Đề tài Giải pháp nâng cao hiệu quả của công tác kiểm soát lạm phát ở Việt Nam hiện nay

laïm phaùt laø phaûi oån ñònh giaù caû, töùc duy trì möùc laïm phaùt töø l% ñeán 3%. Vôùi muïc tieâu - 49 - nhö vaäy, baèng vôùi caùc chính saùch kinh teá vó moâ cuûa mình, chính phuû seõ taùc ñoäng vaøo neàn kinh teá ñeå duy trì traïng thaùi laïm phaùt muïc tieâu. 3.1.1.2 Muïc tieâu kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam Hieän nay, Vieät Nam ñang bò tuït haäu khaù xa veà nhieàu maët so vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi, trong ñoù quan troïng nhaát laø söï tuït haäu veà kinh teá. vôùi thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi hieän nay khoaûng 440USD/naêm, thì phaûi maát moät thôøi gian raát daøi Vieät Nam môùi coù theå theo kòp caùc nöôùc treân theá giôùi. Chính vì vaäy, trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá daøi haïn Vieät Nam vaãn xaùc ñònh duy trì oån ñònh taêng tröôûng kinh teá ôû möùc cao laø muïc tieâu haøng ñaàu, nhaèm thu heïp khoaûng caùch vôùi caùc nöôùc. Ñieàu naøy taïo ra moät nhu caàu raát lôùn ñoái vôùi caùc yeáu toá saûn xuaát nhö ñaát ñai, taøi nguyeân, lao ñoäng, voán, coâng ngheä,... ñoøi hoûi phaûi khai thaùc vaø söû duïng moät caùch coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc trong nöôùc cuõng nhö töø nöôùc ngoaøi. Tuy nhieân, do caùc nguoàn löïc kinh teá laïi coù haïn, cho neân vieäc taêng tröôûng kinh teá quaù nhanh seõ keùo theo nhu caàu veà caùc yeáu toá saûn xuaát caøng lôùn, laøm taêng aùp löïc taêng giaù cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát. Caùc yeáu toá saûn xuaát taêng giaù seõ laøm taêng chi phí saûn xuaát kinh doanh, daãn ñeán taêng giaù caû haøng hoaù, laøm gia taêng laïm phaùt. Vaø khi ñoù, seõ gaây ra nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc ñoái vôùi neàn kinh teá. Nhö vaäy, möùc laïm phaùt naøo seõ laø phuø hôïp nhaát trong ñieàu kieän neàn kinh teá Vieät Nam ñang trong xu höôùng taêng tröôûng nhö hieän nay. Qua thöïc traïng tình hình bieán ñoäng cuûa laïm phaùt trong thôøi gian qua, xeùt trong moái quan heä vôùi taêng tröôûng kinh teá, thì möùc laïm phaùt töø 3% ñeán 5% coù leõ laø phuø hôïp nhaát, vì vôùi möùc laïm phaùt naøy toång saûn phaåm danh nghóa ñaït ôû möùc cao vaø möùc taêng tröôûng thöïc laø con soá döông (GDP thöïc = GDP danh nghóa - tyû leä laïm phaùt). Tuy nhieân, neáu döïa vaøo tình hình treân maø löïa choïn möùc laïm phaùt 3%- 5% ñeå laøm muïc tieâu kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam laø khoâng oån, vì laïm phaùt ôû Vieät Nam hieän nay laø laïm phaùt chæ soá giaù tieâu duøng, maø chæ soá giaù tieâu duøng laïi khoâng phaûn aùnh thöïc chaát laïm phaùt xaûy ra, do ñoù, khoâng theå duøng laøm caên cöù ñeå xaùc ñònh muïc tieâu cuï theå cho vieäc kieåm soaùt laïm phaùt ñöôïc. Neáu noùi muïc tieâu laïm phaùt töø 2%-5% laø hôïp lyù thì taïi sao khoâng choïn möùc laïm phaùt hai con soá töø 12%-17% nhö ôû caùc naêm 1992, 1994, vaø 1995, laø nhöõng naêm coù tyû leä taêng tröôûng cao nhaát vì neáu loaïi tröø aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá baát thöôøng thì laïm phaùt cô baûn ôû caùc naêm naøy seõ thaáp vaø GDP thöïc seõ laø con soá döông. Do vaäy, vieäc ñöa ra moät con soá cuï theå ñeå laøm muïc tieâu cho vieäc kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam trong boái caûnh hieän nay laø raát khoù, ñoøi hoûi phaûi coù söï tính toaùn vaø caân nhaéc kyõ löôõng. Vì neáu löïa choïn muïc tieâu laïm - 50 - phaùt sai, seõ daãn ñeán sai laàm trong chính saùch vaø haäu quaû gaây ra seõ raát khoù löôøng. Noùi nhö theá, khoâng coù nghóa laø khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc muïc tieâu cuï theå cho vieäc kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam. Tröôùc maét, trong boái caûnh chæ tieâu laïm phaùt cô baûn chöa ñöôïc tính toaùn vaø cuõng chöa coù thôøi gian ñeå kieåm ñònh thöôùc ño môùi naøy, muïc tieâu tröôùc maét ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam laø coá gaéng duy trì tyû leä laïm phaùt ôû möùc nhoû hôn toác ñoä taêng tröôûng vaø laõi suaát tín duïng bình quaân hình thaønh treân thò tröôøng. Ñaây laø moät tyû leä laïm phaùt chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi ñieàu kieän phaùt trieån kinh teá ôû Vieät Nam, vì vôùi tyû leä laïm phaùt nhö vaäy thì toác ñoä taêng tröôûng vaø laõi suaát thöïc seõ laø con soá döông, ñieàu naøy seõ haïn cheá nhöõng taùc ñoäng xaáu do laïm phaùt gaây ra ñoàng thôøi cuûng coá theâm nieàm tin cuûa daân chuùng, cuûa nhaø ñaàu tö vaøo chính saùch kieåm soaùt laïm phaùt cuûa Nhaø nöôùc, taïo moâi tröôøng thuaän lôïi ñeå duy trì söï oån ñònh phaùt trieån kinh teá. Trong xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi, Vieät Nam laø moät neàn kinh teá nhoû chaéc chaén seõ chòu söï taùc ñoäng raát lôùn cuûa nhöõng yeáu toá beân ngoaøi, chæ caàn nhöõng thay ñoåi nhoû trong neàn kinh teá theá giôùi cuõng taùc ñoäng raát lôùn ñoái vôùi chuùng ta. Do ñoù giaù caû trong nöôùc thöôøng xuyeân bieán ñoäng laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi. Ñieàu naøy, ñoøi hoûi ngöôøi daân, doanh nghieäp phaûi chuû ñoäng coù nhöõng bieän phaùp tích cöïc ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng tình huoáng baát ngôø coù theå xaûy ra, nhö tröôøng hôïp ñoät bieán giaù xaêng daàu vöøa qua, chöù khoâng theå troâng chôø vaøo söï hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc maõi ñöôïc vì khaû naêng cuûa ngaân saùch Nhaø nöôùc laø coù giôùi haïn. Nhö vaäy ñeå ñaûm baûo thöïc hieän muïc tieâu laïm phaùt ñaõ ñeà ra, Nhaø nöôùc caàn phaûi thöïc thi ñoàng boä vaø linh hoaït nhöõng chính saùch kinh teá vó moâ ñeå kieåm soaùt laïm phaùt, ñoàng thôøi phaûi taïo ra ñöôïc nhöõng phöông tieän caàn thieát ñeå doanh nghieäp, ngöôøi daân coù theå chuû ñoäng söû duïng chuùng ñoái phoù vôùi tình huoáng baát oån coù theå xaûy ra, laøm giaûm bôùt gaùnh naëng leân caùc chính saùch kinh teá cuûa Nhaø nöôùc. 