Đề tài Một số vấn đề về Chính sách tiền tệ, công cụ thực hiện và định hướng hoàn thiện ở Việt Nam

c khuyÕn khÝch nh©n d©n tiÕt kiÖm ®Ó cã thªm nhiÒu vèn cho c¸c h·ng ®­a vµo ®Êu t­. 2.4. T¹o c«ng ¨n viÖc lµm: Cïng víi môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ h­íng vµo môc tiªu t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho mçi ng­êi, nhÊt lµ ®èi víi c¸c quèc gia ch­a ph¸t triÓn, n¬i nµo søc lao ®éng lµ hµng ho¸ th× n¬i ®ã thÊt nghiÖp lµ mét c¨n bÖnh kinh niªn. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ chØ cã thÓ h­íng vµo viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm nhiÒu h¬n th«ng qua c¸c t¸c ®éng ®Ó më réng ®Çu t­, më réng ho¹t ®éng kinh tÕ. Chèng thÊt nghiÖp, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm chØ cã thÓ ®¹t tíi møc nh©n dông cao nhÊt, khã cã thÓ toµn dông ®­îc. Muèn ®¹t ®­îc môc tiªu vÒ c«ng ¨n viÖc lµm ph¶i chèng suy tho¸i nhÊt lµ suy thaãi chu kú, ®¹t ®­îc møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ æn ®Þnh. Nh×n tæng qu¸t gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng ¨n viÖc lµm cã m©u thuÉn ®èi nghÞch nhau. Th«ng th­êng khi kiÒm chÕ ®­îc l¹m ph¸t th× cã nguy c¬ t¨ng tr­ëng kinh tÕ gi¶m, dÔ dÉn ®Õn suy tho¸i vµ thÊt nghiÖp. Ng­îc l¹i, khi më réng ®Çu t­ kh¾c phôc suy tho¸i, t¹o t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng ¨n viÖc lµm th× rÊt khã kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ xö lý m©u thuÉn vµ t×m ®Õn dung hoµ gi÷a c¸c xu h­íng nãi trªn: Cã nhµ kinh tÕ hiÖn ®¹i chñ tr­¬ng ®­a môc tiªu chèng l¹m ph¸t lªn hµng ®Çu, tÊt c¶ ph¶i phôc tïng yªu cÇu chèng l¹m ph¸t, kÓ c¶ t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng ¨n viÖc lµm nh­ng nÕu æn ®Þnh mµ ®Ó æn ®Þnh th× thùc chÊt lµ tôt hËu, khã kh¨n sÏ ph¸t sinh vµ cã nguy c¬ t¸i ph¸t. Mét sè nhµ kinh tÕ kh¸c chñ tr­¬ng ph¶i “mua” b»ng mét tû lÖ l¹m ph¸t thÊp ®Ó ®¹t ®­îc møc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ võa ph¶i vµ mét tû lÖ thÊt nghiÖp cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Nã t¹o ®­îc t×nh thÕ æn ®Þnh h¬n, tr¸nh ®­îc c¸c c¬n sèc l¹m ph¸t, khñng ho¶ng kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp. Cã ng­êi cho r»ng chÊp nhËn mét møc l¹m ph¸t nhù nhµng ®«i khi lµ liÒu thuèc bæ quan träng ®Ó kÝch thÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt, cã thÓ t×m ra mét phÇn ch©n lý ë luËn ®iÓm nµy. Nh­ng nÕu lÊy l¹m ph¸t lµm chÊt xóc t¸c cho t¨ng tr­ëng th× qu¶ lµ mét trß ®i trªn d©y. V× vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i t×m ®­îc gi¶i ph¸p ®Ó dung hoµ ®­îc 4 môc tiªu trong tõng giai ®o¹n cô thÓ, ®Ó võa k×m chÕ ®­îcl¹m ph¸t võa t¨ng tr­ëng ®­îc nÒn kinh tÕ vµ ®¹t møc nh©n dông cao. II. Néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét bé phËn cÊu thµnh trong chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ n­íc. VÒ thùc chÊt ®iÒu chØnh quan hÖ gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu tiÒn tÖ, gi÷a tiÒn vµ hµng trªn 4 lÜnh vùc quan träng nhÊt. Khèi l­îng cung øng tiÒn KiÓm so¸t ho¹t ®éng tÝn dông trong nÒn kinh tÕ. KiÓm so¸t ngo¹i hèi. KiÓm so¸t viÖc t¹m øng cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. 1.Cung øng vµ ®iÒu hoµ khèi tiÒn tÖ a.L­îng tiÒn cung øng. Ng©n hµng TW ph¶i cã gi¶i ph¸p duy tr× ®­îc t­¬ng quan gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu, gi÷a tiÒn vµ hµng b»ng c¸ch gi÷ nguyªn hoÆc t¨ng hay gi¶m khèi l­îng tiÒn tÖ. V× vËy viÖc kiÓm so¸t l­îng tiÒn cung øng t¨ng thªm lµ rÊt quan träng. Nã phô thuéc vµo: NÒn kinh tÕ hµng n¨m t¨ng tr­ëng th× khèi l­îng tiÒn tÖ cÇn t¨ng thªm b»ng møct¨ng tr­ëng kinh tÕ. NÕu l¹m ph¸t mµ ch­a k×m ®­îc th× khèi tiÒn tÖ cung øng cßn ph¶i ®­îc t¨ng thªm b»ng tû lÖ l¹m ph¸t ( ®· ®­îc k×m chÕ ). Khi kiÓm so¸t khèi tiÒn tÖ cßn ph¶i tÝnh ®Õn tèc ®é lu©n chuyÓn cña ®ång tiÒn vµ nã phô thuéc vµo c¸c yÕu tè: Tèc ®é chu chuyÓn vËt t­ hµng ho¸ Lßng tin cña d©n c­ vµo gi¸ trÞ ®ång tiÒn Sù tiªn liÖu cña d©n c­ vµo thêi c¬ vµ vËn héi lµm ¨n sinh lêi Khuynh h­íng chØ tiªu cña d©n chóng ChÝnh s¸ch kinh tÕ tµi chÝnh cña Nhµ n­íc Tr×nh ®é kü thuËt vµ kh¶ n¨ng tæ chøc thanh to¸n cña ng©n hµng. Tãm l¹i qua viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i khèng chÕ sao cho khèi l­îng tiÒn tÖ cung øng trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh ph¶i c©n ®èi víi møc t¨ng tæng s¶n phÈm quèc d©n danh nghÜa vµ vßng quay tiÒn tÖ tõng thêi kú. b.Lµm cho thµnh phÇn khèi tiÒn tÖ (M) ®a d¹ng lªn cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ ng©n hµng, gåm: TiÒn mÆt l­u th«ng ngoµi ng©n hµng vµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n t¹i ng©n hµng lµ M1 M1 vµ c¸c kho¶n tiÒn tiÕt kiÖm (cã kú h¹n) vµ tiÒn göi cã kú h¹n t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ M2 M2 vµ c¸c lo¹i tiÒn huy ®éng t¹i c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c lµ lhèi l­îng tiÒn tÖ M3 Khèi l­îng tiÒn tÖ cung øng t¨ng thªm hµng n¨m vÒ mét phÝa nh»m ®¸p øng ®ñ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, gåm tiÒn mÆt vµ c¸c lo¹i tiÒn göi ë ng©n hµng. Vµ phÝa kh¸c nh»m dµnh cho c¸c nhu cÇu tÝn dông ng¾n h¹n ®èi víi nÒn kinh tÕ, t¨ng dù tr÷ ngo¹i hèi vµ t¹m øng cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. c.§iÒu hoµ khèi l­îng tiÒn tÖ t¨ng gi¶m theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng. Khèi l­îng tiÒn tÖ t¨ng thªm chØ lµ chØ tiªu ®Þnh h­íng. §iÒu quan träng lµ ng©n hµng trung ­¬ng ph¶i theo dâi diÔn biÕn: Cña ho¹t ®éng kinh tÕ Cña gi¸ c¶ Cña tû gi¸ hèi ®o¸i. Tõ ®ã NHTW ®iÒu chØnh kÞp thêi viÖc cung øng tiÒn sao cho khèi l­îng tiÒn tÖ t¨ng thªm hay gi¶m ®i kh«ng lµm t¨ng gi¸ c¶ hoÆc t¾c nghÏn l­u th«ng v× thiÕu ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. Hai yÕu tè ®ång nhÊt cña tÝn hiÖu thÞ tr­êng lµ gi¸ c¶ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i. Cßn tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ vßng quay ®ång tiÒn ®Òu biÕn ®éng, khã biÕt tr­íc chÝnh x¸c. ViÖc ®iÒu chØnh khèi l­îng tiÒn cung øng ph¶i thùc hiÖn tõ gèc, qua c¸c nhu cÇu ®èi øng ®Æt ra trong c¸c lÜnh vùc t¹o tiÒn b»ng c¸c chÝnh s¸ch tÝn dông vµ ngo¹i hèi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau kh«ng ®æi, cã thÓ ®iÒu hoµ l­îng tiÒn cung øng gi÷a ba kªnh nãi trªn nh­ng tæng sè ph¶i b»ng tæng l­îng tiÒn cung øng ®· x¸c ®Þnh. d.C¸ch nh×n nhËn ®èi víi tiÒn mÆt §Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t, ng­êi ta qu¶n lý tõ gèc chø kh«ng ph¶i nh»m vµo c¸i ngän cña nã lµ khèng chÕ tiÒn mÆt. V× lóc nµy ®· qu¸ muén, chØ lµm gi¶m lßng tin cña nh©n d©n ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng. Nhu cÇu tiÒn mÆt th­êng phô thuéc vµo: Thãi quen cña d©n chóng mçi n­íc ®èi víi tiÒn mÆt hay thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña hÖ thèng thanh to¸n ng©n hµng Lßng tin cña d©n chóng ®èi víi ng©n hµng vµ Nhµ n­íc. e.Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt - mét c«ng cô ®iÒu tiÕt khèi tiÒn tÖ VÒ néi dung kinh tÕ, tæ chøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt tèt hay kh«ng sÏ kh«ng ¶nh h­ëng trùc tiÕp mµ t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Õn khèi l­îng tiÒn do lµm t¨ng hay gi¶m vßng quay cña nã. Tuy chØ ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp nh­ng nÕu tæ chøc tèt c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sÏ kh«ng chØ gãp phÇn thóc ®Èy l­u th«ng hµng ho¸ mµ cßn cã ý nghÜa gãp phÇn k×m chÕ l¹m ph¸t. 2. ChÝnh s¸ch tÝn dông cho nÒn kinh tÕ Ta biÕt r»ng khèi l­îng tÝn dông mµ ng©n hµng cung øng cho c¸c doanh nghiÖp tõ hai nguån: Huy ®éng tiÒn vèn s½n cã trong l­u th«ng ®Ó cho vay Sö dông tiÒn trung ­¬ng cã ®­îc qua qu¸ tr×nh t¸i cÊp vèn cña ng©n hµng trung ­¬ng. Sau khi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cho vay sÏ diÔn ra chu tr×nh t¹o tiÒn göi vµ ph¸t sinh béi sè tÝn dông rÊt phøc t¹p. ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp cã hÖ thèng ng©n hµng ®· ph¸t triÓn cao, thÞ tr­êng tiÒn tÖ nh¹y c¶m th× ng­êi ta n¨ng sö dông vÒ c¸c c«ng cô t¸c ®éng vÜ m« gi¸n tiÕp ( nh­ l·i suÊt, thÞ tr­êng më...) ®Ó ®iÒu tiÕt tÝn dông vµ møc t¨ng gi¶m khèi tiÒn tÖ. Tõ khèi l­îng tiÒn tÖ cung øng cã thÓ cung øng thªm, NHTW sÏ dµnh chñ yÕu cho ho¹t ®éng tÝn dông ng¾n h¹n, phï hîp møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ, cã tÝnh ®Õn møc l¹m ph¸t ®· ®­îc khèng chÕ trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Khèi l­îng tiÒn tÖ t¨ng thªm qua tÝn dông sÏ kh«ng ®­îc “rãt” tõ NHTW xuèng, bÊt chÊp thùc tr¹ng vÒ vèn, chÊt l­îng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng trung gian mµ ®­îc h×nh thµnh tr­íc hÕt tõ nhu cÇu thùc sù cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ, quan hÖ vay vèn gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c ng©n hµng trung gian. Khi c¸c ng©n hµng trung gian thiÕu ph­¬ng tiÖn thanh to¸n th× hä míi ®Õn NHTW xin t¸i cÊp ( t¸i chiÕt khÊu ) tiÒn trung ­¬ng. ë ®©y ph¶i ®¶o ng­îc chu tr×nh cÊp vèn, NHTW lu«n lµ ng­êi cho vay cuèi cïng, ®ãng vai trß chñ nî nh»m kiÓm so¸t ®­îc chÊt l­îng vµ sè l­îng tÝn dông, c¸c nguån tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ tæ chøc tÝn dông theo c¸c ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch cô thÓ sau: a.§Ó t¨ng tÇm kiÓm so¸t cña NHTW, tÝch cùc k×m chÕ l¹m ph¸t, t¨ng nguån tÝn dông, ng­êi ta thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn cña khèi tiÒn tÖ: NHTW thóc ®Èy c¸c NHTM thu hót tÊt c¶ c¸c nguån tiÒn göi cña mäi doanh nghiÖp vµ d©n c­ b»ng c¸ch më tµi kho¶n vµ thanh to¸n qua ng©n hµng. Tõ ®ã ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cña khèi tiÒn tÖ vµ c¸c c«ng cô l­u th«ng tÝn dông kh¸c bªn c¹nh tiÒn mÆt nh»m t¨ng nguån vèn tÝn dông cña c¸c NHTM vµ kh¶ n¨ng chi phèi cña NHTW ®èi víi khèi tiÒn tÖ. b.Thay l·i suÊt thùc (-) b»ng l·i suÊt thùc (+) ®Ó thay chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµm xãi mßn ngu«n vèn b»ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng nguån vèn víi mét l·i suÊt (+) võa ph¶i sÏ lµm cho d©n c­ chuyÓn tõ d¹ng tiÕt kiÖm phi tµi chÝnh (dù tr÷ vµng, ngo¹i tÖ, bÊt ®éng s¶n...) qua d¹ng tiÕt kiÖm tµi chÝnh, t¨ng tiÒn göi ng©n hµng, cÇn khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng trung gian thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ “ më réng nguån vèn” b»ng viÖc ¸p dông l·o suÊt (+), thùc hiÖn triÖt ®Ó nguyªn t¾c “vay ®Ó cho vay”. C¸c NHTM chØ t×m ®Õn nguån tiÒn trung ­¬ng trong tr­êng hîp ph¶i t¸i chiÕt khÊu. c.Thay chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thô ®éng phôc vô b»ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chñ ®éng ®iÒu khiÓn TÝn dông vµ l·i suÊt kh«ng ph¶i lµ nh÷ng c«ng cô “phôc vô” ®¬n gi¶n vµ thô ®éng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp víi bÊt cø gi¸ nµo nh­ mét thø cÊp ph¸t ng©n s¸ch, trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, kh«ng ®­îc toµn quyÒn lùa chän ng©n hµng. Nh­ng ®Õn l­ît m×nh, ng©n hµng cã quyÒn chñ ®éng lùa chän kh¸ch hµng lµm ¨n cã hiÖu qu¶ ®Ó ®Çu t­, kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ. NghÜa lµ ph¶i chuyÓn tõ mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thô ®éng sang mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tÝch cùc trong ®ã ng©n hµng ®­îc chñ ®éng ®iÒu tiÕt. d.Tæ chøc thÞ tr­êng vèn: tû lÖ gi÷a “tiªu ®éng s¶n” (M3)/GNP gäi lµ “ ®é s©u tµi chÝnh ”. §é s©u tµi chÝnh cµng lín møc huy ®éng vèn cµng cao dÉn ®Õn thÞ tr­êng vèn trung h¹n vµ dµi h¹n phong phó, t¹o tiÒn ®Ò cho thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp ra ®êi. 3. ChÝnh s¸ch ngo¹i hèi §Ó æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn quèc gia, NHTW thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô giao dÞch vÒ vÊn ®Ò tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ ®èi ngo¹i trªn c¸c ph­¬ng diÖn sau: Qu¶n lý ngo¹i hèi LËp vµ theo dâi diÔn biÕn cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ Thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô hèi ®o¸i, tæ chøc vµ ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ngo¹i tÖ vµ thÞ tr­êng hèi ®o¸i X©y dùng vµ thèng nhÊt qu¶n lý quü dù tr÷ ngo¹i hèi cña ®Êt n­íc TiÕn hµnh kinh doanh ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng quèc tÕ PhÊn ®Êu æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ c¶ trong n­íc Quan hÖ víi NHTW kh¸c, víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh-tiÒn tÖ quèc tÕ nh»m t×m kiÕm nguån tµi trî n­íc ngoµi cã ®iÒu kiÖn ­u ®·i, khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ thu hót kiÒu hèi Tæ chøc qu¶n lý nî n­íc ngoµi. a.ChÝnh s¸ch hèi ®o¸i: NhiÒu n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®éc quyÒn hèi ®o¸i cÊm l­u th«ng tiÒn n­íc ngoµi trªn ®Êt n­íc m×nh, chÝnh s¸ch ngo¹i hèi h­íng vµo viÖc ng¨n chÆn viÖc tÝch tr÷ ngo¹i hèi r¶i r¸c trong c¸c ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n, qu¶n lý mua vµ b¸n ngo¹i tÖ, thu hót c¸c nguån ngo¹i tÖ vµo NHTW. §©y lµ chÝnh s¸ch mua ®øt b¸n ®o¹n chø kh«ng ph¶i cho phÐp c¸c tæ chøc d©n sù vµ ng­êi c­ tró ®­äc cÊt gi÷ ngo¹i tÖ trªn tµi kho¶n më ë c¸c ng©n hµng. Bëi v× ®iÒu nµy chØ cã lîi cho n­íc ph¸t hµnh sè ngo¹i tÖ ®ã. Nhê ph¸t hµnh tiÒn hä ®· thu vÒ khèi l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ ch­a bÞ ®ßi nînh­ mét kho¶n tÝn dông tù nguyÖn kh«ng tr¶ l·i suÊt. VÒ phÝa c¸c ng©n hµng trong n­íc, nÕu huy ®éng tiÒn göi kh«ng kú h¹n hoÆc ng¾n h¹n th× kh«ng thÓ sö dông ®­îc nhiÒu sè ngo¹i tÖ ®ã. TÊt yÕu hä ph¶i ®em göi ng©n hµng n­íc ngoµi ®Ó s½n sµng ®¸p øng nhu cÇu rót ra cña kh¸ch hµng vµ t×m kiÕm chót l·i dÓ bï ®¾p l·i suÊt tiÒn göi ®· huy ®éng vµo viÖc vµ huy ®éng ngo¹i tÖ dµi h¹n l¹i lµ vÊn ®Ò kh¸c. b.Dù tr÷ ngo¹i hèi: mçi n­íc ®Òu cã dù tr÷ ngo¹i hèi, tuú theo kh¶ n¨ng nÒn kinh tÕ n­íc ®ã. Dù tr÷ ngo¹i hèi phôc vô cho nhu cÇu thanh to¸n quèc tÕ vµ ®iÒu chØnh khèi l­îng tiÒn tÖ trong nuøc. NHTW mua vµ gia t¨ng dù tr÷ ngo¹i hèi sÏ lµm t¨ng khèi l­îng tiÒn tÖ. Ng­îc l¹i khi NHTW b¸n ngo¹i tÖ ra, gi¶m dù tr÷ ngo¹i hèi th× còng ®ång thêi lµm gi¶m khèi tiÒn tÖ. Qua viÖc mua b¸n ngo¹i hèi, NHTW thùc hiÖn can thiÖp thÞ tr­êng, chñ ®éng t¸c ®éng tû gi¸ hèi ®o¸i theo chiÒu h­íng mong muèn. c.ThÞ tr­êng hèi ®o¸i: thÞ tr­êng hèi ®o¸i lµ n¬i mua b¸n ngo¹i tÖ. Quy m« cña nã phô thuéc vµo quy m« ph¸t triÓn kinh tÕ vµ cung cÇu ngo¹i tÖ cña ®Êt n­íc. Tr×nh ®é tæ chøc thÞ tr­êng hèi ®o¸i hoµn h¶o hay kh«ng tr­íc hÕt phô thuéc vµo chÝnh s¸ch hèi ®o¸i vµ ®iÒu kiÖn kü thuËt cho phÐp. Tr­íc khi h×nh thµnh thÞ tr­êng hèi ®o¸i hoµn chØnh, NHTW ph¶i chñ tr­¬ng lËp mét thÞ tr­êng qu¸ ®é lµ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. d.Tû gi¸ hèi ®o¸i: tû gi¸ hèi ®o¸i lµ t­¬ng quan søc mua gi÷a néi tÖ víi ngo¹i tÖ. Nã võa ph¶n ¸nh søc mua cña néi tÖ vµ võa biÓu hiÖn cña quan hÖ cung cÇu ngo¹i tÖ, t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn xuÊt nhËp khÈu