Đề tài Hoàn thiện hạch toán ngoại tệ và chênh lệch tỷ giá hối đoái ở Việt Nam

Nî tµi kho¶n cã liªn quan ( theo tû gi¸ hèi ®o¸i ngµy giao dÞch) Cã c¸c tµi kho¶n 331,341,342, 336,…( theo tû gi¸ hèi ®o¸i ngµy giao dÞch) c) Khi thanh to¸n nî ph¶i tr¶ ( nî ph¶i tr¶ ng­êi b¸n, nî vay ng¨n h¹n, vay dµi h¹n, nî dµi h¹n, nî néi bé,…): - NÕu ph¸t sinh lç tû gi¸ hèi ®o¸i trong giao dÞch thanh to¸n nî ph¶i tr¶, ghi: Nî c¸c tµi kho¶n 311,315,341,342,…( tû gi¸ hèi ®o¸i ghi sæ kÕ to¸n ) Nî tµi kho¶n 635 - chi phÝ tµi chÝnh ( lç tû gi¸ hèi ®o¸i) Cã c¸c tµi kho¶n 111 ( 1112), 112 (1122) ( theo tû gi¸ hèi ®o¸i ghi sæ kÕ to¸n ) -NÕu ph¸t sinh l·i tû gi¸ hèi ®o¸i trong giao dÞch thanh to¸n nî ph¶i tr¶, ghi: Nî tµi kho¶n 311,315,331,336,341,342…tû gi¸ hèi ®o¸i ghi sæ kÕ to¸n Cã 515 - doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh (l·i tû gi¸ hèi ®o¸i ) Cã c¸c tµi kho¶n 111 ( 1112), 112 (1122) ( theo tû gi¸ hèi ®o¸i ghi sæ kÕ to¸n ) d) khi ph¸t sinh doanh thu, thu nhËp kh¸c b»ng c¸c ®¬n vÞ tiÒn tÖ kh¸c víi ®¬n vÞ tiÒn tÖ sö dông ®Ó ghi sæ kÕ to¸n, ghi : Nî c¸c tµi kho¶n 111 ( 1112), 112 (1122),131… ( theo tû gi¸ hèi ®o¸i BQLNH) Cã c¸c tµi kho¶n 511,711( tû gi¸ hçi ®o¸i giao dÞch thùc tÕ hoÆc BQLNH) e) Khi ph¸t sinh c¸c kho¶n nî ph¶i thu b»ng ngo¹i tÖ ph¶i ghi: Nî 136,138( tû gi¸ hèi ®o¸i ) Nî 635- chi phÝ tµi chÝnh nÕu lç tû gi¸ hèi ®o¸i Cã c¸c tµi kho¶n 111 ( 1112), 112 (1122) ( theo tû gi¸ hèi ®o¸i ghi sæ kÕ to¸n ) Cã tµi kho¶n 515 - doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh ( nÕu l·i tû gi¸ hèi ®o¸i) f) Khi thu ®­îc tiÒn nî ph¶i thu b»ng ngo¹i tÖ( ph¶i thu kh¸ch hµng, ph¶i thu néi bé,…): - NÕu ph¸t sinh lç chªnh lÖch tû gi¸ trong giao dÞch thanh to¸n nî ph¶i thu, ghi: nî c¸c tµi kho¶n 111 ( 1112), 112 (1122) ( theo tû gi¸ hèi ®o¸i ngµy giao dÞch ) Nî tµi kho¶n 625 - chi phÝ tµi chÝnh ( lç tû gi¸ hèi ®o¸i) Cã tµi kho¶n 131,136,138( tû gi¸ hèi ®o¸i ghi sæ kÕ to¸n ) - NÕu cã ph¸t sinh l·i chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i khi thanh to¸n nî ph¶i thu b»ng ngo¹i tÖ, ghi: Nî c¸c tµi kho¶n 111( 1112), 112 (1122) ( theo tû gi¸ hèi ®o¸i ngµy giao dÞch ) Cã tµi kho¶n 515 - doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh ( l·i tû gi¸ hèi ®o¸i) cã tµi kho¶n 131,136,138,…( tû gi¸ hèi ®o¸i ghi sæ kÕ to¸n ) 5.1.2 - kÕ to¸n tû gi¸ hèi ®o¸i ph¸t sinh trong kú cña ho¹t ®éng ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n( giai ®o¹n tr­íc ho¹t ®éng ) a) Nî tµi kho¶n 413 - Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ( 4131) ( lç tû gi¸ hèi ®o¸i) Cã c¸c tµi kho¶n 111 ( 1112), 112 (1122) ( theo tû gi¸ hèi ®o¸i ghi sæ kÕ to¸n ) - NÕu ph¸t sinh l·i chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i trong giao dÞch b»ng ngo¹i tÖ thanh to¸n mua hµng ho¸ dÞch vô, t¸i s¶n cè ®Þnh,thiÕt bÞ do bªn nh©n thÇu bµn giao, ghi: Nî c¸c tµi kho¶n 151,152,211,213, 241,…( tû gi¸ hèi ®o¸i ngµy giao dÞch) Cã c¸c tµi kho¶n 111 ( 1112), 112 (1122) ( theo tû gi¸ hèi ®o¸i ghi sæ kÕ to¸n ) Cã tµi kho¶n 413- chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i( 4131)( l·i tû gi¸ ). Khi thanh to¸n nî ph¶i tr¶ b»ng ngo¹i tÖ ( nî ph¶i tr¶ ng­êi b¸n, nî vay dµi h¹n, ng¾n h¹n, nî néi bé( nÕu cã ) …) : - NÕu ph¸t sinh lç chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i trong giao dÞch thanh to¸n nî ph¶i tr¶, ghi: Nî c¸c tµi kho¶n 311,315,331,336,342,341,…( tû gi¸ hèi ®o¸i ghi trong sæ kÕ to¸n ) Cã c¸c tµi kho¶n 111 ( 1112), 112 (1122) ( theo tû gi¸ hèi ®o¸i ghi sæ kÕ to¸n ) Cã tµi kho¶n 413 chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ( 4131) l·i tû gi¸ hèi ®o¸i c) Hµng n¨m, chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®· thùc hiÖn ph¸t sinh trong giai ®o¹n ®Çu t­ x©y dùng ( giai ®o¹n tr­íc ho¹t ®éng ) ®­îc ph¶n ¸nh luü kÕ trªn tµi kho¶n 413 - chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i (4132) cho ®Õn khi hoµn thµnh ®©u t­ x©y dùng c¬ b¶n. d) kÕt thóc giai ®o¹n ®Çu t­ x©y dùng ( giai ®o¹n tr­íc ho¹t ®éng ) kÕt chuyÓn chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®· thùc hiÖn ( theo sè thuÇn sau khi bï trõ sè nî bªn cã cña tµi kho¶n 4132) cña ho¹t ®éng ®Çu t­( giai ®o¹n trªn tµi kho¶n 413 - chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i (4321) tÝnh ngay vµo chi phÝ tµi chÝnh, hoÆc doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh , hoÆc kÕt chuyÓn sang TK 242- chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n ( nÕu lç tû gi¸ ); hoÆc TµI KHO¶N 3387; Doanh thu ch­a thùc hiÖn( nÕu l·i tû gi¸) ®Ó ph©n bæ trong thêi gian tèi ®a 5 n¨m ghi : Nî Tµi kho¶n 413 - chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i (4132) Cã tµi kho¶n 3387- doanh thu ch­a thùc hiÖn( L·i tû gi¸ hèi ®o¸i). Nî tµi kho¶n 2420- chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n(L« tû gi¸ hèi ®o¸i) ®)Xö lý chªnh lÖch tû gÝa h«i ®o¸i ( lç hoÆc l·i ) ®·a thùc hiÖn trong giai ®o¹n ®Çu t­ ®­îc luü kÕ trong giai ®o¹n ®Çu t­ ®Õn thêi ®iÓm quyÕt to¸n bµn giao ®­a c«ng tr×nh vµo ho¹t ®éng sÏ kÕt chuyÓn ngay toµn bé, hoÆc ph©n bæ trong thêi gian tèi ®a lµ 5 n¨m ( ph¶n ¸nh trªn tµi kho¶n 242, hoÆc tµi kho¶n 3387) vµo chi phÝ tµi chÝnh, hoÆc doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh. -ph©n bæ chªnh lÖch lç tû gi¸ hèi ®o¸i ®· thùc hiÖn ph¸t sinh trong giai ®o¹n ®Çu t­ x©y dùng vµo chi phÝ tµi chÝnh cña n¨m tµi chÝnh khi kÕt thóc giai ®o¹n ®Çu t­, x©y dùng ®­a TSC§ vµo sö dông, ghi: Nî tµi kho¶n 635 - Chi phÝ taif chÝnh ( Lç tû gi¸ hèi ®o¸i) Cã tµi kho¶n 242 - Chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n. -Ph©n bæ chªnh lÖch l·i tû gi¸ ngo¹i tÖ ®· thùc hiÖn ph¸t sinh trong giai ®o¹n ®Çu t­, x©y dùng ®­a TSC§ vµo sö dông, ghi: Nî tµi kho¶n 3387- Doanh thu ch­a thùc hiÖn Cã tµi kho¶n 515 - Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh (L·i tû gi¸ hèi ®o¸i). 5.2 -KÕ to¸n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i cuèi n¨m 5.2.1- KÕ to¸n chªnh lÖch tû gÝa hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i cuèi n¨m ë thêi ®iÓm cuèi n¨m tµi chÝnh , doanh nghiÖp ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i c¸c tµi kho¶n môc tiÒn tÖ cãp gèc ngo¹i tÖ ( ®¬n vÞ tiÒn tÖ kh¸c víi ®¬n vÞ tiÒn tÖ chÝnh thøc sö dông trong kÕ to¸n) theo tû gi¸ hèi ®o¸i owr thêi ®iÓm cuèi n¨m tµi chÝnh theo tû gi¸ hèi ®o¸i b×nh qu©n liªn ng©n hµng do ng©n hµng nhµ n­íc c«ng bè t¹i thêi ®iÓm cuèi n¨m tµi chÝnh, cã thÓ ph¸t sinh chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ( l·i hoÆc lç)doanh nghiÖp ph¶i chi tiªt kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ph¸t sinh do ®¸nh gi¸ l¹i c¸c kho¶n môc tiÒn tÖ nµy cña ho¹t ®éng ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n ( giai ®o¹n tr­íc ho¹t ®éng)(TµI KHO¶N 4132) vµ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh (tµi kho¶n 4131): - NÕu ph¸t sinh l·i Tû gi¸ hèi ®o¸i ghi: Nî Tk 111(1112),112(1122),131,136,138,311,315,331,341,342,… Cã tµi kho¶n413 -(4131,4132,…). Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i - NÕu ph¸t sinh lç tû gi¸ hèi ®o¸i, ghi: Nî tµi kho¶n 413 - Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i (4131,4132) Cã c¸c tµi kho¶n112(1122),131,136,138,311,315,331,341,342,… 5.2.2 Xö lý chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i cuèi n¨m a) xö lý chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i cuèi n¨m cña c¸c kho¶n môc tiÒn tÖ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt,kinh doanh,kÓ c¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ x©y dùng ( cña doanh nghiÖp ®ang s¶n xuÊt,kinh doanh) - KÕt chuyÓn toµn bé kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i cuèi n¨m tµi chÝnh cña ho¹t ®éng kinh doanh( theo sè thuÇn sau khi bu trõ sè d­ bªn nî vµ bªn cã cña tµi kho¶n 4132) vµo chi phÝ tµi chÝnh ( nÕu lç tû gi¸ hèi ®o¸i) hoÆc doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh( nÕu l·i tû gi¸ hèi ®o¸i) ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh: + KÕt chuyÓn l·i chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i cuèi n¨m tµi chÝnh vµo doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh, ghi: Nî tµi kho¶n 413 - Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ( 4131) Cã tµi kho¶n 515 - Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh ( NÕu l·i tû gi¸ hèi ®o¸i) +KÕt chuyÓn lç chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i cuèi n¨m tµi chÝnh vµo chi phÝ tµi chÝnh,ghi: Nî tµi kho¶n 635 - Chi phÝ tµi chÝnh ( NÕu lç tû gi¸ hèi ®o¸i) Cã tµi kho¶n 413 - Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ( 4131) b) Xö lý chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i cuèi n¨m cña c¸c kho¶n môc tiÒn tÖ cña ho¹t ®éng ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n: ë giai ®o¹n ®ang ®Çu t­ x©y dùng, doanh nghiÖp ch­a ®i vaof ho¹t ®éng th× chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i cuèi n¨m ®­îc ph¶n ¸nh luü kÕ trªn tµi kho¶n 413. Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i, sè d­ Nî, hoÆc cã ph¶n ¸nh trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. - Khi kÕt thóc giai ®o¹n ®Çu t­, x©y dùng chuyÓn s¸ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh sè d­ nî, hoÆc sè d­ cã tµi kho¶n 413 - chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ph¶n ¸nh chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i c¸c kho¶n môc tiÒn tÖ cuèi mçi n¨m tµi chÝnh ( kh«ng bao gåm kho¶n ®¸nh gi¸ l¹i c¸c kho¶n môc tiÒn tÖ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ x©y dùng ë thêi ®iÓm bµn giao t¸i s¶n dÓ ®­a vµo sö dông) sÏ ®­îc sö lý nh­ sau: + KÕt chuyÓn sè d­ nî tµi kho¶n 413 - Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i (4132) vÒ tµi kho¶n 242 chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n ®Ó ph©n bæ dÇn sè lç tû gi¸ hèi ®o¸i cña giai ®o¹n ®Çu t­ x©y dùng trong c¸c n¨m tµi chÝnh tiÕp theo trong thêi gian tèi ®a 5 n¨m ( kÓ tõ khi kÕt thóc giai ®o¹n ®Çu t­) vµo chi phi tµi chÝnh, ghi: Nî tµi kho¶n 242: Chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n Cã tµi kho¶n 113: Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i(4132) + kÕt chuyÓn sè d­ cã tµi kho¶n 413 - Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i (4132) vÒ tµi kho¶n 3387- Doanh thu ch­a thùc hiÖn ®Ó ph©n bæ dÇn sè tû gi¸ hèi ®o¸i cña giai ®o¹n ®Çu t­ x©y dùng trong c¸c n¨m tµi chÝnh tiÕp theo trong thêi gian tèi ®a 5 n¨m kÓ tõ khi kÕt thóc giai ®o¹n ®Çu t­) vµo doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh ghi: Nî tµi kho¶n 413 - Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i (4132) Cã tµi kho¶n 3387 - Doanh thu ch­a thùc hiÖn 6 - KÕ to¸n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i khi chuyÓn ®æi b¸o c¸o tµi chÝnh cña ®éng ë n­íc ngoµi 6.1 kÕ to¸n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i khi chuyÓn ®æi b¸o c¸o tµi chÝnh cña ho¹t ®éng n­íc ngoµi kh«ng thª t¸ch rêi víi ho¹t ®éng cña dc b¸o c¸o kÕ to¸n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i khi chuyÓn ®æi b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c ho¹t ®éng n­íc ngoµi kh«ng thÓ t¸ch rêi víi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b¸o c¸o ®­îc h¹ch to¸n t­¬ng tù nh­ h­íng dÉn kinh tÕ t¹i c¸c ®iÓm 1,2,3 ,4 - phÇn II th«ng t­ nµy 6.2 KÕ to¸n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i khi chuyÓn ®æi b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¬ së n­íc ngoµi ho¹t ®éng ®éc lËp - Khi hîp nhÊt b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¬ së ë n­íc ngoµi ho¹t ®éng ®éc lËp dÓ tæng hîp vµo b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp b¸o c¸o, nÕu ph¸t sinh chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i khi chyÓn b¸o c¸o tµi chÝnh, ghi: Nî tµi kho¶n 413 - chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i Cã c¸c tµi kho¶n cã liªn quan hoÆc: Nî c¸c tµi kho¶n cã liªn quan Cã tµi kho¶n 413 - Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i - Khi xö lý chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i luü kÕ ®· bik ho·n l¹i di chuyÓn ®æi b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¬ së ë n­íc ngoµi ho¹t ®éng ®éc lËp, khi hîp nhÊt b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp b¸o c¸o t¹i thêi ®iÓm thanh lý kho¶n ®Çu t­ nµy, ghi: Nî tµi kho¶n 413 - Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ( 4133) Cã tµi kho¶n 515 - Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh hoÆc Nî tµi kho¶n 635 - chi phÝ tµi chÝnh Cã tµi kho¶n 413 - Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i (4133) 2) H¹ch to¸n ngo¹i tÖ trong doanh nghiÖp Ngo¹i tÖ sö dông trong qu¸ tr×nh kinh doanh ngµy cµng phæ biÕn, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. VÒ khÝa c¹nh kÕ to¸n, viÖc tû gi¸ c¸c ®ång ngo¹i tÖ biÕn ®éng liªn tôc vµ mét sè vÊn ®Ò míi ph¸t sinh lµm cho néi dung ho¹ch to¸n ngo¹i tÖ trë nªn phøc t¹p. ChuÈn mùc kÕ to¸n sè 10 :” ¶nh h­ëng cña viÖc thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i” ®· ®Ò cËp ®Õn nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p ho¹ch to¸n nh÷ng ¶nh h­ëng do tû gi¸ ngo¹i tÖ. Néi dung cña chuÈn mùc nµy cã thÓ kh¸i qu¸t ë hai vÊn ®Ò chÝnh lµ nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p ho¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô giao dÞch b»ng ngo¹i tÖvµ nguyªn t¾c xö lý chªnh lÖch tû gi¸ ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp cã tæ chøc c¬ së ho¹t ®éng á n­íc ngoµi. Néi dung c¬ b¶n cña vÊn ®Ò ho¹ch to¸n ¶nh h­ëng thay ®æi tû gi¸ ë c¸c doanh nghiÖp cã ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô giao dÞch b»ng ngo¹i tÖ lµ nguyªn t¾c ho¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô mua b¸n ngo¹i tÖ vµ c¸c nghiÖp vô giao dÞch b»ng ngo¹i tÖ, nguyªn t¾c xö lý chªnh lÖch ngo¹i tÖ ®¹nh gi¸ l¹i theo tû gi¸ thùc tÕ cuèi kú ho¹ch to¸n. §ång thêi, còng ®Ò cËp ®Õn mét sè néi dung míi mÎ kh¸c liªn quan ®Õn ho¹ch to¸n thay ®æi tû gi¸ ngo¹i tÖ nhñ nguyªn t¾c xö lý chªnh lÖch tû gi¸ ngo¹i tÖ g©y ra kho¶ng lç ®¸ng kÓ ®èi víi danh nghiÖp, nguyªn t¾c ho¹ch to¸n xö dông c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®Ó b¶o hé rñi ro thay ®æi tû gi¸. Ho¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô mua b¸n ngo¹i tÖ vµ c¸c dÞch vô giao dich b¨ng ngo¹i tÖ ph¸t sinh trong k×: §Ó hÖ thèng hãa vµ thèng nhÊt vÒ néi dung ho¹ch to¸n thay ®æi tû gi¸ ngo¹i tÖ, chóng ta cÇn lµm râ c¸c nguyªn t¾c ho¹ch to¸n tû gi¸ ngo¹i tÖ nh­ sau: §èi víi c¸c kho¶n vèn b»ng tiÒn lµ ngoai tÖ : ViÖc ho¹ch to¸n thu, chi c¸c kho¶n ngo¹i tÖ theo c¸c tû gi¸ giao dÞch kh¸c nhau cã thÓ xem t­¬ng tù nh­ ho¹ch to¸n nhËp, xuÊt ®èi víi c¸c lo¹i hµng tån kho. Do vËy, c¸c kho¶n thu ngo¹i tÖ ph¶i ®­îc ghi theo tû gi¸ giao