Đề tài Vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chỉ nghĩa ở nước ta hiện nay
Mở đầu Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế tổng quát mà nước ta đã lựa chọn trong thời kì đổi mới. Nó vừa mang tính chất chung của kinh tế thị trường, vừa có những đặc thù, được quyết định bởi các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội. Đây là sự vận dụng sáng tạo những kinh nghiệm trong nước và thế giới về phát triển kinh tế thị trường, là sự kết tinh trí tuệ của toàn Đảng trong quá trình lãnh đạo nhân dân xây dựng đất nước. Đảng ta đã xác định một cách nhất quán kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế nhiều thành phần, trong đó kinh tế nhà nước đóng vai trò chủ đạo. Qua đề tài: “Vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta hiện nay”, chúng ta có thể xác định một cách rõ ràng và nhất quán về vị trí, vai trò kinh tế của Nhà nước trong quá trình phát triển kinh tế. Hơn nữa, ta có thấy được những mặt tích cực và hạn chế của vấn đề, có thể đưa ra một số giải pháp nhằm tăng cường vai trò quản lý kinh tế của Nhà nước trong đề tài trên Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến GS_TS Phạm Quang Phan đã giúp đỡ em thực hiện đề tài này. I.Tính tất yếu khách quan vai trò quản lý vĩ mô của Nhà nước Trước kia, với quan điểm “Bàn tay vô hình” và nguyên lý “ Nhà nước không can thiệp” vào nền kinh tế, A.Smith(1723-1790) cho rằng phát triển kinh tế cần tuân theo nguyên tắc tự do, sự hoạt động của nền kinh tế là do qui luật khách quan tự phát phân phối. Thị trường vận động là do quan hệ cung cầu Song trên thực tế cho thấy rằng: nền kinh tế muốn phát triển nhanh đòi hỏi đất nước phải có cơ sở hạ tầng hiện đại. Người ta thấy rằng: nền kinh tế phát triển càng cao, xã hội hoá mở rộng, càng cần có sự quản lý của Nhà nước. Vào đầu những năm 30 của thế kỉ XX, tình trạng khủng hoảng kinh tế xảy ra liên tục. Quan điểm “ Bàn tay nhà nước” ra đời, theo Keynes và trường phái của ông thì sự can thiệp của Nhà nước vào nền kinh tế sẽ khắc phục khủng hoảng, thất nghiệp, tạo ra sự ổn định kinh tế. Nhưng những chấn động lớn trong nền kinh tế, khủng hoảng, thất nghiệp vẫn xảy ra. Dẫn đến xuất hiện tư tưởng phối hợp “Bàn tay vô hình” và “Bàn tay nhà nước”. Và các nhà kinh tế đã thừa nhận: nền kinh tế hiện đại muốn phát triển phải dựa vào cơ chế thị trường và sự quản lý của Nhà nước. Trong hoàn cảnh của nước ta: Nước ta tiến lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua giai đoạn tư bản chủ nghĩa – giai đoạn tạo ra cơ sở vật chất của chủ nghĩa xã hội, do đó trình độ phát triển lực lượng sản xuất của nước ta còn thấp và lạc hậu cho sự phát triển. Tình trạng này dẫn đến khuynh hướng tư bản chủ nghĩa là điều không tránh khỏi, do đó Nhà nước cần phải vững mạnh về mọi phương diện để huy động mọi tiềm năng cho sản xuất, phát triển khoa học, tiến bộ xã hội. Kèm theo sự lạc hậu về kĩ thuật, nước ta còn phải trải qua một loạt các bước quá độ với tính chất phức tạp của con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, cần phải có một Nhà nước không những có quyết tâm, trung thành với con đường giải phóng nhân dân lao động mà còn phải có kiến thức đầy đủ để xác định những mục tiêu, biện pháp thích hợp với từng bước quá độ. Bối cảnh lịch sử thế giới trong giai đoạn hiện nay cũng đặt ra nhiều thách thức to lớn. Điều kiện quốc tế hoá nền kinh tế thế giới mở ra cho chúng ta những cơ hội về vốn, kĩ thuật và kinh nghiệm quản lý để phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, tuy nhiên đây cũng chính là con đường mà những thế lực thù địch có dã tâm lợi dụng để chống lại công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội của ta. Vì vậy, nếu không có một Nhà nước vững mạnh và có tài trí thì khả năng mất độc lập tự chủ và bị lệ thuộc dưới những hình thức mới có thể trở thành hiện thực. Quá trình phát triển của nước ta từ khi giải phóng đến nay đã cho thấy nước ta tất yếu phải phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường và mở cửa ra bên ngoài. Nền kinh tế này đã thể hiện những mặt mạnh không thể phủ nhận của mình nhưng không phải lúc nào nó cũng thống nhất với những yêu cầu mang tính định hướng của chủ nghĩa xã hội, thậm chí đối lập với những định hướng ấy. Hai khả năng phát triển chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội đều tồn tại khách quan. Vai trò Nhà nước ta ở đây là phải giải quyết thành công mâu thuẫn giữa hai con đường, giành thắng lợi cho con đường xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực kinh tế, giũ vững độc lập, chủ quyền quốc gia, đưa nền kinh tế phát triển nhanh và bền vững. Tóm lại, trong nền kinh tế thị trường, mọi Nhà nước dù thuộc chế độ chính trị nào cũng đều phải can thiệp, quản lý nền kinh tế ấy trong một giới hạn nhất định. Đây là vai trò có tính tất yếu khách quan của Nhà nước, nó gắn với những nhiệm vụ mới mẻ và khó khăn phát sinh trong từng giai đoạn phát triển của chủ nghĩa xã hội của nước ta.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chỉ nghĩa ở nước ta hiện nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
§Ò tµi:
"Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë níc ta hiÖn nay"
Më ®Çu
Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ m« h×nh kinh tÕ tæng qu¸t mµ níc ta ®· lùa chän trong thêi k× ®æi míi. Nã võa mang tÝnh chÊt chung cña kinh tÕ thÞ trêng, võa cã nh÷ng ®Æc thï, ®îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c nguyªn t¾c vµ b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi. §©y lµ sù vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng kinh nghiÖm trong níc vµ thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, lµ sù kÕt tinh trÝ tuÖ cña toµn §¶ng trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o nh©n d©n x©y dùng ®Êt níc. §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh mét c¸ch nhÊt qu¸n kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ níc ®ãng vai trß chñ ®¹o. Qua ®Ò tµi: “Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë níc ta hiÖn nay”, chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch râ rµng vµ nhÊt qu¸n vÒ vÞ trÝ, vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. H¬n n÷a, ta cã thÊy ®îc nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ cña vÊn ®Ò, cã thÓ ®a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc trong ®Ò tµi trªn Em còng xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh ®Õn GS_TS Ph¹m Quang Phan ®· gióp ®ì em thùc hiÖn ®Ò tµi nµy.
I.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc
Tríc kia, víi quan ®iÓm “Bµn tay v« h×nh” vµ nguyªn lý “ Nhµ níc kh«ng can thiÖp” vµo nÒn kinh tÕ, A.Smith(1723-1790) cho r»ng ph¸t triÓn kinh tÕ cÇn tu©n theo nguyªn t¾c tù do, sù ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ lµ do qui luËt kh¸ch quan tù ph¸t ph©n phèi. ThÞ trêng vËn ®éng lµ do quan hÖ cung cÇu … Song trªn thùc tÕ cho thÊy r»ng: nÒn kinh tÕ muèn ph¸t triÓn nhanh ®ßi hái ®Êt níc ph¶i cã c¬ së h¹ tÇng hiÖn ®¹i. Ngêi ta thÊy r»ng: nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cµng cao, x· héi ho¸ më réng, cµng cÇn cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kØ XX, t×nh tr¹ng khñng ho¶ng kinh tÕ x¶y ra liªn tôc. Quan ®iÓm “ Bµn tay nhµ níc” ra ®êi, theo Keynes vµ trêng ph¸i cña «ng th× sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ sÏ kh¾c phôc khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp, t¹o ra sù æn ®Þnh kinh tÕ. Nhng nh÷ng chÊn ®éng lín trong nÒn kinh tÕ, khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp vÉn x¶y ra. DÉn ®Õn xuÊt hiÖn t tëng phèi hîp “Bµn tay v« h×nh” vµ “Bµn tay nhµ níc”. Vµ c¸c nhµ kinh tÕ ®· thõa nhËn: nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i muèn ph¸t triÓn ph¶i dùa vµo c¬ chÕ thÞ trêng vµ sù qu¶n lý cña Nhµ níc.