vµ s¶n xuÊt kinh doanh trong n­íc. ChÝnh s¸ch tû gi¸ t¸c ®éng mét c¸ch nh¹y bÐn vµ hÕt søc c«ng ph¹t ®èi víi s¶n xuÊt, xuÊt nhËp khÈu, t×nh tr¹ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, thu hót vèn ®Çu t­, dù tr÷ ngo¹i tÖ cña ®Êt n­íc. NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i qu¸ thÊp (®èi víi ngo¹i tÖ) sÏ khuyÕn khÝch nhËp khÈu, g©y bÊt lîi cho xuÊt khÈu v× hµng xuÊt khÈu t­¬ng ®èi ®¾t, khã b¸n ra n­íc ngoµi, g©y trë ng¹i cho ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, bÊt lîi cho viÖc chuyÓn dÞch ngo¹i tÖ tõ n­íc ngoµi vµo trong n­íc, dù tr÷ ngo¹i tÖ dÔ bÞ xãi mßn. NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i qu¸ cao (®èi víi ngo¹i tÖ) sÏ bÊt lîi cho nhËp khÈu, nh­ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu v× lµm cho hµng nhËp khÈu rÎ h¬n, hµng xuÊt khÈu ®¾t h¬n, dÔ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, dÔ t×m thÞ tr­êng tiªu thô, kÝch thÝch chuyÓn dÞch vµo trong n­íc, dù tr÷ ngo¹i tÖ cã c¬ héi gia t¨ng. e.BiÖn ph¸p qu¶n lý vµ æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i: Cã hai c¸ch vËn hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i: Tû gi¸ cao hay thÊp do NHTW Ên ®Þnh Tû gi¸ th¶ næi do cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng chi phèi, NHTW hoµn toµn kh«ng can thiÖp. Do tÇm quan träng cña nã nªn ng­êi ta hÕt søc quan t©m vµ dïng nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i nh­: Thùc hiÖn chÝnh s¸ch thÆng d­ hay tèi thiÓu lµ th¨ng b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ b»ng c¸ch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, sö dông tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån ngo¹i tÖ KiÓm so¸t vµ h¹ thÊp tû lÖ l¹m ph¸t ®Ó æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ n©ng cao søc mua ®èi néi cña ®ång tiÒn, t¹o sù t¸c ®éng ng­îc l¹i ®èi víi tû gi¸ hèi ®o¸i Cã chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông thÝch hîp ®Ó thu hót c¸c kho¶n tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ kÓ c¶ b»ng nguån ngo¹i tÖ tõ ngoµi vµo, ®ång thêi h¹n chÕ viÖc s¨n lïng ngo¹i tÖ vµ vµng b¹c T¹o quü dù tr÷ ngo¹i hèi ®Ó can thiÖp thÞ tr­êng hèi ®o¸i khi cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t kh«ng thÓ khèng chÕ ®­îc th× tû gi¸ tr­ît dÇn h¬n lµ tung hÕt dù tr÷ ngo¹i tÖ ra can thiÖp. 4. ChÝnh s¸ch ®èi víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW muèn cã t¸c dông mong muèn cÇn xö lý mèi t­¬ng quan cña nã víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tr­íc hÕt lµ chÝnh s¸ch thu vµ chi cña ng©n s¸ch. Tuú theo t×nh tr¹ng ng©n s¸ch cã c©n b»ng hay kh«ng sÏ ¶nh h­ëng tÝch cùc hay tiªu cùc víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau ®èi víi l­u th«ng tiÒn tÖ. a.Tr­êng hîp ng©n s¸ch c©n b»ng: Khi ChÝnh phñ thu thuÕ tøc lµ ®· lÊy ra khái l­u th«ng mét l­îng tiÒn nµo ®ã, chØ sè tiÒn Êy vµo guång m¸y kinh tÕ. Khèi l­îng tiÒn tÖ kh«ng thay ®æi v× nã ®­îc t¨ng gi¶m mét ng¹ch sè nh­ nhau. Tuy nhiªn nã cã thÓ lµm thay ®æi kÕt cÊu tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm. Trong khi ®ã ChÝnh phñ ph¶i dïng sè tiÒn thuÕ thu ®­îc ®Ó cÊp ph¸t cho nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thÊp th× sè tiªu thô chung l¹i gia t¨ng, sè ®Çu t­ gi¶m vµ kÕt qu¶ lµ cã kh¶ n¨ng lµm t¨ng dÇn gi¸ c¶. NÕu Nhµ n­íc dïng sè chi ng©n s¸ch nµy ®Ó ®Çu t­ th× sè ®Çu t­ t­ nh©n gi¶m trong khi ®Çu t­ Nhµ n­íc t¨ng lªn, ®Çu t­ chung kh«ng ®æi, cho nªn: NÕu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m chèng l¹m ph¸t, ng©n s¸ch th¨ng b»ng vÉn cã thÓ t¸c dông ng­îc l¹i víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lµm t¨ng vËt gi¸. Tr­êng hîp chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m chèng suy tho¸i, ng©n s¸ch th¨ng b»ng vÉn cã thÓ dÞch chuyÓn thu nhËp tiÒn tÖ theo h­íng gãp phÇn chèng suy tho¸i b»ng c¸ch lµm t¨ng møc tiªu thô. b.Tr­êng hîp ng©n s¸ch thiÕu hôt: Chªnh lÖch gi÷a thu vµ chi ng©n s¸ch sÏ cã t¸c dông kh¸c nhau ®Õn nÒn kinh tÕ tuú theo c¸ch tµi trî, sè chªnh lÖch Êy cã 4 c¸ch ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch: Vay d©n c­ Vay ë hÖ thèng tÝn dông vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh trong n­íc Vay NHTW Vay n­íc ngoµi. Vay cña NHTW vµ vay cña n­íc ngoµi (b»ng ngo¹i tÖ) sÏ lµm t¨ng nhanh khèi tiÒn tÖ, g©y ¸p lùc l¹m ph¸t tiÒm tµng vÒ sau.Vay cña d©n c­ vµ cña NHTM trong n­íc nguy c¬ lµm t¨ng khèi l­îng tiÒn tÖ nhÑ h¬n. ¸p lùc l¹m ph¸t ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn m¹nh h¬n so víi c¸c n­íc cã thu nhËp cao lµ do c¸c n­íc nµy chñ yÕu sö dông biÖn ph¸p vay NHTW b»ng c¸ch ph¸t hµnh trùc tiÕp vµ nî n­íc ngoµi. Kh«ng cã sù lùa chän nµo tèt h¬n lµ ph¶i phÊn ®Êu thùc hiÖn mét ng©n s¸ch Nhµ n­íc c©n b»ng b»ng nguån thu tõ thuÕ vµ tiÕt kiÖm chi tiªu. Kh«ng nªn béi chi ng©n s¸ch dÓ bï ®¾p chi phÝ hµnh chÝnh mµ tèi thiÓu ng©n s¸ch ph¶i phÊn ®Êu thu ®Ó trang tr¶i c¸c nhu cÇu chi th­êng xuyªn. PhÇn chi x©y dùng h¹ tÇng c¬ së vµ chi ph¸t triÓn nÕu thiÕu th× ph¶i ®­îc tµi trî b»ng c¸ch ph¸t hµnh tÝn phiÕu kho b¹c vµ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ®Ó vay nh©n d©n, vay c¸c NHTM trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ (ng¾n h¹n) vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n (dµi h¹n) hoÆc vay nî n­íc ngoµi theo tiªu chuÈn quèc tÕ, møc béi chi ng©n s¸ch ph¶i vay m­în ®Ó bï ®¾p nÕu chiÕm kho¶ng 2-3% tæng s¶n phÈm quèc néi lµ chÊp nhËn ®­îc. Tuy nhiªn kh«ng nªn coi kho¶n vay cña Nhµ n­íc lµ nguån thu phô thªm mµ ®ã chØ lµ bï ®¾p béi chi. c.Tr­êng hîp ng©n s¸ch thÆng d­: Trong tr­êng hîp nµy khèi tiÒn tÖ d­ thõa sÏ ®­îc rót bít t¸c ®éng cã lîi cho mèi t­¬ng quan gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu tiÒn tÖ. III. C¸c c«ng cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 1.NghiÖp vô thÞ tr­êng më. NghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ viÖc Ng©n hµng trung ­¬ng mua vµ b¸n c¸c chøng kho¸n cã gi¸, mµ chñ yÕu lµ tÝn phiÕu kho b¹c nhµ n­íc, nh»m lµm thay ®æi l­îng tiÒn cung øng. Ng©n hµng trung ­¬ng mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng sÏ lµm thay ®æi c¬ sè tiÒn tÖ(tiÒn ®ang l­u hµnh ngoµi hÖ thèng ng©n hµng vµ tiÒn dù tr÷ trong hÖ thèng ng©n hµng). §ã lµ nguån gèc chÝnh g©y nªn sù biÕn ®éng trong cung øng tiÒn tÖ. Khi NHTW mua chøng kho¸n, lµm t¨ng c¬ sè tiÒn tÖ, qua ®ã lµm t¨ng l­îng tiÒn cung øng. Khi NHTW b¸n chøng kho¸n, thu hÑp c¬ sè tiÒn tÖ, qua ®ã lµm gi¶m l­îng tiÒn cung øng. ThÞ tr­êng më lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña NHTW trong viÖc ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng, bëi nh÷ng ­u thÕ vèn cã cña nã: NHTW cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc hoµn toµn l­îng nghiÖp vô thÞ tr­êng tù do. Linh ho¹t vµ chÝnh x¸c, cã thÓ ®­îc sö dông ë bÊt cø møc ®é nµo, ®iÒu chØnh mét l­îng tiÒn cung øng lín hay nhá. NHTW ®Ô dµng ®¶o ng­îc l¹i t×nh thÕ cña m×nh Thùc hiÖn nhanh chãng, Ýt tèn kÐm vÒ chi phÝ vµ thêi gian. 2. ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu. ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu lµ c«ng cô cña NHTW trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, b»ng c¸ch cho vay t¸i cÊp vèn cho c¸c ng©n hµng kinh doanh. Khi NHTW cho vay c¸c ng©n hµng kinh doanh lµm t¨ng thªm tiÒn dù tr÷ cho hÖ thèng ng©n hµng, tõ ®ã lµm t¨ng thªm l­îng tiÒn cung øng. NHTW kiÓm so¸t c«ng cô nµy chñ yÕu b»ng c¸ch t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ kho¶n vay(l·i suÊt cho vay t¸i chiÕt khÊu). Khi NHTW n©ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, tøc lµm cho gi¸ c¶ cña kho¶n vay t¨ng, h¹n chÕ cho vay c¸c ng©n hµng kinh doanh, lµm cho kh¶ n¨ng cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ cña c¸c ng©n hµng kinh doanh gi¶m xuèng, l­îng tiÒn cung øng gi¶m. Ng­îc l¹i, khi NHTW gi¶m l·i suÊt cho vay t¸i chiÕt khÊu, gi¸ c¶ cña kho¶n vay rÎ h¬n, khuyÕn khÝch cho vay c¸c ng©n hµng kinh doanh, lµm cho kh¶ n¨ng cho vay cña ng©n hµng kinh doanh ®èi víi nÒn kinh tÕ t¨ng lªn, l­îng tiÒn cung øng t¨ng lªn. ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu lµ mét c«ng cô rÊt quan träng trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cu¶ NHTW. Nã kh«ng chØ ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng, mµ cßn ®Ó thùc hiÖn vai trß ng­êi cho vay cuèi cïng ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông vµ t¸c ®éng ®Õn viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­ ®èi víi nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, víi c«ng cô nµy NHTW th­êng bÞ ®éng trong viÖc ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng. Bëi v×, NHTW chØ cã thÓ thay ®æi l·i suÊt chiÕt khÊu nh­ng kh«ng thÓ b¾t buéc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i vay chiÕt khÊu ë NHTW. 3. Dù tr÷ b¾t buéc. Dù tr÷ b¾t buéc lµ sè tiÒn mµ c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i gi÷ l¹i, mµ kh«ng ®­îc dïng ®Ó cho vay hoÆc ®Çu t­, møc dù tr÷ nµy do NHTW qui ®Þnh vµ b»ng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi tæng sè tiÒn göi cña kh¸ch hµng t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông. ChÕ ®é dù tr÷ b¾t buéc ë c¸c n­íc kh¸c nhau, ë c¸c thêi kú kh¸c nhau th× cã thÓ kh¸c nhau. Song nh×n chung, dù tr÷ b¾t buéc ®Òu mang tÝnh ph¸p luËt, ®­îc göi ë NHTW vµ kh«ng ®­îc h­ëng l·i. NHTW sö dông dù tr÷ b¾t buéc ®Ó t¸c ®éng ®Õn l­îng tiÒn cung øng trªn hai ph­¬ng diÖn: Thø nhÊt, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc t¸c ®éng ®Õn c¬ chÕ t¹o tiÒn göi cña c¸c NHTM. Theo thuyÕt t¹o tiÒn. Do vËy, nÕu NHTW quyÕt ®Þnh t¨ng hoÆc gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc sÏ lµm cho hÖ sè t¹o tiÒn thu hÑp hoÆc t¨ng lªn. Thø hai, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt cho vay cña hÖ thèng NHTM. Khi møc dù tr÷ t¨ng lªn, dßi hái c¸c NHTM ph¶i t¨ng l·i suÊt cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ, gi¸ c¸c kho¶n vay ®¾t h¬n, kh¶ n¨ng cho vay c¸c NHTM gi¶m xuèng vµ theo ®ã l­îng tiÒn cung øng còng gi¶m xuèng. Ng­îc l¹i, khi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc gi¶m xuèng, c¸c NHTM cã c¬ héi gi¶m l·i suÊt cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ, gi¸ c¸c kho¶n vay rÎ h¬n, t¨ng kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c NHTM vµ theo ®ã l­îng tiÒn cung øng t¨ng lªn. 4. KiÓm so¸t h¹n møc tÝn dông. H¹n møc tÝn dông ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së chØ tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ chØ tiªu l¹m ph¸t dô kiÕn hµng n¨m, ngoµi ra cßn dùa vµo mét sè tÝn hiÖu thÞ tr­êng kh¸c: tû lÖ thÊt nghiÖp, tû gi¸, th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc, tèc ®é l­u th«ng tiÒn tÖ... Trªn c¬ së ®ã, h¹n møc tÝn dông ®­îc ph©n bæ cho c¸c NHTM cho tõng thêi kú phï hîp víi môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §Ó h¹n chÕ viÖc t¹o tiÒn qu¸ møc cña NHTM lµm t¨ng tæng khèi l­îng tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ, NHTW qui ®Þnh h¹n møc tÝn dông tèi ®a cho tõng NHTM. Trong phÇn lín c¸c tr­êng hîp, nh÷ng h¹n møc riªng nµy ®­îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo tû träng cho vay cña nã trong qu¸ khø so víi tæng møc cho vay cña hÖ thèng ng©n hµng. NHTM chØ ®­îc cÊp tÝn dông cho nÒn kinh tÕ tèi ®a b»ng h¹n møc tÝn dông ®­îc qui ®Þnh. H¹n møc tÝn dông ®­îc NHTW sö dông nh­ mét c«ng cô quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, khi mµ c¸c c«ng cô truyÒn thèng kÐm hiÖu qu¶. Tuy nhiªn, khèng chÕ h¹n møc tÝn dông cã thÓ lµm cho l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng lªn, lµm gi¶m c¹nh tranh gi÷a c¸c NHTM , lµm lÖch l¹c c¬ cÊu ®Çu t­ cña c¸c NHTM, lµm ph¸t sinh c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh”ngÇm” ngoµi sù kiÓm so¸t cña NHTW, g©y khã kh¨n vÒ vèn cho c¸c doanh nghiÖp nhá... 5. Qu¶n lý l·i suÊt cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Khi sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW(thÞ tr­êng më, chiÕt khÊu, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, h¹n møc tÝn dông) ®Òu cã t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM ®èi víi nÒn kinh tÕ. Trong ®ã, ®Æc biÖt lµ l·i suÊt chiÕt khÊu cña NHTW t¸c ®éng m¹nh ®Õn l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM. Song, khi c¸c c«ng cô trªn ®©y ho¹t ®éng ch­a cã hiÖu qu¶, th× NHTW cã thÓ trùc tiÕp qui ®Þnh khung l·i suÊt hoÆc trÇn l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM. §Ó tr¸nh rñi ro, b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c ng©n hµng, NHTW th­êng qui ®Þnh møc l·i suÊt “sµn” tèi ®a cho tiÒn göi vµ l·i suÊt “trÇn” tèi thiÓu cho tiÒn vay. NÕu nh»m b¶o ®¶m quyÒn lîi cho kh¸ch hµng cña NHTM, th× NHTW th­êng qui ®Þnh ng­îc l¹i: møc l·i suÊt tèi thiÓucho tiÒn göi vµ møc tèi ®a cho tiÒn vay. NHTW muèn kiÓm so¸t ®­îc l·i suÊt, bëi v× l·i suÊt cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­, qua ®ã t¸c ®éng vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¸ c¶. Tuy nhiªn, kiÓm so¸t l·i suÊt cña c¸c NHTM sÏ triÖt tiªu c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña nã. HiÖn nay c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn ®· vµ ®ang chuyÓn sang qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ng©n hµng. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc chuyÓn tõ c«ng cô ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp: ViÖc sö dông c«ng cô trùc tiÕp trong 10 n¨m qua ( tõ 1990-1999 ) ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ tû lÖ l¹m ph¸t d­íi mét ch÷ sè cïng víi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ trung b×nh 8,6%/n¨m. Nh­ vËy viÖc sö dông c«ng cô trùc tiÕp lµ hoµn toµn cô thÓ trong thêi gian qua. Tuy nhiªn tr­íc xu thÕ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ sau 10 n¨m sö dông c«ng cô trùc tiÕp ®· béc lé mét sè h¹n chÕ: a.NHTW kh«ng cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t c¸c sù biÕn ®éng sè d­ dù tr÷ cña NHTM. §©y lµ mét trong c¨n cø quan träng ®Ó cã thÓ sö dông c¬ chÕ ®iÒu chØnh gi¸n tiÕp. V× sè d­ dù tr÷ qu¸ møc nµy phô thuéc vµo mèi quan hÖ cña nã víi chñ thÓ phi ng©n hµng, do ®ã kh¶ n¨ng cËp nhËt th«ng tin ®èi víi NHTW lµ rÊt khã kh¨n lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ dù b¸o chÝnh x¸c sù biÕn ®éng møc dù tr÷ cña hÖ thèng ng©n hµng. b.Mèi liªn hÖ gi÷a l­îng tiÒn c¬ së vµ tæng l­îng tiÒn cung øng lµ rÊt khã dù ®o¸n do sù biÕn ®éng bÊt th­êng cña c¶ c¬ sè tiÒn vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn hÖ sè t¹o tiÒn. c.HÖ thèng thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a thËt sù ph¸t triÓn. d.C¸c c«ng cô trùc tiÕp kh«ng cho phÐp ng©n hµng trung ­¬ng ®iÒu chØnh mét c¸ch linh ho¹t vèn kh¶ dông trong ®iÒu kiÖn d­ thõa. Ngoµi c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc, NHTW kh«ng cã c¸ch nµo hÊp thô sè vèn mét c¸ch chñ ®éng g©y cho NHTM mét ¸p lùc m¹nh mÏ vÒ chi phÝ vèn. e.C«ng cô trùc tiÕp ngµy cµng tá ra thiÕu chñ ®éng trong ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng. Nh­ chóng ta ®· biÕt trong hai n¨m 1998-1999 khi trÇn l·i suÊt gi¶m th× gi¸ c¶ vµ l·i suÊt kh«ng nh÷ng t¨ng mµ l¹i gi¶m. