mới này sẽ giúp cán bộ quản lý môi trường dễ dàng nắm bắt thông tin về hiện trạng môi trường của tỉnh, đề xuất các phương án giải quyết bảo vệ môi trường nhanh chóng, kịp thời.
Việc nghiên cứu để đánh giá chất lượng đất ở Tây Ninh là rất cần thiết nhằm góp phần xây dựng tiêu chuẩn độc hại của các nguyên tố kim loại trong đất, tìm ra giải pháp canh tác và cải tạo thích hợp, tạo thuận lợi hơn trong công tác quản lý môi trường.
1.4.2 Các phương pháp nghiên cứu cụ thể
1.4.2.1 Phương pháp biên hội tài liệu
Tập hợp số liệu, dữ liệu đã có ở các cơ sở ban nghành của tỉnh Tây Ninh về các điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội. Sử dụng phương pháp “ Tiếp cận, cập nhận thông tin dữ liệu”, phương pháp “Tổng hợp dữ liệu” (sách “phương pháp nghiên cứu khoa học” Lê Huy Bá, nhà xuất bản đại học quốc gia TP.HCM, 2005).
Thu thập và hệ thống hoá các số liệu về hiện trạng môi trường (không khí, đất, nước, chất thải rắn) tại các vùng đô thị (thị xã, thị trấn), khu công nghiệp, khu vực nông thôn ở Tây Ninh trên cơ sở kế thừa các đề tài nghiên cứu trước đây.
Tất cả các tài liệu đã thu thập khảo sát khi thực hiện đề tài được tổ chức nhập vào máy tính, các dữ liệu về điều kiện kinh tế xã hội và các điều kiện môi trường tự nhiên của tỉnh sẽ được phân tích, tổng hợp theo các nội dung khác nhau nhằm tạo các cơ sở nền tảng cho điều tra và đánh giá, đề xuất giải pháp.
1.4.2.2 Phương pháp khảo sát, lấy mẫu
Tiến hành khảo sát các dạng địa hình sao cho thuận lợi nhất cho việc lấy mẫu đất. Lựa chọn khu vực đất nông nghiệp và đất có hoạt động công nghiệp (gần khu vực công nghiệp, đô thị) để lấy mẫu
Lấy mẫu:
Đối với đất nông nghiệp : lấy hai tầng đất: tầng canh tác: 0 – 20 cm, tầng chuyển tiếp: 20 – 60 cm.
Mẫu được lấy phải mang tính đại diện cho từng loại đất, lấy mẫu theo phương pháp đường chéo góc để mẫu có tính đại diện cho khu vực.
Sử dụng máy GPS để bấm tọa độ lấy mẫu đất, giúp cho việc xây dựng bản đồ sau này.
1.4.2.3 Phương pháp đánh giá, tổng hợp
Dựa vào các tài liệu, số liệu tổng hợp được phân tích hiện trạng thực tế để đưa ra các diễn biến và xu thế biến đổi của môi trường.
Từ các phiếu điều tra, kết quả khảo thực địa và kết quả nghiên cứu, tổng hợp lại đưa ra kết quả đánh giá cuối cùng. Đánh giá dựa vào các kiến thức đã biết và so sánh với các tiêu chuẩn Việt Nam về Môi trường.
1.4.2.4 Phương pháp xử lý số liệu
Nhập, xử lý các số liệu điều tra phiếu, các số liệu phân tích bằng phần mềm EXCEL, SPSS: Nhập các kết quả thống kê điều tra đã thực hiện ở trên, các kết quả phân tích mẫu và xử lý để đưa ra các sai số, độ tin cậy (f), độ tương quan (r) của các dãy số liệu Xử lý số liệu đã số hoá và xây dựng bảng đồ bằng MapInfo.
1.4.2.5 Phương pháp ứng dụng GIS
Số hoá các lớp thông tin từ các bản đồ nền địa hình từ các tờ bản đồ trong khu vực nghiên cứu thành các lớp thông tin địa hình như: đường cao độ, mạng giao thông, địa danh, mạng thuỷ văn, thực vật
Xây dựng các cơ sở dữ liệu của các lớp thông tin bằng cách nhập trực tiếp từ bàn phiếm và máy quét scanner. Mỗi một đối tượng có hai dạng dữ liệu: dữ liệu không gian (raster và vector) và dữ liệu thuộc tính. Phần mềm thực hiện chủ yếu là MapInfo 6.0
1.4.2.6 Phương pháp trao đổi ý kiến với chuyên gia
ã Chuẩn bị tất cả các câu hỏi, ý kiến cần trao đổi đến vấn đề liên quan đồ án tốt nghiệp. Đọc và nắm vững các kiến thức cơ bản về môi trường nói chung và môi trường đất nói riêng.
ã Các câu hỏi đưa ra phải ngắn gọn, súc tích, bao quát nội dung cần hỏi. Lắng nghe kỹ và ghi chép đầy đủ các câu trả lời của chuyên gia. Đưa ra những ý kiến, câu hỏi khó mà sinh viên không thể tự trả lời được.
1.4.2.7 Phương pháp phân tích trong phòng thí nghiệm
Chuẩn bị mẫu đất: Mẫu đất lấy về được làm khô trong không khí bằng cách trải mẫu đất trên khay nhựa, nhặt hết rễ cây, đá, rác có lẫn trong mẫu. Nghiền nhỏ mẫu đất bằng cối sứ và cho qua rây để mẫu có kích thước 1mm. sau đó tiến hành phân tích.
Phân tích một số chỉ tiêu : pH, tỷ trọng, nitơ tổng, lân dễ tiêu, OM, acide humic. (các phương pháp chi tiết được trình bày trong chương 4, phần 4.4)
1.5. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Các khu vực ô nhiễm kim loại nặng do hoạt động công nghiệp tại các khu công nghiệp như: Trảng Bàng, Gò Dầu, thị xã Tây Ninh.
Hàm lượng các kim loại nặng: Cd, Pb, Cu, Zn tích lũy trong môi trường đất.
1.6. GIỚI HẠN CỦA NGHIÊN CỨU
Giới hạn về nội dung
- Chỉ lấùy mẫu tại một số điểm đặc trưng có hoạt động công nghiệp thuộc các huyện Gò Dầu, Trảng Bàng, thị xã Tây Ninh.
- Đối với ô nhiễm môi trường đất chỉ đề cập đến kim loại nặng trong đất mà không đề cập đến dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón
- Chỉ phân tích hàm lượng một số kim loại nặng (Pb, Cu, Zn, Cd) và một số chỉ tiêu: pH, tỷ trọng, nitơ tổng, lân dễ tiêu, OM, acide humic mà không phân tích các chỉ số khác.
Giới hạn về thời gian:
1.7. PHƯƠNG HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA ĐỀ TÀI
Từ các kết quả nghiên cứu được của đề tài là đánh giá chất lượng môi trường đất và hàm lượng 4 KLN (Pb, Cu, Zn, Cd) ở tầng đất mặt khu vực xung quanh các KCN, CCN. Cần mở rộng nghiên cứu các vấn đề liên quan:
Mở rộng phạm vi nghiên cứu cho toàn tỉnh, đánh giá chất lượng đất và hàm lượng các KLN khác như: As, Hg
Khảo sát, điều tra mức độ ảnh hưởng của hoạt động công nghiệp đến sức khoẻ con người và động vật vùng xung quanh.
Môi trường đất, nước, không khí có mối liên quan chặt chẽ với nhau, do đó có các nghiên cứu khác về môi trường nước và môi trường không khí.
Nghiên cứu, đánh giá sự suy thoái môi trường đất (xói mòn, bạc màu, mất hữu cơ và ô nhiễm) đề xuất phương án sử dụng hợp lý và phát triển bền vững tài nguyên đất ở tỉnh Tây Ninh.
1.8 . Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ Ý NGHĨA THỰC TIỄN
Ý nghĩa khoa học
Nghiên cứu về đánh giá đất không dùng theo phương pháp cũ mà dùng phương pháp mới. Đánh gia theo phương pháp tích hợp với việc coi môi trường đất là một môi trường thành phần trong hệ sinh thái đất – nước – cây – con người, trong một thể thống nhất. Con người sử dụng trồng cây, chăn thả và hoạt động công nghiệp sẽ tác động không chỉ lên đất mặt mà lên toàn hệ sinh thái. Nhờ phương pháp, công cụ và những phần mềm như: “ Excel, SPSS, phương pháp tối ưu hoá” tiên tiến và quan điểm đúng đắn, kết quả đánh giá sẽ có tính mới, sử dụng phù hợp và chất lượng đề tài cao.
Ý nghĩa thực tiễn
Phần lớn đất Tây Ninh là đất xám trên phù sa cổ, thành phần cơ giới nhẹ. Vì vậy, sự rửa trôi, xói mòn, laterit hoá là rất đáng lo ngại. Hiện nay trên các vùng đất của tỉnh năng suất một số cây trồng nông nghiệp, đặc biệt các vùng trồng cây nông nghiệp xung quanh các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, sau nhiều năm, mặc dù đã có đầu tư giống, phân hoá học, biểu hiện sự suy thoái đất khá rõ. Do trong quá trình hoạt động của các nhà máy, xí nghiệp trong các khu công nghiệp thải ra nhiều loại khí thải, rác thải và nước thải có chứa nhiều kim loại độc gây ảnh hưởng xấu đến môi trường, động vật và con người sống xung quanh. Trước những vấn đề nêu trên, đề tài nghiên cứu này mang tính cấp thiết cho việc quản lý và sử dụng tài nguyên đất hợp lý và bền vững. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần quan trọng trong việc giải quyết những vần đề cấp bách của sản xuất nông nghiệp. Bước đầu xác định được hàm lượng các kim loại nặng tồn tại trong đất, đánh giá chất lượng môi trường đất trong khu vực, từ đó có phương án, đề xuất ngăn chặn kịp thời các quá trình ô nhiễm đang diễn ra, sử dụng tài nguyên đất hợp với sinh thái và tập tục lối sống người dân, trồng cây gì có hiệu quả mà bảo vệ hệ sinh thái bền vững, kết hợp bảo vệ và sử dụng nguồn nước cả khi khô hạn và khi ngập lụt. Kết quả sẽ nâng cao hiệu quả trên một đơn vị diện tích hệ sinh thái đất và cây trồng từ đó nâng cao thu nhập và sức khoẻ cho người dân, bảo vệ môi trường nói chung và môi trường đất nói riêng.
89 trang |
Chia sẻ: banmai | Lượt xem: 2048 | Lượt tải: 3
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Đánh giá ảnh hưởng của hoạt động công nghiệp từ các khu công nghiệp đến chất lượng môi trường đất tỉnh Tây Ninh, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
khöû vaø chuyeån sang daïng amonisulfat.
Caùch tieán haønh:
Caân 2g ñaát ñaõ qua raây 0.25mm boû vaøo bình tam giaùc dung tích 100ml (hoaëc bình kenñan). Theâm 15ml H2SO4 d = 1.84 vaø ½ thìa chaát xuùc taùc. Caém pheãu con treân mieäng bình ñeå ngöng laïnh. Ñun trong tuû huùt ñeán luùc ñaát traéng.