Trong hoµn c¶nh cña níc ta: Níc ta tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi bá qua giai ®o¹n t b¶n chñ nghÜa – giai ®o¹n t¹o ra c¬ së vËt chÊt cña chñ nghÜa x· héi, do ®ã tr×nh ®é ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt cña níc ta cßn thÊp vµ l¹c hËu cho sù ph¸t triÓn. T×nh tr¹ng nµy dÉn ®Õn khuynh híng t b¶n chñ nghÜa lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái, do ®ã Nhµ níc cÇn ph¶i v÷ng m¹nh vÒ mäi ph¬ng diÖn ®Ó huy ®éng mäi tiÒm n¨ng cho s¶n xuÊt, ph¸t triÓn khoa häc, tiÕn bé x· héi. KÌm theo sù l¹c hËu vÒ kÜ thuËt, níc ta cßn ph¶i tr¶i qua mét lo¹t c¸c bíc qu¸ ®é víi tÝnh chÊt phøc t¹p cña con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi, cÇn ph¶i cã mét Nhµ níc kh«ng nh÷ng cã quyÕt t©m, trung thµnh víi con ®êng gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng mµ cßn ph¶i cã kiÕn thøc ®Çy ®ñ ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng môc tiªu, biÖn ph¸p thÝch hîp víi tõng bíc qu¸ ®é.
Bèi c¶nh lÞch sö thÕ giíi trong giai ®o¹n hiÖn nay còng ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc to lín. §iÒu kiÖn quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi më ra cho chóng ta nh÷ng c¬ héi vÒ vèn, kÜ thuËt vµ kinh nghiÖm qu¶n lý ®Ó phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, tuy nhiªn ®©y còng chÝnh lµ con ®êng mµ nh÷ng thÕ lùc thï ®Þch cã d· t©m lîi dông ®Ó chèng l¹i c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi cña ta. V× vËy, nÕu kh«ng cã mét Nhµ níc v÷ng m¹nh vµ cã tµi trÝ th× kh¶ n¨ng mÊt ®éc lËp tù chñ vµ bÞ lÖ thuéc díi nh÷ng h×nh thøc míi cã thÓ trë thµnh hiÖn thùc.
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña níc ta tõ khi gi¶i phãng ®Õn nay ®· cho thÊy níc ta tÊt yÕu ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng vµ më cöa ra bªn ngoµi. NÒn kinh tÕ nµy ®· thÓ hiÖn nh÷ng mÆt m¹nh kh«ng thÓ phñ nhËn cña m×nh nhng kh«ng ph¶i lóc nµo nã còng thèng nhÊt víi nh÷ng yªu cÇu mang tÝnh ®Þnh híng cña chñ nghÜa x· héi, thËm chÝ ®èi lËp víi nh÷ng ®Þnh híng Êy. Hai kh¶ n¨ng ph¸t triÓn chñ nghÜa t b¶n vµ chñ nghÜa x· héi ®Òu tån t¹i kh¸ch quan. Vai trß Nhµ níc ta ë ®©y lµ ph¶i gi¶i quyÕt thµnh c«ng m©u thuÉn gi÷a hai con ®êng, giµnh th¾ng lîi cho con ®êng x· héi chñ nghÜa trªn lÜnh vùc kinh tÕ, giò v÷ng ®éc lËp, chñ quyÒn quèc gia, ®a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng.
Tãm l¹i, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, mäi Nhµ níc dï thuéc chÕ ®é chÝnh trÞ nµo còng ®Òu ph¶i can thiÖp, qu¶n lý nÒn kinh tÕ Êy trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh. §©y lµ vai trß cã tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña Nhµ níc, nã g¾n víi nh÷ng nhiÖm vô míi mÎ vµ khã kh¨n ph¸t sinh trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chñ nghÜa x· héi cña níc ta.
II. C¸c ®Æc trng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, kÕ ho¹ch vµ thÞ trêng ®Òu ®îc xem lµ nh÷ng c«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ kh¸ch quan mÆc dï chóng lµ hai c¬ chÕ ho¹t ®éng theo nh÷ng nguyªn t¾c kh¸c nhau. Trong mèi quan hÖ nµy, thÞ trêng võa ®îc coi lµ c¨n cø, võa ®îc coi lµ ®èi tîng cña kÕ ho¹ch vµ ph¸t triÓn theo sù ®iÒu tiÕt vµ ®Þnh híng cña kÕ ho¹ch vÜ m«. Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa thùc chÊt lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc, theo nh÷ng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nã cã nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n sau:
1.VÒ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng:
§©y cãt thÓ coi lµ mét trong nh÷ng tiªu thøc ®Ó ph©n biÖt nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng kh¸c, nã nãi ®Õn môc ®Ých chÝnh trÞ, môc tiªu kinh tÕ – x· héi mµ Nhµ níc vµ nh©n d©n ta ®· chän lµm ®Þnh híng chi phèi sù vËn ®éng, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ.
Môc tiªu hµng ®Çu cña ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta lµ gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ®éng viªn mäi nguån lùc trong níc vµ ngoµi níc ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cña chñ nghÜa x· héi, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi, c¶i thiÖn tõng bíc ®êi sèng nh©n d©n. Chóng ta thùc hiÖn theo t tëng cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ ®êng lèi ®æi míi cña §¶ng lÊy s¶n xuÊt g¾n liÒn víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, t¨ng trëng kinh tÕ ®i ®«i víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, khuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p, g¾n liÒn víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.
2. NÒn kinh tÕ thÞ trêng gåm nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o
Trong nÒn kinh tÕ níc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n lµ së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t nh©n. Tõ ®ã h×nh hµnh nªn nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh: kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, kinh tÕ t b¶n t nh©n, kinh tÕ t b¶n nhµ níc, kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi, trong ®ã kinh tÕ nhµ níc lu«n gi÷ vai trß chñ ®¹o. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ nãi trªn lµ nh÷ng bé phËn cÇn thiÕt cña nÒn kinh tÕ trong thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi , nã trë thµnh tÊt yÕu ®èi víi níc ta. ChØ cã nh vËy chóng ta míi khai th¸c ®îc mäi nguån lùc kinh tÕ, n©ng cao ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ, ph¸t huy ®îc mäi tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµo ph¸t triÓn chung nÒn kinh tÕ cña ®Êt níc nh»m tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña nh©n d©n.
ViÖc x¸c lËp vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c, lµ sù kh¸c biÖt cã tÝnh b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa. Nã ®îc quyÕt ®Þnh bëi ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ v× mçi mét chÕ ®é x· héi ®Òu cã mét c¬ së kinh tÕ t¬ng øng víi nã, kinh tÕ nhµ níc víi kinh tÕ tËp thÓ t¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi – x· héi chñ nghÜa ë níc ta. MÆt kh¸c, cÇn nhËn thøc râ rµng r»ng mçi thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi k× qu¸ ®é cã b¶n chÊt kinh tÕ – x· héi riªng, chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ riªng, do ®ã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ bªn c¹nh sù thèng nhÊt cßn cã nh÷ng sù kh¸c biÖt vµ m©u thuÉn, ®a ®Õn nh÷ng híng ph¸t triÓn kh¸c nhau. Nhê cã vai trß chñ ®¹o cña m×nh, thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc míi cã thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo ®óng c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
3. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa, thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp, trong ®ã lÊy ph©n phèi theo lao ®éng lµ chñ yÕu
Thu nhËp ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi viÖc s¶n xuÊt kinh doanh cña chñ thÓ kinh tÕ vµ ®êi sèng d©n c. T¨ng thu nhËp lµ ®iÒu kiÖn ®Ó më réng tÝch luü, t¨ng ®Çu t t¹o ra c¸c nguån lùc cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ. Quy m« cña thu nhËp lín sÏ quyÕt ®Þnh søc mua hµng ho¸ vµ dÞch vô, quyÕt ®Þnh quy m« tÝch luü vµ tiªu dïng trong tõng thêi k×.