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng chñ ®éng ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng nµy vµ tá ra kÐm hiÖu qu¶. f.HiÖu lùc t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bÞ h¹n chÕ v× kh«ng lîi dông ®­îc c¸c kªnh dÉn truyÒn ®a d¹ng qua l·i suÊt, tÝn dông, thÞ tr­êng tµi chÝnh víi nh÷ng ¶nh h­ëng qua gi¸ tr¸i phiÕu, cæ phiÕu vµ ngo¹i tÖ. Nh­ vËy, viÖc sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp t¹m thêi cã hiÖu qu¶ trong viÖc kiÓm so¸t sù më réng tÝn dông ®Æc biÖt ë nh÷ng n­íc cã hÖ thèng ng©n hµng th« s¬ vµ tÝnh c¹nh tranh yÕu. Tuy nhiªn chóng lµm cho c¸c NHTW chÞu mét g¸nh nÆng hµnh chÝnh h¹n chÕ c¹nh tranh do ®ã c¶n trë sù t¨ng tr­ëng trong khu vùc t­ nh©n. MÆt kh¸c, c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp l¹i cã hiÖu qu¶ vµ linh ho¹t h¬n b»ng c¸ch lo¹i bá nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng cô trùc tiÕp, nã t¨ng c­êng cho qu¸ tr×nh trung gian cho phÐp ph¸t triÓn s©u réng thÞ tr­êng tµi chÝnh linh ho¹t h¬n tr­íc c¸c có sèc ngo¹i sinh, sai lÇm chÝnh s¸ch. Nh­ vËy, xu thÕ gi¶m dÇn tÝnh trùc tiÕp cøng nh¾c vµ Ýt hiÖu qu¶ sang ph¸t huy tÝnh gi¸n tiÕp linh ho¹t thÝch hîp vµ ®ång bé víi mét sè c«ng cô lµ tÝnh kh¸ch quan tÊt yÕu. §iÒu kiÖn chuyÓn ®æi tõ c«ng cô trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp: ë ViÖt Nam hiÖn nay do sù kÐm hiÖu qu¶ trong viÖc kiÓm so¸t l­îng tiÒn b»ng c«ng cô trùc tiÕp nªn chuyÓn sang c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp lµ hÕt søc cÇn thiÕt. V× ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay c¸ch tèt nhÊt lµ chuyÓn sang mét c¸ch dÇn dÇn khi thÞ tr­êng tµi chÝnh ch­a v÷ng m¹nh, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ch­a cao. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang dÇn ph¸t triÓn, thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®ang ®­îc hoµn thiÖn cïng víi sù ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n liªn ng©n hµng, ngµy cµng cã nhiÒu c¸c c«ng ty tham gia niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Nhµ n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ më ®ang thu hót ®­îc sù ®Çu t­ cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng trong khu vùc tµi chÝnh lµm cho c¸c nç lùc më réng hÖ thèng tµi chÝnh nhiÒu h¬n t¹o ®iÒu kiÖn cho c¹nh tranh lµnh m¹nh, m¹nh mÏ lµ mét phÇn quan träng trong viÖc chuyÓn sang ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn b»ng c«ng cô gi¸n tiÕp. Nh­ng kinh nghiÖm ë mét sè n­íc cho thÊy r»ng viÖc lùa chän chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cßn tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng n­íc. ViÖc sö dông c«ng cô gi¸n tiÕp sÏ lµ kh«ng kh¶ thi trong ®iÒu kiÖn nÒn tµi chÝnh n­íc ta cßn kÐm ph¸t triÓn vµ vèn cßn h¹n chÕ. Nh­ng trong nh÷ng n¨m qua nÒn kinh tÕ ViÖt Nam t¨ng tr­ëng víi tèc ®é t­¬ng ®èi cao, ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam nhiÒu h¬n, tû lÖ l¹m ph¸t gi¶m, nhËp siªu gi¶m t¨ng suÊt khÈu. Ngµy cµng cã nhiÒu kªnh dÉn vèn, nÒn kinh tÕ ®· ®ñ tiÒm n¨ng ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn trùc tiÕp sang ®iÒu tiÕt gi¸n tiÕp. IV. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam. 1.ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam. Vµo nh÷ng n¨m ®Çu thêi kú ®æi míi (1986-1990), nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ch­a thùc sù héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi vµ ®ang ph¶i vËt lén víi n¹n l¹m ph¸t phi m·. Môc tiªu lóc ®ã lµ ®Èy lïi, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, t×m lèi tho¸t ra khái t×nh tr¹ng tr× trÖ, suy tho¸i bëi khñng ho¶ng kinh tÕ kÐo dµi. Bªn c¹nh mét sè gi¶i ph¸p t×nh thÕ chèng l¹m ph¸t h÷u hiÖu, næi lªn hai ®iÓm ®¸ng l­u ý lµ m¹nh d¹n n©ng l·i suÊt tiÒn göi ng©n hµng lªn ë møc siªu cao ®Ó thu hót tiÒn cung øng vÒ ng©n hµng, ®ång thêi tõng b­íc th¶ næi tû gi¸ hèi ®o¸i ( VND/USD ) nh»m t¹o lËp quan hÖ cung-cÇu ngo¹i tÖ. Thùc tÕ cho thÊy thµnh qu¶ l¹m ph¸t chØ lµ tøc thêi, nÕu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thiÕu tÝch cùc linh ho¹t. Mét néi dung hÕt søc quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ vÊn ®Ò b¶o ®¶m c¸c nguån tÝch luü, tiÕt kiÖm nguån vèn nhµn rçi kh¸c trong nÒn kinh tÕ ®Ó khai th¸c huy ®éng tèi ®a vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån vèn trong vµ ngoµi n­íc ®Ó hç trî ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®­îc hÕt søc coi träng. ChiÕn l­îc huy ®éng vèn qua hÖ thèng ng©n hµng ®­îc ph¸t ®éng m¹nh mÏ liªn tôc suèt thêi kú 1993-1997. Ph­¬ng ch©m h¹n chÕ, gi¶m thiÓu dÇn cung øng tiÒn c¬ b¶n qua kªnh tÝn dông buéc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i ®i vay ®Ó cho vay, lµm tèt vai trß c¸c trung gian tµi chÝnh cña nÒn kinh tÕ. C¸c h×nh thøc huy ®éng vèn còng ®­îc ®a d¹ng, c¬ cÊu l¹i hîp lý h¬n nh»m ®¸p øng yªu cÇu ®Çu t­ trung vµ dµi h¹n. Bªn c¹nh ®ã NHTW vµ mét sè NHTM còng lÇn l­ît khai th«ng ®­îc quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ ( IMB, WB, ADB ) vµ c¸c NHTM lín trªn thÕ giíi ®Ó vay vèn, hïn vèn liªn doanh phôc vô ®Çu t­ ph¸t triÓn, tµi trî ®Çu t­ xuÊt nhËp khÈu, thanh to¸n quèc tÕ. Huy ®éng vèn ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng tÝch cùc hç trî thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kÓ tõ cuèi n¨m 1993 khi NHTW tæ chøc h×nh thµnh ®­îc thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng vµ sau ®ã gÇn mét n¨m lµ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. C¸c NHTM, tæ chøc tÝn dông cã ®iÒu kiÖn lµm quen víi c¬ chÕ tù ®iÒu hoµ vèn víi nhau, n©ng cao hiÖu suÊt vèn, kh¶ n¨ng trong toµn hÖ thèng, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊtnhu cÇu t¸i cÊp vèn tõ NHTW. Phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh®Õn th¸ng 6-1995, NHTW chÝnh thøc tæ chøc ®Êu gi¸ tÝn phiÕu kho b¹c, t¹o thªm c«ng cô huy ®éng vèn míi trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, ®ång thêi gãp phÇn lµnh m¹nh ho¸ ng©n s¸ch. Bªn c¹nh ®ã ho¹t ®éng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu kho b¹c hay c«ng tr¸i ChÝnh phñ diÔn ra kh¸ th­êng xuyªn bæ sung t¨ng thªm bé phËn lín nguån ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ. Trªn c¬ së nguån vèn huy ®éng kh¸ dåi dµo, tÝn dông ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ còng liªn tôc gia t¨ng m¹nh mÏ ®ång thêi chuyÓn tõ cho vay chñ yÕu ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh sang cho vay mäi thµnh phÇn kinh tÕ. C¬ cÊu tÝn dông ®æi míi theo h­íng t¨ng c­êng ®Çu t­ cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt, dÞch vô; chuyÓn tõ cho vay ng¾n h¹n lµ chñ yÕu sang cho vay trung, dµi h¹n vµ tham gia mét phÇn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n. C¸c NHTM, c¸c quü tÝn dông nh©n d©n më réng cho vay hé n«ng d©n, cho vay t¹o viÖc lµm, cho vay xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, cho vay hç trî x©y dùng nhµ ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i... ViÖc huy ®éng c¸c nguån vèn nhµn rçi vµo ng©n hµng vµ cung øng tÝn dông ngµy cµng nhiÒu ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh tiÒn tÖ ho¸ vÒ kinh tÕ. Bªn c¹nh cung øng tiÒn tÖ cho kinh