Laép ñaët duïng cuï chöng caát ñaïm:
Hôi nöôùc nung ôû bình 1 ñeå laáy NH3
Ñoå ñaát ñaõ oxy hoaù noùi treân qua pheãu 3 vaøo bình soá 4.
Bình tam giaùc soá 6 ñöïng 5ml H2SO4 0.1N vaø 3 gioït chæ thò maøu tasiroâ.
OÁng ngöng laïnh ôû vò trí soá 5
Ñun soâi bình soá 1, duøng thuøng nöôùc ñaët ôû vò trí cao cho chaåy qua oáng cao su vaøo oáng ngöng laïnh soá 5. Tröôùc luùc chöng caát nitô neân cho ñun thöû ñeå kieåm tra xem coøn choã naøo hôû khoâng. Phaûi ñaûm baûo ngoïn löûa khoâng taét suoát quaù trình caát ñaïm. Phaàn ñuoâi cuûa oáng ngöng laïnh phaûi caém ngaäp trong dung dòch cuûa bình soá 6.
Ñoå 20ml NaOH 45% qua pheãu 3 vaøo bình soá 4.
Löôïng NaOH caàn dö ñeå trung hoaø heát acide vaø phaân ly (NH4)2SO4, duøng moät ít nöôùc caát traùng pheåu soá 3. Keïp chaët oáng cao su ôû vò trí 2 roài thoâng hôi nöôùc ñaåy NH3 vaøo bình tam giaùc soá 6, duøng nöôùc caát röûa saïch ñuoâi oáng sinh haøn roài höùng vaøi gioït chaûy ra töø oáng sinh haøn vaø taám söù coù loã, nhoû moät gioït chæ thò maøu nesler neáu khoâng xuaát hieän maøu vaøng laø ñaõ heát N.
Chuaån ñoä: Duøng dung dòch tieâu chuaån NaOH 0.1N chuaån ñoä ñeán luùc dung dòch chuyeån sang maøu xanh nhaït.
Tính keát quaû :
N% =
Trong ñoù:
V1: laø theå tích dung dòch H2SO4 duøng ñeå thu hoài ñaïm.
V2: theå tích dung dòch NaOH ñeå chuaån ñoä
N: noàng ñoä cuûa H2SO4 vaø NaOH
K: heä soá quy veà ñaát khoâ kieät
C : troïng löôïng ñaát phaân tích
4.4.4.3 Laân deã tieâu (Baèng phöông phaùp Oniani)
Nguyeân taéc: Laân deã tieâu trong ñaát ñöôïc ruùt ra baèng H2SO4 0.1N (pH <1) vôùi tæ leä ñaát: acide = 1/25. Duøng dung dòch molipdat amon coù chaát khöû laø clorua thieát ñeå leân maøu xanh cuûa dung dòch chöùa laân. Cöôøng ñoä maøu xanh bieåu thò noàng ñoä P2O5 deã tieâu coù trong dung dòch ñaát.
Caùch tieán haønh:Huùt 10ml dung dòch loïc vaø theâm khoaûng 40ml nöôùc caát.
Cho vaøo 20 ml dung dòch molipdat 2.5% laéc ñeàu.
Theâm vaøo hoãn hôïp treân 0.5ml SnCl2.
Ñem so maøu ôû böôùc soùng = 690.
4.4.4.4 Tyû troïng (phöông phaùp duøng bình picnomet)
YÙnghóa:
Tyû troïng ñaát laø: troïng löôïng (g) moät ñôn vò theå tích ñaát khoâ (cm3) caùc haït sít vaøo nhau so vôùi troïng löôïng moät khoái nöôùc cuøng theå tích ôû +40C.
Tyû troïng phuï thuoäc thaønh phaàn khoaùng vaät vaø haøm löôïng chaát höõu cô trong ñaát (ñaát caøng nhieàu buøn thì tyû troïng caøng beù). Tyû troïng caùc loaïi ñaát thöôøng ôû phaïm vi 2.3 – 2.8.
Tyû troïng ñaát caøng nhoû thì ñaát caøng giaøu chaát höõu cô. Töø tyû troïng vaø dung troïng coù theå suy ra ñoä xoáp cuûa ñaát.
Ñeå xaùc ñònh tyû troïng ngöôøi ta duøng bình pinomet coù theå tích 50 – 100 cm3, nuùt bình naøy coù oáng mao quaûn ñeå ñaûm baûo cho theå tích ít thay ñoåi. Coù nhieàu kieåu bình pinomet khaùc nhau. Neáu khoâng coù bình naøy thì thay baèng bình nhoû coù coå heïp vaø laøm baèng loaïi thuyû tinh beàn coù theå ñun naáu ñöôïc.
Caùch tieán haønh:
Ñoå nöôùc caát ñaõ ñun soâi ñeå nguoäi vaøo bình pinpmet ñaäy nuùt laïi, lau khoâ beân ngoaøi roài caân laïi ñöôïc P1 gam.
Ñoå bôùt moät nöûa nöôùc trong bình, caân 10g ñaát (P0) ñaõ qua raây 1mm ñoå vaøo bình pinomet, laéc ñeàu roài ñun soâi 5 phuùt ñeå loaïi khoâng khí ra, ñeå nguoäi.
Duøng nöôùc caát ñaõ ñun soâi ñeå nguoäi theâm vaøo cho ñaày bình, ñaäy nuùt laïi, lau khoâ beân ngoaøi caân ñöôïc troïng löôïng P2 gam.
Tyû troïng d laø heä soá cuûa ñaát tính theo coâng thöùc sau:
d =
Trong ñoù : t laø heä soá tính sang troïng löôïng ñaát khoâ tuyeät ñoái. Muoán bieát t caàn xaùc ñònh ñoä aåm A cuûa ñaát luùc phaân tích, t =
4.4.4.5 Axit humic (baèng phöông phaùp Cononova - Bebtricova)
YÙnghóa: Chaát höõu cô trong ñaát bao goàm muøn vaø caùc chaát höõu cô khoâng phaûi muøa (bao goàm caùc saûn phaåm ñoäng thöïc vaät chöa phaân giaûi, caùc saûn phaåm phaân giaûi trung gian).
Löôïng vaø tyû soá acide humic : axit fulvic laø moät chæ tieâu quan troïng theå hieän tính chaát cuûa muøn.
Caùch tieán haønh:
Duøng pipet huùt chính xaùc 10ml dung dòch loïc vaøo coác 100ml.
Cho töøng gioït H2SO4 1N vaø khuaáy ñeàu, söï keát tuûa ñöôïc xem laø hoaøn toaøn khi pH = 1 (kieåm tra baèng giaáy quyø tím).
Ñun coác treân beáp caùch thuyû (beáp thöôøng – ñun nheï) ñeå ñaåy nhanh quaù trình keo tuï acide humic.
Ñeå nguoäi vaø loïc, loaïi boû dung dòch loïc.
Keát tuûa treân giaáy loïc ñöôïc hoaø tan baèng dung dòch NaOH 0.05N noùng.
Trung hoaø dung dòch hoaø tan baèng H2SO4 0.05N
Coâ caïn treân beáp ñun caùch thuyû.
Xaùc ñònh chaát höõu cô baèng phöông phaùp Walkey – Black. Ñoàng thôøi laøm maãu traéng.
Xaùc ñònh acide humic cuõng nhö xaùc ñònh cacbon toång soá.
4.4.4.6 Chaát höõu cô trong ñaát (Theo phöông phaùp Walkley - Black)
Nguyeân taéc: Caùc hôïp chaát höõu cô bò oxy hoaù bôûi löôïng dö dung dòch K2Cr2O7 trong H2SO4 25(N). Löôïng K2Cr2O7 coøn dö ñöôïc xaùc ñònh baèng ddòch muoái Fe2+
Caùch tieán haønh:
Caân chính xaùc 0.5g ñaát khoâ khoâng khí ñaõ qua raây 0.25mm vaøo bình tam giaùc 250ml.
Theâm chính xaùc 10ml K2Cr2O7 1N, laéc cho troän ñeàu ñaát vaø dung dòch.
Theâm nhanh 20ml H2SO4 ñaäm ñaëc, laéc ñeàu.
Theâm 100ml nöôùc caát vaø 10ml acide phosphoric ñaëc, ñeå nguoäi hoãn hôïp .
Theâm 4 gioït dung dòch chæ thò Ferroin vaø chuaån ñoä K2Cr2O7 dö baèng dung dòch muoái Fe2+ chuaån ñoä töø maøu toái sang maøu ñoû.
Ghi nhaän keát quaû (theå tích Fe2+ ñaõ duøng).
Laøm maãu traéng khoâng coù ñaát, caùc böôùc laøm gioáng maãu thöû.
4.4.4.7 Phöông phaùp xaùc ñònh haøm löôïng Pb, Cu, Zn, Cd
Haøm löôïng Pb, Cu, Zn, Cd ñöôïc gôûi tôùi Phaân vieän Baûo hoä Lao ñoäng vaø Khoa hoïc Kyõ thuaät Tp. HCM ñeå phaân tích.
4.4.5 Phöông phaùp xöû lyù soá lieäu nghieân cöùu
Phöông phaùp xöû lyù soá lieäu töø caùc maãu phaân tích trong phoøng thí nghieäm
Töø caùc keát quaû phaân tích ñöôïc trong phoøng thí nghieäm döôùi daïng soá lieäu thoâ, duøng phaàn meàm MicroSoft Excel nhaäp caùc soá lieäu ñoù vaøo ñeå veõ ñoà thò bieåu
dieãn laäp ra ñöôøng chuaån döôùi daïng y = ax + b A = ax+ b x = (x: haøm löôïng chaát caàn tìm cuûa maãu phaân tích)
Khi ñaõ coù ñöôïc keát quaû haøm löôïng cuûa caùc maãu phaân tích, ñem so saùnh vôùi tieâu chuaån Vieät Nam vaø tieâu chuaån cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi (Haø Lan, Ñaøi Loan…) ñeå ñöa ra ñaùnh giaù vaø nhaät xeùt.
Laäp moái quan heä giöõa chuùng xem giöõa chuùng coù moái lieân quan nhö theá naøo töø ñoù ruùt ra keát luaän veà vaán ñeà oâ nhieãm, ñöa ra ñöôïc nguoàn goác vaø giaûi phaùp haïn cheá veà sau ñeå caûi thieän hieän traïng thöïc taïi.
Phöông phaùp xöû lyù soá lieäu töø caùc phieáu ñieàu tra noâng hoä
Thoáng keâ chi tieát caùc thaønh phaàn ñaõ ñieàu tra, phaân loaïi caùc loaïi hình canh taùc, caùch söû duïng phaân boùn, bieän phaùp giaûm thieåu oâ nhieãm, caùc loaïi caây troàng ñöôïc söû duïng…
Tính ra phaàn traêm cuûa töøng thaønh phaàn treân toång soá phieáu ñieàu tra, ñöa caùc soá lieäu ôû daïng phaàn traêm leân ñoà thò bieåu dieãn aùp duïng phaàn meàm MicroSoft Excel töø ñoù coù theå ñaùnh giaù, tìm moái quan heä giöõa caùc taäp quaùn canh taùc cuûa noâng daân ñeán chaát löôïng moâi tröôøng ñaát.