Thêi k× qu¸ ®é ë níc ta tån t¹i nhiÒu chÕ ®é së h÷u, mçi chÕ ®é cã nguyªn t¾c (h×nh thøc) ph©n phèi t¬ng øng víi nã t¹o ra sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp: ph©n phèi theo lao ®éng, theo vèn hay tµi s¶n ®ãng gãp, ph©n phèi theo gi¸ trÞ søc lao ®éng hoÆc ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi. Sù ph©n phèi nµy lµ mét néi dung rÊt quan träng cña quan hÖ s¶n xuÊt, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cña quan hÖ së h÷u, lµm cho quan hÖ së h÷u ®îc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ. Nhµ níc ®· ban hµnh nh÷ng chÝnh ch¸ch ®Ó ®iÒu tiÕt ph©n phèi thu nhËp bao gåm: chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch ph©n phèi lîi nhuËn, chÝnh s¸ch l·I suÊt, chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi…
Ph©n phèi theo lao ®éng lµ h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp chñ yÕu ®îc thùc hiÖn ë níc ta, lµ h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp hîp lý nhÊt, c«ng b»ng nhÊt trong c¸c h×nh thøc ph©n phèi ®· cã trong lÞch sö. Nã lµ ®Æc trng b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®îc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ cña chÕ ®é c«ng h÷u víi nh÷ng t¸c ®éng rÊt tÝch cùc nh: Thóc ®Èy mäi ngêi n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, x©y dùng ®îc th¸i ®é lao ®éng ®óng ®¾n, cñng cè kØ luËt lao ®éng, thóc ®Èy mäi ngêi n©ng cao tr×nh ®é, t¸c ®éng m¹nh ®Õn ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña ngêi lao ®éng… MÆt kh¸c, nh trªn ®· ®Ò cËp, môc tiªu ph¸t triÓn cña níc ta lµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi, thùc hiÖn d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh, con ngêi ®îc gi¶i phãng khái ¸p bøc, bãc lét, cã cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc, tù do, cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn toµn diÖn. Mçi bíc t¨ng trëng kinh tÕ ë níc ta ®îc x¸c ®Þnh ph¶i g¾n liÒn víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. ViÖc ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi vµ tËp thÓ do ®ã còng cã ý nghÜa quan träng trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu nµy.
4. C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ lµ c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc x· héi chñ nghÜa
Nãi ®Õn c¬ chÕ thÞ trêng lµ nãi ®Õn mét c¬ chÕ tù vËn ®éng cña thÞ trêng theo quy luËt néi t¹i vèn cã cña nã mµ A.Smith gäi lµ “Bµn tay v« h×nh”. ë ®©y tån t¹i mét lo¹t quy luËt kinh tÕ chi phèi ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ còng nh cña toµn bé nÒn kinh tÕ nh quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung_cÇu, quy luËt lîi nhuËn, quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ. Chóng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc ph©n phèi nguån lùc kinh tÕ vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ. ChÝnh v× vËy kinh tÕ thÞ trêng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tho¶ m·n ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu vËt chÊt, v¨n ho¸ vµ sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ngêi.
Tuy nhiªn kinh tÕ thÞ trêng còng cã nh÷ng mÆt tr¸i cña nã, tríc hÕt lµ t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp_c¨n bÖnh nan gi¶i cña kinh tÕ thÞ trêng, thªm vµo ®ã lµ
T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng bëi nh÷ng môc tiªu lîi nhuËn c¸ nh©n tµn ph¸ tù nhiªn. Cuèi cïng lµ t×nh tr¹ng ®éc quyÒn xo¸ bá tù do c¹nh tranh lµm cho nÒn kinh tÕ mÊt tÝnh hiÖu qu¶. TÊt c¶ nh÷ng h¹n chÕ ®ã ®Òu ®ßi hái cã sù can thiÖp cña Nhµ níc.
Nhµ níc qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo nguyªn t¾c kÕt hîp kÕ ho¹ch víi thÞ trêng. KÕ ho¹ch lµ sù ®iÒu chØnh cã ý thøc cña chñ thÓ qu¶n lý ®èi víi nÒn kinh tÕ, cßn c¬ chÕ thÞ trêng lµ sù ®iÒu tiÕt cña b¶n th©n nÒn kinh tÕ. KÕ ho¹ch vµ thÞ trêng cÇn kÕt hîp víi nhau nh»m tËn dông nh÷ng u ®iÓm cña c¶ hai ph¬ng tiÖn nµy: §ã lµ kh¶ n¨ng tËp trung nguån lùc cho nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, ®¶m b¶o c©n b»ng tæng thÓ, g¾n môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi ngay tõ ®Çu cña kÕ ho¹ch vµ tÝnh nhanh nhËy, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña ®êi sèng x· héi cña c¬ chÕ thÞ trêng. Sù kÕt hîp nµy ®îc thùc hiÖn ë c¶ tÇm vÜ m« lÉn vi m«. ë tÇm vi m«, thÞ trêng lµ c¬ së ®Ó ®Ò ra kÕ ho¹ch s¶n xuÊt ra s¶n phÈm g×, s¶n xuÊt nh thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai vµ s¶n xuÊt nh thÕ nµo. Cßn ë tÇm vÜ m«, tuy thÞ trêng kh«ng lµ c¨n cø duy nhÊt quyÕt ®Þnh kÕ ho¹ch cña Nhµ níc song ®Ó cã mét kÕ ho¹ch vÜ m« tæng thÓ kh«ng thÓ tho¸t ly khái thÞ trêng. Tõ ®ã ta cã thÓ thÊy ®îc mèi quan hÖ gi÷a kÕ ho¹ch vµ thÞ trêng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay.
5. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa còng lµ nÒn kinh tÕ më, héi nhËp
§©y lµ ®Æc ®iÓm ph¶n ¸nh râ nÐt sù kh¸c biÖt gi÷a nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay víi nÒn kinh tÕ ®ãng, khÐp kÝn tríc ®æi míi, nã phï hîp víi xu híng héi nhËp cña nÒn kinh tÕ níc ta trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ kinh tÕ.
Sù t¸c ®éng m¹nh cña cuéc C¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt ®· dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia trong sù phô thuéc víi c¸c quèc gia kh¸c bëi nã thóc ®Èy qu¸ tr×nh giao lu kinh tÕ gi÷a c¸c níc nh»m thu hót vèn, kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn cña c¸c níc ®Ó khai th¸c c¸c tiÒm lùc vµ thÕ m¹nh cña níc ta. §©y lµ con ®êng rót ng¾n ®Ó níc ta cã thÓ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i.
NhËn thøc ®îc ®Æc ®iÓm nµy, tõ khi ®æi míi ®Õn nay, níc ta ®· më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i theo híng ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸, g¾n thÞ trêng trong níc víi thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi, thùc hiÖn nh÷ng th«ng lÖ trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ nhùng vÉn ®¶m b¶o ®éc lËp chñ quyÒn vµ lîi Ých cña quèc gia vµ d©n téc. Trong thêi gian tíi ph¬ng híng nµy vÉn tiÕp tôc ®îc coi lµ ph¬ng híng chñ yÕu vµ hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, ®ång thêi cÇn cã nh÷ng ®æi míi cho phï hîp víi hoµn c¶nh míi cña thÕ giíi.
III. Môc tiªu vµ chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc:
1.Môc tiªu:
HÖ thèng c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« cã vai trß rÊt quan träng trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. §ã chÝnh lµ møc ®é tr¹ng th¸i cña nÒn kinh tÕ mµ chñ thÓ qu¶n lý (nhµ níc) mong muèn ®a hÖ thèng qu¶n lý ®¹t tíi trªn c¬ së ®¸nh gi¸, ph©n tÝch tÊt c¶ c¸c yÕu tè néi sinh vµ ngo¹i sinh. HÖ thèng môc tiªu kinh tÕ vÜ m« chÝnh lµ nh÷ng môc tiªu cô thÓ ho¸ c¸c môc tiªu chung cña toµn bé x· héi (ph¸t triÓn, æn ®Þnh, c«ng b»ng). C¸c nhµ khoa häc vµ qu¶n lý thêng cho r»ng trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cã bèn môc tiªu c¬ b¶n sau: t¨ng trëng, viÖc lµm, æn ®Þnh thÞ trêng vµ c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n.