3.1.2 Hoaøn thieän coâng taùc döï baùo vaø ño löôøng laïm phaùt ôû Vieät Nam 3.1.2.1 Naâng cao tính chính xaùc cuûa coâng taùc phaân tích döï baùo, thoáng keâ taøi chính Ôû Vieät Nam hieän nay, phaân tích döï baùo thoáng keâ chöa ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc hoaïch ñònh chính saùch. Treân thöïc teá coøn coù nhieàu baát caäp do caùc nhaø quaûn lyù, ñieàu haønh chöa nhaän thöùc ñaày ñuû taàm quan troïng cuûa coâng taùc naøy. Cuï theå toàn taïi: - 51 - - Nhieàu chính saùch ban haønh coøn mang tính haønh chính, chöa ñöôïc phaân tích, nghieân cöùu moät caùch thaáu ñaùo, neân hieäu quaû vaø taùc ñoäng coù nhieàu haïn cheá. - Caùc cô quan hoaïch ñònh chính saùch chöa thaät söï chuû ñoäng veà chính saùch neân chính saùch ban haønh ñöôïc coi laø nhöõng giaûi phaùp tình theá vaø khoâng kòp thôøi. - Coâng ngheä phaân tích döï baùo thoáng keâ coøn nhieàu haïn cheá, chính saùch ban haønh vaãn chöa ñöôïc thieát keá treân cô sôû coâng ñoaïn phaân tích döï baùo thoáng keâ ñoäc laäp, chöa aùp duïng caùc moâ hình phaân tích döï baùo thoáng keâ ñeå phaân tích… Vôùi nhöõng haïn cheá treân, coâng taùc phaân tích döï baùo thoáng keâ cuûa Vieät Nam chöa löôøng heát nhöõng thay ñoåi cuûa caùc yeáu toá noäi taïi vaø ngoaïi sinh ñoái vôùi neàn kinh teá neân caùc keát quaû döï baùo döï baùo thoáng keâ veà kinh teá, GDP, lao ñoäng, vieäc laøm, giaù caû, toác ñoä taêng giaù…coù ñoä tin caäy thaáp vaø daãn ñeán nhöõng haïn cheá cuûa caùc chính saùch ñöôïc ban haønh. Vaäy, chuùng toâi coù moät soá giaûi phaùp nhaèm naâng cao naêng löïc phaân tích döï baùo thoáng keâ taøi chính sau: - Naâng cao vò trí vaø vai troø cuûa phaân tích döï baùo, thoáng keâ ôû Boä taøi chính vaø caùc cô quan thoáng keâ. Tröôùc maét caàn cuûng coá vaø taêng cöôøng coâng taùc phaân tích, döï baùo thoáng keâ taøi chính cuûa ngaønh Taøi chính, Toång cuïc Thoáng keâ. Boä taøi chính seõ laø cô quan chòu traùch nhieäm chính trong vieäc thöïc hieän coâng taùc phaân tích döï baùo taøi chính, do ñoù caàn taêng theâm soá löôïng vaø naâng cao chaát löôïng, trình ñoä caùn boä laøm coâng taùc phaân tích döï baùo, thoáng keâ. Beân caïnh ñoù xaây döïng heä thoáng cô sôû döõ lieäu taøi chính moät caùch ñaày ñuû, heä thoáng caäp nhaät caùc thoâng tin veà kinh teá, xaõ hoäi, veà daân soá, lao ñoäng, vieäc laøm, tình hình giaù caû cuûa caùc maët haøng chính treân thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc… + Phoái hôïp toát giöõa caùc Boä, ngaønh chöùc naêng khaùc nhau nhö Boä thöông maïi, Toång Cuïc Thoáng keâ, Boä lao ñoäng vaø thöông binh xaõ hoäi… trong vieäc xaùc ñònh tính chính xaùc cuûa caùc bieán soá ñöa vaøo moâ hình phaân tích. + Caùn boä laøm coâng taùc phaân tích döï baùo coù quyeàn tieáp caän ñaày ñuû caùc thoâng tin veà thu, chi ngaân saùch vaø caùc thoâng tin quaûn lyù khaùc treân kho döõ lieäu cuûa ngaønh. - Ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc phuïc vuï coâng taùc phaân tích döï baùo baèng caùc khoùa ñaøo taïo trong nöôùc vaø ôû nöôùc ngoaøi. Ñaây laø moät yeâu caàu caáp thieát, ñoäi nguõ naøy caàn ñöôïc boå sung caû veà löôïng vaø chaát, hoï phaûi laø ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo cô baûn veà taøi chính, coù kieán thöùc tin hoïc vöõng vaøng, ñöôïc trang bò nhöõng - 52 - kieán thöùc môùi veà kinh teá thò tröôøng, vaø ñaøo taïo chuyeân saâu veà phaân tích döï baùo. 3.1.2.2 Hoaøn thieän phöông phaùp ño löôøng laïm phaùt ôû Vieät Nam - Caàn xaùc ñònh laïi roå haøng hoaù ñeå tính chæ soá giaù tieâu duøng Hieän nay, chæ soá giaù tieâu duøng cuûa Vieät Nam ñöôïc tính töø taäp hôïp cuûa 300 maët haøng, phaân thaønh 10 nhoùm haøng hoaù (bao goàm: löông thöïc, thöïc phaåm; ñoà uoáng, thuoác laù; may maëc, giaøy deùp, muõ noùn; nhaø ôû vaø vaät lieäu xaây döïng; thieát bò vaø ñoà duøng gia ñình; döôïc phaåm vaø y teá; phöông tieän ñi laïi, böu ñieän; giaùo duïc; vaên hoùa, theå thao, giaûi trí; caùc loaïi haøng hoùa, dòch vuï khaùc) vaø coù troïng soá coá ñònh, do ñoù roå haøng hoaù tieâu duøng khoâng theå thöôøng xuyeân thay ñoåi vaø nhanh choùng bò laïc haäu trong neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi nhö nöôùc ta hieän nay. Hôn nöõa, giaù caû nhieàu loaïi haøng hoaù bò kieåm soaùt bôûi Nhaø nöôùc vaø caùc coâng ty ñoäc quyeàn neân tính ñaïi dieän khoâng cao, deã gaây ra sai leäch khi söû duïng ñeå tính toaùn. Ngoaøi ra, qua söï bieán ñoäng cuûa chæ soá giaù tieâu duøng, coù theå thaáy, noù chòu söï taùc ñoäng raát lôùn cuûa nhoùm haøng löông thöïc thöïc phaåm, chieám tyû troïng gaàn 47,9% trong roå haøng hoaù. Ñieàu naøy seõ laøm cho vieäc tính toaùn chæ soá giaù tieâu duøng trôû neân keùm chính xaùc vaø khoâng mang tính ñaïi dieän cao cho xu höôùng bieán ñoäng giaù chung. Vì theá, vieäc xaùc ñònh laïi roå haøng hoaù veà caû maët haøng vaø troïng soá laø ñieàu caàn thieát, theo ñoù, neân loaïi tröø nhöõng haøng hoaù gaây bieán ñoäng lôùn vaø theâm vaøo nhöõng haøng hoaù môùi mang tính oån ñònh trong moät thôøi gian ñuû daøi, giaûm troïng soá nhöõng hoaù haøng coù söùc mua giaûm vaø taêng troïng soá cuûa nhöõng haøng hoùa coù söùc mua taêng leân. - Xaây döïng vaø hoaøn thieän phöông phaùp ñeå tính laïm phaùt cô baûn Do thoùi quen vaø chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc, nhieàu thaäp kyû qua Vieät Nam vaãn söû duïng chæ soá tieâu duøng ñeå ño löôøng laïm phaùt vaø laøm cô sôû ñeå ñieàu haønh chính saùch kinh teá vó moâ. Nhöng nhöõng bieán ñoäng cuûa chæ soá giaù tieâu duøng trong caùc thaùng ñaàu traêm 2004 ñaõ gaây ra nhieàu tranh caõi giöõa caùc nhaø kinh teá, caùc nhaø hoaïch ñònh vaø thöïc thi chính saùch vó moâ veà vieäc ñaâu laø con soá laïm phaùt thöïc ôû Vieät nam. Nhieàu con soá laïm phaùt ôû möùc cao ñaõ ñöôïc Toång cuïc Thoáng keâ, caùc toå chöùc, caùc nhaø kinh teá trong nöôùc vaø quoác teá ñöa ra nhöng ñeàu bò caùc quan chöùc cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc baùc boû, cho laø khoâng chính xaùc vaø con soá laïm phaùt maø hoï ñöa ra thöôøng thaáp hôn. Sôû dó coù söï khaùc bieät naøy laø do coù söï maâu thuaãn trong vieäc tính toaùn laïm phaùt, moät beân söû duïng phöông phaùp truyeàn thoáng laø chæ soá giaù tieâu duøng neân ñöa ra con soá cao hôn, coøn moät beân, töùc ngaân haøng Nhaø nöôùc, laïi söû duïng phöông phaùp tính laïm phaùt cô baûn neân ñöa ra con soá thaáp hôn. Theo quan ñieåm cuûa ngaân haøng Nhaø nöôùc, chæ soá giaù tieâu duøng cuûa Vieät nam hieän nay chòu söï taùc ñoäng - 53 - raát lôùn cuûa caùc cuù soác veà phía cung nhö nhöõng côn soát ñoät bieán veà giaù caû löông thöïc thöïc phaåm vaø giaù xaêng daàu taêng cao treân theá giôùi. Do ñoù, chæ soá giaù tieâu duøng khoâng theå hieän roõ neùt xu theá taêng möùc giaù chung cuûa neàn kinh teá neân khoâng theå duøng noù ñeå laøm muïc tieâu ñieàu haønh chính saùch kinh teá vó moâ, maø thay vaøo ñoù phaûi söû duïng moät chæ tieâu khaùc ñoù laø laïm phaùt cô baûn ñeå bieåu hieän xu höôùng laïm phaùt vaø laøm muïc tieâu ñeå ñieàu haønh chính saùch kinh teá vó moâ. Ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi quan ñieåm chung cuûa nhieàu quoác gia treân theá giôùi trong vieäc ño löôøng laïm phaùt. Nhö vaäy, ñieàu caàn thieát nhaát trong vieäc kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam laø phaûi xaây döïng cho ñöôïc moät phöông phaùp tính laïm phaùt cô baûn thoáng nhaát nhaèm hoã trôï ñaéc löïc cho vieäc hoaïch ñònh vaø thöïc chi caùc chính saùch kinh teá vó moâ ñeå kieåm soaùt laïm phaùt. 3.2. MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ COÂNG TAÙC KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM 3.2.1 Giaûi phaùp veà chính saùch tieàn teä Trong ñieàu kieän neàn kinh teá thò tröôøng chöa phaùt trieån, ngaân haøng Nhaø nöôùc thöïc hieän kieåm soaùt tieàn teä thoâng qua vieäc söû duïng caùc coâng cuï tröïc tieáp keát hôïp vôùi caùc coâng cuï giaùn tieáp vaø töøng böôùc ñoåi môùi chuyeån töø söû duïng caùc coâng cuï tröïc tieáp sang söû duïng caùc coâng cuï giaùn tieáp phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá vaø xu theá phaùt trieån cuûa neàn kinh teá ñaát nöôùc. Tuy nhieân, caùc coâng cuï chính saùch treân chæ phaùt huy taùc duïng thaät söï khi thò tröôøng taøi chính trong nöôùc hoaït ñoäng hieäu quaû, caùc luoàng voán ñöôïc vaän ñoäng thoâng suoát qua caùc keânh phaân phoái voán. Nhö vaäy, ñeå vieäc thöïc thi chính saùch tieàn teä ñaït ñöôïc hieäu quaû caàn phaûi coù nhöõng giaûi phaùp ñoàng boä. 3.2.1.1 Hoaøn thieän caùc coâng cuï cuûa chính saùch tieàn teä - Löïa choïn tyû leä döï tröõ baét buoäc hôïp lyù: Ñöôïc baét ñaàu trieån khai thöïc hieän töø naêm 1992 ñeán nay, coâng cuï döï tröõ baét buoäc ñaõ ñöôïc ngaân haøng Nhaø nöôùc söû duïng moät caùch linh hoaït trong vieäc ñieàu tieát tieàn teä, goùp phaàn oån ñònh laïm phaùt vaø duy trì söï taêng tröôûng oån ñònh cuûa neàn kinh teá. Tuy nhieân, vieäc söû duïng coâng cuï naøy cuõng coøn gaëp moät soá haïn cheá caàn hoaøn thieän, ñoù laø söï thay ñoåi tyû leä döï tröõ baét buoäc thöôøng xaûy ra vôùi bieân ñoä lôùn vaø ñoät ngoät, ñieàu naøy laøm aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi. Ngoaøi ra, vieäc ngaân haøng Nhaø nöôùc traû laõi cho caùc khoaûn tieàn göûi vöôït döï tröõ baét buoäc ñaõ khoâng khuyeán khích caùc ngaân haøng thöông maïi taän duïng toái ña nguoàn voán, daãn ñeán - 54 - tình traïng coù thôøi kyø caùc ngaân haøng thöông maïi ñeå döï tröõ dö thöøa nhieàu, haïn cheá caùc hoaït ñoäng cho vay ngaén haïn. Ñeå naâng cao hieäu quaû cuûa coâng cuï döï tröõ baét buoäc trong vieäc ñieàu tieát tieàn teä caàn phaûi hoaøn thieän coâng cuï naøy theo höôùng vöøa taêng cöôøng khaû naêng kieåm soaùt tieàn teä cuûa ngaân haøng Nhaø nöôùc, vöøa taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc toå chöùc tín duïng chaáp haønh toát vieäc thöïc hieän döï tröõ baét buoäc vaø söû duïng voán moät caùch linh hoaït, hieäu quaû. Muoán vaäy, ngaân haøng Nhaø nöôùc caàn xem xeùt thöïc hieän moät soá coâng vieäc sau: + Chaám döùt vieäc traû laõi cho tieàn göûi vöôït döï tröõ baét buoäc nhaèm khuyeán khích caùc toå chöùc tín duïng khai thaùc toái ña nguoàn voán cuûa mình ñeå cho vay vaø ñaàu tö; + Haïn cheá vieäc phaân bieät ñoái xöû giöõa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc tín duïng veà vieäc qui ñònh tyû leä döï tröõ baét buoäc nhaèm ñaûm baûo tính coâng baèng vaø naâng cao hieäu quaû trong thöïc thi chính saùch tieàn teä. Daàn daàn tieán tôùi thoáng nhaát möùc döï tröõ baát buoäc ñoái vôùi moïi toå chöùc tín duïng coù chöùc naêng huy ñoäng voán vaø cho vay, tuy nhieân, trong moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät Ngaân haøng Nhaø nöôùc cuõng coù theå qui ñònh rieâng möùc döï tröõ baét buoäc ñoái vôùi moät soá toå chöùc tín duïng caàn khuyeán khích hoã trôï nhö caùc ngaân haøng hoaït ñoäng trong lónh vöïc noâng nghieäp, ôû vuøng saâu, vuøng xa … + Nghieân cöùu löïa choïn moät tyû leä döï tröõ baét buoäc oån ñònh trong moät thôøi gian daøi ñoái vôùi caùc loaïi tieàn göûi, haïn cheá vieäc söû duïng moät caùch thöôøng xuyeân coâng cuï naøy trong vieäc kieåm soaùt cung tieàn nhaèm traùnh gaây ra söï baát oån trong hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng; + Phoái hôïp chaët cheõ vôùi caùc coâng cuï chính saùch tieàn teä khaùc ñeå phaùt huy taùc duïng tích cöïc trong vieäc kieåm soaùt cung tieàn, haïn cheá nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc veà voán khaû duïng ôû caùc ngaân haøng thöông maïi; - Hoaøn thieän chính saùch chieát khaáu: Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa heä thoáng ngaân haøng, coâng cuï taùi caáp voán ñaõ töøng böôùc ñöôïc ñoåi môùi theo höôùng naâng cao hieäu quaû ñieàu tieát tieàn teä, thöïc hieän vai troø laø coâng cuï caáp tín duïng ngaén haïn cuûa ngaân haøng Nhaø nöôùc cho caùc ngaân haøng thöông maïi vaø laø ngöôøi cho vay cuoái cuøng. Cho ñeán nay, vieäc cho vay taùi caáp voán theo chæ ñònh ñaõ ngaøy caøng haïn cheá. Thay vaøo ñoù, taùi caáp voán thoâng qua caùc hình thöùc khaùc nhö cho vay coù ñaûm baûo baèng caàm coá thöông phieáu vaø caùc giaáy tôø coù giaù ngaén haïn, taùi chieát khaáu thöông phieáu, giaáy tôø coù giaù ngaén haïn... ñaõ ngaøy caøng chieám tyû troïng lôùn trong toång möùc taùi caáp voán töø ngaân haøng Nhaø nöôùc cho caùc ngaân haøng thöông maïi. Beân caïnh - 55 - hai hình thöùc taùi caáp voán chuû yeáu ban ñaàu laø cho vay theá chaáp chöùng töø vaø cho vay theo ñoái töôïng chæ ñònh, töø naêm 1991 ngaân haøng Nhaø nöôùc ñaõ thöïc hieän cho vay thanh toaùn buø tröø, moät hình thöùc taùi caáp voán ngaén haïn ñoái vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi ñeå buø ñaép thieáu huït thanh toaùn taïm thôøi. Rieâng ñoái vôùi hình thöùc cho vay theá chaáp chöùng töø cuõng töøng böôùc ñöôïc môû roäng. Ban ñaàu, theo Quyeát ñònh soá 285/QÑ-NHI4 ngaøy 10/1 1/1994 cuûa Thoáng ñoác ngaân haøng Nhaø nöôùc thì chöùng töø theá chaáp chæ bao goàm tín phieáu kho baïc chöa ñeán haïn thanh toaùn, kheá öôùc cho vay ngaén haïn. Ñeán naêm 1997, ñeå phuø hôïp yeâu caàu thöïc teá, ngaân haøng Nhaø nöôùc boå sung hình thöùc cho vay theá chaáp baèng ngoaïi teä treân taøi khoaûn tieàn göûi cuûa toå chöùc tín duïng taïi ngaân haøng Nhaø nöôùc. Ñeå