4.4.6 Phöông phaùp öùng duïng GIS ñeå ñaùnh giaù vaø quaûn lyù chaát löôïng moâi tröôøng ñaát
4.4.6.1 Toång quan veà GIS
Ñònh nghóa GIS (Geographic Information system) laø heä thoáng coâng cuï treân neàn maùy tính duøng thu thaäp, löu tröõ, truy caäp vaø bieán ñoåi, phaân tích vaø theå hieän döõ lieäu lieân quan ñeán vò trí treân beà maët traùi ñaát vaø tích hôïp caùc thoâng tin naøy vaøo quaù trình laäp quyeát ñònh.
Ñònh nghóa vieãn thaùm (Remote sensing): vieãn thaùm laø kyõ thuaät thoâng tin veà ñoái töôïng, veà vuøng, hoaëc veà hieän töôïng thoâng qua vieäc phaân tích döõ lieäu thu thaäp bôûi thieát bò khoâng tieáp xuùc ñoái vôùi ñoái töôïng, hoaëc hieän töôïng ñang nghieân cöùu.
4.4.6.2 ÖÙng duïng gis ñeå ñaùnh giaù vaø quaûn lyù chaát löôïng moâi tröôøng ñaát
Trong nghieân cöùu ñòa lyù töï nhieân vieäc söû duïng phöông tieän vieãn thaùm coù theå xem laø khoâng theå thieáu, bôûi phöông tieän vieãn thaùm giuùp phaùt hieän caùc ñòa daïng moät caùch toång quaùt, baèng maét coù theå phaùt hieän moái quan heä mang tính quy luaät veà söï phaân boá caùc theå töï nhieân, baèng kinh nghieäm thöïc teá vaø kyõ naêng coù theå phaùt hieän caùc yeáu toá ñaëc tröng cuûa töøng ñôn vò trong chuyeân moân cuûa mình nhö: söï phaân boá caùc loaïi ñaát khaùc nhau, söï phaân boá thaûm phuû, söï phaân boá caùc KLN trong ñaát…
Xaây döïng moät heä thoáng thoâng tin ñòa lyù vaø aûnh vieãn thaùm ñeå xaùc laäp caùc vuøng phaân boá, dieän tích vaø phaân loaïi caùc KLN trong ñaát.
Soá hoaù caùc lôùp thoâng tin töø caùc baûn ñoà neàn ñòa hình töø caùc tôø baûn ñoà trong khu vöïc nghieân cöùu thaønh caùc lôùp thoâng tin ñòa hình nhö: ñöôøng cao ñoä, maïng giao thoâng, thöïc vaät…
Xaây döïng cô sôû döõ lieäu cuûa caùc lôùp thoâng tin baèng caùch nhaäp tröïc tieáp töø baøn phím vaø maùy queùt scanner. Moãi moät ñoái töôïng ñòa lyù ñeàu coù hai daïng döõ lieäu: döõ lieäu khoâng gian (raster vaø vector) vaø döõ lieäu thuoäc tính. Phaàn meàm thöïc hieän chuû yeáu laø Mapinfo 6.0
4.6.3 Sô ñoà vò trí caùc ñieåm laáy maãu ôû Taây Ninh
Ñieåm laáy maãu:
5.1. NHÖÕNG ÑAËC TÍNH CHUNG CUÛA ÑAÁT TAÂY NINH
5.1.1 Ñaëc tính lyù hoaù cuûa khu vöïc nghieân cöùu
Keát quaû thí nghieäm xem chi tieát phuï luïc 1
Tyû troïng
Tyû troïng phuï thuoäc vaøo khoaùng hoïc vaø hoaù hoïc, tyû troïng caøng nhoû muøn caøng nhieàu, caøng xuoáng saâu tyû troïng cuûa noù caøng taêng. Tyû troïng phaûn aûnh haøm löôïng chaát höõu cô trong ñaát. Keát quaû phaân tích maãu ñaát nghieân cöùu ôû Taây Ninh thay ñoåi töø 2.14 – 2.67 (taàng ñaát töø 0 – 20cm) cho thaáy ñaát noâng nghieäp ôû ñaây thuoäc loaïi ngheøo muøn. Theo keát quaû phaân tích tyû troïng cuûa caùc maãu ñaát troàng ôû Taây ninh (baùo caùo chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng tænh Taây Ninh, Leâ Huy Baù, 2004) thay ñoåi töø 2.35 ñeán 2.63 (taàng ñaát maët) cho thaáy tyû troïng cuûa ñaát ngaøy caøng giaûm daàn theo thôøi gian. Nhö vaäy ñaát seõ xoáp hôn, löôïng muøn nhieàu hôn, ñaát giaøu chaát dinh döôõng hôn.
pH
pH phaûn aùnh möùc ñoä röûa troâi caùc cation kieàm vaø kieàm thoå cuõng nhö möùc ñoä tích tuï caùc cation saét, nhoâm trong ñaát, vaø töø pH ta coù theå ñaùnh giaù tính chaát ñaát. Qua keát quaû phaân tích pH bieán ñoäng töø giaù trò 3.26 – 5.17 cho thaáy ñaát nghieân cöùu thuoäc loaïi ñaát chua. Do pH thaáp neân laøm cho caùc nguyeân toá vi löôïng (Cu, Zn…) trôû neân linh ñoäng, caùc vi sinh vaät ñaát caàn ñeå khoaùng hoaù nitô toát nhaát khi pH ñaát töø 5.5 - 6.5, söï hình thaønh noát saàn vaø chöùc naêng cuûa chuùng yeáu khi pH < 5, chính vì vaäy laøm cho löôïng ñaïm trong ñaát thaáp. So saùnh keát quaû phaân tích ñaát troàng ôû Taây Ninh (baùo caùo chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng tænh Taây Ninh, Leâ Huy Baù, 2004) pH bieán ñoäng töø 3.91 – 5.65, nhö vaäy giaù trò pH giaûm nhöng khoâng ñaùng keå. Nguyeân nhaân coù theå do töø khi coù KCN, trong quaù trình thi coâng laøm röûa troâi beà maët ñaát, chæ coøn laïi ion H+ taïo neân quaù trình chua hoùa vaø moät phaàn do khoùi cuûa nhaø maùy thaûi ra chöùa CO2 cuõng laøm taêng quaù trình chua hoaù cuûa ñaát. Keát quaû naøy cuõng phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm ñaát xaùm ôû Taây Ninh.
Chaát höõu cô
Laø chæ tieâu quan troïng cuûa ñaát, laø nguoàn cung caáp tröïc tieáp nhieàu dinh döôõng cho caây troàng, laø yeáu toá laøm taêng löôïng vaø chaát cuûa dung löôïng cation trao ñoåi (CEC), taêng keát caáu ñaát, caûi thieän tính chaát vaät lyù, khaû naêng giöõ aåm cuûa ñaát. Keát quaû phaân tích caùc maãu ñaát troàng cho thaáy haøm löôïng chaát höõu cô thay ñoåi töø 0.2631 – 0.8904%, coù theå keát luaän ñaát troàng Taây Ninh ngheøo chaát höõu cô. Keát quaû phaân tích caùc maãu ñaát troàng cho thaáy haøm löôïng chaát höõu cô thay ñoåi töø 0.33% ñeán 0.75% (baùo caùo chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng tænh Taây Ninh, Leâ Huy Baù, 2004), keát quaû naøy cho thaáy theo thôøi gian chaát höõu cô trong ñaát taêng. Do töø khi coù KCN hoaït ñoäng, chaát thaûi töø nhaø maùy laøm giaûm naêng suaát caây troàng, ngöôøi noâng daân xung quanh KCN thöôøng khoâng troàng chuyeân canh veà caây noâng nghieäp laøm cho ñaát maát chaát dinh döôõng, hoï seõ boùn phaân nhieàu hôn. Keát quaû naøy cho thaáy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi tyû troïng cuûa ñaát. Chaát höõu cô taêng thì tyû troïng seõ giaûm.
Nitô toång soá
Nitô toång soá quyeát ñònh naêng suaát caây troàng, laø chæ tieâu haøng ñaàu ñaùnh giaù ñoä phì cuûa ñaát. Qua keát quaû phaân tích, haøm löôïng Nitô toång soá dao ñoäng trong khoaûng 0.035 – 0.077% chöùng toû ñaát thuoäc daïng ngheøo ñaïm (% N toång soá nhoû hôn 0.08% thì ñaát thuoäc loaïi ngheøo ñaïm, töø 0.08% - 0.15% ñaát thuoäc loaïi trung bình). Qua keát quaû phaân tích, haøm löôïng Nitô toång soá dao ñoäng trong khoaûng 0.04% - 0.211 % (baùo caùo chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng tænh Taây Ninh, Leâ Huy Baù, 2004) ñieàu naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vì ñaát ôû Taây Ninh ña soá laø ñaát chua (tính axit). Trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa KCN aûnh höôûng ñeán chaát löôïng ñaát, naêng suaát noâng nghieäp giaûm, noâng daân seõ taêng nhieàu hôn nöõa löôïng phaân ñaïm boùn cho caây troàng. Do vaäy so vôùi keát quaû naêm 2004 ta thaáy phaàn traêm Nitô trong ñaát taêng.
Laân deã tieâu (P2O5 deã tieâu)
Haøm löôïng laân deã tieâu trong caùc maãu ñaát phaân tích coù söï bieán ñoäng. Haøm löôïng laân deã tieâu dao ñoäng töø 0.5893 – 4.5700 (mg/100g), haàu nhö ña soá haøm löôïng P2O5 deã tieâu trong taàng döôùi taàng ñaát maët thì thuoäc ngheøo laân.