Mçi mét môc tiªu kinh tÕ vÜ m« l¹i cã mét lo¹t c¸c môc tiªu cô thÓ (c¸c chØ tiªu) kÌm theo, c¸c chØ tiªu nµy mang tÝnh ®Þnh lîng râ rÖt vµ nhiÒu khi mét chØ tiªu cã quan hÖ nhiÒu môc tiªu vÜ m«.
VÒ mÆt qu¶n lý, c¸c môc tiªu (vµ c¸c chØ tiªu kÌm theo) ®îc nhµ níc ho¹ch ®Þnh ë cÊp quèc gia trong c¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n, trung h¹n vµ ng¾n h¹n. ë cÊp ®Þa ph¬ng nh÷ng môc tiªu nµy còng ®îc lùa chän ho¹ch ®Þnh trong c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn tïy theo yªu cÇu cña qu¶n lý.
Sau ®©y sÏ xem xÐt c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« chñ yÕu
* Gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lùc lîng lao ®éng. Môc tiªu nµy cßn ®îc gäi lµ môc tiªu "toµn dông nh©n lùc". Lùc lîng lao ®éng cña quèc gia lµ nguån lùc quan träng cña sù t¨ng trëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn. Gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lùc lîng lao ®éng võa cã t¸c dông thóc ®Èy t¨ng trëng võa gi¶i quyÕt c«ng b»ng vµ æn ®Þnh x· héi. Ngîc l¹i, nÕu kh«ng gi¶i quyÕt viÖc lµm ®Çy ®ñ cho lùc lîng lao ®éng, tû lÖ thÊt nghiÖp qu¸ cao sÏ trë thµnh g¸nh nÆng x· héi, g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ kinh tÕ - x· héi xÊu, rÊt khã gi¶i quyÕt.
V× vËy, n©ng cao tr×nh ®é, kü n¨ng lao ®éng vµ cung cÊp c¸c c¬ héi lµm viÖc cho nh÷ng ngêi cã ®ñ kh¶ n¨ng, cã nhu cÇu lµm viÖc lµ mét nh©n tè chñ yÕu lµm gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, t¨ng thu nhËp cña ngêi lao ®éng vµ t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ níc. ý nghÜa quan träng cña môc tiªu toµn dông nh©n lùc chÝnh lµ cho phÐp mét quèc gia cã kh¶ n¨ng tiÕn tíi møc s¶n lîng lín nhÊt cã thÓ cã cña nÒn kinh tÕ. TÊt nhiªn, g¾n víi s¶n lîng mong muèn Êy lµ kh«ng g©y ra t×nh tr¹ng gia t¨ng l¹m ph¸t.
C¸c chØ tiªu phôc vô môc tiªu gi¶i quyÕt viÖc lµm bao gåm: sè lîng viÖc lµm mµ nÒn kinh tÕ sÏ gi¶i quyÕt trong mét thêi kú kÕ ho¹ch (1 n¨m, 5 n¨m) ph©n bæ theo khu vùc kinh tÕ vµ c¸c nhãm ngµnh; tû lÖ thÊt nghiÖp ë khu vùc thµnh thÞ, tû lÖ sö dông thêi gian lao ®éng ë n«ng th«n.
Môc tiªu gi¶i quyÕt viÖc lµm ®îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo nhu cÇu viÖc lµm t¨ng thªm cña lùc lîng vµ nhu cÇu sö dông lao ®éng cña c¸c khu vùc kinh tÕ do ®Çu t vµ s¶n xuÊt t¨ng. §èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã th¸p d©n sè trÎ nh ViÖt Nam, ®©y lµ môc tiªu cã søc Ðp rÊt lín nhng rÊt cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. VÒ tû lÖ thÊt nghiÖp, víi mét møc ®é võa ph¶i (2% ®Õn 5% tuú theo tõng ®iÒu kiÖn) thêng ®îc coi lµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn. Do ®ã, víi møc thÊt nghiÖp tù nhiªn nÒn kinh tÕ ®îc coi lµ toµn dông nh©n lùc.
ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã tû träng lao ®éng trong khu vùc n«ng nghiÖp lín, ngoµi thÊt nghiÖp h÷u h×nh, cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn viÖc sö dông thêi gian lao ®éng. Tû lÖ sö dông thêi gian lao ®éng cã vai trß rÊt quan träng trong c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña quèc gia còng nh c¸c ®Þa ph¬ng.
* KiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc võa ph¶i. §©y lµ môc tiªu æn ®Þnh kinh tÕ, b¶o ®¶m nÒn kinh tÕ kh«ng bÞ x¸o trén do l¹m ph¸t, b¶o ®¶m æn ®Þnh m«i trêng kinh doanh, m«i trêng ®Çu t vµ gãp phÇn æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi.
ChØ tiªu chung chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ l¹m ph¸t lµ møc t¨ng møc gi¸ chung trong nÒn kinh tÕ.
L¹m ph¸t ®îc coi lµ c¨n bÖnh kinh niªn mµ mäi quèc gia ph¶i ®èi ®Çu. L¹m ph¸t cao cã t¸c h¹i trªn nhiÒu mÆt, c¶ kinh tÕ, x· héi, c¶ chÝnh trÞ lÉn t©m lý, c¶ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i. Møc ®é l¹m ph¸t qu¸ cao hay qu¸ thÊp hoÆc gi¶m ph¸t ®Òu ¶nh hëng vµ t¸c ®éng m¹nh tíi s¶n xuÊt, tiªu dïng, tíi sù t¨ng trëng kinh tÕ vµ sù æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi. Do vËy, khèng chÕ, kiÓm so¸t vµ æn ®Þnh l¹m ph¸t ë møc chÊp nhËn ®îc hoÆc ë møc võa ph¶i ®îc coi lµ mét trong nh÷ng môc tiªu kinh tÕ vÜ m« chñ yÕu. Ch¼ng h¹n, ®èi víi c¸c quèc gia nhá vµ trung b×nh ®ang ph¸t triÓn, l¹m ph¸t ë møc díi 10%/n¨m thêng ®îc coi lµ l¹m ph¸t chÊp nhËn ®îc, cã t¸c ®éng kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
*æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i: ViÖc ®¶m b¶o tû gi¸ hèi ®o¸i t¬ng ®èi æn ®Þnh còng lµ mét chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« quan träng. Tû gi¸ hèi ®o¸i qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp ®Òu cã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi luång ngo¹i tÖ ch¶y vµo hoÆc ch¶y ra ®èi víi mét quèc gia. Tû gi¸ hèi ®o¸i t¸c ®éng rÊt m¹nh tíi xuÊt, nhËp khÈu cña mét quèc gia, nhÊt lµ mét níc ®ang cÇn t¨ng cêng xuÊt khÈu ®Ó t¨ng thu ngo¹i tÖ ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu thiÕt bÞ, c«ng nghÖ míi cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Êt níc. Cïng víi sù khèng chÕ, kiÓm so¸t, viÖc duy tr× vµ æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ trªn thÞ trêng cßn lµ yÕu tè quan träng thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n.
* C©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ më, vai trß cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ rÊt quan träng, nã nãi lªn t×nh tr¹ng lµnh m¹nh cña nÒn kinh tÕ, quy m« vµ møc ®é më cöa, héi nhËp vµ kh¶ n¨ng hÊp thô, tiÕp nhËn c¸c ho¹t ®éng trao ®æi hµng ho¸ vµ ®Çu t víi níc ngoµi.
C¸c chØ tiªu phôc vô môc tiªu nµy bao gåm: c¸n c©n th¬ng m¹i (kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸, dÞch vô; kim ng¹ch nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô); møc th©m hôt, thÆng d c¸n c©n th¬ng m¹i vµ c¸n c©n v·ng lai; c¸c luång vèn ®Çu t vµo vµ ra theo c¸c kªnh ®Çu t trùc tiÕp (FDI) vµ tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA): nî níc ngoµi cña nhµ níc, nî níc ngoµi cña khu vùc doanh nghiÖp.