dÞch thùc tÕ ( khi nghiÖp vô ph¸t sinh), cßn c¸c kho¶n chi ngo¹i tÖ cã thÓ ®­îc ghi theo tû gi¸ thùc tÕ ®· ghi sæ (®­îc tÝnh to¸n b»ng ph­¬ng ph¸p nh­ b×nh qu©n gia quyÒn, nhËp tr­íc-xuÊt tr­íc,…) hoÆc theo tû gi¸ ho¹ch to¸n. §èi víi c¸c ®èi t­îng kh¸c liªn quan ®Õn c¸c nghiÖp vô giao dÞch b»ng ngo¹i tÖ nh­ c¸c lo¹i tµi s¶n, doanh thu, chi phÝ kÎ c¸c kho¶n nî ph¶i thu, nî ph¶i tr¶ ®Òu ®­îc ghi sæ theo tû gi¸ giao dÞch thùc tÕ khi nghiÖp vô ph¸t sinh. Nh­ vËy, víi c¸c nghiÖp vô thanh to¸n c¸c kho¶n nî (thu nî ph¶i thu vµ tr¶ nî ph¶i tr¶) b»ng ngo¹i tÖ, tû gi¸ ngo¹i tÖ ghi sæ khi thanh to¸n còng ph¶i chÝnh lµ tû gi¸ giao dÞch thùc tÕ khi c¸c kho¶n nî ®ã ph¸t sinh. Mäi kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ ph¸t sinh liªn quan ®Õn nghiÖp vô thu, chi ngo¹i tÖ trong kú kinh doanh nµo ®­îc ho¹ch to¸n lµ doanh thu (hoÆc chi phÝ) ho¹t ®éng tµi chÝnh cho kú kinh doanh ®ã. Riªng ®èi víi c¸c kho¶n thu chi ngo¹i tÖ phôc vô cho ho¹t ®éng ®Çu t­ x©y dùng ( thuéc giai ®o¹n tr­îc khi doanh nghiÖp ®i vµo ho¹t ®éng) th× chªnh lÖch tû gi¸ ®­îc ho¹ch to¸n luü kÕ vµo tµi kho¶n 413 (4132 – chªnh lÖch tû gi¸ héi ®o¹i trong giai ®o¹n ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n) cho ®Õn khi c«ng viÖc ®Çu t­ ®­îc hoµn thµnh. Ho¹ch to¸n xö lý chªnh lÖch tû gi¸ ngo¹i tÖ ®¸nh gi¸ l¹i theo tû gi¸ thùc tÕ cuèi kú: VÒ ®èi t­îng ®¸nh gi¸: C¸c kho¶n vèn = tiÒn lµ ngo¹i tÖ vµ c¸c kho¶n c«ng nî ch­a tÊt to¸n cã gèc lµ ngo¹i tÖ. Nguyªn t¾c xö lý: Tr­êng hîp ®éi t­îng ®¸nh gi¸ lµ thuéc ph¹m vi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh (kÓ c¶ cña ho¹t ®éng x©y dùng c¬ b¶n khi doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng): Chªnh lÖch tû gi¸ tr­íc hÕt ®­îc ph¶n ¸nh vµo TK 413 (4131 – Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i cuèi n¨m tµi chÝnh), sau ®ã, xö lý bï trõ trªn TK 4131 ®Ó kÕt chuyÓn sè chªnh lÖch thÇn thµnh doanh thu ( hoÆc chi phÝ) ho¹t ®éng tµi chÝnh trong kú. Cßn tr­êng hîp ®éi t­îng ®¸nh gi¸ lµ cña ho¹t ®éng ®Çu t­ x©y dùng tr­îc khi doanh nghiÖp b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng: Chªnh lÖch tû gi¸ ®­îc ph¶n ¸nh luü kÖ vµo TK 4132. Khi c«ng viÖc ®Çu t­ ®­îc hoµn thµnh (chuyÓn sang ho¹t ®éng kinh doanh), chªnh lÖch trªn TK 4132 ®­îc kÕt chuyÓn vµo TK 3387 hoÆc TK 242 ®Ó tÝnh dÇn vµo doanh thu hoÆc nhËp tµi chÝnh trong vßng tèi ®a lµ 5 n¨m. Xö lý trong tr­êng hîp ph¸t sinh lç ®¸ng kÓ do thay ®æi tû gi¸ ngo¹i tÖ: ChuÈn mùc kÕ to¸n sè 10 quy ®Þnh bæ sung kho¶n lç ®¸ng kÓ do ®¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ cã gèc ngo¹i tÖ (do sù mÊt gi¸ trÇm träng gi÷a ®ång tiÒn ghi sæ vµ hai lo¹i ngo¹i tÖ ®ã, th­êng lµ do khan hiÕm ngo¹i tÖ do chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc) th× ph¶i vèn ho¸ (ghi t¨ng gi¸ trÞ tµi s¶n mua vµo t­¬ng øng víi kho¶n c«ng nî) t­¬ng øng víi c¸c kho¶n lç chªnh lÖch tû gi¸ ng. Bæ xung cho quy ®Þnh nµy, c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn vèn ho¸ kho¶n lç do thay ®æi tû gi¸ ngo¹i tÖ ®­îc gi¶i thÝch râ rµng: Doanh nghiÖp ph¶i chøng minh lµ m×nh ch­a cã kh¶ n¨ng ®Ó thanh to¸n c¸c kho¶n nî nµy Do tÝnh chÊt cña kho¶n c«ng nî mµ doanh nghiÖp ko thÓ sö dông c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®Ó b¶o hé rñ ro thay ®æi tû gi¸. Tµi s¶n ( g¾n liÒn víi kho¶n nî ph¶i tr¶) mua s¾m vµ ®­a vµo sö dông trong vßng 12 th¸ng, tÝnh tõ khi nghiÖp vô mua s¾m hoµn thµnh cho ®Õn thêi ®iÓm ®¸nh gi¸ l¹i ngo¹i tÖ. VÊn ®Ò sö dông c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®Ó b¶o hé rñi ro thay ®æi tû gi¸: ThÞ tr­êng mua b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®· ®Þnh h×nh tõ l©u vµ ngµy cµng trë nªn phæ biÕn. ThÞ tr­êng nµy cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp rÊt nhiÒu lo¹i c«ng cô tµi ch×nh víi tÝnh chÊt kh¸c nhau ®Ó lùa chän. ë ®©y ta ®Ì cËp ®Õn hai lo¹i c«ng cô b¶o hé rñi ro tû gi¸ sö dông phæ biÕn nhÊt lµ hîp ®ång kú h¹n vµ hîp ®ång quyÒn ®­îc chän. §©y lµ c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®­îc cung cÊp bëi c¸c ng©n hµng hoÆc c¸c ®¬n vÞ tÝnh dông gióp cho doanh nghiÖp cã thÓ sö dông ®Ó b¶o hé rñi ro biÕn ®éng tû gi¸ trong c¸c nghiÖp vô giao dÞch víi ng­êi cung cÊp hoÆc víi kh¸ch hµng cã sö dông ngo¹i tÖ. §iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n nhÊt cña hîp ®ång kú h¹n vµ hîp ®ång quyÒn chän ®ã lµ: Víi hîp ®ång kú h¹n, doanh nghiÖp ®­îc cung cÊp quyÒn lîi ®ång thêi còng lµ nghÜa vô mua (hoÆc b¸n) ngo¹i tÖ cho ng©n hµng thanh to¸n t¹i ngµy thanh to¸n nî theo mät tû gi¸ tho¶ thuËn tr­íc. Cßn ®èi víi hîp ®ång quyÒn chän, viÖc mua (hoÆc b¸n) ngo¹i tÖ cho ng©n hµng thanh to¸n theo tû gi¸ ®Þnh tr­íc chØ lµ quyÒn lîi mµ kh«ng ph¶i nghÜa vô cña doanh nghiÖp. §iÒu ®ã cã nghÝa lµ doanh nghiÖp cã quyÒn tõ chèi kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång nÕu tû gi¸ thùc hiÖn t¹i ngµy thanh to¸n thay ®æi theo h­íng cã lîi cho hä (tû gi¸ t¨ng khi thu nî ph¶i thu vµ ng­îc l¹i, tû gi¸ gi¶m khi thanh to¸n nî ph¶i tr¶i). Nh­ vËy hîp ®ång quyÒn chon cung cÊp c¸c ®iÒu kiÖn ­u ®·i h¬n cho doanh nghiÖp ko ph¶i chi tr¶ bÊt cø kho¶n nµo cho ng©n hµng thanh to¸n ( cßn gäi lµ hîp ®ång danh nghÜa), tuy nhiªn ®Ó co ®­îc ®iÒu kiÖn ­u ®·i nh­ ®· nãi, doanh nghiÖp ph¶i chi tra cho ng©n hµng mét kho¶n phÝ nhÊt ®Þnh khi ký kÕt c¸c hîp ®ång quyÒn chän. Nh­ vËy, hîp ®ång quyÒn chän, kh¸c víi hîp ®ång kú h¹n, chøa ®ùng mét l­îng gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh t¹i thêi ®iÓm ký kÕt: Ph­¬ng ph¸p ho¹ch to¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh b¶o hé rñi ro thay ®æi tû gi¸: ChuÈn mùc quèc tÕ vÒ kÕ to¸n, c¸c nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p ho¹ch to¸n vÒ c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®­îc quy ®Þnh bëi IAS 32 vµ IAS 39. Liªn quan ®Õn b¶o hé rñi ro tû gi¸, c¸c nguyªn t¾c ho¹ch to¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh cã thÓ tãm l­îc: C¸c c«ng cô b¶o hé rñi ro tû gi¸ ®­îc b¸o c¸o trªn b¸o c¸o tµi chÝnh nh­ lµ mét kho¶n tµi s¶n hoÆc mét kho¶n c«ng nî. Chóng ®­îc ghi nhËn khi hîp ®ång b¶o hé ®­îc ký kÕt vµ tÊt to¸n khi kÕt thóc hîp ®ång; Kho¶n l·i lç do viÖc tÝnh to¸n l¹i gi¸ trÞ thùc cña c¸c c«ng cô b¶o hé ®­îc ho¹ch to¸n trøc tiÕp vµo l·i lç trong kú. Nh­ vËy c¸c c«ng cô tµi chÝnh râ rµng ®· ®­îc c«ng nhËn vµ thuéc ®éi t­îng kÕ to¸n mÆc dï trong mét sè tr­êng hîp chØ lµ quyÒn chän mua hoÆc chän b¸n theo hîp ®ång ký kÕt. §©y chÝnh lµ ®èi t­îng ho¸ c¸c c¬ quan hÖ kinh tÕ ph¸p lý. §Ó hÖ thèng ho¸ vµ x©y dùng c¸c ph­¬ng ph¸p ho¹ch to¸n phï hîp víi kÕ to¸n ViÖt Nam th× ®ßi hái ph¶i ®­îc nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò, kÓ c¶ viÖc bæ xung c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n. Tuy nhiªn, c¸c quan hÖ víi c¸c ng©n hµng vÒ viÖc ®­îc cung cÊp c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®Ó b¶o hé rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i ®· ®­îc c¸c doanh nghiÖp ë n­íc ta vËn dông tõ l©u trong thùc tÕ. Víi hÖ thèng kÕ to¸n hiÖn t¹i, doang nghiªp cÇn t¹m thêi ho¹ch to¸n nh­ thÕ nµo ®èi víi c¸c c«ng cô tµi chÝnh nay XÐt vÒ b¶n chÊt, chªnh lÖch do thay ®æi tû gi¸ ®­îc xem la doanh thu hoÆc chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh. Cã thÓ sö dông TK 515 vµ TK 635 ®Ó ho¹ch to¸n sö dông c¸c c«ng cô tµi chÝnh nµy. VÝ dô: Gi¶ xö doanh nghiÖp thùc