Đề tài Ngoại hối và đổi mới chính sách ngoại hối ở Việt Nam hiện nay

Çn nµo ®èi víi sù th©m hôt cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng ®· gi¶i quyÕt ®­îc c«ng ¨n viÖc lµm cho kho¶ng 16,5 v¹n lao ®éng trong ®ã 6,5 v¹n lµ nh©n viªn trong c¸c doanh nghiÖp cßn 10 v¹n ng­êi lµm c¸c c«ng viÖc x©y dùng c¬ b¶n ban ®Çu. §©y lµ ®ãng gãp rÊt ®¸ng khÝch lÖ cña c¸c doanh nghiÖp v× lîi Ých kinh tÕ x· héi cña c¸c dù ¸n lµ kh¸ lín vµ trong t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp rÊt nhiÒu cña ViÖt Nam hiÖn nay. Tuy chØ cã sè Ýt c¸c doanh nghiÖp thùc sù ®i vµo ho¹t ®éng nh­ng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· ®­îc ®¸nh gi¸ lµ kh¶ quan. N¨m Kim ng¹ch xuÊt khÈu NghÜa vô thuÕ víi NSNN 1993 170 triÖu USD 120 triÖu USD 1994 330 triÖu USD 136 triÖu USD Ta h·y thö h×nh dung hiÖn nay míi chØ cã mét sè doanh nghiÖp ®i vµo ho¹t ®éng vµ kÓ c¶ nh÷ng doanh nghiÖp ®· ho¹t ®éng còng chØ rÊt cÇm chõng mµ kÕt qu¶ ®· nh­ vËy th× trong nh÷ng n¨m tíi khi mµ cã nhiÒu doanh nghiÖp ®i vµo ho¹t ®éng vµ ho¹t ®éng cña hä ®· ®­îc më réng th× ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp nµy sÏ nh­ thÕ nµo? Ch¾c ch¾n ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp nµy cho nÒn kinh tÕ lµ rÊt lín vµ cã thÓ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ trë thµnh mòi nhän, trë thµnh mÉu chèt cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ, trong viÖc hoµ nhËp cña ViÖt Nam víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thùc tr¹ng ®Çu t­ n­íc ngoµi trong nh÷ng n¨m võa qua: Sau 11 n¨m thùc hiÖn luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ë VIÖt Nam víi nç lùc nh»m hoµn thiÖn dÇn hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý vÒ ®Çu t­, ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng cñng cè quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c n­íc, còng nh­ c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc nh»m thu hót ngµy cµng nhiÒu vèn FDI, khai th¸c cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn phong phó vµ nguån lao ®éng dåi dµo phôc vô c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. Nh÷ng nç lùc ®ã ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ban ®Çu ®¸ng khÝch lÖ. Nh÷ng kÕt qu¶ ®ã thÓ hiÖn qua mét sè ®iÓm sau ®©y: VÒ sè l­îng dù ¸n ®Çu t­ vµ vèn ®Çu t­ Môc ®Ých cña thùc hiÖn ®Çu t­ trùc tiÕp t¹i ViÖt Nam lµ thu hót vèn n­íc ngoµi ®Ó phôc vô c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Do vËy dÊu hiÖu ®Çu tiªn vµ quan träng nhÊt vÒ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ã lµ sè l­îng dù ¸n vµ vèn ®Çu t­. Theo sè liÖu cña NHNN vµ uû ban nhµ n­íc vÒ hîp t¸c vµ ®Çu t­, tÝnh ®Õn cuèi th¸ng 4.1995 ®· cã h¬n 200 n­íc vµ khu vùc ®Çu t­ vµo ViÖt Nam víi h¬n 700 c«ng ty vµ tæng sè vèn lªn tíi trªn 14 tû USD. NhÞp ®é t¨ng tr­ëng vèn ®Çu t­ kh¸ nhanh, vèn ®Çu t­ cña n¨m sau th­êng cao h¬n nhiÒu so víi n¨m tr­íc. Quy m« mét dù ¸n còng ngµy mét t¨ng, vèn trong n¨m 88-90 quy m« mét dù ¸n kho¶ng 3,5 triÖu USD th× nay ®· cao h¬n nhiÒu, 5 th¸ng ®Çu n¨m 1995 quy m« mét dù ¸n ®· t¨ng lªn 18,4 triÖu USD. VÒ phÝa ®èi t¸c n­íc ngoµi, phÇn lín c¸c dù ¸n do c¸c c«ng ty thuéc khu vùc §«ng ¸-Th¸i B×nh D­¬ng vµ T©y B¾c ¢u thùc hiÖn. Nh÷ng n­íc cã vån ®Çu t­ lín nhÊt lµ §µi Loan, H«ng K«ng, Nam TriÒu Tiªn, Singapore, óc, NhËt, Ph¸p, Anh, Hµ Lan... Nh­ vËy, tõ khi luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã hiÖu lùc cho ®Õn hÕt th¸ng 12.199 nhµ n­íc ta ®· cÊp giÊy phÐp cho 2766 dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 37.055,66 triÖu USD . TÝnh b×nh qu©n mçi n¨m chóng ta cÊp phÐp cho 230 dù ¸n víi møc 3.087,97 triÖu USD vèn ®¨ng ký. B¶ng d­íi ®©y cho ta thÊy nhÞp ®é thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña ta cã xu h­íng t¨ng nhanh tõ 1988 tíi 1995 c¶ vÒ dù ¸n còng nh­ sè vèn ®¨ng ký. Riªng n¨m 1996 së dÜ cã l­îng vèn ®¨ng ký t¨ng vät lµ do cã hai dù ¸n ®Çu t­ vµo lÜnh vùc ph¸t triÓn ®« thÞ ë Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh ®­îc phª duyÖt víi quy m« dù ¸n lín (h¬n 3 tû USD/2 dù ¸n). Nh­ vËy, nÕu xÐt trong thêi kú 1988-1999 th× n¨m 1995 cã thÓ ®­îc xem lµ n¨m ®Ønh cao vÒ thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña ViÖt Nam. Sè liÖu vèn ®Çu t­ trùc tiÕp N¨m Sè dù ¸n Vèn ®¨ng ký (triÖu USD) Sè vèn n¨m tr­íc (%) Tæng sè Trung b×nh Vèn ®¨ng ký Quy m« 1988 37 371,8 10,05 - - 1989 68 582,5 8,57 156,67 85,27 1990 108 839,0 7,77 144,03 90,67 1991 151 1322,3 8,67 157,60 112,74 1992 197 2165,0 10,99 163,73 125,46 1993 269 2900,0 10,78 133,95 98,09 1994 343 3765,6 10,98 129,85 101,86 1995 370 6530,8 17,65 173,43 160,75 1996 325 8497,3 26,15 130,11 148,16 1997 345 4649,1 13,48 54,71 51,55 1998 275 3897,4 14,17 83,83 105,12 1999 278 1534,7 5,52 39,38 38,96 Tæng 2766 37055,6 Tõ 1997 ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam cã biÓu hiÖn suy gi¶m, nhÊt lµ ®Õn c¸c n¨m 1998, 1999 th× xu h­íng gi¶m ®ã cµng râ rÖt h¬n: NÕu n¨m 1998 chØ b»ng 79,71% th× n¨m 1999 chØ b»ng 80,58%. Sè liÖu t­¬ng øng cña vèn ®¨ng ký lµ 83,83% vµ 33,01%. T×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam thêi kú 1988-1999. Cã 785 dù ¸n sau mét thêi gian triÓn khai ®Õn nay cã nhu cÇu xin ®­îc t¨ng vèn më réng s¶n xuÊt. Tæng sè vèn ®· ®­îc phª duyÖt t¨ng thªm lµ 5.171 triÖu USD (b»ng 14% tæng sè vèn ®¨ng ký vµ b»ng 28,4% sè dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp). 127 dù ¸n hÕt thêi h¹n thùc hiÖn hîp ®ång (b»ng 4,6% sè dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp), 466 dù ¸n ®· bÞ rót giÊy phÐp (chiÕm 16,8%). Nh­ vËy, tÝnh ®Õn 31.12.1999 trªn l·nh thæ ViÖt Nam cßn 2173 dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng, víi tæng vèn ®¨ng ký cña dù ¸n cßn hiÖu lùc lµ 36.086 triÖu USD. §å thÞ: Cam kÕt FDI vµ thùc tÕ gi¶i ng©n (§¬n vÞ: triÖu USD) §Õn hÕt n¨m 1998 ®· cã 838 dù ¸n ®i vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh (b»ng 33,68% tæng sè dù ¸n ®­îc duyÖt) vµ 624 dù ¸n ®ang trong giai ®o¹n x©y dùng c¬ b¶n (b»ng 25,08% sè dù ¸n). VÒ c¬ cÊu l·nh thæ: Tr­íc kia tØ träng rÊt chªnh lÖch gi÷a B¾c-Nam, gi÷a hai trung t©m thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ Hµ Néi th× tíi nay kho¶ng c¸ch nµy ®· gi¶m dÇn. Cho ®Õn nay tØ träng vèn ®æ vµo phÝa B¾c ®· t¨ng lªn 35% sù v­¬n lªn cña c¸c tØnh phÝa B¾c mµ ®Æc biÖt lµ Hµ Néi mét phÇn lµ do thÕ m¹nh riªng cña mçi vïng nh­ng còng mét phÇn do chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh cña nhµ n­íc. VÒ ®Þa bµn ®Çu t­: Víi mong muèn ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi gãp phÇn lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu gi÷a c¸c vïng kinh tÕ nªn chÝnh phñ ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, ­u ®·i ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n, miÒn nói, vïng s©u vïng xa. Tuy vËy, cho ®Õn nay vèn n­íc ngoµi vÉn ®­îc ®Çu t­ tËp trung chñ yÕu vµo mét sè ®Þa bµn cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng vµ m«i tr­êng kinh tÕ x· héi. Vèn ®Çu t­ vµo c¸c vïng ®­îc xÕp theo thø tù sau: C¬ cÊu ®Çu t­ theo vïng thêi kú 1988-1999 (%) 1.