Trong qu¶n lý kinh tÕ c¸n c©n thanh to¸n cã t¸c ®éng m¹nh tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n. Duy tr× c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n nãi chung còng nh c¸n c©n th¬ng m¹i, c¸n c©n v·ng lai ®èi víi mét níc kÐm vµ ®ang ph¸t triÓn lµ mét khã kh¨n lín. Th©m hôt lµ khã tr¸nh khái, song æn ®Þnh ë mét tû lÖ th©m hôt chÊp nhËn ®îc lµ ®iÒu cÇn cè g¾ng duy tr× vµ kinh nghiÖm nhiÒu níc ®· chøng minh r»ng hoµn toµn cã thÓ duy tr× ®îc, gãp phÇn æn ®Þnh nÒn kinh tÕ quèc d©n, tõng bíc c¶i thiÖn quan hÖ vµ vÞ thÕ trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
* B¶o ®¶m c«ng b»ng, tiÕn bé x· héi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, b¶o ®¶m c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi lµ mét môc tiªu quan träng ®ång thêi còng lµ mét lÜnh vùc thu hót sù quan t©m cña toµn x· héi. Trong ®iÒu kiÖn níc ta hiÖn nay, thùc hiÖn c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi võa gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ, võa thÓ hiÖn b¶n chÊt, tÝnh u viÖt cña chÕ ®é x· héi, ®ång thêi cßn thÓ hiÖn truyÒn thèng "uèng níc nhí nguån, ®Òn ¬n ®¸p nghÜa lµ b×nh qu©n, cµo b»ng lµm mÊt ®éng lùc kinh tÕ trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, mµ ph¶i võa ph¸t huy ®éng lùc kinh tÕ, khuyÕn khÝch mäi ngêi lµm giµu chÝnh ®¸ng, võa quan t©m ®Õn nh÷ng ngêi cã c«ng víi níc, c¸c ®èi tîng ®Æc biÖt khã kh¨n, nh÷ng vïng c¨n cø kh¸ng chiÕn, vïng s©u, vïng xa…
* T¨ng trëng kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng. §©y lµ môc tiªu quan träng nhÊt ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn v× t¨ng trëng kinh tÕ quyÕt ®Þnh tèc ®é ph¸t triÓn cña quèc gia, quyÕt ®Þnh møc sèng cña d©n c vµ tiÒm lùc kinh tÕ cña ®Êt níc. T¨ng trëng kinh tÕ bÒn v÷ng ®ßi hái tèc ®ä t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ kh«ng nh÷ng ph¶i ë møc cao cã thÓ ®¹t ®îc mµ cßn ph¶i b¶o ®¶m sù æn ®Þnh cña qu¸ tr×nh t¨ng trëng, tøc lµ tèc ®é t¨ng trëng ph¶i æn ®Þnh liªn tôc trong mét thêi kú dµi, ®ång thêi b¶o ®¶m sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt, b¶o vÖ m«i trêng, t¸i t¹o ®îc c¸c nguån lùc tù nhiªn.
C¸c chØ tiªu phôc vô cho môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ bao gåm: tèc ®é t¨ng trëng tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP); møc GDP tÝnh trªn ®Çu ngêi; tèc ®ä t¨ng trëng cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt chÝnh; tæng ®Çu t cña toµn bé nÒn kinh tÕ; tæng chi ®Çu t tõ quü tµi chÝnh tËp trung cña nhµ nø¬c (ng©n s¸ch nhµ níc).
Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ®îc x¸c ®Þnh chñ yÕu c¨n cø vµo vèn ®Çu t cña toµn bé nÒn kinh tÕ vµ hÖ sè gia t¨ng t b¶n - ®Çu t (ICOR). Trong ®iÒu kiÖn c¸c níc ®· ph¸t triÓn cao (cã hÖ sè ICOR cao, møc tiªu dïng cao, møc tæng cung cao, c¬ héi ®Çu t thÊp), tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ thêng ®¹t ë møc kh¸ thÊp (díi 5%). C¸c níc ®ang ph¸t triÓn, nhÊt lµ míi ë giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ (cã hÖ sè ICOR thÊp, nhiÒu c¬ héi ®Çu t míi…), cã c¬ héi ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao (trªn 5%). NhiÒu quèc gia trong giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ ®· rÊt thµnh c«ng trong ph¸t triÓn vµ ®· ®¹t tèc ®é t¨ng trëng cao tõ 8-10% liªn tôc vµi chôc n¨m.
Nh vËy, c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« lµ mét hÖ thèng thèng nhÊt cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, chÕ ®Þnh lÉn nhau. Trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, ®iÒu cÇn chó ý lµ thø tù u tiªn c¸c môc tiªu, tuú thuéc vµo chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña mçi quèc gia.
C¸c môc tiªu thùc hiÖn th«ng qua viÖc sö dông c¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«.
2. Chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc:
Nh ®· ph©n tÝch ë trªn, nÒn kinh tÕ thÞ trêng cÇn ph¶i cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc nh»m ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Tuy nhiªn víi nh÷ng môc tiªu kh¸c nhau, chøc n¨ng kinh tÕ cña Nhµ níc x· héi chñ nghÜa còng kh¸c víi c¸c Nhµ níc kh¸c. C¸c chøc n¨ng nµy vÒ c¬ b¶n gåm cã:
1.Nhµ níc ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi vµ thiÕt lËp khu«n khæ luËt ph¸p ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ v× æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã bao gåm quy ®Þnh vÒ tµi s¶n , ho¹t ®éng thÞ trêng, quy ®Þnh chi tiÕt cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, c¸c tr¸ch nhiÖm t¬ng hç cña c¸c liªn ®oµn lao ®éng vµ ban qu¶n lý vµ nhiÒu luËt lÖ ®Ó x¸c ®Þnh m«i trêng kinh tÕ. VÒ nhiÒu mÆt, c¸c quyÕt ®Þnh cña khu«n khæ ph¸p luËt xuÊt ph¸t tõ nh÷ng mèi quan hÖ vît ra ngoµi lÜnh vùc kinh tÕ ®¬n thuÇn. C¸c luËt lÖ ®a ra nh»m ®¸p øng nh÷ng gi¸ trÞ vµ quan ®iÓm ®îc ®ång t×nh réng r·i vÒ sù c«ng b»ng h¬n lµ qua mét sù ph©n tÝch kinh tÕ ®îc mµi dòa rÊt cÈn thËn vÒ chi phÝ vµ lîi léc. Ngoµi ra khu«n khæ ph¸p luËt cã thÓ t¸c ®éng s©u s¾c tíi hµnh vi cña c¸c chñ thÓ vµ ®iÒu chØnh hµnh vi kinh tÕ cña hä.
2.Nhµ níc ®Þnh híng cho sù ph¸t triÓn toµn bé nÒn kinh tÕ vµ thùc hiÖn ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng t¨ng trëng æn ®Þnh. §Ó thùc hiÖn ®îc chøc n¨ng nµy Nhµ níc kh«ng chØ x©y dùng c¸c chiÕn lîc vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn mµ cßn ph¶i trùc tiÕp tham gia vµo mét sè lÜnh vùc ®Ó dÉn d¾t nÒn kinh tÕ – x· héi ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn. Ngoµi ra c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ ®Ó æn ®Þnh m«i trêng kinh tÕ vÜ m« lµ hÕt søc quan träng nh»m tr¸nh ®îc nh÷ng chÊn ®éng bëi c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t.
3.Nhµ níc ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, c¸c doanh nghiÖp v× lîi Ých c¸ nh©n, ch¹y theo lîi nhuËn cã thÓ l¹m dông tµi nguyªn, tµn ph¸ m«i trêng, t¸c ®éng tíi ®êi sèng cña con ngêi. V× vËy, Nhµ níc ph¶i thùc hiÖn nh÷ng t¸c ®éng bªn ngoµi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi. Sù xuÊt hiÖn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn trong nÒn kinh tÕ ®îc coi lµ khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng, ®ßi hái Nhµ níc cã nhiÖm vô b¶o vÖ c¹nh tranh, chèng ®éc quyÒn ®Ó t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ cña m« h×nh kinh tÕ nµy.
