Đề tài Những giải pháp nhằm góp phần hạn chế rủi ro tín dụng tại Chi nhánh Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Quảng Ninh

Lời nói đầu Bước sang thế kỷ 21, nền kinh tế nước ta nói chung và ngành ngân hàng nói riêng đang đứng trước những vận hội và thách thức lớn. Sau hơn 10 năm đổi mới hoạt động theo cơ chế thị trường, hệ thống ngân hàng đã không ngừng được củng cố và phát triển, góp phần tích cực vào thành tựu chung của công cuộc đổi mới, nổi bật là đẩy lùi lạm phát phi mã, ổn định giá trị đồng tiền, ổn định kinh tế vĩ mô, làm nòng cốt trong huy động vốn, phục vụ có hiệu quả cho nhu cầu phát triển kinh tế xã hội, xoá đói giảm nghèo, cải thiện đời sống nhân dân . Tuy nhiên, do mới chuyển đổi mô hình và cơ chế hoạt động, còn thiếu hiểu biết và vận hành trong cơ chế thị trường nên các ngân hàng thương mại Việt nam đã không tránh khỏi những thiếu sót và bất cập cả về xây dựng khuôn khổ pháp lý, kiện toàn tổ chức, đào tạo cán bộ, chất lượng hiệu quả trong quản lý cũng như trong kinh doanh . chưa đáp ứng kịp yêu cầu đổi mới phù hợp với nền kinh tế thị trường có sự điều tiết của nhà nước. Vì vậy, để hệ thống ngân hàng Việt nam phát triển ổn định, vững chắc, an toàn và hiệu quả thì một trong những mối quan tâm hàng đầu là ngăn ngừa, hạn chế rủi ro trong hoạt động của các ngân hàng thương mại. Thực tế cho thấy các biện pháp ngăn ngừa, hạn chế rủi ro đang áp dụng trong các ngân hàng thương mại hiện nay tuy đã được nhà nước, ngành ngân hàng, từng ngân hàng thương mại và nhiều tập thể, cá nhân quan tâm, dày công nghiên cứu, áp dụng nhưng vẫn chưa thực sự hữu hiệu, cần được nghiên cứu bổ sung thêm. Nghiên cứu về các giải pháp để hạn chế rủi ro của các ngân hàng thương mại là nhằm bảo vệ nền tảng của hoạt động ngân hàng, bảo vệ những thành tựu của ngân hàng Việt nam trong gần 50 năm qua, bảo vệ niềm tin với khách hàng, nhằm góp phần thúc đẩy nền kinh tế xã hội phát triển ổn định, vững chắc, nâng cao vị thế của hệ thống ngân hàng Việt nam trên trường quốc tế. Chính vì vậy đề tài về các giải pháp để hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng của các ngân hàng thương mại đã và đang rất được nhiều người quan tâm. Với các kiến thức tiếp thu được trong quá trình học tập ở trường, đặc biệt là trong thời gian thực tập thực tế tại Chi nhánh Ngân hàng Đầu tư và Phát triển tỉnh Quảng ninh, em nhận thấy rằng việc nghiên cứu đề ra các giải pháp để hạn chế rủi ro trong hoạt động của các ngân hàng thương mại là hết sức cần thiết. Vì vậy, em đã chọn đề tài nghiên cứu là: “Những giải pháp nhằm góp phần hạn chế rủi ro tín dụng tại Chi nhánh Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Quảng ninh”. Đề tài ngoài phần mở đầu và kết luận, đưược chia làm ba chưương: Chưương I: Tín dụng ngân hàng và những rủi ro tín dụng của ngân hàng thưương mại trong nền kinh tế thị trưường. Chưương II: Thực trạng tín dụng và rủi ro tín dụng tại Chi nhánh Ngân hàng Đầu tưư và Phát triển Quảng ninh. Chưương III: Một số kiến nghị và giải pháp góp phần hạn chế rủi ro tín dụng tại Chi nhánh Ngân hàng Đầu tưư và Phát triển Quảng Ninh. Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của giáo viên hướng dẫn, và các cô, chú, anh, chị công tác tại Chi nhánh Ngân hàng Đầu tư và phát tiển Quảng ninh đặc biệt là các cán bộ, nhân viên phòng tín dụng đã tạo điều kiện và giúp đỡ em hoàn thành chuyên đề thực tập này.

doc15 trang | Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1390 | Lượt tải: 0download