§«ng Nam Bé 53,13 5.§ång b»ng s«ng Cöu Long 2,46 2.§ång b»ng s«ng Hång 29,6 6.B¾c Trung Bé 2,38 3.Duyªn h¶i Nam Trung Bé 7,64 7.T©y Nguyªn 0,16 4.§«ng B¾c 4,46 8.T©y B¾c 0,15 VÒ c¬ cÊu theo ngµnh kinh tÕ thêi kú 1988-1999 Ngµnh Sè dù ¸n (%) Vèn ®¨ng ký (%) 1.N«ng-L©m nghiÖp 10,6 3,59 2.Thuû s¶n 3,6 0,96 3.C«ng nghiÖp 40,6 37,78 4.X©y dùng 10,3 12,37 5.Kh¸ch s¹n, du lÞch 7,8 13,13 6.Giao th«ng, vËn t¶i, b­u ®iÖn 5,3 9,23 7.Tµi chÝnh, ng©n hµng 1,1 0,54 8.V¨n ho¸, Y tÕ, Gi¸o dôc 3,3 1,27 9.C¸c ngµnh dÞch vô kh¸c 9,4 21,13 Tæng 100 100 Sè liÖu trªn cho thÊy c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chiÕm tû träng lín c¶ vÒ sè l­îng dù ¸n lÉn vèn ®Çu t­, tiÕp ®Õn lµ c¸c lÜnh vùc kh¸ch s¹n, du lÞch vµ dÞch vô. C¸c ngµnh n«ng, l©m nghiÖp cã sè dù ¸n lín nh­ng vèn thÊp h¬n. VÒ h×nh thøc ®Çu t­ HiÖn nay theo quy ®Þnh luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi th× cã c¸c h×nh thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi, doanh nghiÖp liªn doanh vµ hîp ®ång hîp t¸c liªn doanh. Liªn doanh chiÕm tØ lÖ lín nhÊt trong c¸c h×nh thøc ®Çu t­, nã chiÕm tíi 64,6% sè dù ¸n, chiÕm 65,3% vèn ®¨ng ký. §øng thø 2 lµ doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi, chiÕm 27,1% sè dù ¸n vµ 17,5% vèn ®¨ng ký. Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh chiÕm 8,3% sè dù ¸n vµ 16,9% sè vèn ®¨ng ký. Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi: Qu¶n lý ngo¹i hèi ®· cã tõ l©u nªn nã g¾n víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña quèc gia nh­ng qu¶n lý ngo¹i hèi trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× chØ thùc sù tån t¹i trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Lµ vÊn ®Ò qu¸ míi nªn nh÷ng ph¸t sinh, tån t¹i ®ßi hái chóng ta ph¶i n¾m b¾t vµ gi¶i quyÕt lµ vÊn ®Ò bøc b¸ch vµ th­êng xuyªn x¶y ra. Sau ®©y lµ nghiªn cøu thùc tr¹ng cña viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. VÊn ®Ò më tµi kho¶n: Më tµi kho¶n t¹i ng©n hµng trong n­íc: Nh­ quy ®Þnh cña ng©n hµng nhµ n­íc ®· nªu ë trªn c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chñ ®­îc më mét tµi kho¶n ®ång ViÖt Nam vµ ngo¹i tÖ t¹i mét ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam, cßn trong tr­êng hîp doanh nghiÖp cã c¸c chi nh¸nh ë ®Þa ph­¬ng kh¸c doanh nghiÖp cã thÓ më c¸c tµi kho¶n phô t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng nµy ®Ó tiÖn cho ho¹t ®éng. Quy ®Þnh nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý cña ng©n hµng nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Bëi v× thay bëi viÖc theo dâi nhiÒu tµi kho¶n thanh to¸n kh¸c nhau ng©n hµng nhµ n­íc chØ ph¶i theo dâi ho¹t ®éng tµi kho¶n t¹i mét ng©n hµng duy nhÊt mµ doanh nghiÖp më tµi kho¶n. Tuy nhiªn hiÖn nay quy ®Þnh nµy ®ang g©y sù ph¶n øng m¹nh mÏ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp nµy. §Æc biÖt lµ sau c«ng v¨n 67/CV-NH cho ng©n hµng nhµ n­íc göi tíi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i yªu cÇu ph¶i chÊp hµnh nghiªm chØnh c¸c quy ®Þnh cña ng©n hµng nhµ n­íc vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi theo nh­ th«ng t­ sè 06/TT-NH ban hµnh ngµy 18.9.1993. C¸c doanh nghiÖp vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cho r»ng nh÷ng khã kh¨n ®ã thÓ hiÖn nh­ sau: - C¸c c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi vµ c¸c liªn doanh h­íng dÉn chØ ®­îc giao dÞch víi mét ng©n hµng, ®iÒu nµy gióp ®¬n gi¶n ho¸ viÖc kiÓm so¸t nh­ng ®ång thêi còng mang nh÷ng hiÖu qu¶ bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp liªn doanh vµ c¸c c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi. - C¸c c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi, c«ng ty liªn doanh cho r»ng b»ng viÖc ¸p dông quy ®Þnh mét ng©n hµng, ng©n hµng v« h×nh chung ®· h¹n chÕ l­îng tiÒn mµ c¸c c«ng ty nµy ®­îc phÐp hoÆc mong muèn ®i vay tõ thÞ tr­êng. - Nhu cÇu ®i vay cña c¸c doanh nghiÖp lµ tÊt yªu vµ nã cã ¶nh h­ëng lín ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, nã lµm gi¶m bít c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña mét sè c«ng ty vµ cã thÓ ¶nh h­ëng xÊu ®Õn dù ¸n. Theo th«ng b¸o cña ng©n hµng ngo¹i th­¬ng Ph¸p BFCE t¹i ng©n hµng ®· cã tíi 4 dù ¸n ®×nh ho·n v« thêi h¹n. - C¸c ng©n hµng cho r»ng: ViÖc ¸p dông quy ®Þnh mét ng©n hµng dÉn ®Õn rñi ro lín trong viÖc cho vay cña c¸c ng©n hµng do khã ®¸p øng ®­îc tèt c¸c kho¶n vay cña c¸c doanh nghiÖp nhÊt lµ c¸c kho¶n vay lín. Thùc tÕ lµ ë ViÖt Nam hiÖn nay c¸c ng©n hµng khã ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vay lín cña c¸c doanh nghiÖp. H¬n n÷a viÖc nµy lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña c¸c dÞch vô kh¸ch hµng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c ng©n hµng ®Òu muèn c¸c doanh nghiÖp vay vèn ph¶i më tµi kho¶n thanh to¸n t¹i ng©n hµng cña hä. Nh÷ng kiÕn nghÞ nµy lµ phï hîp víi yªu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ng nh×n chung hä ®· ch­a hiÓu kÜ quan ®iÓm cña c¬ quan qu¶n lý. Trªn thùc tÕ, ng©n hµng nhµ n­íc chØ h¹n chÕ viÖc më tµi kho¶n thanh to¸n ®Ó dÔ dµng h¬n trong viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi cña c¸c doanh nghiÖp nµy ma kh«ng h¹n chÕ viÖc më tµi kho¶n trong n­íc nh»m môc ®Ých vay vèn. C¸c doanh nghiÖp chØ ®­îc më mét tµi kho¶n thanh to¸n nh­ng cã thÓ nhiÒu tµi kho¶n tiÒn vay. VÊn ®Ò më tµi kho¶n ng©n hµng n­íc ngoµi Ng©n hµng nhµ n­íc ®· quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc quyÒn më tµi kho¶n t¹i ng©n hµng víi môc ®Ých: - TiÕp nhËn vèn vay cña n­íc ngoµi - Göi mét phÇn doanh thu cña doanh nghiÖp trong ph¹m vi sè tiÒn gèc vµ l·i cña kho¶n vay ®Õn h¹n ph¶i tr¶ - Thanh to¸n c¸c kho¶n chi phï hîp víi hîp ®ång vay vèn - Chi tr¶ nî vµ l·i ®Õn h¹n Qua thùc tÕ kiÓm tra vµ b¸o c¸o cña c¸c doanh nghiÖp, ng©n hµng nhµ n­íc ®· thÊy cã nhiÒu tµi kho¶n më hoÆc cã hoÆc cã nhiÒu kho¶n vay ch­a ®­îc ng©n hµng nhµ n­íc x¸c nhËn. Thùc tÕ nµy cÇn ph¶i ®­îc kh¾c phôc nhanh chãng bëi v× víi nh÷ng tµi kho¶n më ë ng©n hµng trong n­íc viÖc chuyÓn tiÒn vµ thanh to¸n vÉn n»m trong ph¹m vi quèc gia, ng©n hµng nhµ n­íc vÉn cã thÓ t¸c ®éng ®­îc khi cÇn thiÕt trong khi tµi kho¶n më ë n­íc ngoµi th× nÕu kh«ng qu¶n lý chÆt chÏ sÏ rÊt dÔ g©y ra c¸c tiªu cùc hoÆc ¶nh h­ëng bÊt lîi cho phÝa ViÖt Nam. VÊn ®Ò chuyÓn vèn vµo: Nh×n l¹i sau 11 n¨m thùc hiÖn luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam víi 6 tû USD vèn thùc hiÖn ®ã lµ ®iÒu ®¸ng mõng. Tuy 6 tû USD vèn thùc hiÖn ch­a lµ g× ®èi víi c¸c n­íc kh¸c nh­ng ®èi víi ViÖt Nam nã ®· nãi lªn nhiÒu ®iÒu. Víi 6 tû USD mµ 16,5 v¹n ng­êi ®· cã viÖc lµm. NhiÒu d©y chuyÒn c«ng nghÖ míi ®· ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam t¹o ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ®­îc nh÷ng hµng hãa cã chÊt l­îng cao cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Vèn chuyÓn vµo còng lµm c¶i thiÖn phÇn nµo c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam vèn ®· th­êng xuyªn th©m hôt. Vèn chuyÓn vµo cã t¸c ®éng quan träng nh­ vËy nh­ng nÕu vèn chuyÓn vµo kh«ng ®­îc