4.Nhµ níc cÇn h¹n chÕ c¸c mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ trêng, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, nhng kh«ng tÓ tù ®éng mang l¹i nh÷ng gi¸ trÞ mµ x· héi mong muèn vµ cè g¾ng v¬n tíi, kh«ng thÓ tù ®éng ®a l¹i sù ph©n phèi c«ng b»ng. Vai trß cña Nhµ níc trong chøc n¨ng nµy lµ viÖc thùc hiÖn ph©n phèi thu nhËp quèc d©n hîp lý, g¾n môc tiªu kinh tÕ víi môc tiªu x· héi, n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n. C«ng cô sö dông chñ yÕu lµ thuÕ, ngoµi ra cßn cã hÖ thèng hç trî thu nhËp cho ngêi giµ, ngêi tµn tËt, ngêi kh«ng cã c«ng ¨n viÖc lµm nh»m t¹o ra m¹ng líi an toµn b¶o vÖ nh÷ng ngêi kh«ng may khái bÞ huû ho¹i vÒ kinh tÕ. §iÒu nµy ®· ®îc chØ râ trong ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta.
5.Chøc n¨ng cuèi cïng ®îc ®Ò cËp tíi lµ viÖc t¨ng cêng qu¶n lý, b¶o vÖ tµi s¶n c«ng, kiÓm kª, kiÓm so¸t vµ híng dÉn toµn bé c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi ®i vµo quü ®¹o cña chñ nghÜa x· héi. ChØ khi hoµn thµnh tèt chøc n¨ng nµy chóng ta míi cã mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, hiÖu qu¶, mét nÒn kinh tÕ x· héi ®óng nghÜa.
Tr¶i qua h¬n 20 n¨m ®æi míi, Nhµ níc mét mÆt ®· thùc hiÖn tèt c¸c chøc n¨ng cña m×nh, ®¹t ®îc c¸c môc tiªu cña viÖc qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, mÆt kh¸c cßn nh÷ng mÆt h¹n chÕ ph¶i ®îc tiÕp tôc gi¶i quyÕt lµ:
NÒn kinh tÕ tuy ®· ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao nhng cßn cha v÷ng ch¾c. Tû lÖ thÊt nghiÖp cßn cao, kh¶ n¨ng chñ ®éng kiÒm chÕ l¹m ph¸t cha b¶o ®¶m, béi chi ng©n s¸ch cßn ®¸ng kÓ, nî níc ngoµi cßn lín so víi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. Møc tiÕt kiÖm vµ ®Çu t cha cao, huy ®éng nguån vèn trong níc cßn h¹n chÕ vµ sö dông cßn l·ng phÝ.
Møc tÝch luü vµ ®Çu t trong níc cßn thÊp, chØ chiÕm gÇn 20% GDP. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tØ lÖ nµy ®· ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ nhng vÉn thÊp h¬n nhiÒu c¸c níc trong khu vùc. §iÒu ®¸ng chó ý ë ®©y lµ h¬n 25% ®Çu t cña ViÖt Nam lµ tõ nguån ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, phÇn kh¸c lµ tÝn dông vµ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. Thùc tr¹ng nµy cho thÊy t×nh h×nh thu nhËp rÊt thÊp cña ViÖt Nam vµ nguån vèn tÝch lòy trong níc cßn h¹n chÕ.
Vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ níc cßn yÕu, tuy ®¹t kho¶ng 40% tæng gi¸ trÞ s¶n lîng c«ng nghiÖp nhng vÊn ®Ò hiÖu qu¶ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy cßn kh¸ nÆng nÒ. Nguyªn nh©n mét phÇn lµ do sù tr× trÖ trong qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc trong thêi k× bao cÊp, sù lóng tóng khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng ®Çy tÝnh c¹nh tranh, h×nh thøc vµ chÊt lîng s¶n phÈm giê lµ c«ng viÖc sèng cßn cña c¸c doanh nghiÖp khiÕn c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc bÞ mÊt ®i tÝnh ®Þnh híng trong nÒn kinh tÕ.
HÖ thèng kÕ ho¹ch, hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng lµ nh÷ng c«ng cô chñ ®¹o cña Nhµ níc trong qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ ®· ®îc ®æi míi nhng cßn chËm, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, mét hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp ®· ®îc ¸p dông, ho¹t ®éng kh¸ hiÖu qu¶ trong viÖc cung cÊp dÞch vô vµ th¬ng m¹i, tuy nhiªn cßn nhiÒu yÕu kÐm. HÖ thèng thanh to¸n chËm, t×nh tr¹ng khan hiÕm tiÒn mÆt cßn phæ biÕn, c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®Þa ph¬ng cã nhu cÇu tÝn dông cao h¬n rÊt nhiÒu so víi sè vèn hiÖn cã, do ®ã viÖc më réng m¹ng líi dÞch vô cßn h¹n chÕ.
C¶i c¸ch hµnh chÝnh cßn chËm, bé m¸y cång kÒnh, n¨ng lùc cßn yÕu kÐm, qu¶n lý chång chÐo, thñ tôc phiÒn hµ, luËt ph¸p cßn thiÕu vµ cha ®ång bé, c¸c lo¹i h×nh së h÷u cha thùc sù ®îc quy ®Þnh râ rµng.
Nhµ níc qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®· nhËn thøc ®îc mÆt h¹n chÕ, ®ang tõng bíc kh¾c phôc nh»m ®a ®Êt níc ph¸t triÓn theo nh÷ng môc tiªu ®Ò ra vÒ mét nÒn d©n chñ thùc sù.
IV, Mét sè biÖn ph¸p nh»m t¨ng cêng vai trß Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ
1. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay
Nhµ níc kiÓu míi ë níc ta lµ Nhµ níc cña d©n, do d©n, v× d©n ra ®êi tõ sau c¸ch m¹ng Th¸ng T¸m (1945), ®· qu¶n lý kinh tÕ - x· héi qua c¸c thêi kú b¶o vÖ vµ x©y dùng ®Êt níc. Trong c«ng cuéc ®æi míi, Nhµ níc ta ®· ph¸t huy vai trß, tr¸ch nhiÖm trong qu¶n lý kinh tÕ - x· héi, tiÕn hµnh ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ nhng vÉn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi, ®¶m b¶o t¨ng trëng kinh tÕ kh¸, ®a níc ta ra khái khñng ho¶ng; ®· ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ vµ ®iÒu hµnh, xö lý c¸c t×nh huèng hÕt søc phøc t¹p cã kÕt qu¶ tèt. Nhµ níc còng ®· ®æi míi hÖ thèng kinh tÕ nhµ níc, ®æi míi hÖ thèng tæ chøc bé m¸y nhµ níc, ®æi míi vµ x©y dùng ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc qu¶n lý nhµ níc phï hîp víi c¬ chÕ míi… do ®ã, ®· gãp phÇn to lín vµo ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi.
VÒ c¸c chøc n¨ng cô thÓ, tõ khi ®æi míi, nhµ níc ta ®· thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c néi dung sau ®©y:
- KÞp thêi ban hµnh vµ tõng bíc ®a vµo cuéc sèng mét hÖ thèng luËt ph¸p kh¸ ®Çy ®ñ theo híng ®æi míi, t¹o khu«n khæ ph¸p lý c¬ b¶n cho nÒn kinh tÕ vËn hµnh vµ ph¸t triÓn víi tèc ®é cao, trong mét thêi gian dµi.
- Huy ®éng ®îc nguån lùc tµi chÝnh kh¸ lín ®Ó chñ ®éng ®Çu t ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ b¶n nh giao th«ng, ®iÖn, níc, th«ng tin liªn l¹c.
- ChuyÓn ®æi c¸ch thøc ®Þnh híng, híng dÉn tõ kiÓu trùc tiÕp tríc ®©y sang kiÓu gi¸n tiÕp: Nhµ níc chñ yÕu qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, t¨ng cêng sö dông c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh tµi chÝnh, tiÒn tÖ…
- Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, Nhµ níc thùc hiÖn ®iÒu tiÕt thµnh c«ng, ®¶m b¶o c¸c tiªu chÝ c«ng b»ng x· héi trong ®iÒu kiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp.
- Bíc ®Çu lµm quen vµ tõng bíc ®æi míi c¸c ph¬ng ph¸p kiÓm tra, kiÓm so¸t phï hîp víi ®iÒu kiÖn thÞ trêng.
Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc trong qu¸ tr×nh ®æi míi, qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ cßn nhiÒu mÆt h¹n chÕ vµ yÕu kÐm.
Thø nhÊt, qu¶n lý nhµ níc cha ngang tÇm víi ®ßi hái cña thêi kú míi, cha ph¸t huy ®Çy ®ñ mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ ®îc tÝnh tù ph¸t, tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ trêng.