phuø hôïp vôùi xu höôùng phaùt trieån cuûa thò tröôøng tieàn teä, cô cheá taùi caáp voán ñaõ ñöôïc söûa ñoåi bao goàm caùc hình thöùc taùi caáp nhö: cho vay laïi theo hoà sô tín duïng, chieát khaáu, taùi chieát khaáu thöông phieáu vaø caùc giaáy tôø coù giaù ngaén haïn khaùc, cho vay coù ñaûm baûo baèng caàm coá caùc giaáy tôø coù giaù ngaén haïn khaùc. Quy ñònh laõi suaát taùi caáp voán cuõng ñöôïc ñoåi môùi phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh thöïc tieãn. Töø naêm 1994 ñeán ñaàu naêm 1997, laõi suaát taùi caáp voán ñöôïc quy ñònh theo tyû leä phaàn traêm treân laõi suaát cho vay aùp duïng ñoái vôùi caùc döï aùn cho vay cuûa toå chöùc tín duïng, baèng vôùi 60% ñeán 100% laõi suaát cho vay ghi treân kheá öôùc. Nhöng töø cuoái thaùng 05/1997 ñeán nay, laõi suaát taùi caáp voán ñöôïc xaùc ñònh möùc cuï theå ñeå phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá, ñoàng thôøi cung caáp tín hieäu veà muïc tieâu cuûa chính saùch tieàn teä laø nôùi loûng hay thaét chaët. Ñaëc bieät, keå töø naêm 1999, laõi suaát taùi caáp voán ñaõ ñöôïc ñieàu chænh linh hoaït, phuø hôïp vôùi quan heä cung caàu voán treân thò tröôøng vaø phuø hôïp vôùi muïc tieâu cuûa chính saùch tieàn teä. Vöøa qua, trong ñieàu kieän chæ soá laïm phaùt giaûm thaáp, ñeå phaùt tín hieäu nôùi loûng chính saùch tieàn teä vaø taïo ñieàu kieän cho caùc toå chöùc tín duïng tieáp caän nguoàn voán töø ngaân haøng Nhaø nöôùc, Thoáng ñoác ngaân haøng Nhaø nöôùc ñaõ quyeát ñònh ñieàu chænh thích hôïp laõi suaát taùi caáp voán, laõi suaát taùi chieát khaáu. Tuy nhieân, trong quaù trình söû duïng coâng cuï taùi caáp voán ñeå kieåm soaùt vaø ñieàu tieát tieàn teä vaãn coøn boäc loä moät soá haïn cheá. Ñoù laø, caùc ngaân haøng thöông maïi ñöôïc taùi caáp voán chuû yeáu laø caùc ngaân haøng quoác doanh, trong khi caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn raát khoù tieáp caän ñeán nguoàn voán naøy, do thöôøng khoâng ñuû ñieàu kieän taùi caáp voán. Hôn nöõa, laõi suaát taùi caáp voán chöa gaây taùc ñoäng hieäu öùng vôùi laõi suaát thò tröôøng vaø chöa phaùt huy toát vai troø kích - 56 - thích taêng giaûm nhu caàu veà tieàn teä. Ñeå khaéc phuïc caùc haïn cheá naøy, ngaân haøng Nhaø nöôùc caàn phaûi: + Hoaøn thieän cô cheá taùi caáp voán ñoái vôùi töøng hình thöùc taùi caáp voán cuï theå theo höôùng nôùi loûng caùc ñieàu kieän taùi caáp voán ñeå caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn coù theå tieáp caän deã daøng ñeán nguoàn voán töø ngaân haøng Nhaø nöôùc, goùp phaàn taïo ra moâi tröôøng caïnh tranh bình ñaúng giöõa caùc ngaân haøng. + Ñieàu chænh laõi suaát taùi caáp voán, laõi suaát taùi chieát khaáu theo höôùng linh hoaït hôn treân cô sôû baùm saùt dieãn bieán cuûa thò tröôøng vaø muïc tieâu cuûa chính saùch tieàn teä. - Phaùt trieån vaø hoaøn thieän nghieäp vuï thò tröôøng môû: Thaùng 07/2000, ngaân haøng Nhaø nöôùc ñaõ chính thöùc khai tröông nghieäp vuï thò tröôøng môû. Ñaây laø moät böôùc tieán môùi trong ñoåi môùi ñieàu haønh chính saùch tieàn teä theo höôùng chuyeån töø söû duïng caùc coâng cuï tröïc tieáp sang giaùn tieáp, phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá vaø xu theá phaùt trieån cuûa neàn kinh teá ñaát nöôùc. Qua hôn ba naêm hoaït ñoäng, coâng taùc ñieàu haønh hoaït ñoäng nghieäp vuï thò tröôøng môû khoâng ngöøng ñöôïc caûi tieán phuø hôïp vôùi nhu caàu phaùt trieån cuûa thò tröôøng tieàn teä Vieät Nam, goùp phaàn ñieàu tieát voán khaû duïng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi. Nhöõng thay ñoåi veà thôøi gian giao dòch vaø thanh toaùn ñoái vôùi hoaït ñoäng thò tröôøng môû, töø 10 ngaøy moät phieân giao dòch leân moät tuaàn hai phieân giao dòch, thôøi gian thanh toaùn ñöôïc thöïc hieän ngay trong ngaøy giao dòch, ñaõ coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng tieàn teä, laøm cho khoái löôïng giao dòch taêng maïnh, ñaùp öùng kòp thôøi nhu caàu veà voán cuûa caùc thaønh vieân. Vieäc söû duïng linh hoaït nghieäp vuï thò tröôøng môû cuûa ngaân haøng Nhaø nöôùc coù taùc ñoäng ñeán quaù trình ñieàu tieát vaø oån ñònh tieàn teä laõi suaát. Laõi suaát truùng thaàu taïi caùc phieân giao dòch thò tröôøng môû ñaõ ngaøy caøng phaûn aùnh saùt hôn cung caàu veà voán treân thò tröôøng. Khoaûng caùch giöõa laõi suaát ñaët thaàu cao nhaát vaø thaáp nhaát trong caùc phieân ñaáu thaàu daàn daàn ñöôïc ruùt ngaén. Ñaëc bieät cuøng vôùi caùc coâng cuï chính saùch tieàn teä khaùc nhö nghieäp vuï taùi caáp voán, taùi chieát khaáu, nghieäp vuï thò tröôøng môû ñaõ goùp phaàn giaûi quyeát tình traïng khoù khaên voán khaû duïng cuûa heä thoáng ngaân haøng trong moät soá thôøi ñieåm thieáu huït. Taêng cöôøng nghieäp vuï thò tröôøng môû coøn taïo ñieàu kieän cho ngaân haøng thöông maïi naâng cao khaû naêng quaûn lyù voán khaû duïng, töø ñoù naâng cao hieäu quaû kinh doanh vaø coù giaûi phaùp kòp thôøi veà nguoàn voán. Tuy nhieân, hieän nay hoaït ñoäng thò tröôøng môû vaãn coøn boäc loä moät soá haïn cheá nhaát ñònh: - 57 - + Soá löôïng thaønh vieân tham gia coøn haïn cheá, chæ bao goàm khoaûng 20 toå chöùc tín duïng. Taïi moãi phieân giao dòch chæ coù töø moät ñeán naêm thaønh vieân tham gia, chuû yeáu laø caùc ngaân haøng thöông maïi Nhaø nöôùc: caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn, caùc chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi do nguoàn tieàn ñoàng VND coøn haïn cheá neân chöa coù ñuû khaû naêng tham gia nghieäp vuï thò tröôøng môû. + Haøng hoaù treân thò tröôøng coøn haïn heïp, hieän taïi chæ bao goàm tín phieáu ngaân haøng Nhaø nöôùc vaø tín phieáu kho baïc Nhaø nöôùc. + Vieäc döï baùo voán khaû duïng cuûa caùc toå chöùc tín duïng coøn nhieàu haïn cheá do thieáu thoâng tin phuïc vuï cho coâng taùc döï baùo, do vaäy ñaõ laøm haïn cheá coâng taùc ñieàu haønh laõi suaát trong nghieäp vuï thò tröôøng môû cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc. Ñeå khaéc phuïc caùc haïn cheá treân, vaø ñöa nghieäp vuï thò tröôøng môû trôû thaønh coâng cuï chuû yeáu trong ñieàu haønh chính saùch tieàn teä phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá, ngaân haøng Nhaø nöôùc caàn phaûi: + Môû roäng theâm caùc loaïi haøng hoaù giao dòch trong nghieäp vuï thò tröôøng môû, nhö caùc loaïi thöông phieáu, chöùng khoaùn do caùc ngaân haøng phaùt haønh. + Caûi tieán cô cheá, quy cheá phaùp lyù cho hoaït doäng thò tröôøng môû nhaèm thu