kiÓm so¸t chÆt chÏ th× nã cã thÓ g©y ra nh÷ng hËu qu¶ xÊu vÒ sau nµy ®ßi hái ng©n hµng ph¶i qu¶n lý ®­îc. Nh­ng vèn ngo¹i tÖ ®­a vµo nhiÒu cã thÓ dÉn ®Õn sù hîp lý cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖn t¹i, ngoµi ra nã còng cã thÓ dÉn ®Õn t¨ng l­îng ®«la trong ®iÒu kiÖn ®ång ViÖt Nam ch­a ph¶i lµ ®ång tiÒn tù do chuyÓn ®æi. Theo quy ®Þnh cña luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam th× bªn n­íc ngoµi ph¶i chuyÓn vèn ph¸p ®Þnh vµo ViÖt Nam theo ®óng tiÕn ®é gãp vèn ®· ghi trong hîp ®ång. Quy ®Þnh rÊt cô thÓ nh­ng trªn thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp kh«ng thùc hiÖn cam kÕt cña m×nh tr­íc ®©y. Hä chuyÓn vèn vµo kh«ng theo lÖnh gãp vèn cßn vÒ phÝa ng©n hµng nhµ n­íc còng kh«ng cã ®iÒu kiÖn n¾m ®­îc ch¾c ch¾n dßng vèn ngo¹i tÖ chuyÓn vµo cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc x¸c lËp c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam vµ toµn bé chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi chung. H¬n n÷a viÖc buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ®óng cam kÕt vÒ tiÕn ®é chuyÓn vèn sÏ cã lîi cho bªn ViÖt Nam bëi mét sè nguyªn nh©n: -Vèn ngo¹i tÖ chuyÓn vµo lµ rÊt quý trong t×nh tr¹ng thiÕu ngo¹i tÖ cña ta hiÖn nay vµ trong ®iÒu kiÖn ®ång ViÖt Nam ch­a thÓ thµnh ®ång tiÒn tù do chuyÓn ®æi. -Sè ngo¹i tÖ chuyÓn vµo lín nªn bªn n­íc ngoµi cã xu h­íng chËm chuyÓn bëi chØ cÇn chËm mét ngµy hä ®· cã lîi kh¸ nhiÒu chø ch­a nãi g× ®Õn c¶ th¸ng, c¶ n¨m. Trong khi cã nh÷ng doanh nghiÖp cÇn nh÷ng kho¶n chi trong ngµy hoÆc thËm chÝ mét vµi ngµy ®Ó thùc hiÖn nh÷ng c«ng vô cÊp b¸ch th× buéc bªn n­íc ngoµi thùc hiÖn cam kÕt lµ cÇn thiÕt. VÝ dô, sau ®©y lµ mét ph­¬ng thøc mµ bªn n­íc ngoµi th­êng sö dông do nh÷ng s¬ hë vÒ phÝa ViÖt Nam. Khi thùc hiÖn dù ¸n A, hai bªn cam kÕt bªn ViÖt Nam ®ãng gãp 30% vèn ph¸p ®Þnh, bªn n­íc ngoµi ®ãng gãp 70% vèn ph¸p ®Þnh. LÞch ®ãng gãp cña phÝa n­íc ngoµi ®­îc quy ®Þnh nh­ sau: 1 th¸ng sau khi nhËn ®­îc giÊy phÐp kinh doanh cña SCCI, bªn n­íc ngoµi ph¶i chuyÓn vµo 25% vèn ph¸p ®Þnh, 50% sÏ ®ãng gãp sau mét n¨m vµ 25% cßn l¹i sÏ ®ãng gãp sau 1 n¨m tiÕp theo. Nh­ vËy, ph¶i sau 2 n¨m bªn n­íc ngoµi míi ®ãng gãp ®ñ sè vèn ph¸p ®Þnh trong khi lîi nhuËn hä ®­îc chia theo tû lÖ 7/3 ngay tõ n¨m ®Çu tiªn, ®ã cßn ch­a kÓ ®Õn t×nh tr¹ng hiÖn nay ®a sè c¸c doanh nghiÖp l¹i kh«ng thùc hiÖn viÖc gãp vèn ph¸p ®Þnh theo nh­ cam kÕt. ChÝnh v× vËy, ng©n hµng nhµ n­íc ph¶i t×m biÖn ph¸p ®Ó kiÓm so¸t ®­îc viÖc chuyÓn vèn cña bªn n­íc ngoµi b¶o ®¶m quyÒn lîi cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ nhµ n­íc ViÖt Nam. Ngoµi viÖc qu¶n lý nguån ngo¹i tÖ chuyÓn vµo mét yªu cÇu cÊp thiÕt kh¸c ®ã lµ qu¶n lý vèn gãp b»ng m¸y mãc thiÕt bÞ. Nã kh«ng ph¶i lµ ngo¹i tÖ nh­ng liªn quan ®Õn l­îng ngo¹i tÖ mµ bªn n­íc ngoµi ®­îc chuyÓn ra. Bëi v× theo nh­ quy ®Þnh cña nhµ n­íc c¸c doanh nghiÖp ®­îc chuyÓn ra n­íc ngoµi sè vèn gãp khi kÕt thóc dù ¸n mµ vèn gãp l¹i bao gåm vèn gãp b»ng tiÒn, b­µng m¸y mãc thiÕt bÞ hay b»ng ph¸t minh. Tuy hiÖn nay viÖc chuyÓn vèn gãp nµy ch­a ph¸t sinh do c¸c dù ¸n ®Òu míi ®­îc thùc hiÖn nh­ng sau nµy khi c¸c dù ¸n hoµn thµnh bªn n­íc ngoµi sÏ chuyÓn sè ngo¹i tÖ cña m×nh vÒ n­íc th× nÕu kh«ng n¾m ®­îc sè vèn chuyÓn ra lµm sao chóng ta chuÈn bÞ ®­îc ngo¹i tÖ cho t­¬ng lai. Mét sù thiÕu tÝnh to¸n, chuÈn bÞ thiÕu chu ®¸o sÏ g©y ra nh÷ng hËu qu¶ rÊt khã l­êng tr­íc ®­îc. VÊn ®Ò vèn gãp b»ng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn vÉn g©y nhiÒu tranh c·i, c¸c bªn kh«ng thèng nhÊt ®­îc víi nhau vµ gi¸ trÞ cña m¸y mãc thiÕt bÞ gãp vµo. Bªn ViÖt Nam cho r»ng bªn n­íc ngoµi ®¸nh gi¸ m¸y mãc thiÕt bÞ ®­a vµo cao h¬n gi¸ trÞ thùc cña nã. VÊn ®Ò chuyÓn vèn ra n­íc ngoµi Qu¶n lý viÖc vèn vµo ®· rÊt quan träng nh­ng qu¶n lý viÖc chuyÓn vèn ra cßn quan träng h¬n do nguån ngo¹i tÖ khan hiÕm cña ta hiÖn nay. Th¾t chÆt viÖc chuyÓn ngo¹i tÖ ra khái l·nh thæ ViÖt Nam lµ quan ®iÓm cña nh÷ng nhµ l·nh ®¹o nh­ng th¾t chÆt ë ®©y còng chØ ë trong chõng mùc nµo ®ã phï hîp víi chñ tr­¬ng “më cöa” cña ®Êt n­íc. Thùc tÕ hiÖn nay khi c¸c doanh nghiÖp cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn quy ®Þnh ®· ®ãng ®ñ vèn ph¸p ®Þnh vµ lµm ®Çy ®ñ nghÜa vô ®èi víi nhµ n­íc ViÖt Nam ®Òu cã thÓ chuyÓn vèn ra n­íc ngoµi qua con ®­êng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i mµ kh«ng cÇn ph¶i b¸o c¸o víi ng©n hµng nhµ n­íc, ®ã lµ mét tån t¹i mµ cÇn ph¶i kh¾c phôc trong thêi gian tíi. Bëi v× nÕu ng©n hµng kh«ng n¾m ®­îc l­îng ngo¹i tÖ chuyÓn ra khái quèc gia th× rÊt cã thÓ dÉn ®Õn mét sù sai lÖch nµo ®ã trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. H·y chØ nh×n ra mét n­íc ngay gÇn ta lµ Th¸i Lan, ng©n hµng nhµ n­íc Th¸i Lan n¾m ®­îc sè liÖu vèn chuyÓn ra, chuyÓn vµo quèc gia trong tõng ngµy nhê vµo hÖ thèng sè liÖu do c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cung cÊp. Ph¶i ch¨ng ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®iÒu nµy: ThËt ra ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam hoµn toµn cã kh¶ n¨ng n¾m ®­îc sè liÖu ®ã nÕu c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kÕt hîp tèt víi ng©n hµng nhµ n­íc, hä cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi lÜnh vùc nµy. HiÖn nay t×nh tr¹ng trªn vÉn cßn tån t¹i do ta ch­a cã mét chÕ ®é b¸o c¸o th«ng tin cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. VÊn ®Ò vÒ tû gi¸ Mét thùc tÕ kh«ng thÓ phñ nhËn lµ sù nç lùc vµ thµnh c«ng cña ng©n hµng nhµ n­íc trong viÖc gi÷ tû gi¸ æn ®Þnh trong thêi gian qua, sù æn ®Þnh ë ®©y kh«ng ph¶i lµ sù cøng nh¾c mµ lµ tû gi¸ cã t¸c ®éng thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt, trî gióp sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tõ chÕ ®é nhiÒu tû gi¸ tr­íc ®©y nµy ViÖt Nam ®· thùc hiÖn chÕ ®é mét tû gi¸ h×nh thµnh theo quan hÖ cung cÇu thÞ tr­êng vµ cã sù ®iÒu chØnh cña nhµ n­íc.Víi chÕ ®é tû gi¸ nh­ vËy, phÝa ®èi t¸c n­íc ngoµi nãi riªng vµ c¸c nhµ kinh doanh nãi chung ®· yªn t©m h¬n trong viÖc bá vèn vµo kinh doanh mµ kh«ng lo sî vÒ biÕn ®éng cña tû gi¸. Tuy nhiªn còng cßn nhiÒu tiÕng kªu tõ phÝa nhµ s¶n xuÊt, hä cho r»ng tû gi¸ cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ ch­a hîp lý, ng©n hµng nhµ n­íc ®· x¸c ®Þnh tû gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ thùc cña nã vµ theo hä cÇn ph¶i ph¸ gi¸ ®ång ViÖt Nam, ®­a ®ång ViÖt Nam vÒ víi gi¸ trÞ thùc cña nã nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ViÖt Nam cã søc c¹nh tranh h¬n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §©y lµ ph¶n ¸nh cña c¸c doanh nghiÖp nh­ng ®ã còng chØ lµ nh÷ng ph¶n ¸nh, ng©n hµng nhµ n­íc cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt ®¸nh gi¸ nh­ng chÊp nhËn hay kh«ng ®ã l¹i lµ mét vÊn ®Ò kh¸c. Hä nãi ph¶i ph¸ gi¸ nh­ng ch­a nhËn thøc ®­îc t¸c h¹i ghª gím cña viÖc ph¸ gi¸ kh«ng ®óng ®èi víi nÒn kinh tÕ nh­ thÕ nµo. ChØ cÇn mét sù biÕn ®éng cña tû gi¸ th«i cã thÓ ph¸ tan thµnh qu¶ cña bao n¨m c¶i c¸ch, ph¸ tan nh÷ng c¸i ®· cã, mµ ®Ó ®¹t ®­îc chóng ta ph¶i lao t©m khæ tø rÊt nhiÒu. Thùc tÕ lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi míi chØ tån t¹i t¹i ë ViÖt Nam trong 12 n¨m qua nh­ng ¶nh h­ëng cña sù biÕn ®éng tû gi¸ tíi ho¹t ®éng cña nh÷ng doanh nghiÖp nµy kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã. Theo uû ban nhµ n­íc vÒ hîp t¸c vµ ®Çu t­ ®Î cã mét sè dù ¸n kh«ng thùc hiÖn ®­îc do sù biÕn ®éng cña tû gi¸ ®· lµm ®¶o lén ®Õn nh÷ng tÝnh to¸n ban ®Çu cña hä. Ta cã thÓ thÊy ®­îc sù biÕn ®éng tû gi¸ cña ®ång ViÖt Nam víi USD qua b¶ng sau: Sè liÖu tû gi¸ USD thêi kú 1988-1998 (§¬n vÞ: VN§) N¨m Tû gi¸ chÝnh thøc Tû gi¸ thÞ tr­êng tù do 1988 3000 5000 1989 3900 4200 1990 5790 6800 1991 9640 11.975 1992 11.125 11.300 1993 10.695 10.545 1994 10.890 10.990 1995 11.007 11.660 1996 11.124 10.929 1997 11.065 10.864 1998 11.325 10.949 §å thÞ: BiÕn ®éng tû gi¸ trong thêi kú 1988-1998 Nh­ vËy n¨m 1988 lµ n¨m cã dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Çu tiªn ®Õn thêi ®iÓm 1998 tû gi¸ trªn thÞ tr­êng tù do ®· t¨ng lªn 2,2 lÇn vµ tû gi¸ do ng©n hµng nhµ n­íc c«ng bè ®· t¨ng lªn gÇn 4 lÇn. ChØ trong vßng 10 n¨m mµ tû gi¸ biÕn ®éng lín nh­ vËy th× viÖc dù kiÕn qu¶ lµ khã kh¨n. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp ®æ vì do sù biÕn ®éng nµy kh«ng nhiÒu vµ chñ yÕu tËp trung vµo nh÷ng n¨m ®Çu v× ®©y lµ giai ®o¹n hÕt søc khã kh¨n vµ ®Çy biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam, cßn thêi gian tõ 1991 ®Õn nay cã thÓ nãi ng©n hµng nhµ n­íc ®· kiÓm so¸t ®­îc t×nh h×nh nh­ng ®Ó ®¹t ®­îc mét tû gi¸ chuÈn x¸c h¬n chóng ta cßn ph¶i cè g¾ng nhiÒu. VÊn ®Ò chuyÓn ®æi tiÒn tÖ cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. NÕu nh­ víi c¸c n­íc kh¸c vÊn ®Ò ngo¹i tÖ lµ thø yÕu th× víi ViÖt Nam, viÖc b¶o ®¶m ngo¹i tÖ cho c¸c doanh nghiÖp l¹i trë nªn hÕt søc khÈn thiÕt mµ ai trùc tiÕp lµm vÊn ®Ò nµy míi thÊy ®­îc. TiÕng kªu than cña c¸c nhµ ®Çu t­ ®· lµm ®au ®Çu c¸c nhµ chøc tr¸ch. Hµng ngµy ng©n hµng nhµ n­íc liªn tôc ph¶i tiÕp, gi¶i thÝch nh÷ng chÊt vÊn cña c¸c nhµ ®Çu t­ vÒ vÊn ®Ò nµy. VÊn ®Ò nµy thùc sù ph¸t sinh tõ khi nghÞ ®Þnh 396/Ttg vµ ®Æc biÖt sau c«ng v¨n 67/CV-NH cña ng©n hµng nhµ n­íc göi tíi toµn bé c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i yªu cÇu c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i chØ ®­îc b¸n ngo¹i tÖ cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi khi cã giÊy phÐp cña ng©n hµng nhµ n­íc. Sau c«ng v¨n 67/CV-NH c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· kh«ng b¸n ngo¹i tÖ cho c¸c doanh nghiÖp nÕu doanh nghiÖp ch­a cã giÊy phÐp cña ng©n hµng nhµ n­íc vµ kÕt qu¶ lµ c¸c doanh nghiÖp nµy bÞ khñng ho¶ng vÒ nguån ngo¹i tÖ. Nhu cÇu ngo¹i tÖ cña hä qu¸ lín trong khi nguån thu Ýt kh«ng ®ñ ®¸p ­hngs mµ ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp sö dông nguyªn liÖu nhËp ngo¹i. Trong khi l­îng ngo¹i tÖ dïng ®Ó b¸n cho c¸c doanh nghiÖp nµy chØ kho¶ng 130 triÖu USD/n¨m. Tr­íc khã kh¨n ®ã buéc ng©n hµng nhµ n­íc ph¶i t×m biÖn ph¸p kh¾c phôc v× mÆc dï nã lµ vÊn ®Ò kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn c¸c dù ¸n ®ang ho¹t ®éng mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn viÖc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp sau nµy. Tû gi¸ gi÷a USD vµ ®ång ViÖt Nam n¨m 1999 (tÝnh trung b×nh trong th¸ng) §¬n vÞ: ®ång/USD Thêi gian Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ThÞ tr­êng tù do Mua vµo B¸n ra Mua vµo B¸n ra Th¸ng 1 13.883 13.888 13.861 13.885 Th¸ng 2 13.880 13.884 13.864 13.899 Th¸ng 3 13.899 13.902 13.911 13.937 Th¸ng 4 13.901 13.905 13.919 13.942 Th¸ng 5 13.907 13.912 13.922 13.942 Th¸ng 6 13.915 13.920 13.935 13.956 Th¸ng 7 13.941 13.947 13.964 13.984 Th¸ng 8 13.955 13.962 13.978 13.988 Th¸ng 9 13.975 13.981 14.012 14.039 Th¸ng 10 13.990 14.004 14.000 14.025 Th¸ng 11 14.007 14.017 14.029 14.045 Th¸ng 12 14.015 14.021 14.123 14.135 Nguån: Vô qu¶n lý ngo¹i hèi, Ng©n hµng ViÖt Nam Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy cã thÓ nãi tr­íc hÕt lµ ë phÝa c¸c nhµ doanh nghiÖp. V× theo giÊy phÐp cña SCCI cÊp c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i tù c©n ®èi nhu cÇu thu chi ngo¹i tÖ cña hä vµ coi ®©y nh­ mét ®iÒu kiÖn khi thÈm ®Þnh dù ¸n. C¸c doanh nghiÖp ®· chÊp nhËn yªu cÇu nµy, nh­ng trªn thùc tÕ qua nhiÒu n¨m ho¹t ®éng hä vÉn ch­a cã s¶n phÈm xuÊt khÈu hoÆc xuÊt khÈu qóa Ýt dã ®ã kh«ng c©n ®èi ®­îc nhu cÇu ngo¹i tÖ cña hä. H¬n n÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý thiÕu th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn ch­a hoµn chØnh dÉn ®Õn nhiÒu doanh nghiÖp tù coi m×nh lµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng thay thÕ hµng nhËp khÈu th× hä sÏ ®­îc b¶o ®¶m nhu cÇu ngo¹i tÖ b»ng biÖn ph¸p nh­: - Mua ngo¹i tÖ t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i - Thanh to¸n b»ng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng Cho nªn vÊn ®Ò ngo¹i tÖ sÏ kh«ng thµnh vÊn ®Ò ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy. C¸c doanh nghiÖp quan niÖm r»ng hä s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng mµ ViÖt Nam ph¶i nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi th× ®ã lµ hµng thay thÕ nhËp khÈu. Nh÷ng nhËn thøc ®ã lµ hoµn toµn sai lÇm v× hµng thay thÕ nhËp khÈu ph¶i n»m trong danh môc hµng thay thÕ nhËp khÈu do uû ban kÕ ho¹ch nhµ n­íc c«ng bè trong tõng n¨m. Tû gi¸ gi÷a USD vµ ®ång ViÖt Nam n¨m 2000 (tÝnh trung b×nh trong th¸ng) §¬n vÞ: ®ång/USD Thêi gian Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ThÞ tr­êng tù do Mua vµo B¸n ra Mua vµo B¸n ra Th¸ng 1 14039 14042 14139 14171 Th¸ng 2 14055 14059 14109 14142 Th¸ng 3 14060 14062 14090 14117 Th¸ng 4 14062 14064 14104 14130 Th¸ng 5 14061 14085 14186 14200 Th¸ng 6 14084 14086 14185 14210 Th¸ng 7 14089 14091 14165 14186 Th¸ng 8 14104 14106 14185 14211 Th¸ng 9 14161 14163 14328 14366 Th¸ng 10 14305 14307 14460 14475 Th¸ng 11 14450 14452 14645 14682 Th¸ng 12 14509 14511 14581 14610 Nguån: Vô qu¶n lý ngo¹i hèi, Ng©n hµng ViÖt Nam Trong n¨m 2000, chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi tiÕp tôc ®æi míi theo h­íng níi láng c¸c giao dÞch ngo¹i lai, khuyÕn khÝch thu håi nguån vèn ngo¹i tÖ vµo ViÖt Nam th«ng qua viÖc cho phÐp ®­îc nhËn tiÒn chuyÓn tõ n­íc ngoµi vÒ b»ng ngo¹i tÖ hoÆc VND, kh«ng ph¶i ®ãng thuÕ, cho phÐp ng­êi c­ tró lµ c¸ nh©n ®­îc göi tiÕt kiÖm b»ng ngo¹i tÖ kh«ng kÓ nguån gèc tõ c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc phÐp h­ëng l·i suÊt b»ng ngo¹i tÖ, ®­îc rót ra c¶ gèc vµ l·i b»ng ngo¹i tÖ, b¸n ngo¹i tÖ cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ bªn n­íc ngoµi tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh... Trong n¨m 2000, NHNN ®· phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh thùc hiÖn mua b¸n ngo¹i tÖ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc nh»m bæ sung nguån ngo¹i tÖ ®Ó ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng, ®¸p øng cho nhu cÇu nhËp khÈu. Bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc thùc hiÖn biÖn ph¸p kÕt hèi tõ n¨m 1997, NHNN ®· thùc hiÖn linh ho¹t nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c