Giáo trình bóng bàn - Chiến thuật chủ yếu của môn bóng bàn

aùc giaûi ôû trong nöôùc vaø quoác teá. I.2. Trình töï tieán haønh toå chöùc thi ñaáu Ñeå tieán haønh toå chöùc thi ñaáu l giaûi boùng baøn caàn laøm toát caùc khaâu cô baûn: 115 - Coâng taùc chuaån bò thi ñaáu. - Quaù trình thi ñaáu. - Toång keát thi ñaáu . Nhieäm vuï cuûa caùc khaâu nhö sau : 1. Thaønh laäp ban toå chöùc giaûi. Ban toå chöùc giaûi phaân coâng caùc thaønh vieân, caùc boä phaän phuï traùch vaø thöïc hieän chu ñaùo caùc khaâu chuaån bò (vaên baûn, phaùt thanh tuyeân truyeàn, quaûng caùo, cô sôû vaät chaát, saân baõi duïng cuï, ñoäi nguõ troïng taøi, quaù trình ñieàu haønh cuûa giaûi, kinh phí, sô, toång keát v.v...). Tuøy tính chaát, qui moâ cuûa giaûi maø thaønh laäp ban toå chöùc cho phuø hôïp. Ban toå chöùc thöôøng coù thaønh phaàn nhö sau: - Tröôûng ban toå chöùc (thöôøng laø thuû tröôûng ñôn vò ñaêng cai). - 2 Phoù tröôûng ban toå chöùc, moät ngöôøi phuï traùch coâng taùc toå chöùc, moät ngöôøi phuï traùch coâng taùc chuyeân moân. - Tieåu ban chuyeân moân: goàm 3 boä phaän. + Boä phaän thö kyù phuï traùch saép xeáp lòch thi ñaáu, ghi nhaän keát quaû caùc traän ñaáu, xaùc ñònh thaønh tích cuûa caùc ñoäi caùc caù nhaân vaø xeáp haïng. + Boä phaän troïng taøi: Ñieàu haønh caùc traän ñaáu, ghi vaø göûi keát quaû caùc traän ñaáu veà boä phaän thö kyù. + Boä phaän saân baõi duïng cuï: Chuaån bò cô sôû vaät chaát phuïc vuï cho thi ñaáu nhö saân ñaáu, baøn, löôùi, boùng, ñieän, nöôùc, gheá troïng taøi... phuïc vuï cho giaûi. - Tieåu ban tuyeân truyeàn: phuï traùch trang trí ñaïi hoäi, tuyeân truyeàn coå ñoäng qua phaùt thanh, truyeàn hình, baêng, côø khaåu hieäu... Thoâng baùo keát quaû quaù trình thi ñaáu cuûa ñaïi hoäi. - Tieåu ban vaät chaát, goàm 3 boä phaän: + Boä phaän haønh chính: phuï traùch leã taân, ñoùn tieáp. + Boä phaän taøi chính: phuï traùch thu, chi kinh phí cho ñaïi hoäi... + Boä phaän y teá vaø baûo veä: phuï traùch chaêm lo söùc khoûe vaø an ninh cho moïi ngöôøi tham gia ñaïi hoäi trong thôøi gian thi ñaáu. Kieåm tra vaän ñoäng vieân coù duøng thuoác kích thích trong thi ñaáu hay khoâng (khi caàn thieát). Trong quaù trình thi ñaáu moãi boä phaän phaûi coù traùch nhieäm cao trong chæ ñaïo vaø tieán haønh coâng vieäc cuûa mình. Neáu gaëp khoù khaên phaûi cuøng baøn baïc ñeå giaûi quyeát. Neáu khoâng giaûi quyeát ñöôïc phaûi baùo caùo leân caáp treân tröïc tieáp cuûa mình ñeå giaûi quyeát kòp thôøi, traùnh laøm aûnh höôûng ñeán keá hoaïch ñaïi hoäi (giaûi). 116 SÔ ÑOÀ THAØNH PHAÀN CUÛA BAN TOÅ CHÖÙC GIAÛI Tröôûng ban toå chöùc Phoù ban chuyeân moân Phoù ban toå chöùc Tieåu ban chuyeân moân Tieåu ban tuyeân truyeàn Tieåu ban vaät chaát B oä ph aän t hö k yù B oä ph aän t ro ïng t aøi B oä ph aän s aân b aõi B oä ph aän h aøn h ch ín h B oä ph aän t aøi c hí nh B oä ph aän y t eá 117 Sau khi thi ñaáu giaûi, töøng boä phaän vaø tieåu ban hoïp ruùt kinh nghieäm hoaït ñoäng cuûa mình, toång keát vaø baùo caùo leân ban toå chöùc ñeå toång hôïp ñaùnh giaù toång keát toaøn giaûi vaø göûi baùo caùo leân caáp treân. I.3. Phöông phaùp toå chöùc thi ñaáu ÔÛ caùc ñaïi hoäi coù quy moâ toå chöùc lôùn, vieäc toå chöùc thi ñaáu boùng baøn goàm 7 giaûi chính vaø 1 giaûi laõo thaønh. 