huùt ngaøy caøng nhieàu caùc thaønh vieân tham gia thò tröôøng. + Caûi tieán cheá ñoä cung caáp thoâng tin vaø ñaåy maïnh tieán ñoä hieän ñaïi hoaù heä thoáng thanh toaùn lieân ngaân haøng. Coù nhö vaäy, ngaân haøng Nhaø nöôùc môùi coù theå thöïc hieän ñieàu tieát ñöôïc khoái löôïng tieàn cung öùng moät caùch nhanh choùng, taùc ñoäng vaøo tieàn döï tröõ cuûa heä thoáng ngaân haøng vaø laõi suaát treân thò tröôøng tieàn teä moät caùch chuû ñoäng vaø hieäu quaû, qua ñoù, goùp phaàn thöïc hieän caùc muïc tieâu kieåm soaùt laïm phaùt vaø oån ñònh taêng tröôûng neàn kinh teá vó moâ . - Thöïc hieän töï do hoaù laõi suaát vaø aùp duïng chính saùch laõi suaát thöïc döông trong kieåm soaùt laïm phaùt: Moät neùt noåi baät trong vieäc ñieàu haønh laõi suaát cuûa ngaân haøng Nhaø nöôùc laø ñaõ chuyeån töø laõi suaát khoáng cheá sang töï do hoaù laõi suaát, laøm cho laõi suaát daàn daàn gaén vôùi caùc yeáu toá thò tröôøng vaø trôû thaønh coâng cuï hoã trôï hieäu quaû cho vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu cuûa chính saùch tieàn teä. Tuy nhieân, cuõng coøn moät soá haïn cheá trong vieäc ñieàu haønh laõi suaát hieän nay, ñoù laø: + Chöa coù söï gaén keát giöõa caùc möùc laõi suaát hình thaønh treân caùc thò tröôøng môû, thò tröôøng lieân ngaân haøng, laõi suaát chieát khaáu, taùi chieát khaáu, laõi suaát taùi caáp voán, laõi suaát huy ñoäng vaø cho vay cuûa caùc toå chöùc tín ñuïng… + Chöa hình thaønh ñöôïc moät möùc laõi suaát cô baûn ñoùng vai troø laõi suaát ñònh höôùng, chæ ñaïo thò tröôøng. - 58 - + Maët baèng laõi suaát ôû Vieät Nam so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc thöôøng laø cao hôn, do ñoù chi phí söû duïng voán vay lôùn hôn. Ñieàu naøy seõ goùp phaàn laøm giaûm söùc caïnh tranh veà giaù cuûa caùc saûn phaåm trong nöôùc. Do vaäy, ñeå phaùt huy tính hieäu quaû cuûa coâng cuï laõi suaát trong vieäc kieåm soaùt tieàn teä, thì song song vôùi vieäc töï do hoaù laõi suaát, ngaân haøng Nhaø nöôùc cuõng caàn phaûi tham gia taùc ñoäng vaøo laõi suaát treân thò tröôøng theo höôùng ñöa ra ñöôïc moät laõi suaát cô baûn coù theå laøm laõi suaát ñònh höôùng cho thò tröôøng. Beân caïnh ñoù, thuùc ñaåy phaùt trieån thò tröôøng tieàn teä trong nöôùc ñeå taïo ra söï gaén keát giöõa caùc thò tröôøng naøy, coù nhö vaäy laõi suaát ñònh höôùng môùi phaùt huy ñöôïc vai troø chuû ñaïo cuûa mình. Baûng 15: Moái quan heä giöõa laõi suaát vaø laïm phaùt Laõi suaát chính thöùc Laõi suaát thò tröôøng Giaù cuûa taøi saûn Döï ñoaùn, nieàm tin tieâu duøng Tyû giaù hoái ñoaùi Nhu caàu trong nöôùc Nhu caàu ngoaøi nöôùc Toång caàu Aùp löïc laïm phaùt trong Giaù haøng hoùa nhaäp khaåu Laïm phaùt Ñoàng thôøi, chuùng ta bieát raèng laõi suaát vaø laïm phaùt coù moái quan heä khaêng khít vôùi nhau. Laõi suaát laø giaù cuûa tieàn teä khi laõi suaát cao thì ñoàng tieàn coù giaù hôn, tuy nhieân chæ coù laõi thöïc döông thì môùi khoâng laøm ñoàng tieàn maát giaù. Muoán coù laõi suaát thöïc döông thì thì laõi suaát danh nghóa lôùn hôn tyû leä laïm phaùt. Laõi suaát thöïc döông giaûm thì laïm phaùt taêng. Neáu laõi suaát thöïc döông quaù cao seõ ñöa ñeán thieåu phaùt vaø laøm giaûm toác ñoä taêng tröôûng kinh teá. Ñeå choáng laïm phaùt thaønh coâng phaûi aùp duïng chính saùch laõi suaát thöïc döông. Ñaây laø moät nguyeân taéc cöùng trong ñieàu haønh neàn kinh teá vì chæ coù nhö vaäy môùi thu huùt ñöôïc voán vaøo heä thoáng ngaân haøng giaûm bôùt ñöôïc tieàn ngoaøi löu thoâng ñöa ñeán toång cung tieàn teä treân thò tröôøng nhoû hôn toång caàu tieàn teä vaø keát quaû naøy laø laøm giaûm laïm phaùt. Tuy nhieân, khoâng phaûi laõi suaát thöïc döông luùc naøo cuõng ñem laïi hieäu quaû kinh teá cao vaø choáng ñöôïc laïm - 59 - phaùt töùc thôøi. Laõi suaát thöïc döông quaù cao coù theå choáng ñöôïc laïm phaùt nhöng hieäu quûa kinh teá thaáp vì noù laøm giaûm ñaàu tö phaùt trieån vaø taïo ra nguy cô ruûi ro cao ñoái vôùi an toaøn cuûa heä thoáng ngaân haøng. Laõi suaát thöïc döông cao thì khaû naêng kinh doanh coù hieäu quaû cao ñeå ñaûm baûo coù laõi vaø traû ñöôïc nôï cuûa doanh nghieäp cho ngaân haøng laø raát khoù khaên. Nguy cô phaù saûn vaø khoâng traû ñöôïc nôï cho ngaân haøng cuûa caùc doanh nghieäp laø chaéc chaén töø ñoù daãn ñeán hieäu öùng daây chuyeàn laø caùc ngaân haøng cuõng naèm trong khaû naêng phaù saûn lôùn. Trong ñieàu haønh chính saùch kinh teá vó moâ vôùi nhieäm vuï phaûi ñaït ñoàng thôøi hai muïc tieâu song song laø baûo ñaûm neàn kinh teá taêng tröôûng cao, oån ñònh vôùi tyû leä laïm phaùt ôû möùc vöøa phaûi thì caàn thieát phaûi aùp duïng laõi suaát tieát kieäm thöïc döông nhöng khoâng quaù cao. Laõi suaát thöïc döông chæ neân ôû möùc tyû leä laõi suaát döông vôùi laïm phaùt baèng khoaûng 20%. Tuy nhieân, ñeå ñieàu haønh möùc laõi suaát naøy khoâng bò sai leäch vaø laïc haäu khi tyû leä laïm phaùt thay ñoåi thì laõi suaát danh nghóa phaûi ñöôïc ñieàu chænh linh hoaït, thöôøng xuyeân, coù khi moät thaùng moät laàn theo chæ soá giaù haøng tieâu duøng haøng thaùng. Hieän nay, khi cuïc döï tröõ lieân bang Myõ ñang taêng laõi suaát ñoàng USD, Vieät Nam naâng laõi suaát huy ñoäng Vieät Nam ñoàng vaø USD leân laø phuø hôïp quy luaät. Tuy nhieân, naâng laõi suaát leân phaûi tuaân thuû nguyeân taéc nghieâm ngaët chöù khoâng phaûi baèng baát cöù giaù naøo. Beân caïnh ñoù, ñeå naêm 2005, chuùng ta coù theå kieàm cheá laïm phaùt nhö mong muoán, can tuaân thuû nguyeân taéc: laõi suaát tieát kieäm thöïc döông baèng 20% tyû leä laïm phaùp moät caùch oån ñònh, coøn laõi suaát danh nghóa leân, xuoáng theo möùc thay ñoåi cuûa tyû leä laïm phaùt haøng thaùng. - Hoaøn thieän vieäc ñieàu haønh chính saùch tyû giaù hoái ñoaùi: Vieäc ñieàu haønh tyû giaù hoái ñoaùi phaûi ñöôïc thöïc hieän moät caùch linh hoaït theo höôùng tieán tôùi töï do hoaù. Chính saùch töï do hoaù tyû giaù laø phuø hôïp vôùi xu theá töï do hoaù taøi chính vaø hoäi nhaäp cuûa neàn kinh teá. Tuy nhieân, vieäc thöïc hieän töï do hoaù cuõng caàn phaûi coù nhöõng böôùc ñi thích hôïp ñeå baûo ñaûm söï oån ñònh giaù trò tieàn teä quoác gia, kieåm soaùt laïm phaùt, kích thích xuaát khaåu, thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi, gia taêng tích luõy ngoaïi teä vaø ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn quoác teá. Tröôùc maét, khi chöa töï do hoaù tyû giaù ñöôïc, thì vieäc ñieàu haønh tyû giaù baèng chính saùch thaû noãi coù söï quaûn lyù laø phuø hôïp nhaát, ngaân haøng Nhaø nöôùc chæ can thieäp vaøo thò tröôøng ngoaïi teä khi thaáy caàn thieát maø thoâi. 