hiÖn nghiÖp xuÊt khÈu hµng vµo ngµy 10/12/2002 víi gi¸ b¸n lµ 100.000USÖ DÔNG, ký h¹n thanh to¸n lµ 30 ngµy. Tû gi¸ ngµy gd (31/12/2002) lµ 15.590; vµ tû gi¸ ngµy thu nî (10/1/2003) ;lµ 15.540. Gi¶ xö doanh nghiÖp ký hîp ®ång b¸o trî tû gi¸ víi ng©n hµng thanh to¸n t¹i ngµy 10/12/2002 víi tû gi¸ tho¶ thuËn 15.575. Nh­ vËy tû gi¸ hîp ®ång quyÒn chän(gi¶ xö doanh nghiÖp ®· chi tr¶) lµ [100.000USD*(15.580 - 15.575)] = 500.000 C¸c bót to¸n ghi sè cÇn thiÕt: Ngµy 12/10/2002: Bót to¸n 1; Nî TK 131:100.000 USD*15.80 = 1.558.000.000 Cã TK 511 1.588.000.000 Bót to¸n 2: Nî TK 635: 500.000 Cã TK 111:500.000 Ngµy 31/12/2002: §¸nh gi¸ l¹i c«ng nî Nî TK 131: 100.000USD*(15.590-15.580) = 1.000.000 Cã TK 4132: 1.000.000 §ång thêi: Nî TK 4131: 1.000.000 Cã TK 515: 1.000.000 Ngµy10/1/2003: V× tû gi¸ ngµy thu nî thÊp h¬n hîp ®ång kú h¹n, doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh hîp ®ång víi ng©n hµn thanh to¸n. H¹ch to¸n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i khi chuyÓn ®æi b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¬ së ho¹t ®éng n­íc ngoµi: XÐt trong mèi quan hÖ vÒ tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, c¸c c¬ së ho¹t ®éng víi n­íc ngoµi chia lµm 2 lo¹i; c¸c c¬ së ho¹t ®éng phô thuéc vµ c¸c c¬ së ho¹t ®éng déc lËp. Víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng phô thuéc: Tõ møc ®é phô thuéc rÊt lín vÒ mÆt tµi chÝnh còng nh­ c¸c nghiÖp vô kinh doanh, c¸c c¬ së nµy thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh nh­ lµ mét bé phËn cña doanh nghiÖp chÝnh trong n­íc. C¸c nghiÖp vô ph¸t sinh ë c¬ së n­íc ngoµi hÇu hÕt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong n­íc, do vËy, sù thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång tiÒn b¸o c¸o víi ®ång tiÒn cña n­íc m×nh mµ c¬ së tham gia ho¹t ®éng ®· cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn l­u chuyÓn tiÒn tÖ cña doanh nghiÖp trong n­íc. Víi lËp luËn ®ã, viÖc chuyÓn ®æi b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c c¬ së n­íc ngoµi thuéc d¹ng nµy theo tû gi¸ míi ®­îc thùc hiÖn theo c¸c nguyªn t¾c nh­ lµ cña chÝnh doanh nghiÖp trong n­íc(sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn tõng kho¶n môc trong øng ®èi víi c«ng ty trong n­íc khi hîp nhÊt b¸o c¸o, chø kh«ng xem lµ cã ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ vèn ®Çu t­ cña doanh nghiÖp trong n­íc ®èi víi nã) Víi c¸c c¬ së ho¹t ®éng ®éc lËp: ®©y lµ nh÷ng ®¬n vÞ cã t­ c¸ch ph¸p nh©n ë n­íc së t¹i, c¸c nghiÖp vô giao dÞch ph¸t sinh mét c¸c ®éc lËp Ýt liªn quan ®Õn c¸c nghiÖp vô kinh doanh cña c«ng ty trong n­íc. Do vËy mµ chªnh lÖch tû gi¸ ngo¹i tÖ cña c¸c c¬ së nµy khi hîp nhÊt b¸o c¸o tµi chÝnh th× kh«ng ®­îc xem lµ l·i, lç(ho¹t ®éng TC) trong kú kinh doanh, mµ ®­îc xem lµ ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ vèn ®Çu t­ cña doanh nghiÖp . kho¶n chªnh lÖch nµy(vÉn l­u gi÷ trªn b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¬ së ®éc lËp, kh«ng xö lý vµo cuèi n¨m) chØ ®­îc xö lý lµ l·i, lç(ho¹t ®éng TC) khi doanh nghiÖp thanh lý kho¶n vèn ®Çu t­ vµo c¬ së n­íc ngoµi. 3- KÕ to¸n ¶nh h­ëng cña viÖc thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸I c¸c kho¶n môc cã gèc ngo¹i tÖ BµI viÕt nµy tËp trung vµo c¸c nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n ®èi víi doanh nghiÖp ph¸t sinh c¸c dao dÞch ngo¹i tÖ hoÆc cã ho¹t ®éng kinh doanh ë n­íc ngoµI cÇn ph¶I ,chuyÓn ®æi b¸o c¸o tµI chÝnh cña ho¹t ®éng ë n­íc ngßai khi hîp nhÊt vµ b¸o c¸o tµI chÝnh cña doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam ®Òu ph¶I sö dông ®ång ViÑt Nam lµm ®¬n vÞ tiªn tÖ kÕ to¸n ®Ó ghi sæ kÕ to¸n vµ lËp b¸o c¸o tµI chÝnh. C¸c ®¬n vÞ tiÒn tÖ kh¸c víi ®¬n vÞ tiÒn tÖ kÕ to¸n ph¸t sinh trong giao dÞch ®Òu lµ ngäai tÖ Mét giao dÞch b»ng ngo¹i tÖ lµ giao dÞch ®­Ñ¬c x¸c ®Þnh b»ng ngoai tÖ hoÆc yªu cÇu thanh to¸n b¨ng ngoai tÖ gåm cã.: Mua hoÆc b¸n s¶n phÈm, hµng hãa, dÞch vô mµ gi¸ c¶ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ngo¹i tÖ. Vay hoÆc cho vay c¸c kho¶n tiÒn mµ sè ph¶I tr¶ hoÆc ph¶I thu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ngo¹i tÖ. Trë thµnh mét ®èi t¸c cña mét hîp ®éng ngoaÞ hèi ch­a ®­îc thùc hiÖn. Mua hoÆc thanh lý tµI s¶n? Ph¸t sinh hoÆc thanh to¸n c¸c kho¶n nî x¸c ®Þnh b»ng ngo¹i tÖ. Dïng mét loaÞ ngäai tÖ nµy ®Ó mua, b¸n hoÆc lÊy mét lo¹i ngo¹i tÖ kh¸c. Mét giao dÞch b»ng ngo¹i tÖ ph¶I ®­îc ghi sæ kÕ to¸n theo ®¬n vÞ kÕ to¸n b¾ng viÖc ¸p dông tû gi¸ hèi ®o¸I gi÷a ®¬n vÞ tiÒn tÖ kÕ to¸n víi ngaoiä tÖ t¹i ngµy giao dÞch (cßn gäi lµ tû gi¸ giao giao ngµy). Doanh nghiÖp cã thÓ sö dông tû gi¸ b×nh qu©n trong ngµy hoÆc th¸ng nªu chóng xÊp xØ víi tûgi¸ bÞnh qu©n thùc tÕ t¹i ngay giao dÞch, tr­¬ng hîp tû gi¸ giao dÞch giao ®éng m¹nh thßi kh«ng ®­îc sö dông tû gia b×nh qu©n. C¸c kho¶n môc tiÒn tÖ cã gèc ngo¹i tÖ ph¶I ®­îc b¸o c¸o theo tû gi¸ hèi ®o¸I cu«Ý kú. C¸c kho¶n môc phi tiÒn tÖ cã gèc ngo¹i tÖ (thÝ dô v¹t liÖu, hµng hãa, tµ s¶n cè ®Þnh mua vµ thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ) ph¶I ®­îc b¸o c¸o theo tû gi¸ hèi ®o¸I t¹i ngµy giao dÞch-(kh«ng tÝnh l¹i theo tû gi¸ hèi ®o¸I cuèi k×). C¸c kho¶n phi tiÒn tÖ ®­îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý b»ng ngo¹i tÖ( vÝ dô vËt liÖu, hµng hãa, tµI s¶n ®­îc n­íc ngoµi tÆng biÕu ®­îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý b»ng ngo¹i tÖ ph¶I ®­îc b¸o c¸o theo tû gi¸ hèi ®o¸I t¹i ngµy x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hîp lý. Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸I ph¸t sinh khi thanh to¸n c¸c kho¶n tiÒn tÖ cã gèc ngo¹i tÖ hoÆc trong viÖc b¸o c¸o c¸c kho¶n môc tiÒn tÖ cã gèc ngo¹i tÖ cña mét doanh nghiÖp theo c¸c tû gi¸ hèi ®o¸I kh¸c víi c¸c tû gi¸ ®· ®­îc ghi nhËn ban ®Çu(cßn gäi lµ tû gi¸ hèi ®o¸I ®· ®­îc b¸o c¸o trong b¸o c¸o tµI chÝnh tr­íc, ®­îc xö lý nh­ sau) NÕu ®ang trong giai ®o¹n ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n ®Ó h×nh thµnh tµI s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp, sç chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸I ph¸t sinh cña c¸c kho¶n môc tiÒn tÖ cã gèc ngo¹i tÖ ®Ó thùc hiÖn ®Çu t­ x©y dùng ®­îc ph¶n ¸nh lòy kÕ riªng, khi hoµn thµnh ®Çu t­ x©y dùng ®­a vµo sö dông kho¶n chªnh nµy ®­îc ph©n bæ ®Òu vµo thu nhËp (nÕu lµ chªnh lÖch t¨ng) hoÆc chi phÝ kinh doanh (nÕu lµ chªnh lÖch gi¶m) trong thêi gian tèi ®a lµ 5 n¨m. Trong giai ®o¹n s¶n xuÊt kinh doanh, sè chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ph¸t sinh c¸c kho¶n môc tiÒn tÖ cã gèc ngo¹i tÖ sÏ ®­îc ghi nhËn vµo thu nhËp hoÆc chi phÝ trong n¨m tµi chÝnh. §èi víi doanh nghiÖp trong n­íc cã chi nh¸nh, c«ng ty liªn kÕt, c«ng ty liªn doanh , hîp t¸c kinh doanh , ho¹t ®éng liªn kÕ kinh doanh , gäi chung lµ ho¹t ®éng ë n­íc ngoµi hoÆc cã c¬ së ë n­íc ngoµi mµ ho¹t ®éng cña nã lµ mét phÇn ®éc lËp víi doanh nghiÖp lËp b¸o c¸o. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña ho¹t ®éng n­íc ngoµi kh«ng thÓ t¸ch rêi víi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b¸o c¸o C¸c kho¶n ®Çu t­ cña doanh nghiÖp vµ c¸c kho¶n ph¶i thu ph¶i tr¶ dµi h¹n víi c¸c cë së n­íc ngoµi cã nguån gèc ngo¹i tÖ, khi cã chªnh lÖch tû gi¸ ph¸t sinh ph¶i ®­îc ph©n lo¹i nh­ lµ vèn chñ së h÷u trªn b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp cho ®Õn khi thanh lý kho¶n ®Çu t­ thuÇn. C¸c kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ nµy sÏ ®­îc kÕ to¸n lµ thu nhËp hoÆc chi phÝ t¹i thêi ®iÓm nµy. Khi chuyÓn ®æi b¸o c¸o tµI chÝnh cña c¬ së n­íc ngoµi ®Ó tæng hîp vµo b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, b¸c c¸o ph¶i tu©n theo nh÷ng quy luËt sau: tµi s¶n vµ sù ph¶i tr¶ ( c¶ kho¶n môc tiÒn tÖ vµ phi tiÒn tÖ) cña c¬ së n­íc ngoµi ®­îc quy ®æi theo tû gi¸ cuèi kú. C¸c kho¶n môc doanh thu, thu nhËp kh¸c vµ chi phÝ cña c¬ së n­íc ngoµi ®­îc quy ®æi theo tû gi¸ t¹i ngµy giao dÞch. Trong tr­¬ng hîp b¸o c¸o cña c¬ së n­íc ngoµi ®­îc b¸o b»ng ®ång tiÒn cña mét nÒn kinh tÕ siªu l¹m ph¸t th× doanh thu, thu nhËp kh¸c vµ chi phÝ ®­îc quy ®æi theo tû gi¸ cuèi kú c)TÊt c¶ c¸c kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i khi chuyÓn ®æi b¸o c¸o tµI chÝnh cña c¬ së n­íc ngoµi ®Ó tæng hîp vµo b¸o c¸o tµI chÝnh cña doanh nghiÖp, b¸o c¸o ph¶i ®­îc ph©n lo¹i nh­ lµ vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp b¸o c¸o. Khi kho¶n ®Çu t­ thuÇn ®ã ®­îc thanh lý khi kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i lòy kÕ ®· ®­îc hoµn l¹i liªn quan ®Õn c¬ së ë n­íc ngoµi ®ã sÏ ®­îc ghi nhËn lµthu nhËp hoÆc chi phÝ cïng víi kú mµ l·i hoÆc lç vÒ viÖc thanh lý ®­îc ghi nhËn. PhÇn II - Mét sè ý kiÕn ®Ò suÊt nh»m hoµn thiÖn h¹ch to¸n ngo¹i tÖ vµ chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ë ViÖt Nam 1/ Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn Héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®· vµ ®ang më ra nhiÒu c¬ héi còng nh­ th¸ch thøc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n, c¸c doanh nghiÖp trong n­íc còng gÆp kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n trªn nhiÒu mÆt trong ®ã cã khã kh¨n vÒ kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ. MÆc dï, kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ ®­îc ®Ò cËp ®Õn tõ l©u trong chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam vµ th­êng xuyªn ®­îc söa ®æi, bæ sung cho phï hîp nh­ng trong thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp cã quan hÖ mua, b¸n víi n­íc ngoµi gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n khi ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô nµy. nh÷ng khã kh¨n c¸c doanh nghiÖp gÆp ph¶i mét phÇn do tû gi¸ hèi ®o¸i ngo¹i tÖ víi ®ång ViÖt Nam (NVD) th­êng xuyªn biÕn ®éng, phÇn n÷a lµ do viÖc h­íng dÉn cña chÕ ®é kiÓm to¸n vÒ ngo¹i tÖ cßn qu¸ cøng nh¾c nªn thùc sù ch­a phï hîp víi khu vùc nh¹y c¶m nµy. II. Hoµn thiÖn Theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam Sè 10 "¶nh h­ëng cña viÖc thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i", trong tr­êng hîp c¸c doanh nghiÖp ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn c¸c ®¬n vÞ tiÒn tÖ kh¸c víi c¸c ®¬n vÞ tiÒn tÖ chÝnh thøc sö dông trong kÕ to¸n vµ lËp b¸o c¸o tµi chÝnh, khi qui ®æi tõ ®¬n vÞ tiÒn tÖ kh¸c sang ®¬n vÞ tiÒn tÖ sö dung trong kÕ to¸n sÏ ph¸t sinh chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i. Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i lµ chªnh lÖch tõ viÖc trao ®æi thùc tÕ hoÆc qui ®æi cïng mét l­îng tiÒn tÖ kh¸chªnh lÖch sang ®¬n vÞ tiÒn tÖ kÕ to¸n theo tû gi¸ hèi ®o¸i kh¸c nhau. Còng theo ChuÈn mùc kÕ to¸n Sè 10, mét giao dÞch b»ng ngo¹i tÖ ph¶i ®­îc thanh to¸n vµ ghi nhËn ban ®Çu theo ®¬n vÞ tiÒn tÖ kÕ to¸n b»ng viÖc ¸p dông tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®¬n vÞ tiÒn tÖ kÕ to¸n víi ®¬n vÞ tiÒn tÖ t¹i ngµy giao dÞch. ViÖc qui ®æi ®ång ngo¹i tÖ ra ®ång ViÖt Nam, hoÆc ra ®¬n vÞ tiÒn tÖ chÝnh thøc sö dông trong kÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo tû gi¸ giao dÞch thùc tÕ cña nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh hoÆc tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ ®Õn ng©n hµng do Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam c«ng bè t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh nghiÖp vô kinh tÕ gäi t¾t lµ tû gi¸ giao dÞch , ®Ó ghi sæ kÕ to¸n doanh nghiÖp cã thÓ sö dông tû gi¸ xÊp xØ víi tû gi¸ hèi ®o¸i ngo¹i tÖ ®Ó ghi c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh trong kú(vÝ dô tû gi¸ trung b×nh tuÇn hoÆc th¸ng). Nh÷ng qui ®Þnh trªn ®©y cña ChuÈn mùc kÕ to¸n Sè 10, theo t«i lµ hoµn toµn hîp lý, cã c¬ së khoa häc vµ phï hîp víi ChuÈn mùc kÕ to¸n Sè 21 "¶nh h­ëng cña thay ®æi tû gi¸, hèi ®o¸i ngo¹i tÖ "(ISA21: the effects of changes rates). Tuy nhiªn, khi h­íng dÉn vËn dông ChuÈn mùc sè 10 vµo c«ng t¸c kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ t¹i th«ng t­ 105/2003/tiÒn tÖ-BTC cña bé tµi chÝnh lµ cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i trao ®æi. Th«ng t­ nµy qui ®Þnh nh­ sau: §èi víi bªn Cã cña c¸c tµi kho¶n vèn b»ng tiÒn : khi ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ b»ng ngo¹i tÖ ph¶i ®­îc ghi sæ kÕ to¸n b»ng ®ång ViÖt Nam, hoÆc b»ng ®¬n vÞ tiÒn tÖ chÝnh thøc sö dông trong kÕ to¸n theo tû gi¸ ghi trªn sæ kÕ to¸n (tû gi¸ b×nh qu©n gia quyÒn, tû gi¸ nhËp tr­íc xuÊt tr­íc,…) §èi víi bªn Cã cña c¸c tµi kho¶n nî ph¶i tr¶ hoÆc bªn Nî cña c¸c tµi kho¶n nî ph¶i thu ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ b»ng ngo¹i tÖ ph¶i ®­îc ghi sæ kÕ to¸n b»ng tiÒn ViÖt Nam hoÆc ®¬n vÞ tiÒn tÖ chÝnh thøc sö dông trong kÕ to¸n theo tû gi¸ giao dÞch. Cuèi n¨m c¸c sè d­ Nî ph¶i tr¶ hoÆc d­ Nî ph¶i thu ngo¹i tÖ ®­îc®¸nh gi¸ l¹i theo tû gi¸ b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng do Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam c«ng bè t¹i thêi ®iÓm cuèi n¨m tµi chÝnh. §èi víi bªn Nî cña c¸c tµi kho¶n Nî ph¶i tr¶ hoÆc bªn cã cña c¸c tµi kho¶n nî ph¶i thu khi ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ b»ng ngo¹i tÖ ph¶i ®­îc ghi sæ kÕ to¸n b»ng §ång ViÖt Nam, hoÆc b»ng ®¬n vÞ tiÒn tÖ chÝnh thøc sö dông trong kÕ to¸n theo tû gi¸ ghi trªn sæ kÕ to¸n §èi víi c¸c kho¶n môc tiÒn tÖ cã gèc ngo¹i tÖ : cuèi n¨m tµi chÝnh, doanh nghiÖp ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i c¸c kho¶n môc nµy theo tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng do Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam c«ng bè t¹i thêi ®iÓm lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cuèi n¨m tµi chÝnh . §èi víi c¸c tr­êng hîp mua, b¸n ngo¹i tÖ b»ng §ång ViÖt Nam : kÕ to¸n ghi sæ theo tû gi¸ thùc tÕ mua, b¸n. Th«ng t­ 105/2003/tiÒn tÖ-BTC cßn h­íng dÉn kh¸ chi tiÕt ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ ph¸t sinh còng nh­ c¸ch thøc ®iÒu chØnh vµ xö lý chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i cuèi n¨m tµi chÝnh. T«i cho r»ng: nh÷ng h­íng dÉn nµy lµ kÞp thêi vµ cÇn thiÕt gióp cho c¸c doanh nghiÖp cã ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ cã liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ cã c¬ së vµ c¨n cø ghi sæ kÕ to¸n còng nh­ x¸c ®Þnh c¸c kho¶n tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô ®ãng gãp víi ng©n s¸ch ®­îc chÝnh x¸c. tuy nhiªn, theo t«i nh÷ng h­íng dÉn nµy cßn kh¸ nhiÒu tån t¹i. Cã thÓ kÓ ra mét vµi tån t¹i chÝnh nh­ sau VÒ ph¹m vi ¸p dông Nh÷ng qui ®Þnh vµ c¸ch thøc ghi sæ theo h­ìng dÉn cña Th«ng t­ 105/2003/tiÒn tÖ-BTC nãi trªn chØ thÝch hîp víi doanh nghiÖp ph¸t sinh Ýt nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ vµ tû gi¸ ngo¹i tÖ mang tÝnh æn ®Þnh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ph¸t