Thø hai, hÖ thèng luËt ph¸p, c¬ chÕ chÝnh s¸ch cha ®ång bé vµ nhÊt qu¸n, thùc hiÖn cha nghiªm.
Thø ba, qu¶n lý c¸c lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng, gi¸ c¶, kÕ ho¹ch ho¸, th¬ng m¹i, ph©n phèi thu nhËp, ®Êt ®ai, vèn vµ tµi s¶n nhµ níc cha tèt vµ chËm ®æi míi.
Thø t, tæ chøc bé m¸y qu¶n lý nhµ níc cßn nÆng nÒ, quan hÖ ph©n c«ng vµ hiÖp t¸c cha râ rµng, cßn nhiÒu víng m¾c; t×nh tr¹ng tham nhòng, l·ng phÝ, quan liªu, ph©n t¸n côc bé cßn nghiªm träng; c¸n bé vµ c«ng chøc nhµ níc cßn nhiÒu h¹n chÕ c¶ vÒ tr×nh ®é, n¨ng lùc vµ phÈm chÊt, cha t¬ng xøng víi yªu cÇu cña nhiÖm vô.
Thø n¨m, c¶i c¸ch hµnh chÝnh tiÕn hµnh chËm, hiÖu qu¶ thÊp.
Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh trªn ®©y cã nhiÒu, nhng chñ yÕu do:
- Níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi, c¸i cò cha xo¸ bá hÕt, c¸i míi cha ra ®êi ®ång bé, viÖc x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n, v× d©n vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng lµ c«ng viÖc míi mÎ, ph¶i võa lµm, võa t×m tßi, rót kinh nghiÖm.
- ViÖc ®æi míi hÖ thèng tæ chøc bé m¸y qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña níc ta, võa thiÕu c¬ së lý luËn khoa häc nªn khi thùc hiÖn cßn víng m¾c, hiÖu qu¶ vµ t¸c dông cßn h¹n chÕ, võa thiÕu tr¸ch nhiÖm vµ kiªn quyÕt tù ®æi míi, tù chØnh ®èn cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc ®Ó ®¶m b¶o sù trong s¹ch vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng qu¶n lý.
- Sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi viÖc ®æi míi vµ kiÖn toµn bé m¸y qu¶n lý nhµ níc cßn nhiÒu h¹n chÕ.
2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖu lùc qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ
Qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ ë níc ta ®ang ®øng tríc nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc lín. Chóng ta ®· cã kinh nghiÖm vµ kÕt qu¶ cña h¬n mêi n¨m ®æi míi, ®ang ®øng tríc xu thÕ më cöa, héi nhËp vµ hîp t¸c quèc tÕ; nhng khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi; viÖc nhµ níc ph¶i tù ®æi míi, tù c¶i c¸ch; hÖ thèng qu¶n lý cµng trë nªn phøc t¹p h¬n; sù c¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng gay g¾t - tÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ßi hái qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ ph¶i tiÕp tôc ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn. Yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i tiÕp tôc ®æi míi qu¶n níc ®Ó nhµ níc thùc sù cña d©n, do d©n vµ v× d©n díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, bé m¸y nhµ níc trong s¹ch v÷ng m¹nh, ho¹t ®éng cã hiÖu lùc, hiÖu qu¶; c¸n bé, c«ng chøc nhµ níc thùc sù lµ c«ng béc cña d©n, lµm tèt c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ - x· héi. Trong thêi gian tíi cÇn ph¶i chó ý c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu sau:
1. NhËn thøc vµ xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a nhµ níc víi nh©n d©n, gi÷a sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý cña nhµ níc vÒ kinh tÕ, gi÷a qu¶n lý nhµ níc vµ qu¶n lý cña doanh nghiÖp.
- CÇn kh¼ng ®Þnh r»ng, nh©n d©n lµ ngêi chñ ®Ých thùc vµ cao nhÊt cña ®Êt níc, nhµ níc lµ ®¹i diÖn cña nh©n d©n ®Ó qu¶n lý ®Êt níc, do nh©n d©n bÇu ra vµ chÞu sù gi¸m s¸t cña nh©n d©n. Do ®ã, nhµ níc ph¶i t«n träng quyÒn lµm chñ cña d©n, phôc vô d©n, cßn nh©n d©n ph¶i chÊp hµnh nghiªm chØnh ph¸p luËt, chÝnh lµ tù b¶o vÖ quyÒn lµm chñ cña m×nh. Trong nhËn thøc vµ xö lý c¸c mèi quan hÖ gi÷a nhµ níc vµ nh©n d©n cÇn thÊm nhuÇn lêi d¹y cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh: "nÕu kh«ng cã nh©n d©n th× chÝnh phñ ®ñ lùc lîng. NÕu kh«ng cã chÝnh phñ th× nh©n d©n kh«ng ai dÉn ®êng".
§Ó t«n träng vµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, §¹i héi IX cña §¶ng ®· chØ râ: "Thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ, më réng d©n chñ trùc tiÕp ë c¬ së, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n tham gia qu¶n lý kinh tÕ - x· héi, th¶o luËnvµ quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò quan träng".
- CÇn nhËn thøc vµ ph©n biÖt râ chøc n¨ng l·nh ®¹o cña §¶ng vµ chøc n¨ng qu¶n lý cña Nhµ níc. §¶ng l·nh ®¹o kinh tÕ b»ng ®êng lèi, chÝnh s¸ch vµ b»ng ph¬ng ph¸p gi¸o dôc, thuyÕt phôc, cßn nhµ níc thÓ chÕ ho¸ ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng thµnh ph¸p luËt, ®¶m b¶o quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, x©y dùng vµ thùc hiÖn thÓ chÕ míi vÒ kinh tÕ, tiÕn hµnh qu¶n lý, ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ b»ng tæng hîp c¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý, trong ®ã cã c¶ nh÷ng biÖn ph¸p gi¸n tiÕp, khuyÕn khÝch sù tù nguyÖn, tù gi¸c, cã c¶ nh÷ng biÖn ph¸p b¾t buéc, cìng chÕ. Th«ng qua nhµ níc, §¶ng ®a ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµo cuéc sèng. Nh vËy, §¶ng ph¶i t¨ng cêng l·nh ®¹o nhµ níc nhng kh«ng lµm thay nhµ níc mµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy tÝnh chñ ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña nhµ níc.
- §èi víi c¸c doanh nghiÖp, nhµ níc cã chøc n¨ng vµ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ ®ãi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Riªng víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, tuú theo sù ph©n cÊp vµ uû quyÒn cña ChÝnh phñ mµ c¸c bé, c¬ quan chÝnh phñ vµ uû ban nh©n d©n ®Þa ph¬ng cã tr¸ch nhiÖm ®¹i diÖn chñ së h÷u nhµ níc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trªn mét sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh nhng ph¶i t«n träng quyÒn tù chñ, kh«ng can thiÖp s©u vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
2. Thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ
TËp trung d©n chñ lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña qu¶n lý kinh tÕ, cµng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ, ®îc thÓ hiÖn trªn hai néi dung chñ yÕu sau ®©y:
- N©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý thèng nhÊt cña nhµ níc trung ¬ng ®i ®«i víi ph©n cÊp qu¶n lý cho ®Þa ph¬ng. §Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, nhµ níc trung ¬ng tËp trung qu¶n lý ë tÇm chiÕn lîc, tÇm vÜ m« bao gåm viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc, chÝnh s¸ch quèc gia, ch¬ng tr×nh, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ lín cã t¸c dung chung cho toµn bé nÒn kinh tÕ. Cßn chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cã tr¸ch nhiÖm vµ thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cña ®Þa ph¬ng, ®Æc biÖt lµ vÒ kÕ ho¹ch ®Çu t cho khu vùc c«ng céng, thu chi ng©n s¸ch, vÒ tæ chøc vµ nh©n sù hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng, xö lý c¸c vô viÖc hµnh chÝnh. Ngay trong chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng còng ph¶i cã sù ph©n cÊp theo híng cÊp nµo n¾m th«ng tin ®Çy ®ñ h¬n, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò s¸t thùc tÕ h¬n th× giao thÈm quyÒn vµ nhiÖm vô cho cÊp ®ã.