Bạn đang xem nội dung tài liệu Đề tài Những giải pháp nhằm góp phần hạn chế rủi ro tín dụng tại Chi nhánh Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Quảng Ninh, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu B­íc sang thÕ kû 21, nÒn kinh tÕ n­íc ta nãi chung vµ ngµnh ng©n hµng nãi riªng ®ang ®øng tr­íc nh÷ng vËn héi vµ th¸ch thøc lín. Sau h¬n 10 n¨m ®æi míi ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, hÖ thèng ng©n hµng ®· kh«ng ngõng ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn, gãp phÇn tÝch cùc vµo thµnh tùu chung cña c«ng cuéc ®æi míi, næi bËt lµ ®Èy lïi l¹m ph¸t phi m·, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, lµm nßng cèt trong huy ®éng vèn, phôc vô cã hiÖu qu¶ cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n... Tuy nhiªn, do míi chuyÓn ®æi m« h×nh vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng, cßn thiÕu hiÓu biÕt vµ vËn hµnh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng nªn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam ®· kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vµ bÊt cËp c¶ vÒ x©y dùng khu«n khæ ph¸p lý, kiÖn toµn tæ chøc, ®µo t¹o c¸n bé, chÊt l­îng hiÖu qu¶ trong qu¶n lý còng nh­ trong kinh doanh... ch­a ®¸p øng kÞp yªu cÇu ®æi míi phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc. V× vËy, ®Ó hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam ph¸t triÓn æn ®Þnh, v÷ng ch¾c, an toµn vµ hiÖu qu¶ th× mét trong nh÷ng mèi quan t©m hµng ®Çu lµ ng¨n ngõa, h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Thùc tÕ cho thÊy c¸c biÖn ph¸p ng¨n ngõa, h¹n chÕ rñi ro ®ang ¸p dông trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i hiÖn nay tuy ®· ®­îc nhµ n­íc, ngµnh ng©n hµng, tõng ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ nhiÒu tËp thÓ, c¸ nh©n quan t©m, dµy c«ng nghiªn cøu, ¸p dông nh­ng vÉn ch­a thùc sù h÷u hiÖu, cÇn ®­îc nghiªn cøu bæ sung thªm. Nghiªn cøu vÒ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó h¹n chÕ rñi ro cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ nh»m b¶o vÖ nÒn t¶ng cña ho¹t ®éng ng©n hµng, b¶o vÖ nh÷ng thµnh tùu cña ng©n hµng ViÖt nam trong gÇn 50 n¨m qua, b¶o vÖ niÒm tin víi kh¸ch hµng, nh»m gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn æn ®Þnh, v÷ng ch¾c, n©ng cao vÞ thÕ cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam trªn tr­êng quèc tÕ. ChÝnh v× vËy ®Ò tµi vÒ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· vµ ®ang rÊt ®­îc nhiÒu ng­êi quan t©m. Víi c¸c kiÕn thøc tiÕp thu ®­îc trong qu¸ tr×nh häc tËp ë tr­êng, ®Æc biÖt lµ trong thêi gian thùc tËp thùc tÕ t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn tØnh Qu¶ng ninh, em nhËn thÊy r»ng viÖc nghiªn cøu ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ hÕt søc cÇn thiÕt. V× vËy, em ®· chän ®Ò tµi nghiªn cøu lµ: “Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn h¹n chÕ rñi ro tÝn dông t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng ninh”. §Ò tµi ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, ®­îc chia lµm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I: TÝn dông ng©n hµng vµ nh÷ng rñi ro tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng tÝn dông vµ rñi ro tÝn dông t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng ninh. Ch­¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p gãp phÇn h¹n chÕ rñi ro tÝn dông t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng Ninh. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña gi¸o viªn h­íng dÉn, vµ c¸c c«, chó, anh, chÞ c«ng t¸c t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ ph¸t tiÓn Qu¶ng ninh ®Æc biÖt lµ c¸c c¸n bé, nh©n viªn phßng tÝn dông ®· t¹o ®iÒu kiÖn vµ gióp ®ì em hoµn thµnh chuyªn ®Ò thùc tËp nµy. Ch­¬ng I: TÝn dông ng©n hµng vµ nh÷ng rñi ro tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 1.1. Kh¸i niÖm, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông 1.2. B¶n chÊt cña tÝn dông 1.3. TÝn dông ng©n hµng vµ vai trß cña tÝn dông ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ. 