Haàu heát töø keát quaû nghieân cöùu cho thaáy ñaát xung quanh caùc khu coâng nghieäp, cuïm coâng nghieäp ôû Taây Ninh thuoäc daïng ngheøo chaát höõu cô, muøn, haøm löôïng ñaïm, laân raát thaáp. Qua khaûo saùt thöïc teá vaø töø vieäc phaân tích, laäp moái quan heä caùc phieáu ñieàu tra taâp quaùn canh taùc noâng nghieäp ôû Taây Ninh cho thaáy: Ngöôøi daân chöa hieåu bieát nhieàu veà vieäc canh taùc nhö theá naøo laø hôïp lyù ñeå laøm taêng naêng suaát caây troàng maø khoâng aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng ñaát. Ña soá hoï laøm theo kinh nghieäm töø thöïc teá truyeàn töø theá heä naøy sang theá heä khaùc. ÔÛ Taây Ninh ña soá troàng caùc loaïi caây nhö: Baép, mía, mì, ñaäu phoäng, luùa, caây hoa maøu (ñaäu, döa leo, khoå qua…), caây aên traùi (thoáng keâ % xem chi tieát phaàn phuï luïc). Caùc hoä noâng daân troàng luaân canh nhöng khoâng theo moät nguyeân taéc naøo, laøm theo nhu caàu thò tröôøng laø chính. Sau khi thu hoaïch ña soá coù caøy, laøm ñaát môùi troàng laïi caây khaùc (ñaëc bieät coù moät soá hoä chieám 10.81% /toång soá phieáu ñieàu tra laø troàng coû cho boø aên neân khoâng laøm ñaát) nhöng cuõng khoâng laøm ñuùng kyõ thuaät. Theo thoáng keâ cho thaáy noâng daân ôû Taây Ninh söû duïng raát ít phaân hoùa hoïc nhö ñaïm, laân, ureâ, N-P-K, haàu heát söû duïng phaân chuoàng saün coù (chieám 24.32%/toång soá phieáu ñieàu tra). Ñaây laø nguyeân nhaân laøm cho ñaát coù haøm löôïng ñaïm laân, muøn höõu cô ngheøo, ñaây cuõng laø ñaëc tính cuûa ñaát xaùm Taây Ninh. Caùc loaïi phaân boùn hoaù hoïc chöùa nhieàu Cd, Pb, As…(phaân phosphat, phaân ñaïm, phaân chuoàng) neáu boùn khoâng phuø hôïp seõ laøm toàn dö löôïng kim loaïi naëng trong ñaát gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Beân caïnh ñoù ngöôøi daân söû duïng phaân vi sinh raát haïn cheá (8.08%/toång soá phieáu ñieàu tra). Phaân vi sinh goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng ñaát, giaûm thieåu oâ nhieãm neáu söû duïng hôïp lyù nhöng chöa ñöôïc phaùt huy. Vaán ñeà söû duïng thuoác tröø saâu (chieám 71.43%/ toång soá phieáu ñieàu tra), thuoác BVTV (chieám 28.57%/ toång soá phieáu ñieàu tra) cho thaáy vieäc söû duïng thuoác töø saâu laø khaù nhieàu nhöng chöa hôïp lyù. Qua quaù trình khaûo saùt, ñieàu tra cho thaáy vieäc söû duïng thuoác tröø saâu, thuoác BVTV cuûa ngöôøi daân moät caùch tuøy tieän, thaáy caây bò hö haïi laø phun khoâng quy ñònh thôøi gian tröôùc khi thu hoaïch. Taát caû caùc nguyeân nhaân treân laøm ñaåy nhanh quaù trình thoaùi hoaù ñaát, ñaëc tính cô lyù hoaù cuûa ñaát ngaøy caøng suy giaûm. Caàn phaûi ñeà ra caùc bieän phaùp caáp baùch ñeå caûi thieän moâi tröôøng ñaát: vieäc quan troïng haøng ñaàu laø phaûi phoå bieán kieán thöùc canh taùc, söû duïng phaân boùn, thuoác tröø saâu hôïp lyù cho ngöôøi daân.
5.1.2 Keát quaû phaân tích haøm löôïng KLN ñaát Taây Ninh
Baûng 5.1 Keát quaû phaân tích haøm löôïng KLN trong ñaát Taây Ninh
STT
Kim loaïi
Ñieåm laáy maãu
Pb
(mg/kg)
Cu
(mg/kg)
Zn
(mg/kg)
Cd
(mg/kg)
1
ÑTN-1
78
20
60
0.75
2
ÑTN-2
65
20
40
0.59
3
ÑTN-3
69
VEÁT
VEÁT
0.05
4
ÑTN-4
73
6
20
0.52
5
ÑTN-5
140
40
120
0.95
6
ÑGD-1
120
30
140
0.65
7
ÑGD-2
240
22
110
0.85
8
ÑGD-3
240
10
50
0.65
9
ÑGD-4
150
16
60
0.62
10
ÑGD-5
240
24
90
0.55
11
ÑTB-1
90
12
45
0.62
12
ÑTB-2
110
9
16
0.48
13
ÑTB-3
120
11
22
0.55
14
ÑTB-4
76
9
45
0.65
15
ÑTB-5
100
5
12
0.15
5.1.3 So saùnh keát quaû phaân tích vôùi tieâu chuaån Vieät Nam TCVN 7209 – 2002
Baûng 5.2 Giôùi haïn toái ña cho pheùp haøm löôïng toång soá cuûa As, cd, Cu, Pb, Zn cuûa boä NN & PTNT vaø boä KH & CN (mg/kg)
Thoáng soá oâ nhieãm
Ñaát söû duïng cho muïc ñích noâng nghieäp
Ñaát söû duïng cho muïc ñích laâm nghieäp
Ñaát söû duïng cho muïc ñích daân sinh, vui chôi, giaûi trí
Ñaát söû duïng cho muïc ñích thöông maïi, dòch vuï
Ñaát söû duïng cho muïc ñích coâng nghieäp
Arsen(As)
12
12
12
12
12
Cadmi(Cd)
2
2
5
5
10
Ñoàng(Cu)
50
70
70
100
100
Chì(Pb)
70
100
120
200
300
Keõm(Zn)
200
200
200
300
300
(Nguoàn: Tieâu chuaån Vieät Nam, TCVN 7209 – 2002)
Baûng 5.3 Tieâu chuaån nhaèm ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm KLN trong ñaát taïi Ñaøi Loan (ñôn vò: mg/kg)
STT
Kim loaïi naëng
Giaù trò A
Giaù trò B
Giaù trò C
1
As
16
30
40
2
Cd
2
4
5
3
Cr
100
250
400
4
Cu
35
120
200
5
Hg
0.49
1
2
6
Ni
50
130
200
7
Pb
50
300
500
8
Zn
120
300
500
(Nguoàn: Wenchow, 2001)
Chuù thích A: Ñaát khoâng nhieãm baån
B: Ñaát bò nhieãm baån
C: Ñaát caàn laøm saïch
Baûng 5.4 Haøm löôïng cho pheùp cuûa moät KLN trong ñaát cuûa Haø Lan (ppm)
Kim loaïi naëng
Cd
Cu
Zn
Pb
Hg
Cr
Haøm löôïng
1
50
200
50
0.5
100
(Nguoàn : Leâ Vaên Khoa, 2000)
Baûng 5.5 Haøm löôïng caùc KLN trong ñaát ôû Vieät Nam (ppm)
Kim loaïi naëng
Khoaûng dao ñoäng
Trung bình
Cd
0.1 - 1
0.62
Hg
0.01 – 0.06
0.098
As
5 – 10
-
Pb
1 – 88.8
29.2
Se
0.01 – 2.5
0.9
(Nguoàn: Giaùo trình ñaát vaø baûo veä ñaát, Leâ Ñöùc, 2005)
Ñoái vôùi Pb: Haøm löôïng chì trong ñaát nghieân cöùu chæ coù hai ñieåm laø ÑTN-2 & ÑTN-3 laø thaáp hôn so vôùi tieâu chuaån Vieät Nam (70mg/kg) nhöng so vôùi tieâu chuaån Haø Lan (50mg/kg) vaø tieâu chuaån Ñaøi Loan (50mg/kg) thì cao hôn töø 1.3 – 1.38 laàn. Coù 3 ñieåm laø ÑGD–2, ÑGD–3, ÑGD–5 ñaëc bieät lôùn hôn TCVN 7209: 2002 ñeán 3.5 laàn, ñoái vôùi tieâu chuaån Haø Lan vaø tieâu chuaån Ñaøi Loan thì cao hôn 4.8 laàn. Caùc ñieåm ÑGD–4, ÑTN–5 lôùn hôn TCVN töø 2 – 2.14 laàn, ñoái vôùi tieâu chuaån Haø Lan vaø tieâu chuaån Ñaøi Loan thì cao hôn töø 2.8 – 3 laàn. Caùc ñieåm coøn laïi ñeàu cao hôn TCVN töø 1.04 – 1.71 laàn, so vôùi tieâu chuaån Haø Lan vaø tieâu chuaån Ñaøi Loan cao hôn töø 1.4 – 2.4 laàn.
Ñoái vôùi Cu: Haàu heát taát caû caùc ñieåm nghieân cöùu ñeàu coù haøm löôïng thaáp hôn giôùi haïn cho pheùp cuûa TCVN 7209 – 2002 (50mg/kg) vaø tieâu chuaån Haø Lan (50mg/kg) töø 1.25 – 3.125 laàn. Nhöng ñoái vôùi tieâu chuaån Ñaøi Loan (35mg/kg) thì coù 1 ñieåm laø ÑTN–1 laø cao hôn 1.14 laàn, coøn laïi taát caû caùc ñieåm khaùc ñeàu thaáp hôn giaù trò tieâu chuaån.
Ñoái vôùi Zn: Taát caû caùc ñieåm nghieân cöùu ñeàu thaáp hôn TCVN (200 mg/kg) vaø tieâu chuaån Haø Lan (200 mg/kg) töø 1.5 – 16.67 laàn. Nhöng ñoái vôùi tieâu chuaån Ñaøi Loan (120 mg/kg) thì cuõng coù moät ñieåm ÑGD–4 laø cao hôn 1.17 laàn.
Ñoái vôùi Cd: Haàu heát taát caû caùc ñieåm nghieân cöùu ñeàu thaáp hôn töø 2.1 - 40 laàn so vôùi TCVN (2 mg/kg) vaø tieâu chuaån Ñaøi Loan (2 mg/kg). Ñoái vôùi tieâu chuaån Haø Lan (1 mg/kg) cuõng thaáp hôn töø 1.05 – 20 laàn.
5.1.4 Thaûo luaän keát quaû nghieân cöùu
Qua keát quaû phaân tích ñöôïc, cho thaáy haøm löôïng caùc KLN trong ñaát ôû khu vöïc nghieân cöùu noùi rieâng vaø Taây Ninh noùi chung chöa oâ nhieãm ñeán möùc baùo ñoäng. Chæ laø moät haøm löôïng nhoû caàn thieát cho caây troàng phaùt trieån, ñoù laø caùc yeáu toá vi löôïng nhö: Zn, Cu, Cd…
Tuy nhieân haøm löôïng Pb trong ñaát laø khaù lôùn so vôùi TCVN 7209 - 2002. Ñaëc bieät ñaát taïi Goø Daàu cao hôn töø 2 – 3.4 laàn, nguyeân nhaân chính laø do trong quaù trình canh taùc, ngöôøi daân söû duïng phaân boùn khoâng hôïp lyù laøm toàn dö haøm löôïng chì trong ñaát (trong phaân boùn höõu cô coù söï hieän dieän caùc kim loaïi nhö Cu, Cd, Zn, Pb, As…). Nhöng nguyeân nhaân chính maø theo chuùng toâi khaûo saùt vaø tìm hieåu ñöôïc laø do khu vöïc laáy maãu laø khu vöïc xung quanh nhaø maùy saûn xuaát voû xe Traâm Vaøng, nhaø maùy naøy saûn xuaát khoâng ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng, thaûi ra löôïng buïi raát lôùn, bao phuû kín caû moät vuøng daân cö khu vöïc xung quanh laøm caây coái gaàn ñoù khoâng phaùt trieån ñöôïc, coù hieän töôïng vaøng laù, khoâng coù traùi vaø cheát daàn. Nhaø maùy saûn xuaát voû xe Traâm Vaøng naèm saùt ñöôøng Xuyeân AÙ coù maät ñoä giao thoâng raát ñoâng neân chòu taûi löôïng raát lôùn khí thaûi giao thoâng. Khí thaûi giao thoâng ngoaøi caùc khí COx, SOx, NOx coøn chöùa raát lôùn haøm löôïng chì do phöông tieân giao thoâng söû duïng xaêng pha chì. Löôïng chì naøy laéng tuï laâu ngaøy trong ñaát laøm taêng haøm löôïng chì gaây oâ nhieãm cho moâi tröôøng ñaát.