tÕ th«ng qua con ®­êng tÝn dông, hµng n¨m ng©n hµng trung ­¬ng cßn ph¶i bæ sung mét phÇn tiÒn cung øng khi chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ rßng kÕt d­ nh»m phôc vô môc tiªu æn ®Þnh søc mua ®èi víi ®ång tiÒn ViÖt Nam. MÆt kh¸c, vÒ c¬ b¶n viÖc ph¸t hµnh tiÒn cho vay bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch cña trung ­¬ng ®­îc chÊm døt tõ cuèi n¨m 1994. KÕt qu¶ lµ tèc ®é t¨ng tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n (M2) hµng n¨m nh×n chung æn ®Þnh, phï hîp víi c¸c ®éng th¸i t¨ng tr­ëng vµ l¹m ph¸t. 2.C¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ®­îc sö dông trong thêi gian võa qua t¹i ViÖt Nam a.Dù tr÷ b¾t buéc ë ViÖt Nam Nh­ chóng ta ®· biÕt, dù tr÷ b¾t buéc lµ c«ng cô quan träng nhÊt thuéc tÇm chiÕn l­îc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Mét tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc hîp lysex lµm cho c¸c NHTM cã thÓ thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng t¹o tiÒn vµ h¹n chÕ ®­îc kh¶ n¨ng t¹o tiÒn khi cÇn thiÕt. Thùc tÕ cho thÊy quèc gia nµo sö dông tèt c«ng cô nµy th× sÏ cã thÓ ®iÒu tiÕt ®­îc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ chu kú ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ kiÓm so¸t ®­îc l¹m ph¸t. ë n­íc ta, c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®­îc chÝnh thøc sö dông tõ n¨m 1989. Tõ ®ã ®Õn nay, c«ng cô nµy ®ãng vai trß rÊt quan träng trong viÖc lµm t¨ng, gi¶m hÖ sè t¹o tiÒn, kiÓm so¸t tèc ®ä t¨ng tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n vµ ¸p lùc t¨ng gi¸ cña nÒn kinh tÕ. T¹i ®iÒu 45 Ph¸p lÖnh ng©n hµng, Nhµ n­íc quy ®Þnh “ tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc Ýt nhÊt ë møc 10% vµ nhiÒu nhÊt ë møc 35% ”. Trong mét thêi gian dµi, tû lÖ 10% (trong ®ã theo quy ®Þnh 70% göi t¹i NHNN vµ 30% d­íi d¹ng tiÒn mÆt vµ ng©n phiÕu thanh to¸n t¹i c¸c NHTM) ®­îc æn ®Þnh mét c¸ch cè ®Þnh dï chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· tr¶i qua nhiÒu thêi kú, víi c¸c chñ tr­¬ng th¾t chÆt, níi láng kh¸c nhau. Nh­ vËy, viÖc thùc hiÖn b¬m tiÒn vµo l­u th«ng lu«n ®­îc thùc hiÖn theo nh÷ng dù kiÕn nhÊt ®Þnh mµ kh«ng hÒ tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ. §Õn ®Çu n¨m 1994, ng©n hµng Nhµ n­íc cã sù thay ®æi trong quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc (®èi víi tiÒn göi kh«ng kú h¹n lµ 13% vµ víi tiÒn göi cã kú h¹n lµ 7%) nh­ng vÉn lµ ®Ó ¸p dông trong nhiÒu n¨m. Mµ thùc tÕ ®· chøng minh viÖc thùc hiÖn tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ph¶i th­êng xuyªn thay ®æi phï hîp víi yªu cÇu cña viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th× c«ng cô nµy míi cã ý nghÜa. Ngoµi ra khi tæ chøc thùc hiÖn c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc th× theo nguyªn t¾c viÖc trÝch ký quü dù tr÷ ®Æc biÖt ph¶i ®­îc thùc hiÖn hµng ngµy, ph¶i n¾m ®­îc sè d­ tiÒn göi hµng ngµy nh­ng trªn thùc tÕ ë n­íc ta vÉn thùc hiÖn theo ®Þnh kú nöa th¸ng. §iÒu nµy còng gãp phÇn lµm gi¶m tÝnh chÊt nh¹y c¶m cña c«ng cô nµy. Nh­ vËy ë ViÖt Nam c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc thùc sù ch­a ®­îc sö dông linh ho¹t, nh¹y bÐn nªn ®· h¹n chÕ c¸c chøc n¨ng vèn cã cña nã. Tõ n¨m 1999 ®Õn nay, ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®· gi¶m tõ 10% xuèng 5%trong n¨m 2000 ®èi víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh. §èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn n«ng th«n, quü tÝn dông trung ­¬ng, quü tÝn dông khu vùc tû lÖ nµy lµ 1%. Cßn c¸c NHNN&PTNT tû lÖ nµy gi¶m xuèng møc 3%. ViÖc h¹ thÊp tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc trªn ®· gãp phÇn lµm gi¶m ®­îc chi phÝ ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, t¹o cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i linh ho¹t nguån vèn kh¶ dông cña m×nh, t¹o thªm c¬ héi ®Çu t­ vèn cã hiÖu qu¶. b.L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lµ mét c«ng cô quan träng vµ ®­îc sö dông kh¸ hiÖu qu¶ ë nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Do vËy, ngµy nay, ngay sau khi c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng (tõ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp lªn hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp), c«ng cô l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu ®· ®­îc Nhµ n­íc ta chÝnh thøc ®­a vµo sö dông t¹i ®iÒu 41 vµ 43 ph¸p lÖnh ng©n hµng. Nh­ng thùc tÕ lóc nµy ViÖt Nam ®ang ë trong giai ®o¹n ®Çu cña kinh tÕ thÞ tr­êng nªn ch­a cã ®Çy ®ñ c¸c c«ng cô (tr¸i phiÕu, th­¬ng phiÕu...) ®Ó thùc hiÖn c«ng cô l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu. V× thÕ, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· sö dông h×nh thøc cho vay cÇm cè. H×nh thøc nµy ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®em c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ trÞ ®Õn ng©n hµng trung ­¬ng lµm vËt thÕ chÊp ®Ó vay tiÒn. Trong mét thêi gian kh¸ dµi, ®©y ®­îc dïng lµ c«ng cô thay thÕ l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ còng gãp phÇn thóc gióp ng©n hµng trung ­¬ng ®iÒu khiÓn khèi l­îng tÝn dông kh¸ h÷u hiÖu. Tuy nhiªn, khi ¸p dông h×nh thøc cho vay cÇm cè, ng©n hµng trung ­¬ng th­êng ¸p dông tû lÖ l·i suÊt bÞ ®éng, ch¹y theo l·i suÊt cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, chØ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh míi chÞu sù chi phèi cña c«ng cô nµy cßn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn th× hoµn toµn ®øng ngoµi cuéc. HiÖn nay, khi thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña chóng ta ph¸t triÓn h¬n, ®· cã c¸c c«ng cô l­u th«ng: tr¸i phiÕu, th­¬ng phiÕu... th× l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu b¾t ®Çu ®­îc ¸p dông ®Ó chøc n¨ng ®iÒu tiÕt tÊt c¶ l·i suÊt tÝn dông trªn thÞ tr­êng. §iÒu 9 kho¶n 14 LuËt ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh:”l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lµ h×nh thøc l·i suÊt t¸i cÊp ®­îc ¸p dông khi ng©n hµng Nhµ n­íc t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i”. Ngµy 1/7/1997, thèng ®èc ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam quy ®Þnh l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ 1%/th¸ng. VËy ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc lîi 0,1%/th¸ng. §Õn ®Çu n¨m 2000, l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu 0,45%/th¸ng. Tuy nhiªn, do h¹n chÕ cña nÒn kinh tÕ vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ n­íc ta còng nh­ viÖc ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nªn c«ng cô l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu Ýt ¶nh h­ëng ®Õn cung cÇu trªn thÞ tr­êng vèn, ch­a ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ mong muèn trong viÖc thi hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. c.NghiÖp vô thÞ tr­êng më Víi tÇm quan träng cña c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më, ViÖt Nam còng ®· dÇn cã nh÷ng b­íc ®i v÷ng ch¾c trong viÖc hoµn thiÖn nã. TÝnh cho ®Õn nay, nghiÖp vô thÞ tr­êng më cña NHNN ViÖt Nam ®· ho¹t ®éng ®­îc h¬n 2 n¨m vµ còng mét phÇn nµo thÓ hiÖn ®­îc vai trß quan träng cña nã ®èi víi NHNN ViÖt Nam trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTM. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë n­íc ta cßn béc lé nhiÒu h¹n chÕ. Cô thÓ hiÖn t¹i sè l­îng thµnh viªn hiÖn ®ang niªm yÕt trªn thÞ tr­êng vÉn cßn rÊt Ýt, ngoµi ra doanh sè mua b¸n cßn h¹n chÕ trong mçi phiªn giao dÞch; nh×n chung ho¹t ®éng thÞ tr­êng më cßn trÇm lÆng ch­a trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë n­íc ta hiÖn nay. Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ lµ do nghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ nghiÖp vô rÊt míi mÎ ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông ë ViÖt Nam. Ng­êi d©n biÕt qu¸ Ýt vÒ chøng kho¸n vµ c¸c nghiÖp vô thÞ tr­êng më. MÆt kh¸c trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ch­a thùc sù ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng rÊt h¹n chÕ vÒ c¶ chñng lo¹i vµ sè l­îng, th­êng xuyªn diÔn ra t×nh tr¹ng khan hiÕm hµng ho¸ lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­. Ngoµi ra viÖc sö dông tÝn phiÕu kho b¹c trªn thÞ tr­êng thø cÊp ch­a linh ho¹t, c¸c tæ chøc tÝn dông th­êng sö dông c¸c tÝn phiÕu nµy nh­ mét c«ng cô ®Çu t­ h¬n lµ mét c«ng cô cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó ®iÒu tiÕt l­îng vèn kh«ng dåi dµo nguån tiÒn ViÖt nam ®Ó tham gia mua tÝn phiÕu trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp tõ ®ã dÉn ®Õn viÖc kh«ng cã hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng më. Theo sè liÖu cña NHNN cho ®Õn nay cã h¬n 20 tæ chøc tÝn dông ®· ®­îc cÊp giÊy c«ng nhËn thµnh viªn tham gia nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Tõ khi khai tr­¬ng ®Õn th¸ng 12/2000, thÞ tr­êng chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· thùc hiÖn 13 phiªn giao dÞch nghiÖp vô thÞ tr­êng më víi tæng khèi l­îng tÝn phiÕu mua b¸n lµ 1428 tû. Víi nh÷ng con sè cô thÓ ë trªn ta ®· thÊy ®­îc h¹n chÕ trong nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë n­íc ta, vËy ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam sÏ cã gi¶i ph¸p g×? Chóng t«i xin ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p sau ®©y. Tr­íc hÕt NHNN ViÖt Nam nªn xem xÐt kÕ ho¹ch ®Ó tr×nh ChÝnh phñ cho söa ®æi c¸c quy ®Þnh cò, nh»m cho phÐp tÊt c¶ c¸c lo¹i tr¸i phiÕu ®Òu cã thÓ tham gia giao dÞch vµ ®­a cæ phiÕu do c¬ quan tÝn dông Nhµ n­íc ph¸t hµnh vµo thÞ tr­êng më vµ xem xÐt l¹i nh÷ng v¨n b¶n ph¸p quy nh÷ng quy ®Þnh liªn quan ®Õn thÞ tr­êng më nh»m thu hót thªm sè l­îng thµnh viªn tham gia niªm yÕt, Mét mÆt NHNN cÇn cã thªm hµng ho¸ ®Ó t¨ng c­êng vµ hoµn thiÖn c¸c ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më coi ®ã lµ mét ph­¬ng tiÖn quan träng ®Ó qu¶n lý ®èi víi tiÒn tÖ, mÆt kh¸c sÏ më réng ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng. C¸c c¬ quan NHNN ViÖt nam, Bé Tµi chÝnh, Kho b¹c Nhµ n­íc cïng phèi hîp ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¸n ®Êu gi¸ tr¸i phiÕu kho b¹c. Hy väng víi nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp ®· nªu ë trªn, c«ng cô ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn gi¸n tiÕp cña Nhµ n­íc sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n gãp phÇn ®¹t ®­îc môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ trë thµnh mét kªnh huy ®éng vèn ®¾c lùc cña ViÖt Nam. 3.C¸c c«ng cô trùc tiÕp ®­îc sö dông thêi gian qua a.L·i suÊt tÝn dông Tr­íc hÕt chóng ta ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng c«ng cô l·i suÊt tÝn dông lµ mét c«ng cô trùc tiÕp s¾c bÐn trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nh»m gãp phÇn cïng víi c¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®¹t ®­îc môc tiªu cuèi cïng. NHTW lµ c¬ quan duy nhÊt cã quyÒn ®iÒu khiÓn trùc tiÕp l·i suÊt tÝn dông trong nÒn kinh tÕ. Nh÷ng n¨m tr­íc ®©y NHTW ®iÒu hµnh l·i suÊt, c¬ chÕ l·i suÊt “trÇn - sµn”, cã nghÜa lµ giíi h¹n c¸c NHTM kh«ng ®­îc cho vay víi l·i suÊt v­ît møc l·i suÊt cao nhÊt mµ NHTW Ên ®Þnh vµ NHTM kh«ng ®­îc tr¶ l·i suÊt cho ng­êi göi víi møc l·i suÊt thÊp h¬n quy ®Þnh. BiÖn ph¸p nµy nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi vay vµ ng­êi cho vay tr­íc c¸c NHTM. Sau ®ã NHTW ViÖt nam (giai ®o¹n tõ ®Çu n¨m 1996 ®Õn 8/2000) chØ quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay vµ chØ ®¹o møc chªnh lÖnh gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt nhËn göi tèi ®a lµ 0,35%/th¸ng. Trªn c¬ së ®ã ®Þnh h­íng cho c¸c NHTM chñ ®éng quy ®Þnh møc l·i suÊt nhËn göi cho phï hîp. Nh­ng chÝnh s¸ch nµy chØ thÝch hîp trong tr­êng hîp: CÇu tÝn dông lín h¬n cung tÝn dông Ng©n hµng ho¹t ®éng trong m«i tr­êng ®éc quyÒn. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã ng©n hµng sÏ cho vay víi møc l·i suÊt cao nhÊt ®Ó tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Tuy nhiªn trong tr­êng hîp ng­îc l¹i khi cung tÝn dông lín h¬n cÇu vÒ tÝn dông c¸c NHTM buéc ph¶i c¾t gi¶m møc l·i suÊt, chÝnh s¸ch trÇn l·i suÊt tá ra mÊt t¸c dông, c¸c NHTM khã sö dông c«ng cô l·i suÊt mét c¸ch nh¹y c¶m. Liªn hÖ thùc tÕ ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m 1999, ®Æc biÖt lµ nh÷ng th¸ng cuèi n¨m nhu cÇu vay vèn bÞ thu hÑp, vèn ë c¸c NHTM bÞ ®ãng b¨ng, t×nh tr¹ng nµy lµm t¨ng thªm tÝnh quyÕt liÖt trong c¹nh tranh gi÷a c¸c NHTM trong viÖc h¹ l·i suÊt. Cã NHTM cho vay víi l·i suÊt 0,68%/th¸ng, ®iÒu nµy lµm n¶y sinh c¸c tiªu cùc trong c¹nh tranh lµm suy yÕu hÖ thèng tµi chÝnh, lµm mÊt æn ®Þnh nÒn kinh tÕ. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, NHNN ®· cã quyÕt ®Þnh b·i bá trÇn l·i suÊt cho vay vµ chuyÓn sang c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n dùa trªn viÖc tham kh¶o l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n th«ng th­êng cña NHTM. L·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng g¾n liÒn víi l·i suÊt c¬ b¶n. HiÖn nay t¹i ViÖt nam l·i suÊt c¬ b¶n quy ®Þnh lµ 0,65%. ViÖc chuyÓn sang ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n h¹n chÕ ®­îc nh÷ng nh­îc ®iÓm h×nh thµnh l·i suÊt b×nh qu©n hîp lý trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu, ph¶n ¸nh kÞp thêi c¸c tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng vèn t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh ®ång thêi NHTW gi¶m bít møc ®é can thiÖp thÞ tr­êng cña m×nh, vµ ho¹t ®éng l·i suÊt cung øng tiÒn tÖ giao quyÒn tù chñ nhiÒu h¬n trong c¸c NHTM, tæ chøc tÝn dông kÞp thêi ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr­êng. B»ng viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt nµy, NHTW cã thÓ can thiÖp vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ mét c¸ch h÷u hiÖu h¬n gãp phÇn lµm æn ®Þnh l¹m ph¸t. §Ó duy tr× tû gi¸ ë møc hîp lý, mét trong nh÷ng biÖn ph¸p cña NHTW cã thÓ lµm lµ thay ®æi møc l·i suÊt khi l·i suÊt t¨ng ®ång tiÒn cña n­íc ®ã cã gi¸ trÞ h¬n vµ lµm t¨ng tû gi¸ cña dång néi tÖ so víi ngo¹i tÖ. ChÝnh v× vËy mµ chÝnh s¸ch tû gi¸ vµ chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §©y lµ mét b­íc tiÕn quan träng trªn con ®­êng chuyÓn tõ ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp ë ViÖt Nam. b.ChÝnh s¸ch tû gi¸ §©y lµ mét c«ng cô ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn trùc tiÕp bæ trî cho c¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam hiÖn nay. Tuy nhiªn chóng ta còng ph¶i thõa nhËn r»ng trong thêi gian qua NHNN ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc æn ®Þnh thÞ tr­êng ngo¹i tÖ. NÒn kinh tÕ n­íc ta ngµy cµng ph¸t triÓn th× c¬ chÕ trªn vÉn ch­a thËt sù thuyÕt phôc. ChÝnh v× vËy th¸ng 2 n¨m 1999 NHTW quyÕt ®Þnh thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ míi ë ViÖt Nam. Thay cho viÖc c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc nh­ tr­íc ®©y (tû gi¸ nµy th­êng xuyªn kh«ng ph¶n ¸nh ®óng tû gi¸ thùc tÕ trªn thÞ tr­êng) b»ng viÖc c«ng bè tû gi¸ b×nh qu©n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, víi biªn ®é ®­îc phÐp lµ 0,1% so víi tû gi¸ giao dÞch ngµy h«m tr­íc. Víi c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ míi, tû gi¸ b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng sÏ trë nªn gÇn gòi h¬n víi tû gi¸ tù do, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c h¬n cung cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ. XÐt trªn tÇm vÜ m«, nh÷ng biÕn ®éng vÒ tû gi¸ gióp cho NHTW quan s¸t ®­îc t×nh tr¹ng cung cÇu vÒ ngo¹i tÖ trong nÒn kinh tÕ ®Ó cã quyÕt ®Þnh kÞp thêi. Gi÷a l·i suÊt vµ tû gi¸ cã mèi quan hÖ kh¸ chÆt chÏ biÓu hiÖn khi tû gi¸ cã xu h­íng gi¶m th× ng­êi ta quan t©m ®Õn l·i suÊt vµ ng­îc l¹i. §Ó æn ®Þnh ®­îc tû gi¸, NHTW ph¶i kiÓm so¸t ®­îc c¸c nguån ngo¹i tÖ di chuyÓn, thu hót thªm ngo¹i tÖ ®Ó t¨ng nguån dù tr÷ quèc gia kh«ng nªn véi v· ¸p dông tû gi¸ th¶ næi khi ch­a ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn. V. §Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam. 1.