7 giaûi chính thöùc laø: - Giaûi ñoàng ñoäi Nam - Giaûi ñoàng ñoäi Nöõ - Giaûi ñoâi Nam - Giaûi ñoâi Nöõ - Giaûi ñoâi Nam - Nöõ phoái hôïp - Giaûi ñôn Nam - Giaûi ñôn Nöõ Tuøy theo tính chaát quy moâ cuûa giaûi, ban toå chöùc coù theå toå chöùc moät vaøi giaûi trong toång soá 7 giaûi treân. Ngoaøi ra, ñeå khích leä phong traøo ñôn vò ñaêng cai coù theå taëng theâm giaûi "an uûi" nhö giaûi taëng vaän ñoäng vieân cao, hoaëc nhoû tuoåi nhaát. * Phöông phaùp toå chöùc thi ñaáu ñoàng ñoäi: Tröôùc ñaây giaûi ñoàng ñoäi nam ñöôïc thi ñaáu theo theå thöùc: “Swaythling” moãi ñoäi ñöôïc cöû 3 .vaän ñoäng vieân: laàn löôït thi ñaáu vôùi nhau goàm 9 traän. Ñoäi naøo thaéng 5 traän tröôùc laø ñoäi ñoù thaéng cuoäc. Ñoàng ñoäi nöõ ñaáu theo theå thöùc "Mar Cel Coor bullon", moãi ñoäò nöõ cöû 3 vaän ñoäng vieân thi ñaáu trong 5 traän ñoäi naøo thaéng 3 traän tröôùc laø thaéng cuoäc (traän thöù 3 laø traän ñaùnh ñoâi). Hieän nay ITTF quy ñònh giaûi ñoàng ñoäi Nam vaø giaûi ñoàng ñoäi Nöõ ñöôïc toå chöùc thi ñaáu nhö nhau: Moãi ñoäi ñöôïc cöû 3 vaän ñoäng vieân thi ñaáu. Giaûi ñoàng ñoäi seõ ñaáu 5 traän, ñoäi naøo thaéng 3 traän tröôùc laø thaéng cuoäc. Caùch tieán haønh: Ban toå chöùc cho 2 ñoäi ruùt thaêm öu tieân ñeå choïn maõ hieäu ABC hay XYZ. Sau khi choïn maõ hieäu, huaán luyeän vieân (bí maät) ghi teân vaän ñoäng vieân thi ñaáu öùng vôùi chöõ soá maõ hieäu göûi cho Ban toå chöùc. Ban toå chöùc caên cöù vaøo ñoù leân danh saùch thöù töï caùc traän ñaáu: Traän 1: Vaän ñoäng vieân A gaëp vaän ñoäng vieân X Traän 2: Vaän ñoäng vieân B gaëp vaän ñoäng vieân Y Traän 3: Vaän ñoäng vieân C gaëp vaän doäng vieân Z Traän 4: Vaän ñoäng vieân A gaëp vaän ñoäng vieân Y Traän 5: Vaän ñoäng vieân B gaëp vaän ñoäng vieân X I.4. Caùc hình thöùc toå chöùc thi ñaâùu a. Hình thöùc thi ñaáu loaïi tröïc tieáp Coù 2 loaïi thi ñaáu tröïc tieáp: Moät laø: Thi ñaáu loaïi tröïc tieáp 1 laàn thua laø 2 vaän ñoäng vieân hoaëc 2 ñoäi thi ñaáu vôùi nhau ai thua seõ bò loaïi. Ai thaéng seõ vaøo ñaáu tieáp ôû voøng trong cho ñeán khi coøn moät ñoäi hoaëc 1 vaän ñoäng vieân cuoái cuøng laø ngöôøi voâ ñòch. Hai laø: Thi ñaáu loaïi tröïc tieáp 2 laàn thua laø 2 ñoäi hoaëc vaän ñoäng vieân thi ñaáu vôùi nhau, ai thaéng tieáp tuïc vaøo thi ñaáu ôû voøng trong. Ai thua tieáp tuïc thi ñaáu vôùi ngöôøi thua cuøng voøng, neáu ai thua laàn thöù 2 môùi bò loaïi (theå thöùc thi ñaáu naøy ít duøng). 118 Öu nhöôïc ñieåm cuûa thi ñaáu loaïi tröïc tieáp : Öu ñieåm: nhanh, goïn, toán ít thôøi gian. 2 vaän ñoäng vieân ñeàu phaûi söû duïng heát taøi naêng thi ñaáu ñeå giaønh chieán thaéng vì vaäy traän ñaáu haáp daãn. Nhöôïc ñieåm: Thi ñaáu loaïi tröïc tieáp ñaùnh giaù khoâng thaät chính xaùc trình ñoä cuûa vaän ñoäng vieân, thöôøng coù may ruûi khi ruùt thaêm xeáp lòch thi ñaáu. Caùc vaän ñoäng vieân ít coù ñieàu kieän thi ñaáu ruùt kinh nghieäm (coù vaän ñoäng vieân thua 1 traän laø phaûi veà). Tieán haønh saép xeáp thi ñaáu tröïc tieáp 1 laàn thua: Ñeå chuû ñoäng saép xeáp lòch thi ñaáu theo keá hoaïch, thôøi gian tröôùc nhaát ta phaûi tính soá traän ñaáu: Soá traän ñaáu laø baèng (soá ñoäi) soá vaän ñoäng vieân tham gia thi ñaáu tröø 1. Thí duï: Coù 16 vaän ñoäng vieân tham gia thi ñaáu, soá traän ñaáu laø 16 - 1 = 15 traän. Khi laäp baûng saép xeáp caùc traän ñaáu neáu soá (ñoäi), soá vaän ñoäng vieân tham gia baèng 2n ta chæ vieäc laäp baûng ruùt thaêm coá ñònh vò trí caùc haït gioáng sau ñoù laàn löôït ruùt thaêm soá vaän ñoäng vieân coøn laïi vaøo caùc vò trí. Thí duï coù 16 vaän ñoäng