Caùc ñieåm coøn laïi laø taïi xaõ Taân Bình, thò xaõ Taây Ninh coù nhaø maùy ñöôøng Bieân Hoaø vaø nhaø maùy cheá bieán mì vaø huyeän Traûng Baøng coù KCN Traûng Baøng haøm löôïng KLN töø khoaûng 1 – 1.5 laàn (chæ coù hai ñieåm ÑTN-2, ÑTN-3 laø döôùi möùc tieâu chuaån) haøm löôïng cho thaáy chöa aûnh höôûng ñeán chaát löôïng moâi tröôøng ñaát, toát cho caây troàng phaùt trieån. Nhöng vôùi caùc bieän phaùp canh taùc baát hôïp lyù nhö hieän nay thì haøm löôïng kim loaïi seõ gia taêng trong thôøi gian veà sau seõ laø ñieàu chaéc chaén.
Theo keát quaû xöû lyù soá lieäu lieân qua giöõa haøm löôïng KLN trong ñaát vaø caùc chæ tieâu cô hoaù lí cho keát quaû: Do pH thaáp laøm ñaát chua (ñaây cuõng laø ñaëc ñieåm cuûa ñaát xaùm Taây Ninh) neân laøm taêng khaû naêng linh ñoäng cuûa chì [14]. Ñaát chua, nhieàu ñoäc toá haïn cheá hoaït ñoäng cuû vi sinh vaät seõ laøm chaát höõu cô bò phaân giaûi vaø keát quaû laø hình thaønh caùc daïng muøn thoâ chaát löôïng keùm. Töø caùc keát quaû phaân tích cho thaáy moái töông quan giöõa tyû troïng, muøn vaø pH ñoái vôùi KLN laø khaù chaët cheõ, tyû troïng thaáp daãn ñeán keát caáu ñaát khoâng chaët, laøm taêng löôïng muøn seõ laøm gia taêng haøm löôïng kim loaïi trong ñaát. Löôïng phaân boùn cuõng coù moái quan heä ñeán söï gia taêng KLN trong ñaát do trong phaân boùn chöùa nhieàu kim loaïi. Qua khaûo saùt thöïc teá toâi thaáy raèng vieäc canh taùc hieän nay cuûa noâng daân laø khoâng ñuùng kyõ thuaät, hoï chæ laøm theo kinh nghieäm. Chöa coù moät toå chöùc hay cô quan höõu quan naøo phoå bieán kieán thöùc veà canh taùc caây troàng hôïp lyù vaø coâng taùc baûo veä moâi tröôøng trong noâng nghieäp.
Bieän phaùp caáp baùch hieän nay laø baét buoäc nhaø maùy saûn xuaát voû xe Traâm Vaøng phaûi laép ñaët heä thoáng xöû lyù khí thaûi tröôùc khi cho thaûi ra moâi tröôøng khoâng khí xung quanh, hoaëc baét buoäc nhaø maùy phaûi di dôøi ra khoûi khu daân cö.
Haøm löôïng Zn, Cu, Cd taïi taát caû caùc ñieåm laáy maãu thaáp hôn TCVN 7209-2002 töø 1 – 20 laàn, ñaây laø haøm löôïng thieát yeáu cho caây troàng phaùt trieån, chöa aûnh höôûng tôùi chaát luôïng moâi tröôøng ñaát hieän nay. Bieän phaùp chung hieän nay laø phaûi giaùo duïc cho ngöôøi daân hieåu bieát kyõ veà baûo veä moâi tröôøng vaø kyõ thuaät canh taùc noâng nghieäp hôïp lyù seõ cho naêng suaát cao nhö: luaân canh hôïp lyù, laøm ñaát sau moãi muøa vuï, söû duïng phaân vi sinh, haïn cheá söû duïng phaân boùn höõu cô… Quaûn lyù trieät ñeå caùc khu coâng nghieäp, cuïm coâng nghieäp treân ñòa baøn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, baét buoäc caùc nhaø maùy trong khu coâng nghieäp phaûi coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, khí thaûi, raùc thaûi tröôùc khi thaûi ra moâi tröôøng. Quy hoaïch laïi caùc khu coâng nghieäp cho hôïp lyù, traùnh xa khu daân cö.
Treân ñaây laø so vôùi TCVN 7209 - 2002, nhöng so vôùi tieâu chuaån Haø Lan, tieâu chuaån Ñaøi Loan thì nhöõng tieâu chuaån nay ñoøi hoûi cao hôn nhieàu so vôùi TCVN. Vì vaäy caàn xem xeùt laïi heä thoáng tieâu chuaån ñeå ñöa ra moät boä tieâu chuaån hôïp lyù nhaát phuø hôïp vôùi ñaát Vieät Nam.
5.2 .NGUOÀN GOÁC CUÛA SÖÏ OÂ NHIEÃM DO HOAÏT ÑOÄNG COÂNG NGHIEÄP
Do haàu heát caùc chaát thaûi ñeàu khoâng ñöôïc xöû lyù neân ñaõ gaây taùc ñoäng xaáu tôùi moâi tröôøng ñaát, ñaëc bieät laø ôû caùc KCN, cuïm CN cô khí, taùi cheá kim loaïi.
Caùc chaát thaûi raén vaø loûng töø caùc KCN, cuïm CN vaøo moâi tröôøng ñaát ñaõ laøm thay ñoåi thaønh phaàn hoaù lyù, sinh hoïc cuûa ñaá, laøm cho naêng suaát caây troàng giaûm.
Haøm löôïng caùc KLN trong nöôùc thaûi cuûa caùc cuïm CN, KCN haàu heát ñeàu cao hôn tieâu chuaån cho pheùp. Caùc kim loaïi coù trong chaát thaûi phaùt sinh töø quaù trình saûn xuaát xaâm nhaäp vaøo moâi tröôøng ñaát chuû yeáu töø hai con ñöôøng laø phaùt taùn vaøo khoâng khí roài theo nöôùc möa laéng ñoïng vaøo ñaát theo nöôùc thaûi ñoå vaøo caùc nöông raãy cuûa nhaø daân.
Ngoaøi oâ nhieãm KLN, ngöôøi daân xung quanh caùc KCN, cuïm CN coøn bò oâ nhieãm bôûi khoùi, buïi vaø muøi hoâi thuùi töø caùc ñoáng raùc thaûi maø khoâng ñöôïc xöû lyù hoaëc chuyeân chôû ñi nôi khaùc xöû lyù. Khoùi, buïi töø hoaït ñoäng cuûa caùc nhaø maùy thuoäc KCN theo gioù bay sang nhaø daân xung quanh gaây nhieàu beänh veà ñöôøng hoâ haáp vaø laøm thieät haïi naêng suaát caây troàng cuûa noâng daân.
Ngoaøi caùc chaát ñoäc haïi thöôøng gaëp nhö caùc chaát höõu cô, daàu thaûi… coøn coù caùc chaát ñoäc nguy hieåm nhö thuyû ngaân, caùc hôïp chaát xyanua hay baõ raén coù chöùa caùc KLN. Ñaëc bieät phaûi keå ñeán caùc chaát ñaëc bieät nguy hieåm thaûi ra töø caùc cô sôû saûn xuaát nhoû söû duïng nhieàu coâng ngheä nhö luyeän thieác, tinh luyeän vaøng töø quaëng vaø töø caùc linh kieän ñieän töû, nhuoäm, in aûnh maøu… vôùi caùc ñaëc tính nhö treân neáu khoâng ñöôïc xöû lyù trieät ñeå seõ gaây oâ nhieãm cho ñaát ñai xung quanh khu vöïc nhaø maùy. Haøm löôïng KLN cao, pH thaáp ñaõ aûnh höôûng xaáu ñeán khu heä ñoäng vaät ñaát ñaëc bieät laø vi sinh vaät trong ñaát.