§Þnh h­íng PhÇn trªn ta ®· nghiªn cøu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt nam, nh÷ng mÆt ®­îc vµ ch­a ®­îc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, mét c«ng cô quan träng trong hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña ChÝnh phñ. Trong thêi gian tíi ViÖt Nam cÇn ph¶i n¨ng ®éng h¬n trong bèi c¶nh hiÖn tr¹ng kinh tÕ trong n­íc, trong khu vùc còng nh­ trªn toµn cÇu ®ang s«i ®éng ®ßi hái sù nhanh nh¹y chÝnh x¸c hiÖu qu¶. Tõ tr­íc tíi nay vÒ c¬ b¶n ViÖt Nam thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt nh»m æn ®Þnh kinh tÕ, do xu h­íng biÕn chuyÓn cña nÒn kinh tÕ ngµy cµng cÇn mét chÝnh s¸ch mÒm dÎo linh ho¹t nh»m h­íng vµo c¸c môc tiªu cña nÒn kinh tÕ. Mét sè viÖc cÇn lµm trong thêi gian tíi: ChuyÓn ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn tõ c«ng cô trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp Níi láng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó kÝch cÇu vµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ æn ®Þnh tiÒn tÖ, b¶o vÖ gi¸ trÞ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn trªn c¬ së kiÓm so¸t ®­îc l¹m ph¸t, c©n b»ng ®­îc c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, æn ®Þnh ®­îc tû gi¸ hèi ®o¸i còng nh­ chèng th©m hôt ng©n s¸ch. Thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm. Trªn ®©y lµ mét sè c¸c môc tiªu c¬ b¶n nh»m t¨ng thªm søc m¹nh cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµm t¨ng hiÖu qu¶ vµ vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. Qua ®ã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¸t huy tèi ®a t¸c dông cña m×nh gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn ®­îc nh÷ng môc tiªu qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ ®ång thêi x©y dùng ®­îc mét thÞ tr­êng tiÒn tÖ cã søc m¹nh, mét hÖ thèng tÝn dông ngµy cµng hoµn thiÖn n©ng cao h¬n n÷a nghÖ thuËt vµ chiÕn l­îc sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña qu¶n lý vÜ m«. VËy con ®­êng trong t­¬ng lai ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®Ò ra trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ ph¶i thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch mÒm dÎo linh ho¹t víi c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp rÊt nh¹y c¶m víi thÞ tr­êng tiÒn tÖ. 2. Gi¶i ph¸p §Ó chuyÓn sang c«ng cô gi¸n tiÕp chóng ta cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng lµnh m¹nh trong m«i tr­êng cã sù c¹nh tranh. Nh­ vËy chóng ta cÇn ph¶i chÊn chØnh l¹i ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng, n©ng cao chÊt l­îng vµ ®¶m b¶o NHTW gi÷ vÞ trÝ trung t©m. Cñng cè chøc n¨ng cña NHTW, NHTW ph¶i ®ãng vai trß chñ chèt trong viÖc cñng cè thÞ tr­êng liªn ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ cßn yÕu kÐm. C¬ cÊu tæ chøc l¹i ®Ó c¸c biÖn ph¸p gi¸n tiÕp ®¹t hiÖu qu¶. X©y dùng l¹i c¬ cÊu cña NHTM, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c hÖ thèng thanh to¸n, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc cho vay còng nh­ thu hót c¸c nguån vèn. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ thø cÊp ph¸t triÓn, ph¸t huy hiÖu qu¶ cña nã trong thÞ tr­êng tiÒn tÖ. TiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c kªnh truyÒn ®Én vèn ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ®¹t hiÖu qu¶, kh«ng ngõng cñng cè vµ hoµn thiÖn hÖ thèng tµi chÝnh. Ph¸t triÓn h¬n n÷a thÞ tr­êng chøng kho¸n, khuyÕn khÝch cæ phÇn ho¸ ®Ó t¨ng thªm l­îng c¸c c«ng ty ra nhËp thÞ tr­êng chøng kho¸n lµm t¨ng thªm søc m¹nh cña c¸c c«ng cô trªn thÞ tr­êng më. Hy väng r»ng khi héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn trªn ®©y, chóng ta sÏ hoµn toµn tù tin khi chuyÓn c¸c c«ng cô tõ trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp. KÕt luËn §Êt n­íc ta ®· b­íc sang mét thêi kú míi, thêi kú cña sù giao l­u vµ hîp t¸c quèc tÕ. Tr­íc xu thÕ hîp t¸c ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trong ®ã liªn kÕt kinh tÕ lµ yÕu tè hµng ®Çu. §Ó b¾t kÞp xu thÕ cña thêi ®¹i, chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng bæ sung ®iÒu chØnh thÝch hîp trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo h­íng chñ ®éng phï hîp víi hoµn c¶nh trong n­íc trªn c¬ së tham kh¶o nh÷ng m« h×nh cña n­íc ngoµi. Trong bµi viÕt ng¾n nµy, dùa vµo nh÷ng kiÕn thøc ®· tÝch luü ®­îc trong m«n häc cïng víi sù tham kh¶o nh÷ng tµi liÖu cã liªn quan em hy väng r»ng víi nh÷ng ý kiÕn cã thÓ ch­a thËt s¾c bÐn cña m×nh nh­ng nã thÓ hiÖn viÖc ham häc hái vµ nghiªn cøu. §Ò tµi nµy lµ mét c«ng tr×nh nghiªn cøu chÝnh v× vËy cßn nhiÒu thiÕu sãt khuyÕt ®iÓm, rÊt mong ®­îc sù ch©m ch­íc vµ phª b×nh. Lêi cuèi cïng còng lµ lêi c¶m ¬n tr©n träng nhÊt xin ®­îc göi tíi PGS.TS Lª §øc L÷, ng­êi ®· h­íng dÉn, gãp ý cho ®Ò tµi ®­îc hoµn thµnh. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh kinh tÕ vÜ m« 2. Gi¸o tr×nh Lý thuyÕt Tµi chÝnh - tiÒn tÖ 3. T¹p chÝ Khoa häc ng©n hµng 4. T¹p chÝ Economic 5. T¹p chÝ Tµi chÝnh Môc lôc PhÇn më ®Çu 1 I. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 1.VÞ trÝ vµ vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 2 2.Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 3 2.1.KiÓm so¸t l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ c¶, æn ®Þnh søc mua ®èi néi cña ®ång tiÒn 4 2.2.æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn 4 2.3.T¨ng tr­ëng kinh tÕ 5 2.4.T¹o c«ng ¨n viÖc lµm 6 II. Néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 7 1.Cung øng vµ ®iÒu hoµ khèi tiÒn tÖ 7 2.ChÝnh s¸ch tÝn dông cho nÒn kinh tÕ 10 3.ChÝnh s¸ch ngo¹i hèi 11 4.ChÝnh s¸ch ®èi víi ng©n s¸ch nhµ n­íc 14 III. C¸c c«ng cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 15 1.NghiÖp vô thÞ tr­êng më 15 2.ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu 16 3.Dù tr÷ b¾t buéc 17 4.KiÓm so¸t h¹n møc tÝn dông 17 5.Qu¶n lý l·i suÊt cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i 18 IV.ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt nam 20 1.ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt nam 20 2.C¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ®­îc sö dông trong thêi gian võa qua t¹i ViÖt Nam 22 3.C¸c c«ng cô trùc tiÕp ®­îc sö dông thêi gian qua 25 V.§Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 27 1.§Þnh h­íng 27 2..Gi¶i ph¸p 28 KÕt luËn 30 Tµi liÖu tham kh¶o 31