1.4. Nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. 1.4.1. Rñi ro vµ sù tån t¹i kh¸ch quan cña nã trong kinh doanh. C¸c nhµ kinh tÕ häc ®· ®­a ra nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ rñi ro nh­ng ®Òu thèng nhÊt ë mét néi dung lµ coi rñi ro lµ sù bÊt tr¾c kh«ng mong ®îi g©y ra mÊt m¸t thiÖt h¹i vµ cã thÓ ®o l­êng ®­îc. Nghiªn cøu b¶n chÊt cña rñi ro trong kinh doanh cho chóng ta thÊy r»ng, trong ho¹t ®éng kinh doanh lu«n chøa ®ùng nh÷ng rñi ro vµ nh÷ng rñi ro nµy cã thÓ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ doanh lîi vµ lµ nguy c¬ dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n cña c¸c doanh nghiÖp bÊt cø lóc nµo. ChØ khi nµo nh÷ng nhµ kinh doanh cã thÓ cã nh÷ng gi¶i ph¸p qu¶n lý, ng¨n ngõa, gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt tû lÖ rñi ro th× c«ng viÖc kinh doanh míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. 1.4.2. Rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng. C¸c nhµ kinh tÕ ngµy nay ®Òu thõa nhËn r»ng kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ng©n hµng lµ mét “nghÒ ®Æc biÖt” nhÊt trong c¸c nghÒ kinh doanh. Bëi v×, s¶n phÈm mµ ng©n hµng kinh doanh lµ mét lo¹i s¶n phÈm ®éc quyÒn - ®ã lµ “tiÒn tÖ”. Sù ®Æc biÖt nµy cßn do tÝnh rÊt nh¹y c¶m cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc gia. TÝnh ®Æc biÖt cña nã cßn ®­îc kh¼ng ®Þnh ë chç, ngoµi tÝnh quy luËt vÒ rñi ro ®èi víi mäi nghÒ kinh doanh, kinh doanh tiÒn tÖ cßn lµ nghÒ m¹o hiÓm nhÊt do ®é rñi ro cao vµ cã tÝnh th­êng trùc v× rñi ro cña nã kh«ng nh÷ng lµ cÊp sè céng mµ cßn cã thÓ lµ cÊp sè nh©n rñi ro cña nÒn kinh tÕ. 1.4.3. Rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh tÝn dông cña ng©n hµng. Kinh doanh tÝn dông ng©n hµng lµ b¸n “gi¸ trÞ sö dông tiÒn tÖ” vµ gi¸ b¸n lµ “l·i suÊt” quyÒn sö dông tiÒn tÖ ®ã, th­êng rÊt nhá so víi gi¸ trÞ kho¶n vay, nªn nh÷ng kho¶n thu ®­îc lµ t­¬ng ®èi nhá so víi c¸i mÊt khi x¶y ra rñi ro. Nã ®­îc biÓu hiÖn khi ng©n hµng kh«ng thu håi ®­îc ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ l·i cña kho¶n vay, hoÆc viÖc thanh to¸n nî gèc vµ l·i vay kh«ng ®óng kú h¹n. 1.5. Nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra rñi ro tÝn dông trong ng©n hµng th­¬ng m¹i. Nguyªn nh©n g©y ra rñi ro tÝn dông trong ng©n hµng cã rÊt nhiÒu, rÊt ®a d¹ng mu«n h×nh, mu«n vÎ. Song qua kÕt qu¶ thèng kª vµ nghiªn cøu tæng hîp cña c¸c nhµ kinh tÕ cho thÊy c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu g©y nªn rñi ro tÝn dông cña ng©n hµng bao gåm: 1.5.1. Nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng. 1.5.2. Th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc. 1.5.3. Sù ®iÒu khiÓn cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. 1.5.4. M«i tr­êng kinh tÕ. 1.5.5. M«i tr­êng ph¸p lý. 1.5.6. Nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng. 1.5.7. Nguyªn nh©n tõ phÝa ng©n hµng. 1.5.8. C¸c nguyªn nh©n kh¸c. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng tÝn dông vµ rñi ro tÝn dông t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng Ninh 2.1. M«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh. 2.2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng ninh. 2.2.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Chi nh¸nh ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng ninh. 2.2.2. C¬ cÊu tæ chøc cña Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng Ninh. Bé m¸y tæ chøc cña Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng ninh gåm 1 héi së chÝnh vµ cã 04 chi nh¸nh c¬ së. Víi m« h×nh bé m¸y tæ chøc gän nhÑ, nh­ng ®· ph¸t huy tèt hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng kinh doanh, lu«n hoµn thµnh tèt c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch cÊp trªn giao hµng n¨m, gãp phÇn thùc hiÖn ph¸t triÓn, t¨ng tr­ëng kinh tÕ - x· héi trªn ®Þa bµn tØnh Qu¶ng ninh. 2.3. T×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng Ninh. 2.3.1. T×nh h×nh huy ®éng vèn. - Tæng nguån huy ®éng cña Chi nh¸nh: N¨m 1998 lµ 560.549 triÖu ®ång. N¨m 1999 lµ 195.492 triÖu ®ång. N¨m 2000 lµ 623.291 triÖu ®ång. - ThÞ phÇn huy ®éng vèn cña Chi nh¸nh so víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kh¸c trªn cïng ®Þa bµn: N¨m 1998 chiÕm 19,0%. N¨m 1999 chiÕm 21,1%. N¨m 2000 chiÕm 24,6%. 2.3.2. C«ng t¸c sö dông vèn: - Tæng d­ nî cho vay cña Chi nh¸nh: N¨m 1998 lµ 403.343 triÖu ®ång. N¨m 1999 lµ 450.912 triÖu ®ång. N¨m 2000 lµ 493.337 triÖu ®ång. VÒ c¬ cÊu vèn tÝn dông theo h×nh thøc së h÷u: Kh¸ch hµng vay chñ yÕu cña Chi nh¸nh lµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh, thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã xu h­íng t¨ng lªn qua c¸c n¨m. c. VÒ c¬ cÊu tÝn dông theo ngµnh: Vèn tÝn dông hµng n¨m ®Òu tËp trung ®Çu t­ chñ yÕu vµ c¸c ngµnh nh­: ngµnh than, ngµnh c¬ khÝ má, x©y dùng, s¶n xuÊt vËt liÖu, c¸c ngµnh nµy d­ nî th­êng chiÕm tû träng tõ 84%-89% trong tæng d­ nî cña Chi nh¸nh. §Æc biÖt lµ ngµnh than d­ nî rÊt lín th­êng chiÕm ~70% tæng d­ nî cña Chi nh¸nh. d. VÒ thÞ phÇn tÝn dông cña Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng ninh so víi c¸c chi nh¸nh ng©n hµng th­¬ng m¹i kh¸c trªn cïng ®Þa bµn: Tæng d­ nî N¨m 1998 chiÕm 22,3%. N¨m 1999 chiÕm 24,4%. N¨m 2000 chiÕm 26,4%. 2.4. T×nh h×nh rñi ro tÝn dông cña Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng Ninh. Nî qu¸ h¹n cña Chi nh¸nh: N¨m 1998 lµ 7.2789 triÖu ®ång. N¨m 1999 lµ 4.957 triÖu ®ång. N¨m 2000 lµ 5.339 triÖu ®ång. T×nh h×nh nî khã ®ßi t¹i Chi nh¸nh: Nî khã ®ßi cña Chi nh¸nh: N¨m 1998 lµ 6.272 triÖu ®ång. N¨m 1999 lµ 4.625 triÖu ®ång. N¨m 2000 lµ 2.870 triÖu ®ång. 2.5. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng ninh 2.5.1.Nguyªn nh©n tõ phÝa ng©n hµng a. N¨ng lùc c¸n bé ch­a ®ång ®Òu, cßn mét sè c¸n bé ch­a thùc sù tËn dông hÕt thêi gian ®Ó nghiªn cøu chÕ ®é thÓ lÖ, quy tr×nh nghiÖp vô nªn trong thùc thi nghiÖp vô cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch­a thùc sù n¨ng ®éng trong c«ng t¸c marketing, b¸m s¸t ®¬n vÞ, b¸m s¸t thÞ tr­êng, tÝnh bao cÊp cßn nÆng nÒ. b. ThiÕu th«ng tin: c. S¶n phÈm ch­a phong phó vµ ch­a ®a d¹ng c¸c ®èi t­îng kh¸ch hµng: d. C«ng nghÖ ng©n hµng: cña Chi nh¸nh cßn h¹n chÕ so víi mét sè ng©n hµng th­¬ng m¹i trªn ®Þa bµn c¶ vÒ trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ, nghiÖp vô còng nh­ tr×nh ®é sö dông m¸y vµ khai th¸c c¸c øng dông tin häc vµo ho¹t ®éng nghiÖp vô. e. Chi nh¸nh ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc xö lý tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó thu nî qu¸ h¹n, trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ®èi ngo¹i nh­ thanh to¸n quèc tÕ, kinh doanh ngo¹i tÖ... f. Trong c«ng t¸c ®iÒu hµnh ë cÊp c¬ së, mét sè chi nh¸nh trùc thuéc thùc hiÖn sù chØ ®¹o cña Chi nh¸nh tØnh ch­a kÞp thêi vµ ch­a thùc sù n¨ng ®éng t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó xö lý nî qu¸ h¹n. g. Do chuyÓn sang ho¹t ®éng kinh doanh tæng hîp muén h¬n c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i kh¸c trªn ®Þa bµn. Kh¸ch hµng cña Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng ninh chñ yÕu lµ c¸c ®¬n vÞ x©y l¾p, nªn viÖc thu hót kh¸ch hµng ®Ó më réng ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ, kinh doanh ngo¹i tÖ lµ rÊt khã kh¨n. 2.5.2. Nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng : a. C¸c doanh nghiÖp cßn thiÕu vèn tù cã ®Ó tham gia vµo c¸c ph­¬ng ¸n kinh doanh còng nh­ c¸c dù ¸n ®Çu t­, møc vay ng©n hµng lín lµm t¨ng thªm rñi ro tÝn dông. b. Do trong c«ng t¸c tÝn dông ®Çu t­, c¸c chñ ®Çu t­ ch­a thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ theo ®iÒu lÖ qu¶n lý ®Çu t­ x©y dùng ChÝnh phñ ®· ban hµnh nh­ NghÞ ®Þnh 52/CP, NghÞ ®Þnh 88/CP, TT06, TT08,... dÉn ®Õn ng©n hµng kh«ng gi¶i ng©n ®­îc vèn vay, h¬n n÷a c¸c chñ ®Çu t­ cßn ch­a tÝch cùc trong viÖc hoµn thiÖn hå s¬ còng nh­ chuÈn bÞ khèi l­îng ®Ó vay vèn ng©n hµng. c. N¨ng lùc vµ t­ c¸ch cña ng­êi vay d. C¸c doanh nghiÖp thiÕu th«ng tin thÞ tr­êng e. C¸c doanh nghiÖp ch­a thùc sù n¨ng ®éng thÝch nghi víi m«i tr­êng kinh doanh 2.5.3. Nguyªn nh©n kh¸ch quan a. M«i tr­êng kinh tÕ b. M«i tr­êng ph¸p lý Ch­¬ng III: mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p gãp phÇn h¹n chÕ rñi ro tÝn dông t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng Ninh 3.1. §Þnh h­íng ho¹t ®éng tÝn dông trong n¨m 2001 cña Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng ninh PhÊn ®Êu t¨ng tr­ëng tÝn dông ®¹t 10% - 20% so víi 31/12/2000, trong ®ã tÝn dông th­¬ng m¹i t¨ng 19% - 43%, n©ng dÇn tû träng tÝn dông trung, dµi h¹n chiÕm 60% tæng d­ nî vµ gi¶m tû lÖ nî qu¸ h¹n trªn tæng d­ nî xuèng d­íi 1%. 3.2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro tÝn dông t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng ninh 3.2.1. Ph¶i x©y dùng mét chÝnh s¸ch tÝn dông phï hîp - ChÝnh s¸ch tÝn dông ph¶i râ rµng, linh ho¹t vµ phï hîp víi môc tiªu ho¹t ®éng cña ng©n hµng. - ChÝnh s¸ch tÝn dông cña ng©n hµng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh c¬ cÊu tÝn dông cho hîp lý, thÓ hiÖn ë tû träng tÝn dông cho tõng thµnh phÇn kinh tÕ, tõng ngµnh nghÒ; tû träng tÝn dông cho vay ng¾n, trung vµ dµi h¹n. - Tuú theo ®Æc ®iÓm, quy m«, vµ ho¹t ®éng cña tõng ng©n hµng mµ cã thÓ x©y dùng chÝnh s¸ch tÝn dông phï hîp. 3.2.2. N©ng cao chÊt l­îng thÈm ®Þnh kh¸ch hµng vµ c¸c ph­¬ng ¸n, dù ¸n vay vèn Mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¸c ng©n hµng khi cho vay lµ kh¶ n¨ng tr¶ nî ®óng h¹n c¶ gèc lÉn l·i kho¶n vay tõ kÕt qu¶ kinh doanh cña ng­êi vay chø kh«ng ph¶i lµ ph¸t m¹i tµi s¶n ®¶m b¶o ®Ó thu håi nî. ChÝnh v× vËy, c«ng viÖc hÕt søc cÇn thiÕt tr­íc khi cÊp ph¸t tiÒn vay cña c¸n bé tÝn dông lµ ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch kü cµng ®èi víi c¸c kh¸ch hµng, c¸c ph­¬ng ¸n, dù ¸n vay vèn nh»m n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông, gi¶m thiÓu rñi ro cho ng©n hµng. 3.2.3. Ng©n hµng cÇn ph¶i ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh cña kh¸ch hµng vµ ph©n lo¹i kh¸ch hµng ®Ó x¸c ®Þnh møc cho vay hîp lý, h¹n chÕ rñi ro ViÖc th­êng xuyªn ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng ®Ó hiÓu râ vÒ n¨ng lùc, thùc tr¹ng ho¹t ®éng, x¸c ®Þnh ®­îc c¸c nguyªn nh©n vµ møc ®é ¶nh h­ëng cña tõng nh©n tè ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, lµm c¬ së ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong quan hÖ tÝn dông víi kh¸ch hµng, phßng ngõa rñi ro lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. 