Baûng5.6: Caùc nguoàn coù theå phaùt sinh KLN trong sinh hoaït haøng ngaøy
Nguoàn thaûi
Ag
As
Cd
Co
Cr
Cu
Hg
Ni
Pb
Se
Zn
Thuøng chöùa hoãn hoáng, nhieät keá
X
Saûn phaåm taåy röûa
X
X
Myõ phaåm, daàu goäi
X
X
X
X
X
X
X
Chaát dieät coân truøng
X
Bình chöõa chaùy
X
Nhieân lieäu
X
X
X
X
Möïc
X
X
Chaát boâi trôn
X
X
X
Thuoác vaø thuoác môõ
X
X
X
X
X
Chaát taêng löïc
X
X
X
X
X
Thöïc phaåm
X
X
X
X
X
Daàu vaø chaát bôi trôn
X
X
X
X
Sôn vaø chaát nhuoäm
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Chaát traùng phim
X
X
X
Xi, daàu ñaùnh boùng
X
X
X
Thuoác tröø saâu vaø caùc saûn phaåm laøm vöôøn
X
X
X
X
X
X
Boät taåy röûa
X
X
X
Chaát baûo veä goã
X
X
X
Phaân, nöôùc tieåu
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Nöôùc qua voøi
X
X
X
X
X
Heä thoáng ñun nöôùc vaø xöû lyù nöôùc
X
X
X
X
X
(Nguoàn: Giaùo trình ñaát vaø baûo veä ñaát, Leâ Ñöùc – Traàn Khaéc Hieäp, 2005)
Baûng 5.7: Nguoàn taïo ra KLN trong hoaït ñoäng coâng nghieäp
STT
Chaát oâ nhieãm
Nguoàn phaùt sinh
1
Cd
Maùy giaët, xöôûng maï, saûn xuaát nhöïa, luyeän hôïp kim, vuõ khí, thuoác nhuoäm, sôn, traùng phim, pin, xöôûng söûa xe hôi, traùng men, khaéc chaïm,…
2
Cr
Luyeän hôïp kim, chaát baûo veä, hoaït chaát nhuoäm, thuoäc da
3
Cu
Ñieän töû, maï, saûn xuaát giaáy, deät, cao su, thuoác dieät naám, sôn daàu, nhöïa vaø ñoàng thau, caùc vaät lieäu trong gia ñình,…
4
Pb
Chaát phuï gia trong nhieân lieäu (ñaõ bò caám söû duïng), pin, thuoác nhuoäm, vuõ khí, moái noái daây caùp, saûn xuaát PVC, ñaïn döôïc, loø söôûi,…
5
Hg
Thieát bò ñieän, chaát xuùc taùc trong saûn xuaát xuùt khan, phoøng chöõa raêng, nhieät keá, saûn xuaát göông,…
6
Ni
Taïo hôïp kim, xi maï, chaát xuùc taùc, pin Ni-Cd, löôïng Ni phaùt thaûi chính laø do söï aên moøn caùc thieát bò trong maùy giaët, sôn vaø thuoác nhuoäm cuõ,…
7
Zn
Pin Galvani, hôïp kim ñoàng vaø ñoàng thau, loáp xe, pin, sôn, nhöïa, chaát dieät naám, saûn xuaát giaáy, deät, ximaêng ñaëc bieät, döôïc phaåm vaø myõ phaåm,…
8
Pt
Thuoác chöõa beänh, chaát xuùc taùc trong saûn xuaát amonia vaø tinh cheá xaêng daàu, phoøng thí nghieäm, saûn xuaát thuûy tinh,…
9
Ag
Röûa phim hay cheá baûn phim, sôn veõ, saûn xuaát ñoà trang söùc, xi maï, saûn xuaát göông,…
10
PAHs
Do ñoát chaùy khoâng hoaøn toaøn/nhieät phaân caùc hôïp chaát höõu cô nhö goã, carbon, daàu khoaùng: xöôûng söûa chöõa xe, röûa xe vaø baûo trì xe, traïm xaêng, chaùy nhaø, traïm nhieät ñieän vaø naêng löôïng, giao thoâng, loø ñoát vaø caùc nhaø maùy xí nghieäp
11
PCBs
Tröïc tieáp: Daàu thuûy löïc, chaát laøm meàm trong toång hôïp vaät lieäu, chaát boâi trôn, trong saûn xuaát caùc saûn phaåm töø goã vaø giaáy, chaát choáng chaùy, chaát mang cho thuoác tröø saâu,…
Giaùn tieáp: quaù trình ñoát chaùy, loø ñoát chaát thaûi, ñoát chaùy nhieân lieäu nhöng khoâng hoaøn toaøn
12
Chaát hoaù deûo vaø chaát chaäm chaùy
Caùc saûn phaåm trong nhaø vaø trong coâng nghieäp, thaønh phaàn trong caùc saûn phaåm deät, nhöïa,…
(Nguoàn: Giaùo trình ñaát vaø baûo veä ñaát, Leâ Ñöùc – Traàn Khaéc Hieäp, 2005)
5.3. AÛNH HÖÔÛNG CUÛA KLN ÑOÁI VÔÙI CANH TAÙC SÖÛ DUÏNG ÑAÁT LAØM NOÂNG NGHIEÄP, COÂNG NGHIEÄP VAØ SÖÙC KHOEÛ CON NGÖÔØI
5.3.1 Noâng nghieäp
AÛnh höôûng cuûa KLN ñeán thöïc vaät
Vieäc caùc ion kim loaïi ñoùng vai troø qua troïng veà sinh hoïc, traùi ngöôïc vôùi caùc quan nieäm coå ñieån cho raèng hoaù voâ cô laø hoùa hoïc khoâng coù söï soáng, vaø söï soáng seõ khoâng toàn taïi neáu khoâng coù hoaù höõu cô vaø hoaù sinh. Nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy moät caùch nhình roäng hôn: khoâng coù söï soáng naøo coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån ñöôïc neáu khoâng coù söï tham gia cuûa ion kim loaïi, hoaù voâ cô cuõng coù vai troø nhö hoaù höõu cô ñoái vôùi söï soáng. Do ñoù tröôùc ñaây caùc nhaø hoaù hoïc voâ cô thieáu quan taâm ñeán söï soáng cuûa sinh vaät, neân coù söï nhìn nhaän hoaøn toaøn sai leäch veà lónh vöïc hoaù hoïc cuûa söï soáng.
Moät nguyeân toá ñöôïc goïi laø thieát yeáu khi: nguyeân toá naøy ñöôïc xaùc ñònh laø hieän dieän thích hôïp trong taát caû caùc moâ soáng bình thöôøng cuûa ñoäng vaät. Trieäu chöùng khoâ kieät cuûa cô theå sinh vaät ñöôïc ghi nhaän khi caùc nguyeân toá naøy giaûm hoaëc maát ñi, trieäu chöùng naøy seõ maát ñi khi caùc nguyeân toá naøy quay trôû laïi trong moâ, söï thieáu huït cuûa caùc nguyeân toá naøy trong cô theå seõ daãn ñeán bieán ñoåi hoaù sinh khoâng hoaøn haûo (ôû möùc ñoä phaân töû).
Moät soá caùc KLN caàn thieát cho cô theå sinh vaät nhö Zn trôû neân ñoäc haïi khi nguoàn döôõng chaát quaù thöøa Zn. Moät KLN (coù tæ leä nhoû hôn 0.01% khoái löôïng cô theå) laø thieát yeáu, khi khoâng coù kim loaïi ñoù thì sinh vaät khoâng theå sinh tröôûng hay soáng heát voøng ñôøi cuûa noù. Tuy nhieân, cuõng KLN ñoù trôû neân ñoäc haïi khi noàng ñoä cuûa noù vöôït quaù möùc caàn thieát cuûa cô theå.
Caùc cuoäc nghieân cöùu lieân quan ñeán ñoäc tính cuûa caùc KLN, ñaõ ñi ñeán quan ñieåm chung laø vieäc cung caáp khoâng ñuû caùc nguyeân toá thieát yeáu seõ daãn ñeán tình traïng thieáu huït, vieäc cung caáp vöøa ñuû seõ toát nhaát nhöng cung caáp quaù thöøa seõ gaây ra ñoäc haïi vaø sau cuøng laø gaây cheát.
AÛnh höôûng coù lôïi
Caùc KLN ñöôïc xem nhö laø moät nguyeân toá vi löôïng thieát yeáu cho phaùt trieån bình thöôøng cuûa caây hoaëc ñoäng vaät. Ngöôøi ta bieát ñöôïc 1/3 toång soá enzyme coù chöùa kim loaïi hoaëc ñöôïc 17 kim loaïi khaùc nhau hoaït hoaù trong ñoù cuõng coù söï tham gia cuûa KLN Cu, Zn, Pb, Hg, As, Cd, Cr.
Caùc KLN ñöôïc söû duïng nhö moät loaïi phaân vi löôïng ñeå boùn cho caây troàng ôû moät löôïng nhoû vöøa phaûi thì khoâng nhöõng naêng suaát caây troàng taêng roõ reät maø phaåm chaát caùc saûn phaåm noâng nghieäp cuõng ñöôïc caûi thieän ñoàng thôøi khaéc phuïc ñöôïc nhieàu loaïi beänh cuûa caây troàng vaø gia suùc nhö: thoái cuû caûi ñöôøng, nhuõn cuû khoai taây…
Ngoaøi ra, caùc KLN naøy coøn laø taùc nhaân hoaït hoaù khoâng ñaëc thuø cuûa haøng loaït enzyme ñaõ laøm taêng hoaït tính xuùc taùc cuûa moãi thaønh phaàn ñoù leân gaáp boäi. Chaúng haïn, hoaït tính oxy hoaù khöû cuûa caùc hôïp chaát ñoàng taêng gaáp haøng nghìn laàn thaäm chí gaáp haøng vaïn laàn Cu ôû traïng thaùi töï do trong moïi khaâu cuûa quaù trình trao ñoåi nitô laø nhaân toá chính cho söï sinh tröôûng cuûa caây troàng.
Taùc ñoäng coù haïi cuûa KLN ñoái vôùi caây troàng
Caùc kim loaïi ñoäc haïi coù theå toàn taïi trong ñaát ôû nhieàu daïng khaùc nhau, haáp phuï, lieân keát caùc hôïp chaát voâ cô, höõu cô hoaëc taïo thaønh caùc phöùc hôïp. Nhieàu nguyeân toá KLN coù yù nghóa quan troïng trong ñôøi soáng cuûa sinh vaät vaø ñöôïc bieát laø nguyeân toá vi löôïng. Noù coù taùc duïng saâu saéc vaø nhieàu maët ñoái vôùi quaù trình quan hôïp, ñieàu hoaø sinh tröôûng. Ngoaøi ra noù coøn aûnh höôûng maïnh ñeán quaù trình haáp thu nöôùc, thoaùt hôi nöôùc vaø vaän chuyeån nöôùc trong caây. Nhöng khi coù haøm löôïng quaù cao thöôøng trôû neân ñoäc haïi. Khaû naêng ñoäc haïi cuûa KLN ñoái vôùi sinh vaät cuõng khaùc nhau.
Ñoái vôùi ña soá sinh vaät ñaát, tính ñoäc haïi giaûm daàn theo thöù töï Hg > Cd > Cu > Zn > Pb. Döïa vaøo tính ñoäc haïi cuûa KLN Ouxbury (1985) ñaõ chia ra ba nhoùm. Nhoùm coù ñoäc tính cao (Hg), nhoùm coù ñoäc tính trung bình (Cd) vaø nhoùm coù ñoäc tính thaáp hôn (Cu, Ni, Zn). Haøm löôïng ñoäc toá trong thöïc vaät cao seõ laø nguyeân nhaân gaây ngoä ñoä thöïc phaåm KLN (Cd, Pb, Hg). Caùc chaát ñoäc naøy thöôøng taäp trung ôû reã.
Theo keát quaû khaûo saùt coù ñöôïc, böôùc ñaàu chöa thaáy daáu hieäu taùc ñoäng coù haïi cuûa haøm löôïng KLN ñoái vôùi thöïc vaät, haøm löôïng KLN trong ñaát ñuû giuùp cho caây phaùt trieån. Rieâng ôû khu vöïc Traâm Vaøng, do chòu aûnh höôûng khoùi buïi trong quaù trình saûn xuaát voû xe maø chöa ñöôïc xöû lyù tröôùc khi thaûi ra moâi tröôøng neân laøm cho caây coái vuøng xung quanh khoâng phaùt trieån ñöôïc, coù trieäu chöùng vaøng laù, khoâng ra boâng. Do giôùi haïn cuûa ñeà taøi neân caàn coù nhöõng nghieân cöùu saâu hôn veà vaán ñeà naøy.
AÛnh höôûng cuûa kim loaïi ñoäc haïi ñoái vôùi sinh vaät ñaát
Quaù trình hoâ haáp trong ñaát thöôøng ñöôïc söû duïng nhö moät chæ thò cho hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät ñaát. Vieäc boå sung theâm caùc kim loaïi vôùi lieàu löôïng thaáp coù taùc duïng khaùc nhau ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät phuï thuoäc vaøo caùc tính chaát cuûa ñaát. Khi söû duïng nöôùc thaûi vaø buøn thaûi töø thaønh phoá coù chöùa KLN khoâng laøm giaûm söï hoâ haáp cuûa ñaát.
Caùc kim loaïi naëng trong ñaát cuõng coù aûnh höôûng maïnh ñeán quaù trình khoaùng hoaù nitô cuõng nhö quaù trình nitraùt hoaù. Thuyû ngaân laøm giaûm 73% toác ñoä khoaùng hoaù nitô ôû ñaát acide vaø 32 – 35% ôû caùc ñaát kieàm. Trong khi ñoàng laøm giaûm khaû naêng khoaùng hoaù 82% ôû caùc ñaát kieàm vaø 20% caùc ñaát acide (Lrang vaø Tasbatabai, 1977). Nghieân cöùu trong caùc thí nghieäm Rother et al (1982) ñaõ thaáy NO3- - N tích luyõ cao hôn khi haøm löôïng kim loaïi naëng thaáp, vaø ngöôïc laïi. Ñieàu naøy chöùng toû raèng caùc vi khuaån nitrit aûnh höôûng maïnh hôn bôûi Cd so vôùi vi khuaån khöû nitrat.