vieân thi ñaáu ta saép xeáp nhö sau: 16 vaän ñoäng vieân = 24 (2.2 .2 .2) Ta keû baûng phaân chia traän ñaáu roài ñieàn soá thöù töï töø 1 ñeán 1. Ruùt thaêm coá ñònh caùc vò trí haït gioáng. Ruùt thaêm vaø ñieàn teân vaän ñoäng vieân vaøo soá thöù töï maø vaän ñoäng vieân gaép ñöôïc. Tröôøng hôïp soá (ñoäi) ñaáu thuû #2n ta phaûi tieán haønh nhö sau: Tính soá (ñoäi) vaän ñoäng vieân phaûi thi ñaáu töø voøng 1. Soá coøn laïi baét ñaàu töø voøng 2 cuøng vôùi caùc vaän ñoäng vieân thaéng ôû voøng 1. Nhö vaäy töø voøng 2 trôû ñi soá vaän ñoäng vieân thi ñaáu luoân baèng 2n. Coâng thöùc ñeå tính soá (ñoäi) vaän ñoäng vieân phaûi thi ñaáu töø voøng 1 laø: X = 2(a - 2n) X laø soá (ñoäi) vaän ñoäng vieân phaûi ñaùnh töø voøng 1 a: Laø soá (ñoäi) vaän ñoäng vieân tham gia giaûi. 2n: Laø soá xaáp xæ baèng vaø nhoû hôn a. Thí duï coù 12 vaän ñoäng vieân tham gia thi ñaáu (12 # 2n) Haït gioáng B 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Haït gioáng D Haït gioáng A Haït gioáng C Voâ ñòch 119 Ta tính ñöôïc: Soá traän ñaáu laø 12 - 1 = 11 traän Soá vaän ñoäng vieân phaûi ñaáu töø voøng ñaàu laø: X = 2(a-2n) Ta coù: X = 2 (12 - 23) = 2(12 - 8) = 8 vaän ñoäng vieân Ta coù theå xeáp sô ñoà nhö sau: b. Hình thöùc thi ñaáu voøng troøn Thi ñaáu voøng troøn laø hình thöùc thi ñaáu maø caùc (ñoäi) vaän ñoäng vieân laàn löôït gaëp nhau theo thöù töï gaép thaêm xeáp lòch. Keát quaû thi ñaáu tính theo ñieåm (thaéng ñöôïc 2 ñieåm, thua ñöôïc 1 ñieåm, boû cuoäc 0 ñieåm). Ñoäi hay vaän ñoäng vieân naøo coù toång soá ñieåm cao hôn seõ ñöôïc xeáp ôû vò trí cao hôn. Thi ñaáu voøng troøn chia laøm 2 loaïi; thi ñaáu voøng troøn ñôn vaø thi ñaáu voøng troøn keùp. Toå chöùc thi ñaáu voøng troøn toán nhieàu thôøi gian, song noù ñaùnh giaù töông ñoái chính xaùc trình ñoä vaän ñoäng vieân haïn cheá may ruûi, coù ñieàu kieän toát cho vaän doäng vieân hoïc taäp laãn nhau cuõng nhö coù söï coá gaéng vöôn leân suoát quaù trình thi ñaáu. Tieán haønh xeáp lòch: Cuõng nhö toå chöùc thi ñaáu loaïi tröïc tieáp, ñeå chuû ñoäng veà thôøi gian vaø thi ñaáu ñuùng theo keá hoaïch, khi xeáp lòch ta phaûi tính ñöôïc soá voøng ñaáu. Soá voøng ñaáu coù quan heä vôùi soá (ñoäi) vaän ñoäng vieân tham gia. Neáu soá (ñoäi) vaän ñoäng vieân tham gia laø soá chaün thì soá voøng ñaáu seõ baèng soá (ñoäi) vaän ñoäng vieân tham gia tröø 1, thí duï coù 6 vaän ñoäng vieân tham gia thì soá voøng ñaáu laø 6 - 1 = 5 voøng. Neáu soá (ñoäi) vaän ñoäng vieân tham gia laø leû thì soá voøng ñaáu seõ baèng soá (ñoäi) vaän ñoäng Haït gioáng A 2 3 4 5 8 9 10 11 12 Haït gioáng D Haït gioáng B Voâ ñòch 1 6 7 Haït gioáng C 120 vieân. Thí duï coù 5 vaän ñoäng vieân thi ñaáu thì soá voøng ñaáu laø 5 voøng. Soá traän ñaáu ñöôïc tính theo coâng thöùc: 2 )1a(aX −= a laø soá (ñoäi) vaän ñoäng vieân tham gia thi ñaáu Thí duï: coù 6 vaän ñoäng vieân tham gia thi ñaáu thì: Soá voøng ñaáu laø : 6- 1 - 5 voøng Soá traän ñaáu laø: 15 2 )16(6 =− Sau khi tính soá voøng, soá traän ñaáu ta keû soá voøng ñaáu. Voøng 1 Voøng 2 Voøng 3 Voøng 4 Voøng 5 1 – 6 1 – 5 1 – 4 1 – 3 1 – 2 2 – 5 6 – 4 5 – 3 4 – 2 3 – 6 3 – 4 2 – 3 6 – 2 5 – 6 4 - 5 ÔÛ voøng 1 ta saép xeáp thöù töï töø 1 ñeán 6 theo ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà. ÔÛ voøng 2 ta giöõ soá 1 ôû vò trí coá ñònh, caùc soá khaùc dòch chuyeån vò trí theo chieàu ngöôïc kim ñoàng hoà. Caùc voøng tieáp theo ta