3.2.1.2 Naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc toå chöùc, caùc ngaân haøng thöông maïi Trong boái caûnh hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi, heä thoáng ngaân haøng ôû Vieät Nam ñang ñöùng tröôùc nhöõng khoù khaên, thaùch thöùc raát lôùn ñoù laø söï nôùi loûng - 60 - caùc raøo caûn cuûa Nhaø nöôùc veà kinh doanh tieàn teä, môû roäng cöûa cho caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi tham gia kinh doanh taïi Vieät Nam. So vôùi caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi, coù theå noùi quy moâ veà voán cuûa caùc ngaân haøng Vieät Nam laø raát thaáp, hôn nöõa, kinh nghieäm, trình ñoä vaø naêng löïc cuûa ñoäi nguõ quaûn lyù laïi thua xa, do ñoù, nguy cô bò cheøn eùp laø raát lôùn. Vì theá, ñeå naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng ngaân haøng, caàn phaûi thöïc moät soá vieäc sau: + Caûi tieán caùc quy cheá tín duïng ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc ngaân haøng ngoaøi quoác doanh coù theå tieáp caän deã daøng vôùi caùc nguoàn voán vay töø ngaân haøng Nhaø nöôùc, goùp phaàn giaûi quyeát nhöõng khoù khaên veà voán ñoàng VND phoå bieán ôûû caùc ngaân haøng thöông maïi ngoaøi quoác doanh, qua ñoù laøm giaûm bôùt chi phí huy ñoäng voán töø caùc nguoàn khaùc. Nguoàn voán tín duïng cuûa caùc ngaân haøng ngoaøi quoác doanh ñöôïc môû roäng, chi phí huy ñoäng giaûm ñi cuõng coù nghóa laø caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh cuõng seõ thuaän lôïi hôn trong vieäc vay voán vôùi chi phí thaáp töø heä thoáng ngaân haøng, goùp phaàn laøm giaûm laõi suaát tín duïng, khuyeán khích ñaàu tö vaø naâng cao hieäu quaû söû duïng voán tín duïng; + Giaûm bôùt vieäc cho vay chæ ñònh, bao caáp tín duïng cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc thoâng qua heä thoáng ngaân haøng Nhaø nöôùc, tieán tôùi xoaù boû hoaøn toaøn hình thöùc cho vay naøy. Ñieàu naøy seõ giuùp ngaân haøng Nhaø nöôùc quan taâm ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng hôn, töø ñoù naâng cao ñöôïc naêng cao khaû naêng kinh doanh; + Ñaåy maïnh phaùt trieån thò tröôøng tieàn teä lieân ngaân haøng nhaèm taïo ra moái lieân thoâng veà voán trong noäi boä heä thoáng ngaân haøng, goùp phaàn giaûi quyeát khoù khaên veà voán naâng cao tính thanh khoaûn vaø giaûm ñöôïc chi phí vay voán; + Tieán haønh saép xeáp vaø cô caáu laïi heä thoáng ngaân haøng Nhaø nöôùc, theo ñoù, ñaåy maïnh vieäc coå phaàn hoaù caùc ngaân haøng thöông maïi lôùn, hôïp nhaát caùc ngaân haøng coù qui moâ veà voán thaáp, xöû lyù caùc khoaûn nôï toàn ñoïng khoâng coù khaû naêng thu hoài. Coù nhö vaäy qui moâ veà voán cuûa caùc ngaân haøng môùi ñöôïc giaûi quyeát, khaû naêng kinh doanh seõ taêng leân, qua ñoù giaûm bôùt gaùnh naëng cho ngaân saùch Nhaø nöôùc; + Ñaåy maïnh vieäc thöïc hieän caùc döï aùn caûi caùch heä thoáng ngaân haøng vaø hieän ñaïi hoaù caùc dòch vuï ngaân haøng, nhaèm naâng cao chaát löôïng dòch vuï cuûa ngaân haøng vaø khaû naêng cung caáp thoâng tin, phuïc vuï cho yeâu caàu quaûn lyù cuûa caùc ngaân haøng cuõng nhö cuûa Ngaân haøng; + Phoái hôïp vôùi chaët cheõ vôùi caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc khaùc nhaèm hoaøn thieän veà maët thuû tuïc, phaùp lyù hoã trôï cho caùc ngaân haøng thöông maïi ñaåy maïnh vieäc thu hoài caùc khoaûn nôï ñoïng, caùc khoaûn nôï khoù ñoøi, goùp phaàn giaûi - 61 - quyeát khoù khaên veà cho caùc ngaân haøng, naâng cao ñöôïc khaû naêng thanh toaùn vaø heä soá an toaøn cho caùc ngaân haøng; Ngoaøi ra, ñeå naâng cao khaû naêng kieåm soaùt cung tieàn caàn phaûi coù bieän phaùp thích hôïp ñeå thu huùt tieàn göûi vaøo trong heä thoáng ngaân haøng, thuùc ñaåy thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, qua ñoù goùp phaàn giaûi quyeát nhu caàu veà voán cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi. Do vaäy, ngaân haøng Nhaø nöôùc caàn phaûi hoaøn thieän cô sôû phaùp lyù ñeå ngöôøi daân môû taøi khoaûn vaø giao dòch qua ngaân haøng ñöôïc deã daøng vaø thuaän tieän, nhöng vaãn ñaûm baûo bí maät vaø an toaøn. 3.2.2 Giaûi phaùp veà chính saùch taøi khoùa 3.2.2.1 Ñoái vôùi heä thoáng thu thueá Thueá laø moät coâng cuï quan troïng cuûa Nhaø nöôùc trong vieäc ñieàu tieát neàn kinh teá vó moâ vaø cuõng laø moät nguoàn thu quan troïng cho vieäc caân ñoái ngaân saùch nhaø nöôùc. Laø moät quoác gia ñang trong giai ñoaïn phaùt trieån, nhu caàu chi tieâu cuûa ngaân saùch laø raát lôùn nhöng khoâng phaûi vì vaäy maø khai thaùc trieät ñeå nguoàn thu thueá deå ñaùp öùng cho nhu caàu chi tieâu ñoù. Vì neáu laøm nhö vaäy seõ khoâng khuyeán khích ñaàu tö, nuoâi döôõng ñöôïc nguoàn thu vaø kìm haõm söï phaùt trieån kinh teá. Trong daøi haïn, thueá ñöôïc söû duïng nhö laø moät coâng cuï ñoøn baåy ñeå thuùc ñaåy ñaàu tö, thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån, qua ñoù, goùp phaàn kieåm soaùt laïm phaùt trong neàn kinh teá. Trong boái caûnh hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi hieän nay, ñeå hoaøn thieän coâng cuï thueá caàn phaûi thöïc hieän moät soá caûi tieán nhö sau: - Ñôn giaûn hoaù heä thoáng thueá, taïo ra söï minh baïch trong vieäc tuaân thuû caùc qui ñònh veà thueá vaø haï daàn maët baèng thueá suaát. Thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy seõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho doanh nghieäp naém vöõng caùc qui ñònh veà thueá, qua ñoù chaáp haønh toát caùc nghóa vuï thueá ñoái vôùi ngaân saùch Nhaø nöôùc, haïn cheá ñöôïc tình traïng troán thueá cuõng nhö söï nhuõng nhieãu trong coâng taùc haønh thu cuûa caùn boä thueá. Ngoaøi ra, vieäc haï thaáp maët baèng thueá suaát seõ taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp gia taêng tích luõy ñeå ñaàu tö maùy moùc, coâng ngheä hieän ñaïi, haï thaáp giaù thaønh, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm vaø taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh cuûa haøng hoaù trong thò tröôøng noäi ñòa cuõng nhö quoác teá; - Tieán tôùi xoaù boû söï phaân bieät ñoái xöû giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá trong vieäc thöïc hieän nghóa vuï thueá ñoái vôùi ngaân saùch Nhaø nöôùc, nhaèm taïo ra moät moâi tröôøng kinh doanh bình ñaúng giöõa caùc doanh nghieäp, kích thích caïnh tranh laønh maïnh vaø taïo