3.2.4. T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toµn trong ho¹t ®éng tÝn dông: a. T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé: C«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo hai b­íc: - Gi¸m s¸t qu¸ tr×nh vËn ®éng cña vèn tÝn dông tõ khi thÈm ®Þnh, cho vay tíi khi thu håi c¶ gèc vµ l·i ®­îc tiÕn hµnh theo c¸c b­íc sau: - KiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc lµm cña c¸n bé l·nh ®¹o vµ c¸n bé tÝn dông cña ng©n hµng. b. Thùc hiÖn tèt viÖc thu thËp th«ng tin phßng ngõa rñi ro: - C¸n bé tÝn dông cÇn ph¶i tranh thñ n¾m b¾t c¸c th«ng tin cÇn thiÕt trªn thÞ tr­êng. - CÇn t¨ng c­êng trang bÞ c¸c ph­¬ng tiÖn thu thËp th«ng tin hiÖn ®¹i, ®Ó Chi nh¸nh cã ®iÒu kiÖn thu thËp vµ cung cÊp th«ng tin vÒ phßng chèng rñi ro kÞp thêi. - Th­êng xuyªn tæ chøc tËp huÊn nghiÖp vô cho c¸n bé lµm c«ng t¸c th«ng tin phßng ngõa rñi ro t¹i Chi nh¸nh. c. Thùc hiÖn tèt viÖc nhËn tµi s¶n thÕ chÊp cña kh¸ch hµng 3.2.5. TÝch cùc xö lý c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi ®ang tån ®äng §Ó h¹n chÕ rñi ro vµ n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng tÝn dông, theo em song song víi viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ ph¸t sinh nî qu¸ h¹n míi th× vÖc xö lý c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi ®ang tån ®äng a. §èi víi nh÷ng kho¶n nî cßn kh¶ n¨ng thu håi: Chi nh¸nh cÇn ph©n lo¹i chi tiÕt trªn c¬ së c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn nî qu¸ h¹n vµ cã biÖn ph¸p xö lý phï hîp. b. §èi víi nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n kh«ng cßn kh¶ n¨ng thanh to¸n mµ ph¶i xö lý b»ng tµi s¶n thÕ chÊp: Chi nh¸nh nªn: + Dïng tµi s¶n ®Ó cho thuª vµ trùc tiÕp ®øng ra thu tiÒn. + HoÆc dïng tµi s¶n ®ã lµm vèn gãp liªn doanh + HoÆc liªn hÖ víi c¸c ng©n hµng kh¸c cã nhiÒu tµi s¶n kh«ng b¸n ®­îc ®Ó cung b¸n nh»m gi¶m chi phÝ hoÆc h×nh thµnh c«ng ty thuª mua (nÕu tµi s¶n chñ yÕu lµ ®éng s¶n). + NÕu ®Þa ®iÓm cña tµi s¶n thÕ chÊp lµ bÊt ®éng s¶n thuËn lîi, Chi nh¸nh cã thÓ thu håi vµ dïng nã lµm ®Þa ®iÓm giao dÞch, më thªm ®¹i lý, quü tiÕt kiÖm. Nî qu¸ h¹n lµ ®iÒu kh«ng ai muèn x¶y ra, nhÊt lµ c¸n bé tÝn dông. Song nÕu ®· x¶y ra th× ng©n hµng cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó thu håi nî vÒ, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt rñi ro x¶y ra. 3.2.6. §a d¹ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng cho vay vµ ®Çu t­, ®a d¹ng ho¸ kh¸ch hµng §a d¹ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng cho vay, ®Çu t­ vµ c¸c ®èi t­îng kh¸ch hµng lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m ph©n t¸n rñi ro 3.2.7. Chó träng n©ng cao tr×nh ®é ®éi ngò c¸n bé tÝn dông Rñi ro trong kinh doanh tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÊt l­îng c«ng viÖc cña c¸c c¸n bé tÝn dông. Tõ viÖc chÊp hµnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Õn viÖc thÈm ®Þnh dù ¸n, xÐt duyÖt hå s¬, quyÕt ®Þnh cho vay, kiÓm tra viÖc sö dông vèn vay, thu nî,... Mäi ®óng, sai, thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña c¸c dù ¸n cho vay th× ngoµi nguyªn nh©n kh¸ch quan ®Òu cã nguyªn nh©n chñ quan cña con ng­êi víi t­ c¸ch lµ chñ thÓ trong quan hÖ tÝn dông. Do vËy, ®Ó h¹n chÕ rñi ro tÝn dông xuÊt ph¸t tõ yÕu tè con ng­êi, theo em cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®ång thêi hai h­íng sau ®©y: Thø nhÊt, tiÕn hµnh tiªu chuÈn ho¸ c¸n bé tÝn dông, viÖc nµy ph¶i thùc hiÖn tõ kh©u tuyÓn chän, s¾p xÕp, bè trÝ c¸n bé theo ®óng n¨ng lùc, së tr­êng cña hä. Nh÷ng c¸n bé ch­a ®ñ tiªu chuÈn ph¶i tiÕn hµnh ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®Ó cËp nhËt nh÷ng kiÕn thøc míi. Thø hai, ph¶i n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm cho mçi c¸n bé tÝn dông, yªu cÇu c¸c c¸n bé tÝn dông ph¶i t¨ng c­êng kiÓm tra, kiÓm so¸t kh¸ch hµng ngay sau khi cho vay vµ viÖc nµy ph¶i ®­îc ®«n ®èc, vµ gi¸m s¸t th­êng xuyªn. 