cuõng laøm nhö vaäy. 2 soá ñoái nhau qua vaïch ngang thì thi ñaáu vôùi nhau ôû traän ñoù: Traän 1 : soá 1 ñaáu vôùi soá 6 Traän 2 : soá 2 ñaáu vôùi soá 5 . Traän 7 : soá 1 ñaáu vôùi soá 4... Sau khi laäp baûng, ta cho töøng (ñoäi) vaän ñoäng vieân ruùt thaêm, ai ruùt ñöôïc soá naøo seõ ñieàn teân hoï vaøo soá ñoù. Chuù yù: Neáu coù caùc vaän ñoäng vieân cuûa cuøng 1 ñoäi tham gia thi ñaáu thì ban toå chöùc neân saép xeáp cho thi ñaáu tröôùc ñeå traùnh hieän töôïng nhöôøng ñieåm vôùi muïc ñích rieâng cuûa hoï. Tröôøng hôïp soá (ñoäi) vaän ñoäng vieân tham gia laø soá leû, thí duï coù 5 vaän ñoäng vieân tham gia thi ñaáu, ta saép xeáp nhö sau: Soá voøng ñaáu: 5 voøng Soá traän ñaáu : traän10 2 )15(5X =−= Xeáp Voøng ñaáu: Voøng 1 Voøng 2 Voøng 3 Voøng 4 Voøng 5 1 – 0 1 – 5 1 – 4 1 – 3 1 – 2 2 – 5 0 – 4 5 – 3 4 – 2 3 – 0 3 – 4 2 – 3 0 – 2 5 – 0 4 - 5 Caùch saép xeáp cuõng nhö ôû treân nhöng ta theâm soá 0 vaøo cuoái cuøng roài tieán haønh dòch chuyeån theo moãi voøng. Soá naøo ñoái vôùi soá 0 seõ ñöôïc nghæ traän ñoù. ÔÛ voøng 1 soá 1 ñöôïc nghæ. ÔÛ voøng 2 soá 4 ñöôïc nghæ. Tính ñieåm xeáp vò trí nhö sau: Coäng toång soá ñieåm ñaït ñöôïc cuûa (ñoäi) vaän ñoäng vieân, ai coù soá ñieåm cao hôn xeáp ôû vò thöù 121 cao hôn. Neáu toång soá ñieåm baèng nhau thì laáy soá hieäp thaéng chia cho soá hieäp thua ai coù thöông soá lôùn hôn ñöôïc xeáp vò trí cao hôn. Neáu thöông soá caùc hieäp thaéng/thua vaãn baèng nhau thì tính thöông soá quaû thaéng vaø quaû thua. Neáu vaãn baèng nhau thì xeùt traän ñaáu tröïc tieáp giöõa 2 ngöôøi ai thaéng ñöôïc xeáp ôû vò thöù cao hôn. Neáu vaãn baèng nhau coù theå cho ruùt thaêm hoaëc xeáp cuøng thöù haïng. c. Hình thöùc thi ñaáu hoãn hôïp Thi ñaáu hoãn hôïp laø hình thöùc thi ñaáu keát hôïp caû ñaáu loaïi tröïc tieáp vaø ñaáu voøng troøn trong cuøng 1 giaûi. Hình thöùc thi ñaáu hoãn hôïp phaùt huy ñöôïc nhieàu öu ñieåm, haïn cheá ñöôïc nhieàu nhöôïc ñieåm cuûa 2 hình thöùc treân. Coù theå ñaáu loaïi tröïc tieáp tröôùc ñeán 1 voøng naøo ñoù, roài seõ toå chöùc thi ñaáu voøng troøn, thí duï: Coù 32 vaän ñoäng vieân thi ñaáu ñeán voøng 3 coøn laïi 4 vaän ñoäng vieân, ta xeáp cho 4 vaän ñoäng vieân naøy thi ñaáu voøng troøn ôû voøng chung keát. Coù theå thi ñaáu voøng troøn tröôùc, ñaáu tröïc tieáp sau. Thí duï: Coù 20 vaän ñoäng vieân ta chia thaønh 4 baûng cho thi ñaáu voøng troøn roài choïn 4 ñaàu baûng vaøo chung keát tröïc tieáp .v.v.. Chuù yù: Caàn thoâng baùo maõ soá vaø caùc traän ñaáu tröôùc cho caùc ñoäi, caùc vaän ñoäng vieân ñeå hoï chuaån bò saün saøng thi ñaáu. II. PHÖÔNG PHAÙP TROÏNG TAØI II.1. Yeâu caàu chung cuûa ngöôøi troïng taøi - Phaûi coù nhaän thöùc ñuùng veà vai troø cuûa ngöôøi troïng taøi: Luoân luoân trau doài ñaïo ñöùc, tích cöïc nghieân cöùu reøn luyeän chuyeân moân, nghieäp vuï, khieâm toán hoïc hoûi ñeå naâng cao trình ñoä. - Phaûi thöôøng xuyeân reøn luyeän theå löïc, tinh thaàn ñeå coù ñuû söùc khoûe ñieàu haønh chính xaùc caùc traän ñaáu. - Phaûi naém vöõng luaät leä, phöông phaùp troïng taøi ñeå ñieàu haønh toát caùc traän ñaáu. - Phaûi göông maãu, nghieâm chænh chaáp haønh luaät leä thi ñaáu, bình tónh, saùng suoát, linh hoaït caên cöù vaøo luaät vaø caùc tröôøng hôïp phaïm loãi maø quyeát ñònh xöû coù lyù, coù tình. - Phaûi khaùch quan voâ tö, khoâng thieân vò, khoâng caûm tình caù nhaân trong ñieàu haønh traän ñaáu. Khoâng neân ñaùnh giaù, ñònh