ñieàu kieän cho kinh teá tö nhaân ñöôïc phaùt trieån maïnh; - Trong xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi, vieäc haï daàn thueá suaát laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi, do ñoù, ñeå ñaûm baûo nguoàn thu vaø naâng cao vai troø ñieàu tieát kinh teá cuûa coâng cuï thueá, caàn thieát phaûi môû roäng dieän chòu thueá cuûa caùc loaïi thueá, ñaëc bieät laø caùc loaïi thueá tröïc thu nhö thueá thu nhaäp doanh - 62 - nghieäp vaø thueá thu nhaäp caù nhaân. Vì trong töông lai, thueá giaùn thu seõ laø nguoàn thu chuû yeáu vaø chieám tyû troïng lôùn trong nguoàn thu thueá vaøo trong ngaân saùch Nhaø nöôùc; - Hoaøn thieän coâng taùc haønh thu, naâng cao trình ñoä, naêng löïc vaø ñaïo ñöùc cuûa ñoäi nguõ caùn boä thueá. Ñaây laø moät trong nhöõng yeâu caàu taát yeáu nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa coâng taùc haønh thu, tieán tôùi vieäc thöïc hieän cô cheá chuyeån giao vieäc töï chòu traùch nhieäm keâ khai vaø noäp thueá cho caùc doanh nghieäp vaø taêng cöôøng coâng taùc haäu kieåm tra thueá taïi caùc doanh nghieäp. 3.2.2.2 Ñoái vôùi chi ngaân saùch Nhaø nöôùc Do nguoàn löïc cuûa neàn kinh teá coù haïn, vì theá vieäc tieát kieäm chi ngaân saùch Nhaø nöôùc laø vaán ñeà ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu trong keá hoaïch chi tieâu daøi haïn. Neáu khoâng tieát kieäm chi tieâu ngaân saùch Nhaø nöôùc thì seõ laøm gia taêng gaùnh naëng nôï vaø thueá cho neàn kinh teá trong töông lai, gaây ra aùp löïc laïm phaùt. Do ñoù, ñeå goùp phaàn kieåm soaùt laïm phaùt, chi ngaân saùch Nhaø nöôùc caàn ñöôïc hoaøn thieän theo höôùng nhö sau: - Chi ngaân saùch Nhaø nöôùc phaûi ñöôïc kieåm soaùt chaët cheõ treân cô sôû keá hoaïch nguoàn thu thöïc teá ñaït ñöôïc, neáu nguoàn thu khoâng ñaït keá hoaïch buoäc phaûi giaûm bôùt chi tieâu cuûa ngaân saùch töông öùng ñeå thöïc hieän caân ñoái ngaân saùch. Hôn nöõa, thaâm huït ngaân saùch phaûi duy trì ôû möùc thaáp, khoâng ñöôïc keùo daøi vaø naèm trong phaïm vi coù theå traû nôï ñöôïc. Vì moät baøi hoïc ñöôïc ruùt ra töø caû lyù thuyeát laãn thöïc tieãn laø neáu thaâm huït ngaân saùch lôùn vaø keùo daøi seõ daãn ñeán vieäc taøi trôï thaâm huït baèng phaùt haønh tieàn giaáy, ñieàu naøy taát yeáu seõ daãn ñeán laïm phaùt cao vaø gaây baát oån cho neàn kinh teá. - Cô caáu laïi caùc khoaûn chi ngaân saùch Nhaø nöôùc theo höôùng tieát kieäm chi tieâu thöôøng xuyeân vaø taêng cöôøng chi tieâu ñaàu tö phaùt trieån, theo ñoù, phaûi ñaûm baûo toác ñoä taêng chi tieâu thöôøng xuyeân luoân nhoû hôn toác ñoä taêng chi tieâu ñaàu tö phaùt trieån. Ñoái vôùi khoaûn chi tieâu thöôøng xuyeân, caàn ñaåy maïnh vieäc khoaùn chi ngaân saùch nhaèm taêng cöôøng tính chuû ñoäng vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc cô quan quaûn lyù haønh chính, xoaù boû cô cheá xin cho, ñaûm baûo tính minh baïch trong vieäc chi ngaân saùch Nhaø nöôùc. Ñoái vôùi chi ñaàu tö phaùt trieån, caàn phaûi haïn cheá vieäc taùi caáp voán cho caùc ngaân haøng thöông maïi vaø caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc, taäp trung voán cho chi ñaàu tö phaùt trieån cô sôû haï taàng, ñaàu tö cho noâng thoân vaø naâng daàn tyû leä ñaàu tö cho giaùo duïc vaø phaùt trieån khoa hoïc coâng ngheä. - Caûi caùch hôïp lyù cheá ñoä tieàn löông ñoái vôùi coâng chöùc Nhaø nöôùc, veà laâu daøi seõ giaûm bôùt ñöôïc gaùnh naëng cho ngaân saùch vì khoâng phaûi thöôøng xuyeân ñieàu chænh löông khi xaûy ra nhöõng bieán ñoäng lôùn veà giaù caû haøng hoaù tieâu - 63 - duøng, giuùp cho vieäc thöïc thi caùc chính saùch kinh teá vó moâ ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ñöôïc thuaän lôïi hôn. Theo ñoù, thöïc hieän ñoàng boä vieäc tinh giaûm bieân cheá boä maùy quaûn lyù haønh chính, vaø taêng möùc löông cô baûn cho caùn boä coâng chöùc Nhaø nöôùc sao cho hoï coù theå ñaûm baûo cuoäc soáng cho baûn thaân vaø gia ñình. Ñoái vôùi lao ñoäng doâi dö, caàn tìm ra nguoàn taøi trôï ñeå chi traû trôï caáp thoaû ñaùng cho hoï theo ñuùng qui ñònh cuûa phaùp luaät. - Hoaøn thieän vaø ñaåy maïnh coâng taùc kieåm toaùn Nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc khoaûn chi ngaân saùch Nhaø nöôùc, caùc cô quan quaûn lyù haønh chính, caùc coâng trình söû duïng voán ngaân saùch vaø ñaëc bieät laø caùc coâng trình xaây döïng cô baûn nhaèm haïn cheá thaát thoaùt, laõng phí, thaâm laïm voán ngaân saùch Nhaø nöôùc. Treân cô sôû ñoù, phaûi xöû lyù thaät nghieâm caùc tröôøng hôïp vi phaïm bò phaùt hieän nhö baét boài thöôøng thieät haïi, ñöa ra xöû lyù hình söï neáu söï vieäc xaûy ra gaây haäu quaû nghieâm troïng maø khoâng theå xöû lyù haønh chính. - Ñaåy maïnh coâng cuoäc caûi caùch haønh chính nhaèm naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa boä maùy quaûn lyù Nhaø nöôùc, giaûm bôùt toán keùm thôøi gian, chi phí cuûa xaõ hoäi khi giaûi quyeát caùc vaán ñeà coù lieân quan ñeán thuû tuïc haønh chính. - Hoaøn thieän cô cheá quaûn lyù ñoái vôùi caùc khoaûn chi xaây döïng cô baûn nhaèm choáng thaát thoaùt voán. Xem xeùt, ñaùnh giaù vaø chaám döùt caùc döï aùn ñaàu tö traøn lan, khoâng ñaït hieäu quaû nhö chöông trình mía ñöôøng, ñaùnh baét xa bôø…, ñoàng thôøi taäp trung voán ñeå ñaàu tö vaøo nhöõng coâng trình troïng ñieåm vaø mang laïi hieäu quaû thieát thöïc . 3.2.3 Giaûi phaùp boå trôï khaùc - Caàn thöïc hieän nhieàu bieän phaùp boå trôï ñeå gia taêng xuaát khaåu, môû roäng thò tröôøng tieâu thuï, taïo moät theá ñöùng vöõng chaéc khi hoäi nhaäp kinh teá. Coù nhö vaäy, taêng tröôûng kinh teá môùi beàn vöõng vaø ñôøi soáng ngöôøi daân môùi ñöôïc caûi thieän. Hôn nöõa, vieäc gia taêng xuaát khaåu seõ goùp phaàn taêng thu ngoaïi teä, goùp phaàn caân ñoái caùn caân thanh toaùn quoác teá vaø oån ñònh giaù trò ñoàng tieàn trong nöôùc. Beân caïnh ñoù, thöïc hieän vieäc chuyeån höôùng ñaàu tö töø höôùng noäi sang höôùng ngoaïi nhaèm laøm giaûm bôùt caùc aùp löïc taêng giaù trong nöôùc, goùp phaàn giaûm bôùt thaâm huït caùn caân thanh toaùn quoác teá, töùc chuyeån daàn cô caáu ñaàu tö töø caùc ngaønh saûn xuaát haøng hoaù thay theá nhaäp khaåu sang caùc ngaønh saûn xuaát haøng xuaát khaåu; - Ñaåy maïnh vieäc coå phaàn hoaù caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc nhaèm naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp Nhaø nöôùc, giaûm bôùt gaùnh naëng chi tieâu cho ngaân saùch Nhaø nöôùc, goùp phaàn taïo ra theâm nhieàu haøng