3.3. Mét sè kiÕn nghÞ 3.3.1. §èi víi ChÝnh phñ. a. §Ò nghÞ ChÝnh phñ ban hµnh, hoµn thiÖn vµ ®ång bé ho¸ c¸c bé luËt, v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®Ó t¹o m«i tr­êng kinh tÕ vµ ph¸p lý v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, còng nh­ ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Thø nhÊt, ChÝnh phñ nªn ®Ö tr×nh Quèc héi nghiªn cøu, ban hµnh luËt thÕ chÊp tµi s¶n, luËt së h÷u tµi s¶n, chø kh«ng chØ dõng ë møc ®é ban hµnh NghÞ ®Þnh vÒ c¸c vÊn ®Ò nµy. Víi viÖc ra ®êi cña hai bé luËt vÒ thÕ chÊp tµi s¶n vµ së h÷u tµi s¶n nh­ trªn sÏ gióp gi¶i to¶ ®­îc nh÷ng ¸ch t¾c trong vÊn ®Ò tµi s¶n thÕ chÊp hiÖn nay, gi¶m ®­îc rñi ro cho ng©n hµng, ®ång thêi gióp ng©n hµng xö lý nhanh ®­îc tµi s¶n thÕ chÊp khi ng­êi vay kh«ng cßn kh¶ n¨ng thanh to¸n. Thø hai, viÖc ban hµnh, hoµn thiÖn vµ ®ång bé ho¸ c¸c bé luËt, v¨n b¶n ph¸p luËt ph¶i t¹o ra sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, dÇn xo¸ bá nh÷ng ­u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh trong nÒn kinh tÕ. Thø ba, cÇn n©ng cao tÝnh chñ ®éng h¬n n÷a cho c¸c ng©n hµng trong viÖc: cho vay, lùa chän h×nh thøc b¶o ®¶m tiÒn vay, lùa chän kh¸ch hµng,... CÇn n©ng cao tiÒm lùc vÒ vèn, n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh. Thø t­, nhµ n­íc cÇn ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c, ®iÒu nµy sÏ gióp cho c¸c ng©n hµng cã ®­îc nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ ®¸ng tin cËy vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ vay vèn, h¹n chÕ ®­îc rñi ro tÝn dông. Tãm l¹i, viÖc ban hµnh c¸c bé luËt vµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt nÕu ®ång bé th× ngoµi viÖc t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cßn lµ c¬ së ®Ó c¸c c¬ quan chøc n¨ng thùc hiÖn tèt h¬n ho¹t ®éng cña m×nh. b. T¹o guång m¸y ho¹t ®éng nhÞp nhµng, cã hiÖu qu¶ gi÷a c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, c¸c ngµnh, c¸c cÊp nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, h¹n chÕ thÊp nhÊt rñi ro cho ng©n hµng . c. Nhanh chãng tæ chøc, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp: Trong ®ã tËp trung vµo ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. §©y lµ mét biÖn ph¸p nh»m huy ®éng c¸c nguån lùc tõ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c tham gia vµo ph¸t triÓn kinh tÕ. 3.3.2. §èi víi Ng©n hµng Nhµ n­íc a. Ng©n hµng nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n­íc trong lÜnh vùc ng©n hµng: Ng©n hµng nhµ n­íc cÇn tham m­u cho ChÝnh phñ trong viÖc ho¹nh ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh trong nÒn kinh tÕ vµ sù an toµn trong hÖ thèng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. - Ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n h­íng dÉn viÖc thùc thi luËt ng©n hµng vµ luËt c¸c tæ chøc tÝn dông. - T¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra, kiÓm so¸t tõ phÝa ng©n hµng nhµ n­íc, x©y dùng hÖ thèng thanh tra ®ñ m¹nh c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, ®¶m b¶o thùc hiÖn ho¹t ®éng kiÓm so¸t cña hÖ thèng ng©n hµng cã hiÖu qu¶ vµ ®é an toµn cao nhÊt. b. H×nh thµnh quü b¶o hiÓm tÝn dông: §©y lµ mét biÖn ph¸p nh»m san sÎ rñi ro, gãp phÇn h¹n chÕ bít nh÷ng thiÖt h¹i do rñi ro g©y ra trong quan hÖ tÝn dông. c. TrÝch lËp quü dù phßng rñi ro: ®Ó ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng b×nh th­êng cho c¸c ng©n hµng, tù bï ®¾p nÕu rñi ro x¶y ra ng©n hµng nhµ n­íc vµ Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt nam nªn sím cã quy chÕ vÒ trÝch lËp vµ sö dông quü dù phßng bï ®¾p rñi ro cho c¸c ng©n hµng, chi nh¸nh trùc thuéc. d. N©ng cao th«ng tin phßng ngõa rñi ro: ng©n hµng nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p tÝch cùc sím n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c th«ng tin phßng ngõa rñi ro, phôc vô ho¹t ®éng cho vay cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông trong ®ã mét biÖn ph¸p cÇn ¸p dông ngay ®ã lµ ¸p dông hÖ th«ng th«ng tin b»ng ®iÖn tö vµ cã biÖn ph¸p b¶o mËt thÝch hîp. 3.3.3. §èi víi Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam. - §Ò