tröôùc ai thaéng, ai thua khi traän ñaáu chöa baét ñaàu, chöa keát thuùc. - Phaûi quyeát ñoaùn khi xöû lyù caùc tình huoáng song phaûi khieâm toán laéng nghe yù kieán cuûa moïi ngöôøi. Nghieâm tuùc kieåm ñieåm ruùt kinh nghieäm ñeå phaùt huy ñieåm toát, quyeát taâm söûa chöõa ñieåm yeáu keùm, vöôn leân khoâng ngöøng. * Quyeàn haïn cuûa troïng taøi: - Lieân heä chaët cheõ vôùi ban toå chöùc ñeå naém vöõng ñieàu leä vaø caùc böôùc tieán haønh giaûi. - Kieåm tra ñòa ñieåm, saân baõò, duïng cuï, trang thieát bò, ñieàu chænh kòp thôøi ñuùng qui ñònh tröôùc khi tieán haønh thi ñaáu. - Kieåm tra trang phuïc vaø vôït thi ñaáu cuûa vaän ñoäng vieân. - Ñieàu haønh traän ñaáu: Caên cöù vaøo luaät xaùc ñònh ñieåm thaéng thua trong caùc tröôøng hôïp cuï theå cuûa traän ñaáu, tuyeân boá keát quaû töøng vaùn, töøng traän. Tuøy theo thöïc teá dieãn bieán traän ñaáu maø quyeát ñònh taïm ngöøng. - Tröôøng hôïp vaän ñoäng vieân coù thaùi ñoä, haønh vi khoâng chính ñaùng trong thi ñaáu, tuøy theo möùc ñoä söï vieäc, chieáu theo luaät maø xöû lyù chính xaùc. Neáu khoâng töï giaûi quyeát ñöôïc thì 122 phaûi baùo caùo vaø xin yù kieán toång troïng taøi. * Tö theá taùc phong khi ñieàu haønh traän ñaáu: Ngöôøi troïng taøi caàn phaûi göông maãu veà moïi maët: Trang phuïc phaûi goïn gaøng, saïch seõ, ñuùng luaät, ñuùng qui ñònh. Tö theá phaûi ñaøng hoaøng, chöõng chaïc, taùc phong phaûi nhanh nheïn hoaït baùt. Thaùi ñoä phaûi nghieâm tuùc ñuùng möïc. Ñoäng taùc phaûi döùt khoaùt, tö töôûng phaûi quyeát ñoaùn. Tö theá, taùc phong, thaùi ñoä cuûa troïng taøi giuùp cho troïng taøi coù traùch nhieäm cao hôn trong ñieàu haønh thi ñaáu, coù taùc duïng giaùo duïc vaän ñoäng vieân phaùt huy tính tích cöïc trong thi ñaáu vaø giöõ ñöôïc loøng tin ñoái vôùi hoï. * Vò trí ngoài cuûa troïng taøi Troïng taøi chính ngoài ôû 1 ñaàu löôùi, giöõa 2 beân baøn boùng, caùch baøn ít nhaát laø 2 m. Gheá troïng taøi cao 0,80 meùt. Troïng taøi giaùm saùt ngoài beân caïnh troïng taøi chính theo doõi ñaáu thuû giao boùng ñuùng luaät khoâng. Troïng taøi laät "soá ñieåm" ngoài ñoái dieän troïng taøi chính, caùch xa baøn ít nhaát 2 meùt coù nhieäm vuï laät soá baùo ñieåm khi thi ñaáu. Troïng taøi giaùm bieân ngoài cuoái khu vöïc thi ñaáu coù nhieäm vuï giuùp troïng taøi chính xaùc ñònh caùc tröôøng hôïp boùng trong hay ngoaøi baøn. * Coâng taùc tröôùc vaø sau traän ñaáu : Traän ñaáu saép baét ñaàu, troïng taøi chính caàn kieåm tra laïi saøn ñaáu vaø caùc thieát bò phuïc vuï cho traän ñaáu. Tröôùc khi baét ñaàu traän ñaáu, troïng taøi daãn ñaáu thuû ra laøm thuû tuïc (giôùi thieäu 2 vaän ñoäng vieân thi ñaáu maáy hieäp baét tay höõu nghò). Cho 2 vaän ñoäng vieân ruùt thaêm choïn quyeàn öu tieân vaø cho tieán haønh khôûi ñoäng theo luaät ñònh. Keát thuùc 1 vaùn ñaáu, troïng taøi chính tuyeân boá keát quaû vaø cho 2 vaän ñoäng vieân ñoåi beân ñöùng. Khi troïng taøi chính tuyeân boá keát quaû, taát caû caùc troïng taøi ñeàu phaûi ñöùng. Khi keát thuùc traän ñaáu taát caû caùc troïng taøi trôû veà phía troïng taøi chính. Troïng taøi chính tuyeân boá "traän ñaáu baét ñaàu" vaø tuyeân boá tieáp "vaùn thöù nhaát baét ñaàu töø luùc maáy giôø, phuùt, giaây. Ñaáu thuû naøo giao boùng tröôùc, khi tuyeân boá giao boùng (xöôùng ñieåm) troïng taøi phaûi quan saùt beân ñôõ giao boùng ñaõ chuaån bò xong chöa. * Phöông phaùp baùo ñieåm: Khi xöôùng ñieåm hoaëc tuyeân