- T¨ng cêng phèi hîp qu¶n lý theo ngµnh vµ theo l·nh thæ. C¸c ngµnh trung ¬ng cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý theo ngµnh trªn ph¹m vi c¶ níc bao gåm tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi trªn ph¹m vi l·nh thæ, kÓ c¶ kiÓm tra kiÓm so¸t viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt ®èi víi c¸c c¬ quan vµ tæ chøc thuéc ngµnh cÊp trªn ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn l·nh thæ, ®¶m b¶o sù phèi hîp cã hiÖu qu¶ vµ th«ng suèt.
3. §Èy m¹nh c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ níc
C¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ níc lµ yªu cÇu cña nhiÒu quèc gia, nhng ®èi víi níc ta hiÖn nay, ®©y lµ mét nhiÖm vô hÕt søc cÊp b¸ch nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ, yÕu kÐm cña qu¶n lý nhµ níc kiÓu cò, x©y dùng mét Nhµ níc thùc sù cña d©n, do d©n, v× d©n, cã kh¶ n¨ng qu¶n lý nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, cßn rÊt míi mÎ vµ rÊt phøc t¹p, sím thÝch nghi vµ hoµ nhËp víi thÞ trêng thÕ giíi. C¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ níc lµ mét cuéc ®Êu tranh hÕt søc gay go ®Ó kh¾c phôc c¸i cò, x©y dùng c¸i míi bao gåm hµng lo¹t vÊn ®Ò, trong ®ã tËp trung vµo mét sè viÖc chñ yÕu sau ®©y:
- TiÕp tôc x©y dùng hoµn chØnh hÖ thèng luËt ph¸p kinh tÕ, bao gåm hÖ thèng luËt vµ v¨n b¶n ph¸p quy nh»m t¹o khu«n khæ ph¸p lý cho viÖc h×nh thµnh ®ång bé c¸c yÕu tè thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa; ®æi míi c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ ®¶m b¶o phï hîp vµ ®Þnh híng ®îc nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ang trong bíc s¬ khai vµ nhiÒu biÕn ®éng; x©y dùng vµ hoµn chØnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ x· héi, trong ®ã quan träng nhÊt lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ.
- C¶i c¸ch mét bíc thñ tôc hµnh chÝnh c¶ vÒ quy chÕ vµ tæ chøc thùc hiÖn, gi¶m ®Õn møc tèi ®a c¸c thñ tôc, quy chÕ vµ t×nh tr¹ng quan liªu, phiÒn hµ ®èi víi nh©n d©n vµ c¸c doanh nghiÖp.
- S¾p xÕp l¹i vµ chÊn chØnh tæ chøc bé m¸y qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ, ®¶m b¶o cho bé m¸y tinh gän, ®ñ kh¶ n¨ng qu¶n lý vµ xö lý tèt c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o cho bé m¸y tinh gän, ®ñ kh¶ n¨ng qu¶n lý vµ xö lý tèt c¸c vÊn ®Ò nÈy sinh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, tËp trung vµo chøuc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, gi¶m dÇn ®i tíi xo¸ bá chÕ ®é chñ qu¶n ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc. ViÖc s¾p xÕp l¹i tæ chøc bé m¸y qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi viÖc x©y dùng ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc nhµ níc cã phÈm chÊt, tr×nh ®é vµ n¨ng lùc trong qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
4. §Èy m¹nh ®Êu tranh chèng tÖ quan liªu, tham nhòng
Quan liªu vµ tham nhòng ®i liÒn víi nhau nh h×nh víi bãng, lµ c¨n bÖnh vèn cã cña nhµ níc nãi chung. Riªng ë níc ta ®ang trong thêi kú ®æi míi, c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu, bao cÊp cha hoµn toµn xo¸ bá, c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc ra ®êi cha ®ång bé lµ ®iÒu kiÖn tèt cho tÖ quan liªu, tham nhòng ph¸t triÓn, võa c¶n trë sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc, võa lµm mÊt uy tÝn vµ lµm suy yÕu hiÖu lùc qu¶n lý cña nhµ níc. Do ®ã, ®Êu tranh kiªn quyÕt xo¸ bá tÖ quan liªu, tham nhòng trë thµnh mét nhiÖm vô cÊp b¸ch tríc m¾t cña toµn §¶ng, toµn d©n ta. V¨n kiÖn §¹i héi IX cña §¶ng ®· nhÊn m¹nh ph¶i kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng tham nhòng, g¾n víi chèng l·ng phÝ, quan liªu, bu«n lËu, ®Æc biÖt chèng c¸c hµnh vi lîi dông chøc quyÒn ®Ó s¸ch nhiÔu, tham «, nhËn hèi lé, lµm giµu bÊt chÝnh.
§Êu tranh chèng quan liªu, tham nhòng ph¶i vËn dông tæng hîp c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh - tæ chøc, kinh tÕ vµ gi¸o dôc, tríc m¾t cÇn chó träng c¸c biÖn ph¸p sau:
- Ph¸t huy quyÒn lµm chñ thùc sù cña nh©n d©n trong ho¹t ®éng kinh tÕ vµ tham gia qu¶n lý kinh tÕ, trong viÖc ph¸t hiÖn, tè c¸o, ®Êu tranh chèng quan liªu, tham nhòng.
- Bæ sung, hoµn thiÖn c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ phï hîp víi quy luËt cña c¬ chÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, mäi thÓ chÕ, quy ®Þnh ph¶i minh b¹ch, râ rµng, dÔ hiÓu, c«ng khai, ®¶m b¶o cho moi ngêi cã thÓ n¾m b¾t, thùc hiÖn, kiÓm tra, kiÓm so¸t.
- §Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, tiÕp tôc s¾p xÕp l¹i bé m¸y qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ tinh gän, xo¸ bá c¸c thñ tôc phiÒn hµ, n©ng cao tr¸ch nhiÖm phôc vô cña c¸c c¬ quan c«ng quyÒn vµ c«ng chøc nhµ níc.
- §Ò cao kû c¬ng, phÐp níc, xö lý nghiªm c¸c c¸n bé, c«ng chøc ph¹m téi tham nhòng, lµm giµu bÊt chÝnh, ®ång thêi nghiªm trÞ nh÷ng ngêi vu c¸o, lµm mÊt danh dù vµ uy tÝn cña c¸n bé, c«ng cô qu¶n lý nhµ níc.
KÕt luËn
Nh vËy, quan ®iÓm x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ngµy cµng ®îc nhËn thøc râ h¬n. Trong thùc tiÔn, sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý Nhµ níc cã ¶nh hëng quan träng ®Ó ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nhµ níc sö dông cã hiÖu qu¶ luËt ph¸p, c¸c chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch vµ c¸c c«ng cô kh¸c, ®Æc biÖt lµ thùc lùc kinh tÕ cña Nhµ níc ®Ó t¸c ®éng vµo thÞ trêng nh»m ph¸t huy mÆt tÝch cùc cña thÞ trêng, ng¨n ngõa, h¹n chÕ sù sa sót vÒ lèi sèng, ®¹o ®øc, tÖ n¹n vµ c¸c xu thÕ tù ph¸t kh¸c.
Sau gÇn hai m¬i n¨m thùc hiÖn ®æi míi, chóng ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, ®a ®Êt níc tho¸t ra khái c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ – x· héi. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n, yÕu kÐm, ®Æc biÖt lµ níc ta cha tho¸t khái mét níc nghÌo. §Ó vît qua ®îc bíc ®êng ®ã, chóng ta cßn kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc lín vµ gay g¾t. §ång thêi chóng ta còng cã nh÷ng c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i chñ ®éng n¾m thêi c¬, kiªn quyÕt ®Èy lïi c¸c nguy c¬ nh»m v¬n lªn ph¸t triÓn nhanh, v÷ng ch¾c vµ ®óng híng. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i n©ng cao h¬n n÷a vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc híng vµo chøc n¨ng ®Þnh híng vµ chØ ®¹o sù ph¸t triÓn, dÉn d¾t nç lùc ph¸t triÓn, t¹o khu«n khæ ph¸p luËt thèng nhÊt, m«i trêng æn ®Þnh, h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ trêng… ®¸p øng yªu cÇu t¨ng trëng nhanh, æn ®Þnh v÷ng ch¾c vµ c«ng b»ng x· héi.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
A7000.DOC