Aûnh höôûng cuûa kim loaïi naëng ñeán quaù trình coá ñònh nitô sinh hoïc coøn chöa ñöôïc nghieân cöùu nhieàu. Rotheretal (1982) ñaõ cho thaáy Cd, Pb, Zn coù aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa enzyme nitrogenaza trong quaù trình coá ñònh nitô sinh hoïc.
Vieäc xaây döïng ngöôõng ñoäc haïi ñoái vôùi kim loaïi naëng laø raát khoù khaên vaø tuyø thuoäc vaøo muïc ñích söû duïng ñaát.
Baûng 5.8 Tính ñoäc haïi cuûa caùc nguyeân toá KLN ñoái vôùi sinh vaät
Sinh vaät
Tính ñoäc haïi
Vi khuaån khoaùng hoaù nitô (N-minerlising bacteria)
Taûo (Algae)
Naám (Fungi)
Thöïc vaät baäc cao (Higher plants)
Ag>Hg>Cu>Cd>Pb>Cr>Mn>Zn, Ni>Sn
Hg>Cu>Fe>Cr>Zn>Ni>Co>Mn
Ag>Hg>Cu>Cd>Cr>Ni>Zn
Hg>Pb>Cu>Cd>Cr>ni>Zn
(Nguoàn: Richardon vaø Nieboer, 1980)
5.3.2 Coâng nghieäp
Ñoái vôùi vieäc söû duïng ñaát laøm coâng nghieäp seõ gaây aûnh höôûng raát lôùn ñeán moâi tröôøng ñaát, laøm oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát do caùc chaát thaûi töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp coù chöùa caùc chaát gaây oâ nhieãm nhö: kim loaïi naëng, chaát thaûi raén… laøm giaûm tính cô lyù hoaù cuûa ñaát.
5.3.3 Söùc khoeû ngöôøi daân trong khu vöïc nghieân cöùu vaø vuøng xung quanh
Caùc yeáu toá veà ñôøi soáng con ngöôøi aûnh höôûng ñeán ñoäc toá KLN
Haàu heát caùc kim loaïi lieân quan tôùi nhieàu heä thoáng cô quan vaø ñoái töông cho vieäc gaây ñoäc chính laø caùc quaù trình sinh hoaù ñaëc bieät (enzyme) hoaëc caùc maøng baøo vaø caùc cô quan boä phaän. Aûnh höôûng ñoäc toá cuûa kim loaïi thöôøng lieân quan ñeán töông taùc laãn nhau giöõa caùc ion kim loaïi töï do vaø ñoái töôïng gaây ñoäc. Caùc teá baøo naøy lieân quan ñeán vieäc vaän chuyeån kim loaïi nhö caùc teá baøo ruoät, thaän hoaëc oáng thaän ñaëc bieät nhaïy caûm vôùi ñoäc toá. Tuy nhieân ñoái vôùi nhöõng kim loaïi naøy, nhöõng teá baøo naøy coù cô cheá baûo veä lieân quan ñeán söï hình thaønh phöùc chaát protein cho pheùp söï tích tuï noäi baøo cuûa nhöõng kim loaïi coù khaû naêng gaây ñoäc maø khoâng gaây ra söï toån thöông teá baøo. Coù raát nhieàu yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoäc toá cuûa kim loaïi nhö:
Thöïc phaåm: Ñaây ñöôïc coi laø con ñöôøng chính cuûa söï theå hieän caùc ñoäc toá kim loaïi ôû treû em. Treû em tieâu thuï nhieàu caloris treân troïng löôïng cô theå hôn laø ngöôøi lôùn. Hôn theá nöõa treû em coù möùc ñoä haáp thuï kim loaïi coù ruoät cao hôn, ñaëc bieät laø chì. Nhöõng nghieân cöùu mang tính thí nghieäm ñaõ môû roäng söïï nhìn nhaän tôùi caùc kim loaïi khaùc vaø cheá ñoä uoáng söõa döôøng nhö laø söï gia taêng vieäc haáp thuï caùc kim loaïi bôûi haøm löôïng chaát beùo.
Cheá ñoä aên uoáng: Caùc aûnh höôûng cuûa moät vaøi yeáu toá cuûa cheá ñoä aên uoáng ñeán ñoäc tính cuûa kim loaïi laø möùc ñoä haáp thu ôû thaønh oáng ruoät. Coù moät moái quan heä nghòch giöõa haøm löôïng protein cuûa thöùc aên vôùi ñoäc toá cadmium vaø chì. Vitamin laøm giaûm söï haáp thu chì vaø cadmium laø do söï haáp thu gia taêng cuûa ion saét. Noùi moät caùch khaùc, caùc kim loaïi thieát yeáu coù moái lieân quan ñeán trao ñoåi chaát coù theå thay ñoåi ñoäc tính baèng söï taùc ñoäng laãn nhau ôû möùc ñoä teá baøo. Chì, canxi vaø vitamin D coù moät moái qua heä phöùc taïp lieân quan ñeán söï khoaùng hoaù cuûa xöông vaø laøm suy yeáu moät caùch tröïc tieáp ñeán söï toång hôïp cuûa 1-25-Dihydroxy vitamin D ôû thaän. Söï taùc ñoäng kim loaïi – kim loaïi coù theå coù söï aûnh höôûng ñaùng xem xeùt treân caùc moái quan heä aûnh höôûng lieàu löôïng.
Tuoåi taùc: Nhöõng ngöôøi giaø vaø treû em deã daøng bò nhieãm ñoäc toá cuûa kim loaïi hôn laø nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh.
Caùc yeáu toá “caùch soáng”: Caùc yeáo toá naøy nhö huùt thuoác laù, uoáng röôïu coù theå aûnh höôûng giaùn tieáp ñeán ñoäc chaát. Chính trong khoùi thuoác laø coù moät vaøi kim loaïi ñoäc nhö cadmium vaø vieäc huùt thuoác laù coù aûnh höôûng ñeán phoåi. Uoáng röôïu coù theå aûnh ñeán ñoäc tính moät caùch giaùn tieáp baèng caùch thay ñoåi cheá ñoä aên uoáng vaø laøm giaûm khaû naêng nhaäp löôïng nhöõng nguyeân toá khoaùng thieát yeáu cho cô theå, chaúng haïn nhö giaûm canxi trong cheá ñoä aên uoáng seõ aûnh höôûng ñeán ñoäc tính cuûa caùc kim loaïi ñoäc quan troïng bao goàm chì vaø cadmium.
Söï taùc ñoäng cuûa KLN ñeán ñôøi soáng con ngöôøi
Thuyû ngaân laø baèng chöùng tieâu bieåu nhaát veà aûnh höôûng kim loaïi naëng ñeán ñôøi soáng con ngöôøi ñöôïc theá giôùi bieát ñeán nhieàu nhaát. Vuï ngoä ñoäc thuyû ngaân tai tieáng nhaát xaûy ra taïi vònh Minamata, Nhaät Baûn vaøo naêm 1952. Ngöôøi ta döï ñoaùn raèng treân 600 taán thuyû ngaân ñaõ ñöôïc thaûi vaøo vònh Minamata, caùc cuoäc nghieân cöùu ñaõ khaùm phaù ra raèng löôïng chaát laéng xuoáng vònh ñöôïc tính laø 150 taán. Ôû trong vònh, metyl thuyû ngaân ñöôïc tích tuï sinh hoïc trong toâm, cua, soø, oác vaø trong caù. Sau ñoù chuùng laàn löôït bò aên bôûi nhöõng ngöôøi daân laøng chaøi. Nhöõng söï thay ñoåi trong nöôùc trong nöôùc ñaõ ñöôïc phaùt hieän sôùm khi nhöõng con chim baét ñaàu rôi xuoáng bieån, toâm cua, soø oác vaø rong bieån cheát, treû em coù theå baét caû con möïc baèng tay khoâng.
Caùc kim loaïi naëng ñöôïc con ngöôøi haáp thuï qua con chuoãi thöùc aên coù khaû naêng gaây ra moät soá beänh nhö: ung thö, co giaät, toån thöông ñöôøng tieâu hoaù, gan, thaän, heä thoáng thaàn kinh vaø nieâm maïc.
Theo keát quaû ñieàu tra sô boä trong quaù trình thöïc hieän ñoà aùn thì chöa phaùt hieän ñöôïc moät soá bieåu hieän naøo veà söùc khoeû ngöôøi daân soáng xung quanh caùc khu coâng nghieäp, cuïm coâng nghieäp do aûnh höôûng cuûa oâ nhieãm moâi tröôøng. Caàn thieát phaûi coù moät soá nghieân cöùu vaø ñieàu tra cuï theå veà vaán ñeà naøy ñeå cho keát quaû chi tieát nhaát.
6.1. MUÏC ÑÍCH XAÂY DÖÏNG BAÛN ÑOÀ
Döïa vaøo baûn ñoà bieát ñöôïc tieàm naêng cuûa nguoàn taøi nguyeân ñaát treân cô sôû ñoù ñeå xaây döïng quy hoaïch söû duïng ñaát thích hôïp.
Treân baûn ñoà theå hieän roõ neùt, chi tieát haøm löôïng kim loaïi naëng trong ñaát taïi khu vöïc nghieân cöùu, töø ñoù coù theå so saùnh, ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm vaø ñöa ra caùc bieän phaùp caûi taïo, giaûm thieåu oâ nhieãm moät caùch hôïp lyù.
Döïa vaøo baûn ñoà coù theå quaûn lyù deã daøng taøi nguyeân moâi tröôøng ñaát ñang söû duïng vaø laøm cô sôû döõ lieäu cho caùc nghieân cöùu lieân quan vaán ñeà moâi tröôøng ñaát veà sau. Giuùp caùc nhaø quaûn lyù moâi tröôøng deã daøng naém baét thoâng tin hieän traïng moâi tröôøng trong coâng taùc laõnh ñaïo, quaûn lyù. Kòp thôøi ñöa ra nhöõng giaûi phaùp khaéc phuïc, duy trì vaø caûi taïo moâi tröôøng.
Nghieân cöùu baûn ñoà ñaát vôùi soá lieäu phaân tích trong phoøng thí nghieäm cho bieát ñöôïc dieän tích, phaân boá caùc loaïi ñaát, nhöõng tính chaát cô baûn cuûa ñaát vaø vaán ñeà söû duïng chuùng.
6.2. PHÖÔNG PHAÙP XAÂY DÖÏNG BAÛN ÑOÀ
Taïo ñieåm laáy maãu
Choïn löôùi chieáu cho baûn ñoà
Map ð Layer control ð Edit lôùp Cosmetic to layer ð Ok
Choïn coâng cuï symbol ý ð Click. Vaøo vò trí xaùc ñònh treân baûn ñoà maø mình öôùc löôïng.
Map ð Save cosmetic layer ð Ñaët teân ð choïn vò trí löu (löu taïi file coù baûn ñoà ñang thöïc hieän ñeå deã daøng tìm kieám).