nghÞ ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt nam quan t©m më c¸c líp ®µo t¹o nghiÖp vô ng¾n ngµy vÒ tÝn dông, nguån vèn, thÈm ®Þnh,tin häc,... (nhÊt lµ nh÷ng nghiÖp vô míi nh­: thanh to¸n quèc tÕ, kinh doanh ngo¹i tÖ, tÝn dông xuÊt nhËp khÈu, tÝn dông thuª mua) ®Ó n©ng cao tr×nh ®é cho c¸n bé. - §Ò nghÞ ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt nam trang bÞ thªm m¸y vi tÝnh (theo kÕ ho¹ch Chi nh¸nh) - Trªn c¬ së c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h­íng dÉn cña ChÝnh phñ, ng©n hµng nhµ n­íc ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt nam cÇn nghiªn cøu vµ bæ xung cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh doanh cña m×nh, tõ ®ã ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n ®Ó h­íng dÉn c¸c chi nh¸nh thùc hiÖn cã hiÖu qu¶. - T¨ng c­êng hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c thanh tra, kiÓm so¸t trong toµn hÖ thèng. - Nghiªn cøu vµ cho ra ®êi c«ng ty chuyªn ph¸t m¹i tµi s¶n trùc thuéc Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt nam ®Ó gióp ®ì, t­ vÊn cho c¸c chi nh¸nh gÆp khã kh¨n trong viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín mµ c¸c chi nh¸nh kh«ng tù gi¶i quyÕt ®­îc. - Thµnh lËp trung t©m th«ng tin tÝn dông cña ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt nam, nèi m¹ng toµn hÖ thèng. - Tæ chøc th­êng xuyªn c¸c héi th¶o trong hÖ thèng vÒ c¸c h×nh thøc rñi ro tÝn dông c¸c gi¶i ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro./. KÕt luËn Ph¶i kh¼ng ®Þnh rñi ro ng©n hµng nãi chung vµ rñi ro tÝn dông nãi riªng lµ mét vÊn ®Ò “ tiÒm Èn” cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo vµ lµm sai lÖch, ®¶o lén kÕt qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng. ChÝnh v× thÕ, vÊn ®Ò phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®«ng kinh doanh tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lu«n ®­îc nhiÒu ng­êi quan t©m, bµn luËn vµ ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p tÝch cùc nh»m ph©n t¸n vµ h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt rñi ro. Víi 44 n¨m ho¹t ®éng vµ tr­ëng thµnh Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng ninh lu«n kh¼ng ®Þnh ®­îc m×nh lµ mét ng©n hµng lµnh m¹nh cã chç ®øng v÷ng ch¾c trong hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i t¹i ®Þa bµn Qu¶ng ninh vµ ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ cña tØnh nhµ . Qua viÖc nghiªn cøu t×nh h×nh ho¹t ®éng tÝn dông t¹i Chi nh¸nh ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng ninh, trong bµi viÕt nµy em ®· ph©n tÝch thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng, nh÷ng rñi ro vµ nguyªn nh©n g©y ra rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông trong 3 n¨m 1998 - 2000, ®ång thêi ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m phßng ngõa h¹n chÕ rñi ro. Em mong r»ng víi mét vµi suy nghÜ vÒ rñi ro trong kinh doanh tÝn dông cã thÓ gãp mét phÇn nhá vµo viÖc gi¶m thiÓu rñi ro tÝn dông trong ng©n hµng. Do thêi gian nghiªn cøu vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cã h¹n nªn bµi viÕt nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý, chØ b¶o cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó bµi viÕt ®­îc hoµn chØnh vµ cã gi¸ trÞ thùc tÕ h¬n. Mét lÇn n÷a, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c c«, chó c¸c anh, chÞ c«ng t¸c t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Qu¶ng Ninh ®Æc biÖt lµ c¸c c¸n bé, nh©n viªn phßng tÝn dông cïng thÇy gi¸o h­íng dÉn ®· gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho em hoµn thµnh bµi viÕt nµy./.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docNH189.doc
Tài liệu liên quan