boá trong traän ñaáu aâm löôïng gioïng noùi vöøa phaûi, nghieâm tuùc, döùt khoaùt, roõ raøng ñeå vaän ñoäng vieân vaø khaùn giaû nghe roõ. Khi 2 vaän ñoäng vieân ngang ñieåm nhau thì troïng taøi xöôùng soá ñieåm leân roài hoâ ñeàu. Thí duï "khoâng ñeàu, taùm ñeàu...". Khi vaän ñoäng vieân giao heát soá laàn quy ñònh, troïng taøi chính ra kyù hieäu ñoåi ngöôøi giao boùng. Khi xöôùng ñieåm thì ñieåm cuûa ngöôøi giao boùng xöôùng tröôùc, ngöôøi ñôõ giao boùng xöôùng sau. Khi keát thuùc vaùn ñaáu troïng taøi chính tuyeân boá: Keát quaû vaùn thöù nhaát vaän ñoäng vieân A thaéng vaän ñoäng vieân B vôùi tyû soá ñieåm... Keát quaû toaøn dieän traän vaän ñoäng vieân B thaéng vaän ñoäng vieân A vôùi tyû soá 2/1. * Khaåu leänh vaø kyù hieäu cuûa troïng taøi: Trong traän ñaáu troïng taøi thöôøng söû duïng khaåu leänh vaø kyù hieäu ñeå thoâng baùo dieãn bieán traän ñaáu. Troïng taøi coù theå vöøa duøng khaåu leänh vöøa duøng kyù hieäu ñeå thoâng baùo, hoaëc chæ duøng 1 trong 2 loaïi ñoù. Yeâu caàu ngaén, goïn, roõ vaø chính xaùc. 123 II.2. Kyù hieäu cuûa troïng taøi - Ngöøng boùng: Baøn tay uùp ñöa veà tröôùc song song vôùi löôùi. - Baét ñaàu vaùn ñaáu: Ñöa baøn tay uùp veà phía vaän ñoäng vieân ñôõ giao boùng vaø hoâ "chuaån bò" sau ñoù ñöa baøn tay ngöûa veà phía vaän ñoäng vieân giao boùng vaø hoâ “giao boùng”. Giao boùng khoâng ñuùng luaät: Ñöa baøn tay uùp veà phía vaän ñoäng vieân giao boùng hoâ "giao boùng phaïm luaät” sau ñoù ra kyù hieäu ñöôïc ñieåm cho vaän ñoäng vieân ñôõ giao boùng (tay naém laïi höôùng ra tröôùc khuyûu tay co töï nhieân, naém tay cao hôn vai). - Giao boùng chaïm löôùi: Troïng taøi ra kyù hieäu ngöøng boùng (baøn tay uùp ñöa veà tröôùc song song löôùi) neáu vaän ñoäng vieân 'giao ñuùng luaät, boùng chaïm löôùi hoaëc coïc löôùi roài rôi treân baøn ñoái phöông thì troïng taøi ñöa baøn tay uùp veà phía ngöôøi giao boùng vaø hoâ "giao boùng laïi" . Neáu boùng khoâng qua löôùi hoaëc rôi ngoaøi baøn thì troïng taøi ra kyù hieäu ñöôïc ñieåm cho ngöôøi ñôõ giao boùng. - Ñaùnh boùng chaïm maët baøn, ñoái phöông khoâng ñôõ ñöôïc, troïng taøi chæ tay vaøo ñieåm boùng rôi vaø hoâ “boùng toát” sau ñoù ra kyù hieäu ñöôïc ñieåm cho beân ñaùnh boùng. - Ñaùnh boùng ra ngoaøi: Vaän ñoäng vieân naøo ñaùnh boùng ra ngoaøi thì tay phía beân ñoù cuûa troïng taøi gaäp khuyûu tay vaø haát baøn tay ra phía sau. 124 - Boùng naûy treân maët baøn hoaëc maët vôït 2 laàn lieàn: troïng taøi giô 2 ngoùn tay (troû vaø ngoùn giöõa) veà phía ñoù, tay beân kia ra kyù hieäu ñöôïc ñieåm. - Xeâ dòch baøn: Troïng taøi xoeø 2 baøn tay ra phía tröôùc caùc ngoùn tay höôùng leân cao roài duoãi ra, co vaøo vaøi laàn tröôùc ngöïc. - Keát thuùc moät vaùn ñaáu: Troïng taøi ñöùng leân tuyeân boá, keát quaû vaø ra kyù hieäu ñoåi beân ñöùng: 2 baøn tay ñeå cheùo tröôùc ngöïc, loøng baøn tay höôùng vaøo ngöôøi. II.3. Caùc maãu bieåu, baûng vaø phöông phaùp söû duïng Troïng taøi phaûi ghi ñaày ñuû, roõ raøng caùc noäi dung treân tôø phieáu, bieåu, baûng. Noù laø bieân baûn cuûa traän ñaáu. Ngay sau traän ñaáu phaûi göûi phieáu, bieåu ñaõ ghi ñaày ñuû veà ban thö kyù ñeå löu tröõ, toång hôïp. 125 Maãu soá 1: Phieáu troïng taøi Giaûi voâ ñòch: ............................................................... Ñôn nam: .................................................................... Ñòa ñieåm: .................................................................... Ngaøy:........................................................................... Vaän ñoäng vieân: Nguyeãn Vaên An gaëp vaän ñoäng vieân Traàn Huøng. Thôøi gian Keát quaû traän ñaáu Thöù töï vaùn ñaáu Baét ñaàu Keát thuùc Baøn soá An Huøng Toaøn traän Ghi chuù 1 7 h 7h12’ 11 9 2 7h15’ 7h28’ 6 11 3/1 3 7h30’ 7h40’ 2 11 8 4 11 6 5 Σ 39 34 Keát quaû traän ñaáu vaän ñoäng vieân An thaéng vaän ñoäng vieân Huøng vôùi tyû soá 3/1. Troïng taøi kyù VÑV thaéng kyù VÑV thua kyù 126 Maãu soá 2: Bieân baûn thi ñaáu ñoàng ñoäi Ñoäi:......................................... gaëp ñoäi: ............................ Ñòa ñieåm: ............................... Ngaøy: ................................ Baøn soá: .............................................................................. Teân ñaáu thuû Keát quaû traän ñaáu STT Vaùn 1 Vaùn 2 Vaùn 3 Toaøn traän Ghi chuù 1. A.... X... 2. B... Y... 3. C... Z... 4. A... Y... 5. B... X... Keát quaû ñoäi............. thaéng ñoäi vôùi tyû soá .................. Troïng taøi kyù Ñoäi thaéng kyù Ñoäi thua kyù Maãu soá 3: Baûng theo doõi thi ñaáu voøng troøn Ví duï 5 vaän ñoäng vieân (An, Duõng, Huøng, Thaéng, Lôïi) STT Baûng teân 1 2 3 4 5 Soá ñieåm Xeáp haïng 1 An 2-1 2 2-0 2 2-0 2 2-1 2 8 1 2 Duõng 1-2 1 2-1 2 2-0 2 2-1 2 7 2 3 Huøng 0-2 1 1-2 2 2-1 2 2-1 2 6 3 4 Thaéng 0-2 1 0-2 1 1-2 1 1-2 1 4 4 5 Lôïi 1-2 1 1-2 1 1-2 1 2-1 2 5 4 127 Maãu soá 4: Baûng ghi ñieåm thi ñaáu voøng troøn Thí duï: Baûng thi ñaáu coù 4 vaän ñoäng vieân Haø, Vyõ, Luïc, Lan Tyû soá töøng vaùn Toång coäng Vaùn 1 Vaùn 2 Vaùn 3 Ñieåm Vaùn Traän STT Teân VÑV Teân ñoái thuû Ñ T Ñ T Ñ T Ñ T Ñ T Ñ T 1 Haø Vyõ Luïc Lan 2 Vyõ Haø Luïc Lan 3 Luïc Haø Vyõ Lan 4 Lan Haø Vyõ Luïc (Ñ ñöôïc; T: Thua) Keát quaû xeáp haïng: Troïng taøi kyù: 128 CHÖÔNG 9 TUYEÅN CHOÏN VAÄN ÑOÄNG VIEÂN I. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA TUYEÅN CHOÏN Tuyeån choïn vaän ñoäng vieân boùng baøn laø vaán ñeà ñöôïc quan taâm raát nhieàu cuûa caùc chuyeân gia boùng baøn theá giôùi vaø Vieät Nam. Ñaëc bieät ngaøy nay ôû Vieät Nam caùc vaän ñoäng vieân lôùn tuoåi, thaønh tích ngaøy giaûm suùt, lôùp keá caän coøn quaù yeáu maø thaønh tích theå thao quoác teá ngaøy caøng taêng leân maïnh meõ. Ñeå ñaït tôùi trình ñoä cao thì khoâng phaûi baát cöù ngöôøi naøo cuõng coù khaû naêng vöôn tôùi hoaëc vöôït qua. Do ñoù caàn phaûi tìm kieám nhöõng ngöôøi taøi naêng caù theå ñaït thaønh tích theå thao cao trong nhöõng tình huoáng caêng thaúng ñaëc tröng cho boùng baøn. Söï thích hôïp vôùi hoïat ñoäng boùng baøn ñöôïc xaùc ñònh baèng söï ñaùnh giaù nhöõng ñaëc tính vaø phaåm chaát töông ñoái oån ñònh cuûa vaän ñoäng vieân töùc laø naêng khieáu. Cô sôû cuûa naêng khieáu laø tö chaát töï nhieân coù nguoàn goác di truyeàn, coøn baûn thaân naêng khieáu laø keát quaû cuûa taäp luyeän ñöôïc hoaøn thieän trong moïi tình huoáng hoïat ñoäng khaùc nhau phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa vaän ñoäng vieân. Nhöõng thaønh tích theå thao ñænh cao thöôøng phuï thuoäc vaøo taøi naêng töï nhieân. Cuøng moät naêng khieáu nhö nhau, coù theå ñöôïc hình thaønh treân nhöõng “nguyeân lieäu ban ñaàu” khaùc nhau, ngöôïc laïi hai caù nhaân coù tö chaát ngang nhau, nhöng tieáp thu ñöôïc nhöõng naêng khieáu khaùc nhau. Naêng khieáu laø nhöõng ñaëc ñieåm caù nhaân ñeå phaân bieät ngöôøi naøy vôùi ngöôøi khaùc vaø