Map ð Create thematic map ð Choïn caùch theå hieän ñieåm laáy maãu ð Next ð Choïn treân table file löu ôû treân ð Add chæ tieâu theå hieän ð Ok.
Thu nhoû maøn hình seõ thaáy Legend
Löu yù phaûi taïo ID tröôùc khi Add neáu khoâng seõ khoâng coù chæ tieâu naøo theå hieän baèng caùch: Table ð Manternace ð Table structure ð Choïn teân file ñaõ löu ð Ok. Roài add field ID (name) Type character. Nhaäp teân cho ñieåm vaøo Window brouser, choïn file ñaõ löu ôû treân ð Ok. Nhaäp teân ð Save coppy as. Muoán gaùn teân cho ñoái töôïng maãu thì vaøo Table, click vaøo bieåu töôïng maãu ñaï taïo luùc tröôùc).
Taïo baûn ñoà
Window ð New layout window ð Ok
Saép xeáp baûng chuù giaûi ôû cuoái maøn hình
Click vaøo bieåu töôïng A ñeå ghi text ð ghi tieâu ñeà baûn ñoà.
Print file vöøa thöïc hieän.
Tieãu chuaån Vieät Nam TCVN 2709 : 2002 : Giôùi haïn toái ña cho pheùp haøm löôïng Pb trong ñaát noâng nghieäp cuûa boä NN & PTNT vaø boä KH & CN laø 70 (mg/kg)
CHUÙ THÍCH ÑIEÅM LAÁY MAÃU
1 ÑTN1
2 ÑTN2
3 ÑTN3
4 ÑTN4
5 ÑTN5
6 ÑGD1
7 ÑGD2
8 ÑGD3
9 ÑGD4
10 ÑGD5
11 ÑTB1
12 ÑTB2
13 ÑTB3
14 ÑTB4
15ÑTB5
7.1. KEÁT LUAÄN
Qua quaù trình thöïc hieän ñoà aùn trong thôøi gian 12 tuaàn, tuy raát ngaén nhöng ñaõ cho toâi raát nhieàu kieán thöùc toång hôïp töø thöïc teá vaø thoâng qua caùc taøi lieäu. Nhöõng kinh nghieäm quyù baùu ñoù seõ giuùp toâi vöõng chaéc hôn nöõa trong cuoäc soáng sau naøy. Thôøi gian laøm ñoà aùn cuõng giuùp toâi oân taäp laïi vaø vaän duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ ñöôïc hoïc khi ngoài treân gheá nhaø tröôøng.
Hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp cuûa caùc khu coâng nghieäp treân ñòa baøn tænh Taây Ninh ñang phaùt trieån raát maïnh neân ñaët nhieàu vaán ñeà veà quy hoaïch, quaûn lyù vaø coâng taùc baûo veä moâi tröôøng cuûa caùc cô quan ban ngaønh lieân quan. Qua nghieân cöùu ñoà aùn, toâi ñuùc keát ñöôïc moät soá keát luaän sau:
Ñaëc tính lyù hoaù cuûa lôùp ñaát taàng maët chöa coù bieán ñoåi nhieàu so vôùi tính chaát cô baûn cuûa ñaát Taây Ninh, laø loaïi ñaát xaùm, pH thaáp, ngheøo chaát höõu cô veà maët thoå nhöôõng hoïc. Ñieàu naøy cho thaáy hoaït ñoäng coâng nghieäp chöa taùc ñoäng nhieàu tôùi baûn chaát phaùt sinh hoïc ñaát khu vöïc nghieân cöùu.
Trong 4 kim loaïi naëng nghieân cöùu thì haøm löôïng Pb tích luyõ trong ñaát ôû haøm löôïng cao, vöôït tieâu chuaån cho pheùp so vôùi TCVN 7209 – 2002. Nguyeân nhaân laø do khí thaûi töø nhaø maùy saûn xuaát voû xe Traâm Vaøng (huyeän Goø Daàu), pH thaáp laøm taêng khaû naêng linh ñoäng cuûa kim loaïi. Quaù trình canh taùc nhö: caøy, laøm ñaát khoâng hôïp lyù laøm taêng haøm löôïng Pb. Caùc kim loaïi coøn laïi (Zn, Cu, Cd) thaáp hôn nhieàu so vôùi TCVN, ñaây laø haøm löôïng caàn thieát cho caây troàng phaùt trieån. Nhöng coù moät soá maãu vöôït tieâu chuaån Haø Lan vaø tieâu chuaån Ñaøi Loan.
Hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa caùc KCN, CCN laø moät chu trình kheùp kín neân chöa aûnh höôûng tôùi chaát löôïng moâi tröôøng ñaát xung quanh.
Vieäc canh taùc noâng nghieäp cuûa noâng daân ña soá laø theo kinh nghieäm, hoï chöa nhaän ñöôïc söï phoå bieán kieán thöùc veà noâng hoïc vaø baûo veä moâi tröôøng neân canh taùc chöa hôïp lyù. Vieäc quaûn lyù cuûa caùc cô quan chöùc naêng höõu quan coøn khaù loûng leûo, chöa baùm saùt tình hình thöïc teá.
Vieäc söû duïng heä thoáng thoâng tin ñòa lyù theå hieän keát quaû nghieân cöùu vaø söï phaân boá haøm löôïng cuûa caùc KLN nghieân cöùu böôùc ñaàu cho thaáy vai troø thuaän lôïi trong coâng taùc quaûn lyù taøi nguyeân ñaát vaø trôï giuùp cho caùc nghieân cöùu veà oâ nhieãm caùc KLN trong moâi tröôøng ñaát.
Böôùc ñaàu, ñeà taøi ñaõ ñöa ra ñöôïc caùc keát quaû veà chaát löôïng ñaát, trôï giuùp cho coâng taùc quaûn lyù, baûo veä moâi tröôøng noùi chung vaø moâi tröôøng ñaát noùi rieâng ôû Taây Ninh. Tieàân ñeà cho caùc nghieân cöùu môùi vaø nhieàu phöông phaùp öùng duïng cho caùc nghieân cöùu veà sau.
7.2. ÑEÀ XUAÁT
Trong suoát quaù trình tìm hieåu, khaûo saùt vaø thöïc hieän ñoà aùn vaø töø nhöõng keát quaû nghieân cöùu ñeà taøi toâi coù moät soá ñeà suaát sau:
Toâi nhaän thaáy so vôùi tieâu chuaån Haø Lan, Ñaøi Loan thì tieâu chuaån Vieät Nam coù ñoä cheânh leäch khaù lôùn, do vaäy caàn thieát phaûi vaän duïng keát hôïp nhieàu tieâu chuaån trong vaø ngoaøi nöôùc trong quaù trình so saùnh vaø ñaùnh giaù nhaát laø ñoái vôùi moâi tröôøng ñaát.
Töø naêm 2002 ñaõ coù tieâu chuaån veà haøm löôïng cuûa moät soá KLN trong moâi tröôøng ñaát do boä noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân ban haønh. Tuy nhieân tieâu chuaån naøy hieän nay vaãn chöa hoaøn thieän do ñoù caàn phaûi coù nhieàu nghieân cöùu ñeå hoaøn chænh boä tieâu chuaån naøy.
Thöïc hieän quy hoaïch moâi tröôøng cuï theå, ñöa caùc KCN, CCN ra khoûi khu daân cö, quaûn lyù chaët cheõ hôn nöõa trong coâng taùc baûo veä moâi tröôøng, xöû phaït nghieâm khaéc caùc ñôn vò nhaø maùy gaây oâ nhieãm.
Trong phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi coøn giôùi haïn neân caàn tieáp tuïc thöïc hieän caùc ñeà taøi môùi nhaèm môû roâng hôn nöõa phaïm vi nghieân cöùu nhö: moâi tröôøng khoâng khí, moâi tröôøng nöôùc, caùc kim loaïi khaùc ngoaøi nhöõng kim loaïi ñaõ nghieân cöùu.
Ñoái vôùi khu vöïc xung quanh nhaø maùy saûn xuaát voû xe Traâm Vaøng, phoøng Taøi Nguyeân vaø Moâi tröøông keát hôïp vôùi UBND huyeän khaûo saùt hieän traïng , ñöa ra bieän phaùp xöû lyù thích ñaùng. Tieán haønh ñieàu tra söùc khoeû cuûa ngöôøi daân xung quanh vuøng bò oâ nhieãm chì ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä aûnh höôûng.
Caùc cô quan höõu quan lieân keát chaët cheõ vôùi nhau phoå bieán kieán thöùc veà canh taùc noâng nghieäp vaø baûo veä moâi tröôøng cho baø con noâng daân trong vuøng.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
[1] Leâ Huy Baù, Laâm Minh Trieát. Sinh thaùi moâi tröôøng hoïc. NXB. ÑHQG TP. Hoà Chí Minh, 2000.
[2] Leâ Huy Baù, Laâm Minh Trieát. Sinh thaùi moâi tröôøng öùng duïng. NXB. Khoa Hoïc vaø Kyõ Thuaät, 2000.
[3] Leâ Huy Baù. Ñoäc chaát hoïc. NXB. ÑHQG TP. Hoà Chí Minh, 2000.
[4] Leâ Huy Baù. Sinh thaùi moâi tröôøng ñaát. NXB. Noâng Nghieäp, 2003.
[5] Leâ Huy Baù vaø ctv. Ñieàu tra oâ nhieãm ñaát, nöôùc vaø aûnh höôûng söùc khoûe noâng daân söû duïng thuoác tröø saâu vaø phaân boùn hoùa hoïc treân moät soá caây troàng chính ôû tænh Taây Ninh. Baùo caùo khoa hoïc, 2002.
[6] Leâ Huy Baù vaø ctv. Ñaùnh giaù, döï baùo möùc ñoä oâ nhieãm vaø suy thoaùi moâi tröôøng tænh Taây Ninh ñeán naêm 2010. Baùo caùo khoa hoïc, 2003.
[7] Leâ Vaên Khoa vaø ctv. Ñaát vaø moâi tröôøng. Nhaø xuaát baûn giaùo duïc, 2000.
[8] Leâ Huy Baù. Moâi tröôøng cô baûn. NXB. ÑHQG TP. Hoà Chí Minh, 2000.
[9] Leâ Huy Baù. Sinh thaùi moâi tröôøng cô baûn. NXB. ÑHQG TP.Hoà Chí Minh, 2000.
[11] Leâ Huy Baù (chuû bieân). Phöông phaùp luaän nghieân cöùu khoa hoïc. NXB.ÑHQG TP.HCM, 2004.
[12] Vieän thoå nhöôõng noâng hoùa. Soå tay phaân tích ñaát – nöôùc, phaân boùn, caây troàng. NXB Noâng nghieäp Haø Noäi, 1998.
[13] Leâ Ñöùc – Traàn Khaéc Hieäp. Giaùo trình ñaát vaø baûo veä ñaát. NXB Haø Noäi, 2005.
[14] Traàn Thò Thanh. Ñoäc hoïc moâi tröôøng vaø söùc khoeû con ngöôøi. NXB ÑHQG Haø Noäi, 2000.