hoaù cho thò tröôøng chöùng khoaùn. - 64 - - Hoaøn thieän cô cheá, chính saùch nhaèm taïo ra moät moâi tröôøng caïnh tranh thöïc söï bình ñaúng giöõa caùc doanh nghieäp. Ñaây laø tieàn ñeà caàn thieát ñeå moät neàn kinh teá phaùt trieån vöõng vaøng trong quaù trình hoäi nhaäp. Ñaëc bieät, caàn maïnh daïn phaù boû theá ñoäc quyeàn, môû roäng phaïm vi caïnh tranh ñoái vôùi caùc lónh vöïc nhö giao thoâng, baûo hieåm, ngaân haøng,. . .Coù nhö vaäy, seõ kích thích caùc doanh nghieäp quan taâm ñeán vieäc taêng chaát löôïng, giaûm giaù thaønh vaø do ñoù, seõ laøm giaûm giaù caû haøng hoaù. - Caàn coù bieän phaùp ñeå ñaåy maïnh thò tröôøng chöùng khoaùn trong nöôùc, ñaëc bieät laø thò tröôøng thöù caáp, qua ñoù, taïo keânh cung caáp voán tröïc tieáp cho caùc doanh nghieäp, toå chöùc ñaàu tö, giaûm bôùt aùp löïc veà voán töø caùc ngaân haøng thöông maïi. Thò tröôøng chöùng khoaùn phaùt trieån seõ taïo ra moät keânh ñaàu tö haáp daãn ñeå caùc doanh nghieäp, caù nhaân tham gia ñaàu cô, vöøa ñeå kieám lôøi, vöøa ñeå döï phoøng cho söï maát giaù cuûa ñoàng tieàn. - Caàn ñaåy maïnh coâng taùc caûi caùch giaùo duïc moät caùch toaøn dieän nhaàm naâng cao chaát löôïng vaø trình ñoä cuûa ñoäi nguõ lao ñoäng, ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc. - Naâng cao tính ñoäc laäp cuûa ngaân haøng trung öông vaø tính minh baïch trong vieäc thöïc thi chính saùch tieàn teä. ÔÛ Vieät Nam, keå töø khi ñoåi môùi neàn kinh teá, heä thoáng ngaân haøng ñaõ coù nhöõng caûi caùch maïnh meõ, chuyeån töø ngaân haøng moät caáp sang heä thoáng ngaân haøng hai caáp, theo ñoù ngaân haøng Nhaø nöôùc laø cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc veà hoaït ñoäng tieàn teä, tín duïng vaø thanh toaùn. Trong nhieàu naêm, ngaân haøng Nhaø nöôùc bò ñoäng trong vieäc kieåm soaùt cung öùng tieàn teä trong neàn kinh teá, moïi hoaït ñoäng ñeàu phaûi coù yù kieán cuûa chính phuû. Vieäc naøy ñaõ thöïc söï gaây khoù khaên cho ngaân haøng Nhaø nöôùc trong vieäc ñieàu haønh chính saùch tieàn teä ñeå kieåm soaùt laïm phaùt. Töø naêm 1998, Chính phuû ñaõ giao cho Thoáng ñoác ngaân haøng Nhaø nöôùc chuû ñoäng hôn trong vieäc kieåm soaùt cung öùng tieàn teä, theo ñoù, treân cô sôû keá hoaïch cung öùng tieàn caû naêm ñaõ ñöôïc Chính phuû pheâ duyeät, ngaân haøng Nhaø nöôùc theo doõi saùt sao nhöõng dieãn bieán cuûa thò tröôøng ñeå ñieàu haønh keá hoaïch cung öùng tieàn phuø hôïp vôùi vieäc thöïc thi chính saùch tieàn teä, ñaûm baûo oån ñònh giaù caû. Tuy nhieân, treân thöïc teá ngaân haøng Nhaø nöôùc vaãn coøn bò ñoäng vì bò leä thuoäc bôûi nhöõng thuû tuïc quaûn lyù haønh chính Nhaø nöôùc, thaäm chí coù luùc laøm maát tính chuû ñoäng vaø linh hoaït trong ñieàu haønh. Ngaân haøng Nhaø nöôùc chöa thöïc söï laø cô quan hoaïch ñònh maø chuû yeáu laø cô quan thöïc thi chính saùch tieàn teä. Theo Luaät ngaân haøng Nhaø nöôùc, ngaân haøng Nhaø nöôùc laø cô quan chuû trì xaây döïng döï aùn chính saùch tieàn teä quoác gia vaø keá hoaïch cung öùng tieàn boå sung cho löu thoâng haøng naêm ñeå Chính phuû xem xeùt trình Quoác hoäi thoâng qua. Sau khi ñöôïc Quoác hoäi pheâ duyeät, Chính phuû seõ quyeát ñònh löôïng tieàn cung öùng haøng naêm laø bao nhieâu, - 65 - söû duïng cho muïc ñích naøo vaø ngaân haøng Nhaø nöôùc trieån khai thöïc hieän quyeát ñònh ñoù. Nhö vaäy vieäc ñieàu haønh chính saùch tieàn teä vaãn coøn leä thuoäc quaù nhieàu vaøo cô cheá quaûn lyù haønh chính. Söï phoái hôïp giöõa chính saùch tieàn teä vaø caùc chính saùch kinh teá vó moâ khaùc trong vieäc kieåm soaùt laïm phaùt döôøng nhö chöa thöïc söï ñoàng boä. Caùc chính saùch tieàn teä thöôøng bò leä thuoäc vaøo caùc chính saùch taøi chính khaùc. Treân thöïc teá, Chính phuû thaønh laäp Hoäi ñoàng tö vaán chính saùch taøi chính, tieàn teä quoác gia do moät Phoù Thuû töôùng ñaûm nhieäm, coøn Thoáng ñoác ngaân haøng Nhaø nöôùc laø uûy vieân hoäi ñoàng. Caùc uûy vieân hoäi ñoàng khaùc do caùc Boä vaø Thoáng ñoác ngaân haøng ñeà cöû vaø chuû tòch Hoäi ñoàng quyeát ñònh. Hoäi ñoàng tö vaán chính saùch taøi chính, tieàn teä coù nhieäm vuï thaûo luaän, tö vaán vaø ñeà xuaát vôùi Chính phuû nhöõng chuû tröông chính saùch, ñeà aùn lôùn vaø nhöõng vaán ñeà quan troïng trong lónh vöïc taøi chính, tieàn teä. Nhö vaäy, vieäc thaønh laäp Hoäi ñoàng tö vaán chính saùch taøi chính, tieàn teä quoác gia laø moät böôùc caûi caùch trong vieäc xaây döïng vaø ñieàu haønh chính saùch tieàn teä. Tuy nhieân, quy cheá laøm vieäc cuûa Hoäi ñoàng chöa qui ñònh roõ thôøi gian laøm vieäc, vieäc tuyeân truyeàn hay phoå bieán nhöõng baùo caùo phaân tích kinh teá, taøi chính, tieàn teä laøm luaän giaûi cho vieäc ñeà xuaát vaø thöïc thi chính saùch tieàn teä cuõng chöa xaùc ñònh roõ. Ñieàu naøy laøm giaûm loøng tin cuûa daân chuùng vaøo khaû naêng ñieàu haønh chính saùch tieàn teä cuûa ngaân haøng Nhaø nöôùc, khieán cho vieäc thöïc thi chính saùch tieàn teä cuûa ngaân haøng Nhaø nöôùc trôû neân khoù khaên hôn, ñaëc bieät trong vieäc kieåm soaùt laïm phaùt. Thöïc teá ñaõ chöùng minh raèng, khi laïm phaùt ñaõ xaûy ra thì vieäc kieåm soaùt laïm phaùt seõ trôû neân toán keùm raát nhieàu. Vì theá phoøng ngöøa laïm phaùt cao xaûy ra laø moät vieäc laøm caàn thieát doøi hoûi ngaân haøng Nhaø nöôùc phaûi döï baùo tröôùc ñöôïc tình hình laïm phaùt trong töông lai, vaø chuû ñoäng söû duïng moät caùch linh hoaït caùc coâng cuï cuûa chính saùch tieàn teä ñeå kieåm soaùt laïm phaùt. Hôn nöõa, caùc chính saùch tieàn teä maø ngaân haøng Nhaø nöôùc thöïc hieän coù ñaït ñöôïc hieäu quaû cao hay khoâng coøn tuøy thuoäc vaøo loøng tin cuûa daân chuùng, caùc nhaø ñaàu tö veà yù ñònh cuõng nhö khaû naêng kieåm soaùt laïm phaùt cuûa ngaân haøng Nhaø nöôùc. Do ñoù, nhöõng phaùt bieåu cuûa caùc quan chöùc ñieàu haønh chính saùch tieàn teä vaø nhöõng haønh ñoäng cuï theå cuûa ngaân haøng Nhaø nöôùc laø moät trong nhöõng ñoäng thaùi raát quan troïng doái vôùi vieäc taïo döïng loøng tin cuûa moïi ngöôøi trong vieäc kieåm soaùt laïm phaùt. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, ñoøi hoûi ngaân haøng Nhaø nöôùc phaûi coù ñöôïc moät söï ñoäc laäp töông ñoái trong vieäc hoaïch ñònh vaø thöïc thi chính saùch tieàn teä, chuû ñoäng trong vieäc thieát laäp caùc moâ hình döï baùo laïm phaùt vaø söû duïng caùc coâng cuï tieàn teä deå kieåm soaùt laïm phaùt maø khoâng bò chi phoái bôûi Chính phuû vaø caùc coâng cuï quaûn lyù taøi chính khaùc.