th«ng qua c«ng t¸c ®iÒu hµnh tû gi¸, mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng, qu¶n lý tr¹ng th¸i ngo¹i tÖ nh»m h¹n chÕ t×nh tr¹ng ®Çu c¬ ngo¹i tÖ, t¨ng nhanh vßng quay ngo¹i tÖ hiÖn cã nh»m ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu. ViÖc NHNN tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi ®· gãp phÇn gi¶m sù mÊt c©n ®èi cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng, gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ c©ï ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, t¨ng nguån thu ngo¹i tª. Trong bèn th¸ng ®Çu n¨m 2001, tû gi¸ biÕn ®éng æn ®Þnh, tõ th¸ng 5/2001 ®Õn nay, tû gi¸ cã xu h­íng t¨ng, møc t¨ng tû gi¸ b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng 6 th¸ng ®Çu n¨m lµ 2,2% so víi tû gi¸ cuèi n¨m 2000; tû gi¸ trªn thÞ tr­êng tù do t¨ng kho¶ng 2,8%. Tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 9/2001, tû gi¸ trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng biÕn ®éng kho¶ng 2% vµ thÞ tr­êng tù do biÕn ®éng 2,1%. Nh×n dµi h¹n, ta cã thÓ thÊy tû gi¸ trªn thÞ tr­êng tù do so víi chØ sè tiªu dïng trªn thÞ tr­êng x· héi (CPI) biÕn ®éng, c¸ch xa nhau kh«ng ®¸ng kÓ. Th¸ng 9/2001 so víi th¸ng 12/1995, USD t¨ng 36,8%, CPI t¨ng 17,2%. N¨m USD (%) CPI (%) 1996 1,2 4,5 1997 14,2 3,6 1998 9,0 9,2 1999 1,1 0,1 2000 3,4 -0,6 9 th¸ng ®Çu 2001 3,3 -0,4 Tãm l¹i: VÊn ®Ò qu¶n lý ngo¹i hèi cña ViÖt Nam cßn nhiÒu tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt, cã nh÷ng viÖc ph¶i gi¶i quyÕt tøc thêi nh­ vÊn ®Ò chuyÓn ®æi tiÒn tÖ hay viÖc më tµi kho¶n t¹i ng©n hµng nh­ng còng cã nh÷ng c«ng viÖc kh«ng ph¶i mét sím mét chiÒu chóng ta cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc mµ cÇn ph¶i cã thêi gian. Sù nç lùc cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp nh­ vÊn ®Ò qu¶n lý luång ngo¹i tÖ ch¼ng h¹n. Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i trªn Nguyªn nh©n chñ quan: Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy cã thÓ nãi tr­íc hÕt lµ ë phÝa c¸c nhµ doanh nghiÖp. V× theo giÊy phÐp cña SCCI cÊp th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù c©n ®èi nhu cÇu thu chi ngo¹i tÖ cña hä vµ coi ®©y nh­ mét ®iÒu kiÖn khi thÈm ®Þnh dù ¸n. C¸c doanh nghiÖp ®Òu chÊp nhËn yªu cÇu nµy, hä chÊp nhËn sÏ tù t×m nguån thu lµ ph¶i xuÊt khÈu s¶n phÈm ra n­íc ngoµi ®Ó thu ngo¹i tÖ vÒ phôc vô c¸c nhu cÇu chi ngo¹i tÖ, ®a sè trong c¸c luËn chøng kinh tÕ, kü thuËt c¸c doanh nghiÖp ®Òu x¸c ®Þnh mét tû lÖ kh¸ cao dïng ®Ó xuÊt khÈu, mét sè doanh nghiÖp cßn x¸c ®Þnh tû lÖ 100% xuÊt khÈu, nh­ng thùc tÕ qua nhiÒu n¨m ho¹t ®éng hä vÉn ch­a cã s¶n phÈm xuÊt khÈu hoÆc xuÊt khÈu qu¸ Ýt. Së dÜ c¸c doanh nghiÖp lóc ®Çu th­êng x¸c ®Þnh tû lÖ xuÊt khÈu cao nh­ vËy lµ v× hä muèn dù ¸n nhanh chãng ®­îc chÊp thuËn v× SCCI th­êng chÊp thuËn nh÷ng dù ¸n cã tû lÖ xuÊt khÈu cao v× hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña c¸c dù ¸n lín. H¬n n÷a, khi lËp hå s¬ dù ¸n c¸c doanh nghiÖp ch­a nhËn thøc ®­îc r»ng nÕu hä kh«ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®Ó thu ngo¹i tÖ th× nguån thu vÒ ngo¹i tÖ rÊt khã kh¨n. C¸c c¬ quan qu¶n lý thiÕu th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn ch­a hoµn chØnh dÉn ®Õn nhiÒu doanh nghiÖp tù coi m×nh lµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈuth× hä sÏ ®­îc b¶o ®¶m nhu cÇu ngo¹i tÖ b»ng c¸ch: mua ngo¹i tÖ t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i hoÆc thanh to¸n b»ng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i ng©n hµng nhµ n­íc kh«ng cã tr¸ch nhiÖm g× trong vÊn ®Ò nµy, trong mét chõng mùc nµo ®ã viÖc quy ®Þnh më tµi kho¶n tiÒn ®ång ViÖt Nam vµ ngo¹i tÖ t¹i mét ng©n hµng t¹i ViÖt Nam phÇn nµo ®· ¶nh h­ëng ®Õn viÖc thanh to¸n cña doanh nghiÖp vµ thËt ra nã còng kh«ng hîp lý víi mét c¬ chÕ thÞ tr­êng hoµn chØnh. Thªm vµo ®ã lµ tû lÖ kÕt hèi thÊp, tû gi¸ t¨ng cao, nªn c¸c doanh nghiÖp cã nguån thu ngo¹i tÖ ®· n¾m gi÷ ngo¹i tÖ trªn tµi kho¶n cña m×nh, kh«ng b¸n cho ng©n hµng, g©y ¸p lùc cho cung cÇu ngo¹i tª. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng mua ®­îc ngo¹i tÖ cho c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu, ®©y còng lµ nguyªn nh©n tõ ®Çu n¨m ®Õn nay, NHNN ph¶i b¸n ngo¹i tÖ cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i so víi c¸c n¨m tr­íc ®©y. Råi viÖc ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thêi gian qua nh­ t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ lªn 8% ®Õn 12% vµ 15%, tù do ho¸ l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ, gi¶m tû lÖ kÕt hèi b»ng ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp tõ 80% xuèng 50%, hiÖn nay cßn 40%; gi¶m tû lÖ l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ cña c¸c ph¸p nh©n, chñ ®éng can thiÖp t¨ng tû gi¸, thu hÑp biªn ®é mua b¸n ngo¹i tÖ. Nguyªn nh©n kh¸ch quan LÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi vÉn cßn lµ kh¸ míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam, cho nªn trong viÖc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, chóng ta cßn nhiÒu ®iÒu bÊt cËp còng lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. Trong ®ã qu¶n lý ngo¹i hèi l¹i cµng lµ mét bµi to¸n khã kh«ng chØ ®èi víi ViÖt Nam mµ cßn ®èi víi nhiÒu n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ h¬n h¼n ViÖt Nam. ViÖc qu¶n lý ngo¹i hèi còng chÞu ¶nh h­ëng rÊt lín bëi nh÷ng biÕn ®éng bªn ngoµi l·nh thæ ViÖt Nam. Nh­ viÖc FED liªn tôc c¾t gi¶m l·i suÊt 10 lÇn tõ th¸ng 4/1994 ®Õn nay ®Ó cøu v·n xu h­íng suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ Mü, vµo thêi ®iÓm th¸ng 1/2001, xuèng cßn 6,5%/n¨m, xuèng cßn 2%/ n¨m vµo thêi ®iÓm th¸ng 6/2001. Hay nãi c¸ch kh¸c, nh÷ng thay ®æi cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ nh÷ng thay ®æi cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi thÕ giíi nãi riªng ®Òu cã ¶nh h­ëng Ýt nhiÒu ®Õn chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi cña ViÖt Nam. Trong khi ®ã, n­íc ta më cöa víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ch­a l©u nªn cßn thiÕu nhiÒu kinh nghiÖm qu¶n lý kinh tÕ trong m«i tr­êng kinh tÕ cã xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸, thiÕu sù nh¹y bÐn tr­íc nh÷ng thay ®æi cña m«i tr­íng kinh tÕ thÕ giíi. Trong ®iÒu kiÖn hÖ thèng ng©n hµng cßn rÊt non nít, thiÕu c¶ thiÕt bÞ còng nh­ kü n¨ng chuyªn m«n ®ång thêi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cßn ch­a cã trËt tù th× viÖc qu¶n lý chÆt chÏ c¸c ho¹t ®éng ngo¹i hèi còng lµ viÖc kh«ng dÔ dµng chót nµo. Khã kh¨n ®ã cµng t¨ng thªm khi chóng ta ®ang rÊt cÇn ®Õn c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cho nªn viÖc qu¶n lý ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn ph¶i b¶o ®¶m yÕu tè t¹o sù th«ng tho¸ng cho ho¹t ®éng ®Çu t­. Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi cña ng©n hµng nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n ®Ó hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi Së dÜ chóng ta ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m qua lµ do ®­êng lèi më cöa ®óng ®¾n cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta kÕt hîp víi sù nç lùc cña toµn §¶ng vµ toµn d©n nh»m ®­a ViÖt Nam ra khái t×nh tr¹ng tôt hËu, tõng b­íc rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc trong khu vùc. TiÕn hµnh ®­êng lèi më cöa vµ chñ tr­¬ng kÕp hîp søc m¹nh d©n téc víi søc m¹nh thêi ®¹i chóng ta tiÕn hµnh thùc hiÖn ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc cña ViÖt Nam ®· gãp phÇn kh«ng nhá bëi lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong bèi c¶nh quèc tÕ cã nhiÒu thuËn lîi nh­ viÖc ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-MÜ, víi xu thÕ liªn kÕt toµn cÇu hiÖn nay céng víi m«i tr­êng hÊp dÉn cña ViÖt Nam ch¾c ch¾n trong thêi gian tíi, t×nh h×nh ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn tiÕn triÓn h¬n nhiÒu. Víi sù tiÕn triÓn thuËn lîi ®ã, sè l­îng c¸c dù ¸n sÏ ngµy mét t¨ng, l­îng vèn ®æ vµo ViÖt Nam cµng nhiÒu vµ do vËy nhiÖm vô cña c¸c nhµ qu¶n lý cµng khã kh¨n nÆng nÒ mµ riªng trong lÜnh vùc ng©n hµng vÊn ®Ò qu¶n lý ngo¹i hèi sÏ trë nªn nhiÒu bøc xóc. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i hiÖn nay vµ qu¶n lý mét c¸ch h÷u hiÖu h¬n viÖc sö dông ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ta cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p. Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn nh÷ng ®Þnh h­íng trªn: VÊn ®Ò qu¶n lý luång ngo¹i tÖ ra, vµo mét quèc gia-vÊn ®Ò hÕt søc quan träng mµ t­¬ng lai ng©n hµng nhµ n­íc ph¶i qu¶n lý ®­îc. Trong lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi luång vèn chuyÓn vµo lµ vèn ph¸p ®Þnh, vèn vay cßn vèn chuyÓn ra lµ vèn ®Çu t­ ®· gãp vµ vèn t¸i ®Çu t­, lîi nhuËn cña bªn n­íc ngoµi chuyÓn tr¶ vèn vay. a.ViÖc qu¶n lý luång vèn vµo: §Ó qu¶n lý luång vèn chuyÓn vµo ViÖt Nam, chóng ta nªn b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¨ng ký lÞch chuyÓn vèn vµo vµ gãp vèn ph¸p ®Þnh víi ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam, uû ban nhµ n­íc vÒ hîp t¸c vµ ®Çu t­ vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i n¬i doanh nghiÖp më tµi kho¶n. Hµng th¸ng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i b¸o c¸o cho ng©n hµng nhµ n­íc vÒ t×nh h×nh tµi kho¶n cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nµy. NÕu nh­ viÖc nµy ®­îc thùc hiÖn, ta sÏ cã nh÷ng thuËn lîi sau: Thø nhÊt: C¨n cø vµo lÞch chuyÓn vèn cña mçi n¨m, ng©n hµng nhµ n­íc sÏ n¾m ®­îc sè vèn sÏ ®­îc chuyÓn vµo trong n­íc trong tõng n¨m theo kÕ ho¹ch. Thø hai: Theo chÕ ®é b¸o c¸o ®Òu ®Æn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i, ng©n hµng nhµ n­íc sÏ n¾m ®­îc t×nh h×nh viÖc chuyÓn vèn kh«ng ®­îc kiÓm so¸t, qua h×nh thøc nµy lµm cho ng©n hµng th­¬ng m¹i cã tr¸ch nhiÖm h¬n trong viÖc b¸o c¸o ho¹t ®éng chuyÓn vèn cña hä ®èi víi ng©n hµng nhµ n­íc. Ng©n hµng Nhµ n­íc Doanh nghiÖp cã vèn §TNN Ng©n hµng Th­¬ng m¹i 1 2 3 1 - Doanh nghiÖp ®¨ng kÝ lÞch chuyÓn vèn, xin phÐp chuyÓn vèn vµo, ra víi NHNN 2 - Doanh nghiÖp ®¨ng kÝ lÞch chuyÓn vèn, sè vèn chuyÓn vµo, ra víi NHTM 3 - Hµng th¸ng, quý, NHTM b¸o c¸o t×nh h×nh viÖc chuyÓn vèn cña c¸c doanh nghiÖp, sè vèn chuyÓn ra, chuyÓn vµo. Ta cã thÓ tham kh¶o quy tr×nh b¸o c¸o nh­ sau: Mét vÊn ®Ò n÷a mµ ta ph¶i quan t©m ®ã lµ viÖc chuyÓn vèn vµo b¨ng m¸y mãc thiÕt bÞ. Nh­ ®· ®Ò cËp ë phÇn trªn, sù tån t¹i vÒ vÊn ®Ò nµy xoay quanh viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ m¸y mãc thiÕt bÞ ®­a vµo. ViÖc gãp vèn b»ng m¸y mãc thiÕt bÞ còng thuéc lÜnh vùc qu¶n lý ngo¹i hèi bëi v× gi¸ trÞ m¸y mãc thiÕt bÞ thiÕu chuyÓn vµo sÏ liªn quan ®Õn l­îng ngo¹i tÖ chuyÓn ra khái ViÖt Nam khi dù ¸n kÕt thóc ho¹t ®éng. Do vËy, biÖn ph¸p lµ ph¶i gióp hai bªn thèng nhÊt ®­îc víi nhau vÒ gi¸ trÞ cña m¸y mãc thiÕt bÞ, mµ c«ng viÖc nµy uû ban kÕ ho¹ch nhµ n­íc, bé th­¬ng m¹i vµ bé tµi chÝnh cÇn phèi hîp ®Ó gi¶i quyÕt. Theo th«ng tin míi ®©y cña SCCI, SCCI ®· tham kh¶o viÖc ký víi mét c«ng ty kiÓm nghiÖm cña Thuþ Sü (SGS) ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng tån ®äng trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña m¸y mãc thiÕt bÞ thiÕu chuyÓn vµo. Theo hîp ®ång nµy, SGS sÏ lµ trung gian ®øng ra x¸c ®Þnh gi¸ trÞ m¸y mãc thiÕt bÞ cña n­íc ngoµi chuyÓn vµo. PhÝa n­íc ngoµi khi chuyÓn m¸y mãc thiÕt bÞ vµo ph¶i qua kiÓm ®Þnh cña SGS, dùa trªn gi¸ trÞ thùc tÕ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi mµ c«ng ty sÏ cÊp giÊy chøng nhËn gi¸ trÞ m¸y mãc thiÕt bÞ cña bªn n­íc ngoµi. NÕu hîp ®ång nµy ®­îc thùc hiÖn th× vÊn ®Ò gi¸ trÞ vèn gãp b»ng m¸y mãc thiÕt bÞ sÏ ®­îc gi¶i quyÕt, phÝa ViÖt Nam kh«ng bÞ thiÖt thßi cßn phÝa n­íc ngoµi còng sÏ ®­îc tho¶ m·n. Ng©n hµng nhµ n­íc cßn cã mét khã kh¨n do kh«ng n½m ®­îc khi nµo bªn n­íc ngoµi ®ãng ®ñ vèn ph¸p ®Þnh, ®iÒu nµy hÕt søc quan träng v× nã còng liªn quan ®Õn quyÒn ®­îc chuyÓn vèn ra cña doanh nghiÖp sau nµy. Theo th«ng t­ 06/TT-NH cña ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam: c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ ®­îc chuyÓn vèn ra khái ViÖt Nam khi ®· ®ãng ®ñ vèn ph¸p ®Þnh. Nh­ vËy, nÕu ng©n hµng nhµ n­íc kh«ng biÐt c¸c doanh nghiÖp ®· ®ãng vèn ph¸p ®Þnh hay ch­a th× hä kh«ng thÓ quyÕt ®Þnh ®­îc. Tuy nhiªn, c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi th­êng cã thêi gian ho¹t ®éng t­¬ng ®èi dµi nªn ®©y lµ vÊn ®Ò l©u dµi mµ ng©n hµng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. Cã vèn chuyÓn vµo ¾t ph¶i cã vèn chuyÓn ra nh­ng trong ®iÒu kiÖn quü ngo¹i tÖ cña ViÖt Nam ta cßn khan hiÕm nh­ hiÖn nay, t×nh h×nh c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cßn th©m hôt, chóng ta nªn kiÓm so¸t chÆt chÏ luång ngo¹i tÖ chuyÓn ra. Mµ ®Ó qu¶n lý ®­îc luång ngo¹i tÖ chuyÓn ra nµy, ng©n hµng nhµ n­íc nªn buéc c¸c doanh nghiÖp chuyÓn ngo¹i tÖ ra khái ViÖt Nam ph¶i b¸o c¸o, xin phÐp c¬ quan ng©n hµng. ViÖc xin giÊy phÐp nµy cã thÓ g©y ra mét sè khã kh¨n nµo ®ã cho doanh nghiÖp nh­ng trong ®iÒu kiÖn n­íc ta th× nã lµ viÖc nªn lµm. Tuy cã khã kh¨n nh­ng nã xo¸ ®i ®­îc t×nh tr¹ng tù do, kh«ng ®­îc kiÓm so¸t vµ t×nh h×nh kh«ng cã sè liÖu cña ng©n hµng nhµ n­íc hiÖn nay, tiÕn tíi ®­a ng©n hµng nhµ n­íc trë thµnh n¬i n¾m ch¾c ®­îc sè liÖu vèn chuyÓn vµo, chuyÓn ra khái ViÖt Nam trong tõng th¸ng, quý. b.Qu¶n lý nguån vèn ra: §©y lµ vÊn ®Ò rÊt quan träng trong qu¶n lý ngo¹i hèi v× nã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn viÖc c©n ®èi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Ng©n hµng nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch qu¶n lý chÆt chÏ viÖc chuyÓn vèn ra khái ViÖt Nam cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ viÖc yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i cã kÕ ho¹ch chuyÓn vèn vµ ph¶i ®­îc ng©n hµng nhµ n­íc cho phÐp. Qua ®ã, ng©n hµng nhµ n­íc cã thÓ n¾m râ t×nh h×nh vËn ®éng cña luång vèn, tõ ®ã cã biÖn ph¸p chuÈn bÞ l­îng ngo¹i hèi ®ñ ®Ó ®¶m b¶o kh«ng g©y ra sù khñng ho¶ng ngo¹i hèi cho nÒn kinh tÕ, ¶nh h­ëng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ nãi chung. VÊn ®Ò më tµi kho¶n cña doanh nghiÖp: a.ViÖc më tµi kho¶n t¹i c¸c ng©n hµng ë ViÖt Nam: §©y lµ vÊn ®Ò hiÖn ®ang g©y nhiÒu tranh c·i trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¸c doanh nghiÖp cho r»ng viÖc quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ ®­îc më tµi kho¶n tiÒn ®ång vµ ngo¹i tÖ nh­ hiÖn nay lµ qu¸ bÊt c«ng trong khi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®­îc më sè l­îng tµi kho¶n kh«ng h¹n chÕ. §ång thêi viÖc quy ®Þnh nh­ hiÖn nay lµ phi lý, kh«ng phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng mµ ta ®ang theo ®uæi. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy ë c¶ hai phÝa, c¶ nhµ qu¶n lý vµ ng­êi thùc hiÖn nh­ng cã thÓ nãi lý do chÝnh ë ng­êi thùc hiÖn. Hä kiÕn nghÞ r»ng viÖc cho phÐp më mét tµi kho¶n tiÒn ViÖt Nam vµ ngo¹i tÖ t¹i mét ng©n hµng ViÖt Nam ®· dÉn ®Õn nh÷ng khã kh¨n cña hä trong viÖc vay vèn lµ kh«ng ®óng bëi v× hä ®· hiÓu sai quan ®iÓm cña nhµ n­íc hiÓu sai v¨n b¶n hiÖn hµnh. Ng©n hµng nhµ n­íc b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp chØ ®­îc më mét tµi kho¶n lµ nh»m môc ®Ých qu¶n lý ®­îc viÖc sö dông ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp chø kh«ng ph¶i h¹n chÕ viÖc vay vèn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i ng©n hµng nhµ n­íc kh«ng cã tr¸ch nhiÖm g× trong vÊn ®Ò nµy, trong mét chõng mùc nµo ®ã viÖc quy ®Þng më mét tµi kho¶n tiÒn ®ång ViÖt Nam vµ ngo¹i tÖ t¹i mét ng©n hµng ViÖt Nam phÇn nµo ®· ¶nh h­ëng ®Õn viÖc thanh to¸n cña doanh nghiÖp vµ thËt ra nã còng kh«ng hîp lý víi mét c¬ chÕ thÞ tr­êng hoµn chØnh. Nh­ng trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay khi chÕ ®é b¸o c¸o ch­a vµo quy cñ, khi t×nh h×nh ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam ngµy mét nhiÒu th× ®Ó qu¶n lý tèt ®­îc ho¹t ®éng cña giao dÞch vèn cña c¸c doanh nghiÖp theo quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ viÖc më mét tµi kho¶n tiÒn ®ång ViÖt Nam vµ ngo¹i tÖ vÉn cßn hîp lý. Nh­ng ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp nhËn thøc râ h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy th× ta nªn tiÕn hµnh mét sè viÖc nh­: +Gi¶i thÝch râ cho c¸c doanh nghiÖp biÕt vÒ quyÒn cña doanh nghiÖp ®­îc më nhiÒu h¬n mét tµi kho¶n ®Ó phôc vô nhu cÇu vay vèn cña hä. Nh­ vËy c¸c doanh nghiÖp sÏ kh«ng bÞ v­íng m¾c trong viªc vay vèn ®ång thêi ng©n hµng còng kh«ng ph¶i chÞu nhiÒu rñi ro trong cho vay v× doanh nghiÖp chØ ®­îc më mét tµi kho¶n vèn vay theo nh­ hä hiÓu. +T¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc quy ®Þnh më mét tµi kho¶n kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn viÖc thanh to¸n cña doanh nghiÖp th× ng©n hµng ë ®Þa ph­¬ng hiÖn t¹i kh«ng tham gia ho¹t ®éng ®èi ngo¹i, ®iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh khã kh¨n cña doanh nghiÖp v× c¸c doanh nghiÖp nµy b¾t buéc ph¶i cã thanh to¸n quèc tÕ. Tuy nhiªn ®ã còng chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p t¹m thêi cßn trong t­¬ng lai khi chÕ ®é b¸o c¸o ®· ®­îc triÓn khai, khi ®ång ViÖt Nam ®· trë thµnh ®ång tiÒn tù do chuyÓn ®æi th× viÖc cho phÐp c¸c doanh nghiÖp më nhiÒu h¬n mét tµi kho¶n lµ ®iÒu nªn lµm. Qu¶n lý viÖc mua b¸n ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp Nh­ ®· ®Ò cËp ë nh÷ng phÇn trªn, hiÖn nay khã kh¨n vµ vÊn ®Ò næi cém nhÊt trong ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ sù mÊt c©n b»ng gi÷a thu vµ chu ngo¹i tÖ. TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu míi ho¹t ®éng vµ ®a sè c¸c doanh nghiÖp ®Òu ghi trong ®¬n xin thµnh lËp doanh nghiÖp lµ s¶n phÈm cña hä lµm ra dïng ®Ó xuÊt khÈu do vËy hä sÏ cã nguån thu ngo¹i tÖ kh¸ lín. Nh­ng trªn thùc tÕ trong nh÷ng n¨m ®Çu nµy, c¸c doanh nghiÖp th­êng kh«ng xuÊt khÈu ®­îc hoÆc xuÊt khÈu Ýt. Trong khi nhu cÇu chi ngo¹i tÖ cña hä l¹i lín nh­ nhËp khÈu nguyªn nhiªn vËt liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ, tr¶ l­¬ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn… mµ ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp sö dông nguyªn liÖu nhËp ngo¹i. Tõ nh÷ng lý do trªn ta thÊy sù khñng ho¶ng ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp nµy lµ tÊt yÕu. Trong tr­êng hîp nh­ vËy ng©n hµng nhµ n­íc cã ®Ó c¸c doanh nghiÖp tù xoay xë hay kh«ng? Cßn nÕu ng©n hµng trî gióp th× hä trî gióp b»ng c¸ch nµo trong ®iÒu kiÖn thiÕu thèn ngo¹i tÖ nh­ hiÖn nay. Do vËy ng©n hµng nhµ n­íc kh«ng thÓ lµm ng¬ tr­íc t×nh h×nh trªn v× kh«ng thÓ ®Ó v× thiÕu ngo¹i tÖ mµ ®Ó c¸c xÝ nghiÖp ngõng s¶n xuÊt dÉn ®Õn ®æ vì dù ¸n vµ ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn cña ViÖt Nam ¶nh h­ëng ®Õn toµn bé c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cã nhiÒu dù ¸n mµ nhu cÇu ngo¹i tÖ qu¸ lín so víi ®iÒu kiÖn quü ngo¹i tÖ Ýt ái cña ViÖt Nam nh­ c¸c dù ¸n vÒ s¶n xuÊt «t« ch¼ng h¹n. Trong tr­êng hîp ®ã ng©n hµng nhµ n­íc ph¶i cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt gÊp vµ coi ®©y nh­ mét nhiÖm vô tr­íc m¾t. Trªn thùc tÕ qua ®ît kh¶o s¸t c¸c dianh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cña ng©n hµng nhµ n­íc võa qua th× c¸c doanh nghiÖp thiÕu ngo¹i tÖ ®ã lµ c¸c doanh nghiÖp sö dông nguyªn liÖu nhËp ngo¹i. Nh­ng ng©n hµng nhµ n­íc gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo? Trong ®iÒu kiÖn cña ng©n hµng hiÖn nay, ta nªn gi¶i quyÕt theo nh÷ng h­íng sau: -Ng©n hµng nhµ n­íc ph¶i gi¶i quyÕt cã tÝnh thêi ®iÓm nhu cÇu ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp, cã thÓ kh«ng nhiÒu nh­ng ph¶i b¶o ®¶m s¶n xuÊt. Ng©n hµng nªn xem xÐt nhu cÇu nµo cÊp b¸ch th× gi¶i quyÕt tr­íc, ch­a cÊp b¸ch th× gi¶i quyÕt sau. Nh÷ng nhu cÇu cÊp b¸ch ®ã lµ nhu cÇu nhËp khÈu nguyªn nhiªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt nh÷ng c¸i mµ thiÕu nã s¶n xuÊt ngõng trÖ. Vµ ng©n hµng còng chØ gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu trong tõng quý, nöa n¨m vµ tèi ®a lµ mét n¨m trong khi chÝnh phñ quyÕt ®Þnh mét gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy. ChØ ­u tiªn nh÷ng nhu cÇu vÒ nhËp khÈu nguyªn nhiªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh vµ phô tïng thay thÕ, cßn nhu cÇu ngo¹i tÖ ®Ó tr¶ nî n­íc ngoµi hoÆc ®Ó chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi cña c¸c nhµ ®Çu t­ th× doanh nghiÖp ph¶i tù c©n ®èi. -Nhanh chãng phèi hîp víi uû ban kÕ ho¹ch nhµ n­íc, bé tµi chÝnh, bé th­¬ng m¹i ®Ó ®­a ra mét danh môc hµng thay thÕ nhËp khÈu vµ c«ng bè c«ng khai danh môc nµy trªn ph¹m vi c¶ n­íc vµ ®Õn tËn tay cña c¸c nhµ kinh doanh ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng hiÖn nay ai còng cho lµ m×nh s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu. NHTM nªn tæ chøc thu thËp, khai th¸c vµ xö lý th«ng tin vÒ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp mét c¸ch hÖ thèng, mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc cho c«ng t¸c thÈm ®Þnh, xÐt duyÖt cho vay cña ng©n hµng. Trong ®ã, t¨ng c­êng quan hÖ th«ng tin víi Trung t©m th«ng tin tÝn dông cña NHNN. §ång thêi kÕt nèi m¹ng th«ng tin víi Së kÕ ho¹ch ®Çu t­, Côc thuÕ ®Ó cã ®­îc c¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh doanh nghiÖp