sinh nhiÒu nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ vµ tû gi¸ ngo¹i tÖ biÕn ®éng th­êng xuyªn phøc t¹p nh­ hiÖn nay, nh÷ng h­íng dÉn nãi trªn kh«ng thÓ vËn dông ®­îc, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn kÕ to¸n thñ c«ng. Ngay c¶ trong ®iÒu kiÖn doanh nghiÖp ®· ¸p dông c¸c phÇn mÒm kÕ to¸n, ngay c¶ trong tr­êng hîp nµy, kÕ to¸n còng ph¶i mÊt rÊt nhiÒu c«ng søc ®Ó nhËp d÷ liÖu vµ xö lý c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ. Bëi v×, trªn thùc tÕ, t¹i cïng mét thêi ®iÓm, tû gi¸ hèi ®o¸i cña mét lo¹i ngo¹i tÖ ë c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau(trong cïng mét quèc gia hay trong cïng mét khu vùc hay gi÷a c¸c quèc gia ®· cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ ch­a nãi ®Õn t¹i cïng mét thêi ®iÓm ®ã, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t sinh rÊt nhiÒu giao dÞch liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ kh¸c nhau t¹i nhiÒu thÞ tr­¬ng kh¸c nhau. -VÒ khèi l­îng ghi sæ Do viÖc ghi sæ c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ theo tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ mµ tû gi¸ hèi ®o¸i biÕn ®éng hµng giê hµng ngµy, nªn khèi l­îng tÝnh to¸n vµ ghi sæ kÕ to¸n t¨ng lªn ®¸ng kÓ. KÕ to¸n ph¶i theo chi tiÕt cô thÓ sù biÕn ®éng vÒ tû gi¸ tõng lo¹i ngo¹i tÖ theo thêi gian t¹i c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau vµ theo tõng ®èi t­îng kh¸c nhau. ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®· ¸p dông phÇn mÒm kÕ to¸n phï hîp, khèi l­îng tÝnh to¸n nµy cã thÓ gi¶i quyÕt kh«ng mÊy khã kh¨n. tuy nhiªn, ë ViÖt Nam, sè l­îng c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng nhiÒu. Ngay b¶n th©n c¸c phÇn mÒm kÕ to¸n hiÖn ®ang ¸p dông t¹i c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, c¬ së x©y dùng vµ c¸ch thøc x©y dùng phÇn mÒm kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ còng ch­a h¼n lµ khoa häc vµ cã c¨n cø. VÒ x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i ngo¹i tÖ xuÊt dïng: Theo qui ®Þnh ®èi víi ngo¹i tÖ xuÊt sö dông trong kú b¸o c¸o cho c¸c môc ®Ých kÕ to¸n cã thÓ sö dông mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh tû gi¸ thùc tÕ t­¬ng tù nh­ tÝnh gi¸ thùc tÕ vËt t­, hµng ho¸ xuÊt dïng(ph­¬ng ph¸p gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n, nhËp tr­íc xuÊt tr­íc, nhËp sau xuÊt tr­íc,..) .Nh÷ng qui ®Þnh nµy,theo t«i lµ hoµn toµn cøng nh¾c vµ m¸y mãc. Bëi v×, b¶n th©n ngo¹i tÖ kh«ng ph¶i lµ hµng ho¸ ®¬n thuÇn mµ lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, võa ®­îc sö dông ®Ó thanh to¸n nh­ng còng cã thÓ ®em trao ®æi, mua b¸n trªn thÞ tr­êng. H¬n n÷a, kh¸c víi c¸c lo¹i vËt t­, hµng ho¸, tû gi¸ cña ngo¹i tÖ kh«ng æn ®Þnh mµ biÕn ®éng th­ìng xuyªn, lªn xuèng thÊt th­êng nªn viÖc x¸c ®Þnh tû gi¸ ngo¹i tÖ xuÊt dïng theo c¸c ph­¬ng ph¸p trªn kh«ng ph¶n ¸nh chÝnh x¸c gi¸ trÞ thËt cña ngo¹i tÖ. Dï nh÷ng lý do ®· nªu mµ trªn thùc tÕ, mÆc dÇu ®· cã h­íng dÉn cô thÓ vÒ c¸ch h¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ nh­ng hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp –nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp ph¸t sinh nhiÒu nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ – vÉn lóng tóng vµ khã kh¨n ghi sæ kÕ to¸n. NhiÒu doanh nghiÖp bá qua qui ®Þnh ph¶i ghi sæ kÕ to¸n ngo¹i tÖ theo tû gi¸ thùc tÕ, hä cø ghi theo tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh mµ kh«ng hÒ ®iÒu chØnh. Cã doanh nghiÖp ghi sæ theo tû gi¸ thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm t¨ng, gi¶m ngo¹i tÖ nªn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph¸t sinh sè d­ '¶o" hoÆc sè d­ "©m" ®èi víi nh÷ng ngo¹i tÖ cã tû gi¸ t¨ng. NhiÒu doanh nghiÖp ®Ó dån c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ ®Õn cuèi n¨m hay cuèi quÝ míi ghi sæ theo tû gi¸ thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm ghi sæ. Thùc tr¹ng ®ã kh«ng nh÷ng kh«ng ph¶n ¸nh ®óng t×nh h×nh tµi s¶n, nguån vèn cña doanh nghiÖp g©y kÐm c¶ vÒ thêi gian, c«ng søc, tiÒn b¹c cho doanh nghiÖp mµ quan träng h¬n c¸c doanh nghiÖp kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c nghÜa vô ph¶i nép ®èi víi ng©n s¸ch, th«ng tin do kÕ to¸n cung cÊp kh«ng ®¶m b¶o ®é tin cËy, thêi gian quyÕt to¸n kÐo dµi. §Ó gióp doanh nghiÖp gi¶m bít nhøng khã kh¨n trong h¹ch to¸n kÕ to¸n nãi chung vµ kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ nãi riªng chung t«i ®ua ra gi¶i ph¸p" KÕt hîp tû gi¸ " ®Ó hoµn thiÖn kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ. Gi¶i ph¸p "KÕt hîp tû gi¸ " ®­îc x©y dùng trªn c¬ së qu¸n triÖt chÕ ®é tµi chÝnh hiÖn hµnh vµ tinh thÇn cña ChuÈn mùc kÕ to¸n sæ 10 còng nh­ th«ng t­ 105/2003/tiÒn tÖ-BTC .Néi dung chÝnh cña gi¶i ph¸p nµy lµ viÖc kÕt hîp linh ho¹t gi÷a tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ víi tû gi¸ h¹ch to¸n ghi trong sæ c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ. B»ng c¸ch kÕt hîp nµy, c¸c doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng gi¶m bít ®­îc khèi l­îng ghi sæ, tÝnh to¸n mµ quan träng h¬n, c¸c doanh nghiÖp dÔ dµng x¸c ®Þnh ®­îc mét c¸ch chÝnh x¸c nghÜa vô ®èi víi Ng©n s¸ch, c¸c chØ tiªu do kÕ to¸n cung cÊp ®¶m b¶o ®é tin cËy cao. C¸ch thøc vËn dông gi¶i ph¸p "KÕt hîp tû gi¸ " trong ghØ sæ cã thÓ tãm l­îc nh­ sau: -Ghi sæ theo tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ: C¸c ®èi t­îng b¾t buéc ph¶i ghi sæ theo tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ th­êng lµ nh÷ng ®èi t­îng liªn quan trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn viÖc x¸c ®Þnh nghÜa vô cña doanh nghiÖp ®èi víi ng©n s¸ch nhµ n­¬c vÒ c¸c kho¶n phÝ, lÖ phÝ, thuÕ. Møc phÝ vµo tõng ®èi t­îng phô thuéc vµo qui m« nghiÖp vô ph¸t sinh vµ ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy sè nguyªn tÖ ph¸t sinh nh©n(x) víi tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh nghiÖp vô. Cã thÓ liÖt kª c¸c ®èi t­îng buéc ph¶i ghi sæ theo tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh nghiÖp vô cã liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ sau ®©y: +Doanh thu vµ thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng ph¸t sinh trong kú(doanh thu ho¹t ®éng b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô; doanh thu kinh doanh bÊt ®éng s¶n ®Çu t­; doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh ; thu nhËp kh¸c) cïng víi c¸c kho¶n ghi gi¶m doanh thu, thu nhËp (chiÕt khÊu th­¬ng m¹i,gi¶m gi¸ hµng b¸n, doanh thu hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i , thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ tiªu thô®Æc biÖt hay thuÕ GTGT tÝnh theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp). C¸c ®èi t­îng nay ®­îc kÕ to¸n ph¶n ¸nh ë c¸c tµi kho¶n 511. 512, 521, 531, 532, vµ tµi kho¶n 711. + Chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng (chi phÝ ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh , chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh, chi phÝ ho¹t ®éng kh¸c). C¸c ®èi t­îng nay ®­îc kÕ to¸n ph¶n ¸nh ë c¸c tµi kho¶n nh­: 142, 242, 241, 611, 621, 622, 623, 631, 635, 641, 642, 811….  +Gi¸ trÞ tµi s¶n, vËt t­, hµng ho¸ mua vµo.C¸c ®èi t­îng nµy ®­îc kÕ to¸n ph¶n ¸nh trªn c¸c tµi kho¶n nh­: 121, 128, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157, 211, 212, 213, 217, 221, 222, 223, 228,… - Ghi sæ theo tû gi¸ hèi ®o¸i h¹ch to¸n: ViÖc ghi sæ theo tû gi¸ h¹ch to¸n ®uîc ¸p dông®èi víi c¸c ®èi t­îng kh«ng cã liªn quan trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn viÖc x¸c ®Þnh nghÜa vô víi ng©n s¸ch nhµ n­íc mµ chØ ®¬n thu©n klµ ph¶n ¸nh tr¸ch nhiÖm h¹ch to¸n theo soã nguyªn tÖ gi÷a c¸c ®èi t­îng (ph¶i thu, ph¶i tr¶) hay ph¶n ¸nh sè ngo¹i tÖ hiÖn cã cña doanh nghiÖp. Møc ghi vµo ®èi t­îng phô thuéc vµo qui m« nghiÖp vô ph¸tinh vµ ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy sè nguyªn tiÒn tÖ ph¸t sinh nh©n víi tû gi¸ ho¹ch to¸n trong kú. Theo kinh nghiÖm ®Ó gi¶m bít khèi l­îng bót to¸n ®iªu chØnh mçi k× còng nh­ thuËn tiÖn cho viÖc x¸c ®Þnh chªnh lÖch, kÕ to¸n nªn sö dông tû gi¸ thùc tÕ cña t­ng lo¹i ngo¹i tÖ cuooÝ k× nµy (cuèi thang, cuèi quý) lµm tû gi¸ h¹ch to¸n cho c¶ k× kÕ to¸n tiÕp theo(th¸ng, quÝ). Cã thÓ liÖt kª ra c¸c ®èi t­îng thuéc lo¹i nµy nh­ sau: + Sè ngo¹i tÖ thuéc së h÷­ cña doanh nghiÖp (tiÒn mÆt, tiÒnn göi ngaan hµng hay tiÒn ®ang chuyÓn). KÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n 111 (1112), 112(1122) vµ tµ kho¶n 113(1132) ®Ó ph¶n ¸nh ®èi t­îng nµy. + C¸c kho¶n nî ph¶i thu cã goã ngo¹i tÖ kÕ to¸n sö dông Cã c¸c tµi kho¶n 111 ( 1112), 112 (1122) ( theo tû gi¸ hèi ®o¸i ghi sæ kÕ to¸n ) tµi kho¶n ®Ó ph¶n ¸nh c¸c kho¶n nî ph¶i thu nh­ 131, 138, 141, 144, 244, 331, 338, ,… +C¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ cã gèc ngo¹i tÖ c¸c ®èi t­îng nµy ®­îc kÕ to¸n ph¶n ¸nh trªn c¸c tµi ko¶n nh­: 131, 311, 315, 331, 334, 336, 338, 341, 342, 343, 344, ,… -Xö lý sè chªnh lÖch gi÷a tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ víi tû gi¸ hèi ®o¸i h¹ch to¸n : Do viÖc sö dông c¶ hai lo¹i tû gi¸ ®Ó ghi nhËn c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµo c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau nªn khi tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ kh«ng trung víi tû gi¸ hèi ®o¸i h¹ch to¸n sÏ xuÊt hiÖn kho¶n chªnh lÖch tû gi¸.Tuú thuéc vµo tõng tr­êng hîp cô thÓ, kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i phat sinh sÏ ®­îc sö lý nh­ sau: + Kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ph¸t sinh trong k× tõ c¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh kÕ to¸n sÏ ghi nhËn vµo doanh thu hoÆc chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh trong k×. + Kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ do ®¸nh gÝa l¹i sè d­ cuèi k× cña c¸c kho¶n môc cã gèc ngo¹i tÖ kÕ to¸on sÏ t¹m thêi ®­a vµo bªn Nî (hoÆcCã) tµi kho¶n 413(chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i), sau khi bï trõ gi÷a hai bªn Nî, Cã víi nhau, kho¶n chªnh lÖch nay sÏ ®­îc ghi ¨ng doanh thu ho¹t ®éng t¸i chÝnh (nÕu tæng ph¸t sinh Nî lín h¬n tæng ph¸t sinh Cã) vµ ng­îc l¹i. + Kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ph¸t sinh trong giai ®o¹n x©y dùng c¬ b¶n tr­íc khi doanh nghiÖp ho¹t ®éng : KÕ to¸n sÏ ph¶n ¸nh vµo tµi kho¶n 413 (chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i) trong suèt thêi gian x©y dùng. Khi kÕt thóc giai ®o¹n x©y ®ùng c¬ b¶n, tuú thuéc vµo sè d­ cña Tµi kho¶n 413, kÕ to¸n sÏ kÕt chuyÓn vµo chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n (nÕu d­ Nî) hay doanh thu ch­a thùc hiÖn (nÕu d­ cã). + Kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i khi chuyÓn b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c c¬ së ho¹t ®éng ë n­íc ngoµi : kÕ to¸n ghi kho¶n chªnh lÖch nµy vµo doanh thu hoÆc chi phÝ tµi chÝnh. Sau ®©y chóng t«i giíi thiÖu c¸ch thøc ho¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ c¸c doanh nghiÖp ph¸t sinh nhiÒu nghiÖp vô theo gi¶i ph¸p” kÕt hîp tû gi¸”. - KÕ to¸n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i khi doanh nghiÖp ®· ho¹t ®éng chÝnh thøc. KÕ to¸n chªnh lÖch tû gi¸ ph¸t sinh trong kú tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ho¹t ®éng ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n mµ doanh nghiÖp tiÕn hµnh ®ång thêi ®­îc thùc hiÖn trªn mét sè nhiÖp vô ph¸t sinh chñ yÕu nh­ sau: Khi doanh nghiÖp b¸n hµng, cung cÊp lao vô, dÞch vô, b»ng ngo¹i tÖ kÕ to¸n ghi: Nî tµi kho¶n liªn quan( 1112,1122,1132) sè ngo¹i tÖ t¨ng theo tû gi¸ h¹ch to¸n. Nî tµi kho¶n 131 sè nî ph¶i thu kh¸ch hµng theo tû gi¸ h¹ch to¸n(nÕu b¸n chÞu) Nî tµi kho¶n 635 : phÇn chªnh lÖch tû gi¸ hoÆc Cã tµi kho¶n 515: phÇn chªnh lÖch tû gi¸ . Cã tµi kho¶n 511: doanh thu theo tû gi¸ thùc. Cã tµi kho¶n 3331(33311): thÕu GTGT ph¶i nép. Khi thu håi c¸c kho¶n thu cã gè ngo¹i tÖ hay thu tiÒn ®Æt tr­íc cña ng­êi mua, do tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng nµy ®Òu ph¶n ¸nh theo tû gi¸ hèi ®o¸i h¹ch to¸n nªn kinh tÕ ghi: Nî tµi kho¶n liªn quan (1112,1122,1132) : sè ngo¹i tÖ t¨ng theo tû gi¸ h¹ch to¸n. Cã tµi kho¶n 131: sè ®· thu ë kh¸ch hµng theo tû gi¸ h¹ch to¸n( kÓ c¶c tiÒn ®Æt tr­íc) Cã tµi kho¶n 136,138 ,144,3331…: sè nùo ®· thu tõ c¸c ®èi t­îng kh¸c theo tû gi¸ h¹ch to¸n. Khi ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m ngo¹i tÖ nh­ chi ngo¹i tÖ mua vËt t­, hang ho¸, tµi s¶n chi cho cac ho¹t ®éng kinh doanh, … kÕ to¸n ghi: Nî tµi kho¶n liªn quan (151,152,153,156,211,627,641,642,635,811…) trÞ gi¸ vËt t­, hanhgf ho¸, tµi s¶n ,chi phÝ kinh doanh theo tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ. Nî tµi kho¶n 133: thÕu GTGT ®­îc khÊu trõ Nî tµi kho¶n 635: phÇn chªnh lÖch tû gi¸ h¹ch to¸n lín h¬n tû gi¸ thùc tÕ hoÆc Cã tµi kho¶n 515 : phÇn chªnh lÖch tû gi¸ h¹ch to¸n nhá h¬n tû gi¸ thùc tÕ. Cã c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh tiÒn( 1112,1122,1132) : sè ngaäi tÖ xuÊt mua vËt t­, hµng ho¸, tµi s¶n tinh theo tû gi¸ hèi ®o¸i h¹ch to¸n. Cã tµi kho¶n 331: tæng gi¸ thanh to¸n cña vËt t­, hµng ho¸, tµi s¶n, chi phÝ mua chÞu theo tû gi¸ hèi ®o¸i h¹ch to¸n. Khi dïng ngaäi tÖ ®Ó øng tr­íc cho nhµ cung cÊp, chi tr¶ tiÒn vay, nî cã gèc ngo¹i tÖ kinh tÕ ghi vµo c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh c¸c ®èi t­îng nµy theo tû gi¸ hèi ®o¸i h¹ch to¸n. Nî c¸c tµi kho¶n liªn quan( 331,311,315,341..) Cã tµi kho¶n (1112,1122,1132) sè chi tr¶ hay øng tr­íc theo tû gÝa h¹ch to¸n: Tr­êng hîp nî gèc b»ng tiÒn ViÖt Nam nh­ng thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ: Nî tµi kho¶n liªn quan( 311,331,341,315…)sè nî ®· tr¶ tÝnh theo tû gi¸ thùc tÕ. Nî tµi kho¶n 635 phÇn chªnh lÖch tû gi¸ h¹ch to¸n nhá h¬n tû gi¸ thùc tÕ. Cã c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh tiÒn ( 1112,1122,1132,) sè ngo¹i tÖ xuÊt mua vËt t­ hµng ho¸, tµi s¶n tÝnh theo tû gi¸ hèi ®o¸i h¹ch to¸n. Cã tµi kho¶n 331: Tæng gi¸ thanh to¸n cña sè vËt t­, hµng ho¸m tµi s¶n, chi phÝ mua chÞu theo tû gi¸ hèi ®o¸i h¹ch to¸n. Khi dïng ngo¹i tÖ ®Ó øng tr­íc cho ng­êi cung øng tr­íc cho nhµ cung cÊp, chi tr¶ tiÒn vay nî cã gèc ngo¹i tÖ, kÕ to¸n ghi vµo c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh c¸c ®èi t­îng nµy theo tû gi¸ hèi ®o¸i h¹ch to¸n: Nî c¸c tµi kho¶n liªn quan ( 331,311,315,341,…) Cã tµi kho¶n (1112,1122,1132,…). Sè chi tr¶ øng tr­íc theo tû gi¸ h¹ch to¸n. Tr­êng hîp nî gèc b»ng tiÒn ViÖt Nam nh­ng thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ:  Nî tµi kho¶n liªn quan 311,331,341,315,…sè nî ®· tr¶ tÝnh theo gi¸ thùc tÕ. Nî tµi kho¶n 635 phÇn chªnh lÖch tû gi¸ h¹ch to¸n lín h¬n tû gi¸ thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm thanh to¸n hoÆc Cã tµi kho¶n 515 phÇn chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i Cã tµi kho¶n 1112,1122,1132 sè nî ®· tr¶ b»ng ngo¹i tÖ theo tû gi¸ h¹ch to¸n. Cuèi mçi kú h¹ch to¸n, doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ l¹i c¸c kho¶n môc tiÒn tÖ cã gèc ngo¹i tÖ theo tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ. Kho¶n chªnh lÖch vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i ph¸t sinh do ®¸nh gi¸ l¹i cuèi kú ®­îc ph¶n ¸nh vµo tµi kho¶n 431 ( 4311 “ chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i cuèi n¨m tµi chÝnh”) NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng phÇn chªnh lÖch t¨ng tû gi¸ ®èi víi tiÒn tÖ b»ng ngo¹i tÖ vµ nî ph¶i thu cã gèc ngo¹i tÖ, ghi: Nî tµi kho¶n liªn quan ( 1112,1122,1132,138,..) Cã tµi kho¶n 413 ( 4131) phÇn chªnh lÖch t¨ng. Víi c¸c tµi kho¶n nî ph¶i tr¶ cã gèc ngo¹i tÖ. Kho¶n chªnh lÖch t¨ng tû gi¸ hèi ®o¸i ghi: Nî tµi kho¶n 413 ( 4131) phÇn chªnh lÖch t¨ng Cã tµi kho¶n liªn quan ( 131,315,341,…) Tr­êng hîp tû gi¸ hèi ®o¸i gi¶m, phÇn chªnh lÖch gi¶m tû gi¸ ghi ng­îc l¹i víi tr­êng hîp t¨ng tû gi¸ ë trªn. NÕu tæng ph¸t sinh bªn cã lín h¬n tæng ph¸t sinh bªn nî cña tµi kho¶n 4131| “ chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i cuèi n¨m tµi chÝnh”. PhÇn chªnh lÖch thuÇn vÒ thay ®æi tû gi¸ sÏ ghi: Nî tµi kho¶n 413 ( 4131) kÕt chuyÓn chªnh lÖch t¨ng tû gi¸ Cã tµi kho¶n 515 t¨ng doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh ng­îc l¹i nÕu tæng sè ph¸t sinh bªn nî lín h¬n tæng sè ph¸t sinh bªn cã cña tµi kho¶n 413 “ chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i”, phÇn chªnh lÖch tû gi¸ sÏ ghi t¨ng chi phÝ tµi chÝnh. Nî tµi kho¶n 635 th× ghi t¨ng chi phÝ tµi chÝnh Cã tµi kho¶n 413 ( 4131) kÕt chuyÓn kho¶n chªnh lÖch gi¶m tû gi¸. - kÕ to¸n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i giai ®o¹n ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n tr­íc khi doanh nghiÖp ho¹t ®éng §èi víi kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ph¸t sinh trong giai ®o¹n ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n( giai ®o¹n tr­íc ho¹t ®éng khi ch­a hoµn thµnh ®Çu t­), kÕ to¸n ph¶n ¸nh vµo bªn nî hoÆc bªn cã tµi kho¶n 413 ( 4132) “ chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i trong giai ®o¹n ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n” ). Cô thÓ: Khi mua vËt t­, hµng ho¸, dÞch vô, … chi cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n b»ng ngo¹i tÖ kÕ to¸n ghi: Nî tµi kho¶n liªn quan ( 151,152,153,156,211,627,641,642,635,811,…) trÞ gi¸ vËt t­, hµng ho¸, t¸i s¶n chi phÝ kinh doanh quy ®æi theo tû gi¸ thùc tÕ Nî tµi kho¶n 133 thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®­îc khÊu trõ Nî ( cã ) tµi kho¶n 413( 4132) phÇn chªnh lÖch tû gi¸. Cã tµi kho¶n 111 (1112),112 ( 1122), 331,341, … gi¸ mua vËt t­ hµng ho¸, t¸i s¶n, dÞch vô, chi phÝ cho ho¹t ®éng ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n tÝnh theo tû gi¸ h¹ch to¸n. Khi thanh to¸n nî gèc b»ng ngo¹i tÖ, kÕ to¸n ghi vµo c¸c ®èi t­îng theo tû gi¸ hèi ®o¸i h¹ch to¸n. Nî tµi kho¶n liªn quan ( 331,311,315,341..) . Cã tµi kho¶n 111(1112) ,112|(1122),341 sè ngo¹i tÖ ®· t¶ theo tû gi¸ h¹ch to¸n. Kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i phat sinh triong giai ®o¹n ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n hanhg n¨m sau khi bï trõ sè ph¸t sinh hai bªn nî, cã cña tµi kho¶n 4132 víi nhau sÏ ®­îc luü kÕ l¹i cho ®Õn khi hoµn tµnh ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n, khi kÕt thóc giai ®o¹n ®Çu t­, kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i trong giai ®¹on nµy nÕu nho sÏ ®­¬c tÝnh trùc tiÕp vµo doanh thu ( nÕ cheneh lÖch t¨ng) hoÆc chi phÝ( chªnh lÖch g¶im) cña ho¹t ®éng tµi chÝnh. NÕu kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ h¹ch to¸n nµy lín sÏ ®­îc kÕt chuyÓn vµo chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹nh( nÕu chªnh lÖch gi¶m) ®Ó ph©n bè dÇn vao chi phÝ tµi chÝnh ( thêi gian ph©n bè tèi ®a lµ 5n¨m) b¨ng bót to¸n. Nî tµi kho¶n 242 ghi t¨ng chi phi tr¶ tr­íc dµi h¹n. Cã tµi kho¶n 413(4132) kÕt chuyÓn vÒ lç tû gi¸ . NÕu chªnh lÖch t¨ng sÏ ®­a vµ doanh thu ch­a thùc hiÖn vµ kÕt chuyÓn dÇn tèi ®a 5 n¨m b»ng bót to¸n. Nî tµi kho¶n 242 ghi t¨ng chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n Cã tµi kho¶n 413(4132) kÕt chuyÓn lç tû gi¸ nÕu chªnh lÖch t¨ng sÏ ®­a vµo doanh thu ch­a thùc hiÖn vµ kÕt chuyÓn dÇn tèi ®a 5 n¨mg b»ng bót to¸n: Nî tµi kho¶n 413(4132) kÕt chuyÓn chªnh lÖch t¨ng tû gi¸. Cã tµi kho¶n 338(3387) doanh thu ch­a thùc hiÖn - KÕ to¸n chenh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i khi chuyÓn b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¬ së ho¹t ®éng ë n­íc ngoµi. Khi hîp nhÊt b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¬ së ë n­íc ngoµi ho¹t ®éng ®éc lËp ®Ó tæng hîp vµo b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp b¸o c¸o , nÕu ph¸t sinh chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i, kinh tÕ sÏ ph¶n ¸nh vµo tµi kho¶n 413(4133” chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i tõ chuûen ®æi b¸o c¸o tµi chÝnh “) ®èi øng víi c¸c tµi kho¶n cã liªn quan. Khi xö lÝ chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i luü kÕ bÞ ho·n l¹i do chuyÓn ®æi b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¬ së ë n­íc ngoµi ho¹t ®éng ®éc lËp, khi hîp nhÊt b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm thanh lý, kho¶n ®Çu t­ nµy sÏ ®­îc kghi t¨ng doanh thu hoÆc chi phÝ tµi chÝnh.Ch¼ng h¹n, nÕu tµi kho¶n 413(4133) cã sè d­ nî sÏ kÕt chuûen ghi t¨ng chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh b»ng bót to¸n: Nî tµi kho¶n 635 t¨ng chi phÝ tµi chÝnh Cã tµi kho¶n 413(4133) xö lý chªnh lÖch tû gi¸ . Ng­îc l¹i, nÕu tµi kho¶n 413(4133) cã sè d­ cã, sÏ ®­îc ghi t¨ng doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh. Nî tµi kho¶n 413 kÕt chuyÓn phÇn chªnh lÖch tû gi¸ ngo¹i tÖ Cã tµi kho¶n 515 t¨ng doanh thu tµi chÝnh Víi t­ c¸ch h¹ch to¸n nh­ trªn c¸c doanh nghiÖp sÏ dÔ dµng ph¶n ¶nh cac nghiÖp vô liªn quan ®Ðn ngo¹i tÖ ph¸t sinh t¹i ®¬n vÞ m×nh. §ång thêi ph¶i x¸c ®Þnh nghÜa vô víi ng©n s¸ch mét c¸ch chÝnh x¸c, lËp b¸o c¸o tµi chÝnh kÞp thêi, ®¶m b¸« ®é tin cËy cao cña th«ng tin kÕ to¸n. PhÇn III Tµi liÖu tham kh¶o: 1- Bé tµi chÝnh(2000), hÖ thèng kÕ to¸n doanh nghiÖp, NXB Tµi ChÝnh. 2- Bé tµi chÝnh (2004) tµi liÖu båi d­ìng kÕ to¸n tr­ëng doanh nghiÖp NXB Tµi ChÝnh 2- Bé tµi chÝnh (2002), quyÕt ®Þng / 165/2002/ QD-BTC ngµy 31/12/2002 cña bé tr­ëng Bé Tµi ChÝnh. 4- Bé tµi chÝnh(2003), th«ng t­ sè 105/2003 TT-BTC vÒ “ h­ígn dÉn kÕ to¸n thùc hiÖn 06 chuÈn mùc kÕt to¸n ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 165/2002/QD-BTC ngµy 31/12/2002 cña Bé Tr­ëng Bé Tµi ChÝnh, ngµy 04/11/2003. 5- Phã GS-TS NguyÔn V¨n C«ng (2004) lý thuyÕt vµ thùc hµnh kÕ to¸n tµi chÝnh . NXB tµi chÝnh . 6- Phã GS-TS NguyÔn ThÞ §«ng chñ biªn (2004) H¹c to¸n kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp, NXB Thèng Kª. 7- Phã GS-TS §Æng ThÞ Loan(2004), Gi¸o tr×nh kÕ to¸n tµi chÝnh - NXB Thèng kª 8- HÖ th«ng chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ NXB tµi chÝnh 9- HÖ th«ng chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam 10- C¸c tµi liÖu kh¸c.