tin cËy, lµm c¬ së ®¸nh gi¸ cho vay. Nh÷ng kiÕn nghÞ ®èi víi ng©n hµng nhµ n­íc nãi riªng vµ ®èi víi nhµ n­íc nãi chung: §Ó ng©n hµng nhµ n­íc thùc hiÖn ®­îc tèt viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, lµm lµnh m¹nh h¬n m«i tr­êng ®Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam th× trong thêi gian tr­íc m¾t chóng ta nªn tiÕn hµnh mét sè b­íc sau: Thø nhÊt: Ra v¨n b¶n quy ®Þnh chÕ ®é b¸o c¸o th­êng xuyªn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, hµng th¸ng hµng quý c¸c doanh nghiÖp vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i b¸o c¸o toµn bé t×nh h×nh qu¶n lý ngo¹i hèi nh­ vèn chuyÓn vµo, t×nh h×nh gãp vèn ph¸p ®Þnh, viÖc b¸n ngo¹i tÖ cho c¸c xÝ nghiÖp. Ngoµi ra ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i nghiªm tóc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh vÒ chuyÓn vèn còng nh­ mäi kho¶n kh¸c liªn quan ®Õn vèn chuyÓn ra cña doanh nghiÖp. Ng©n hµng nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt trong lÜnh vùc qu¶n lý ngo¹i hèi, cè vÊn cho chÝnh phñ ra c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt mét c¸ch khoa häc vµ g¾n víi thùc tiÔn, ®¶m b¶o tÝnh thùc thi cao. Ng©n hµng nhµ n­íc theo dâi chÆt chÏ tiÕn tr×nh thùc hiÖn gãp vèn cña ®èi t¸c n­íc ngoµi trong c¸c dù ¸n ®Çu t­, buéc c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i thùc hiÖn ®óng tiÕn ®é ®· ®Ò ra khi xin giÊy phÐp ®Çu t­. Thø hai: Nhµ n­íc ph¶i hoµn chØnh nh÷ng v¨n b¶n hiÖn cã ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh míi nh­: +Nhanh chãng phèi hîp víi c¸c ngµnh liªn quan ®Ó ®­a ra mét danh môc hµng thay thÕ nhËp khÈu ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c. +Gi¶i thÝch lµm râ h¬n c¸c v¨n b¶n hiÖn cã. Víi viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p trªn th× vÊn ®Ò c¨ng th¼ng trong qu¶n lý ngo¹i hèi trong lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn nay sÏ phÇn nµo ®­îc gi¶i quyÕt. KÕt luËn ChÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi nãi chung vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi riªng lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay mµ ng©n hµng nhµ n­íc ®ang tËp trung ®Ó söa ®æi vµ hoµn thiÖn Tuy nhiªn ®Ó hoµn thiÖn ®­îc nã chóng ta cßn ph¶i cè g¾ng rÊt nhiÒu bëi v× ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ lÜnh vùc kh¸ míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam, kinh nghiÖm vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi cña ta cßn qu¸ Ýt. Do vËy trong thêi gian tíi chóng ta ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao tÇm hiÓu biÕt, nghiªn cøu kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trong khu vùc cã ®iÒu kiÖn t­¬ng ®èi gièng ta ®Ó ®¹t ®­îc mét chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi h÷u hiÖu nhÊt. Trªn c¬ së sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu, ®Ò ¸n nghiªn cøu vÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ sau: HÖ thèng ho¸ ®­îc mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n trong qu¶n lý ngo¹i hèi nãi chung vµ qu¶n lý ngo¹i hèi trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi riªng, nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi. Ph©n tÝch thùc tr¹ng cña c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam hiÖn nay, ®Ò ¸n ®­a ra nh÷ng ­u ®iÓm, nh÷ng h¹n chÕ vµ nh÷ng nguyªn nh©n cña c¸c tån t¹i. §­a ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng v­íng m¾c hiÖn nay vµ nh÷ng kiÕn nghÞ cã tÝnh l©u dµi nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña ng©n hµng nhµ n­íc. Nh÷ng kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p mµ ®Ò ¸n ®­a ra nh»m ®ãng gãp ®Ó gi¶i quyÕt phÇn nµo nh÷ng v­íng m¾c hiÖn nay trong lÜnh vùc qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Môc Lôc Lêi nãi ®Çu Ch­¬ng I: Lý luËn c¬ b¶n vÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi vµ vai trß cña ®Çu t­ n­íc ngoµi. 1.ChÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi 1.1. Ngo¹i hèi 1.2. ChÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi 2. Vai trß cña vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi 2.1. Sù cÇn thiÕt ph¶o thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi 2.2. T×nh h×nh ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ nh÷ng t¸c dông mµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mang l¹i Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch vµ t×nh h×nh qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam hiÖn nay 1. Thùc tr¹ng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam 2. Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam hiÖn nay a.VÊn ®Ò më tµi kho¶n b.VÒ chuyÓn vèn vµo ViÖt Nam c.VÊn ®Ò chuyÓn vèn ra khái ViÖt Nam d.VÊn ®Ò tû gi¸ 3.Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i 3.1Nguyªn nh©n chñ quan 3.2Nguyªn nh©n kh¸ch quan Ch­¬ng III: KiÕn nghÞ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn h¬n chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam hiÖn nay 1. Nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n ®Ó hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi 2. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n trªn 2.1. VÒ më vµ sö dông tµi kho¶n ngo¹i tÖ 2.2. Qu¶n lý nguån vèn a.Luång vèn vµo b.Luång vèn ra 2.3. Qu¶n lý viÖc mua b¸n ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp Nh÷ng kiÕn nghÞ ®èi víi ng©n hµng nhµ n­íc nãi riªng vµ nhµ n­íc nãi chung KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o B¸o c¸o th­êng niªn ng©n hµng nhµ n­íc B¸o ®Çu t­ kinh tÕ CÈm nang thÞ tr­êng ngo¹i hèi - Häc viÖn Ng©n hµng T¹p chÝ ng©n hµng Thêi b¸o ng©n hµng TiÒn tÖ ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh - Frederic Hishkin Thêi b¸o kinh tÕ Th«ng t­ sè 33/NH-TT ngµy 15.3.1989 cña ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam h­íng dÉn thi hµnh ®iÒu lÖ qu¶n lý ngo¹i hèi cña n­íc CHXHCNVN Th«ng t­ sè 222/NH-TT ngµy 20.10.1990 cña ng©n hµng nhµ n­íc h­íng dÉn thi hµnh chØ thÞ 330-CT vÒ viÖc t¨ng c­êng qu¶n lý ngo¹i hèi Th«ng t­ sè 203/NH-TT ngµy 31.10.1991 cña ng©n hµng nhµ n­íc h­íng dÉn thi hµnh quyÕt ®Þnh sè 337-H§BT ngµy 25.10.1991 cña Héi ®ång bé tr­ëng vÒ mét sè biÖn ph¸p qu¶n lý ngo¹i hèi trong thêi gian tr­íc m¾t Th«ng t­ sè 7-TT/NH7 ngµy 26.3.1991 cña thèng ®èc ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam h­íng dÉn viÖc qu¶n lý vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp QuyÕt ®Þnh cña thèng ®èc ng©n hµng nhµ n­íc sã 468/2000/Q§-NHNN7 ngµy 8.11.2000 vÒ viÖc b¸n ngo¹i tÖ cho doanh nghiÖp hîp t¸c kinh doanh B¸o c¸o cña ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam sè 336/CV-NH7 ngµy 29.4.1997 vÒ t×nh h×nh chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi C«ng v¨n cña ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam sè 585/CV-NHNN7 ngµy 6.7.1998 vÒ viÖc h­íng dÉn b¸n ngo¹i tÖ cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ bªn tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh Gi¸o tr×nh nghiÖp vô ng©n hµng Trung ¦¬ng - Häc viÖn Ng©n hµng