coù mang yeáu toá di truyeàn. Nhö vaäy, naêng khieáu phuï thuoäc vaøo tính di truyeàn, yeáu toá moâi tröôøng vaø quaù trình huaán luyeän. Bôûi vaäy phaùt hieän vaø ñaùnh giaù naêng khieáu cuûa vaän ñoäng vieân laø vaán ñeà chính cuûa tuyeån choïn. I.1. Thaønh tích cuûa vaän ñoäng vieân ñaït ñöôïc trong taäp luyeän bò chi phoái bôûi nhieàu yeáu toá taùc ñoäng qua laïi hoaëc ñoäc laäp vôùi nhau Ví duï: Neáu sau giai ñoïan taäp luyeän thöù 3 moät vaän ñoäng vieân chæ ñaït ñöôïc caùc yeáu toá ABC. Nhöng ñeå ñaït ñöôïc thaønh tích cao ñoøi hoûi vaän ñoäng vieân phaûi ñaït phöùc hôïp caùc phaåm chaát ABCDE. Vaäy vaän ñoäng vieân naøy coù theå chæ hoøan thaønh taäp luyeän giai ñoïan 1 vaø 2, vì thieáu phaåm chaát ÑOÄ DEÛO, vaø khoâng theå ñaùp öùng ñöôïc hoïat ñoäng ñænh cao. Tuy nhieân naêng khieáu phaùt trieån cao, chöa phaûi ñaõ ñaûm baûo cho thaønh tích, neáu trong taäp luyeän thieáu noã löïc yù chí, thieáu yù thöùc – töùc laø ñoäng cô. Ñoäng cô ñöôïc coi laø moät trong nhöõng nhaân toá quyeát ñònh nhaát thaønh tích. Naêng khieáu vaø ñoäng cô laø hai nhaân toá buø tröø cho nhau ñeå giaûi quyeát nhieäm vuï. Trong töøng thôøi gian, ñoäng cô maïnh meõ coù theå buø tröø cho thieáu soùt cuûa naêng khieáu vaø ngöôïc laïi. I.2. Tuyeån choïn taøi naêng nhaèm hai muïc ñích: a. Giaûm chi phí thôøi gian, phöông tieän huaán luyeän, kinh phí cho vaän ñoäng vieân sau naøy coù theå ñaït hieäu quaû cao trong taäp luyeän. b. Ñònh höôùng ñuùng vieäc laøm trong töông lai. Do ñoù tuyeån choïn khoâng nhöõng coù yù nghóa veà kinh teá – xaõ hoäi maø coøn mang yù nghóa veà ñaïo ñöùc. Tuyeån choïn xaùc ñònh ai khoâng coù taøi naêng, thì neân chuyeån ngheà khaùc, nhö vaäy vì 129 lôïi ích cuûa xaõ hoäi vaø caù nhaân moãi ngöôøi. II. VAÁN ÑEÀ ÑÒNH HÖÔÙNG THEÅ THAO II.1. Laøm theá naøo ñeå tuyeån choïn vôùi hieäu quaû cao moät ñoäi nguõ vaän ñoäng vieân öu tuù cho töông lai Ñaây laø vaán ñeà raát phöùc taïp caû veà lyù luaän vaø phöông phaùp tieán haønh trong huaán luyeän. Caùc coâng trình nghieân cöùu cho thaáy: caùc thaønh tích vaän ñoäng trong nhaø tröôøng laïi phuï thuoäc chuû yeáu vaøo söï ñònh höôùng ñuùng ñaén cho caùc em hoïc sinh vaøo moät moân theå thao naøo ñoù. Vaäy ñònh höôùng cho caùc em taäp luyeän boùng baøn phaûi döïa treân cô sôû : - Caên cöù vaøo ñaëc ñieåm naêng khieáu caù nhaân. Naêng khieáu ñoù laø nhöõng daáu hieäu phaùt trieån sôùm vôùi caùc ñaëc ñieåm giaûi phaãu, sinh lí vaø taâm lí coù lôïi cho vieäc thöïc hieän kyõ thuaät vaø naâng cao thaønh tích vaän ñoäng sau naøy. - Vieäc ñònh höôùng vaø löïa choïn cuõng xuaát phaùt töø khaû naêng vaø nhu caàu caù nhaân. II.2. Caàn xaây döïng heä thoáng tuyeån choïn vaø ñònh höôùng ñaùp öùng caùc yeâu caàu sau: - Vieäc ñònh höôùng theå thao phaûi ñi tröôùc quaù trình tuyeån choïn. - Ñònh höôùng theå thao phaûi thöïc hieän theo töøng giai ñoaïn. - Ñaùnh giaù moät caùch toång hôïp caùc yeáu toá cuûa hoïc sinh vaø trieån voïng hoaøn thieän chuùng treân cô sôû ñi saâu nghieân cöùu caù bieät töøng ngöôøi. a. COÂNG TAÙC CHUAÅN BÒ : bao goàm coâng taùc coå ñoäng tuyeân truyeàn (taïo höùng thuù cho hoïc sinh). - Quan saùt sö phaïm tö caùch cuûa treû em (nhaèm ñaùnh giaù tính naêng ñoäng). - Trao ñoåi vôùi baùc só, boá, meï, giaùo vieân vaø baûn thaân hoïc sinh (nhaèm ruùt ra caùc yeáu toá veà y hoïc, sö phaïm vaø xaõ hoäi). - Thöû nghieäm sö phaïm (nhaèm kieåm tra caùc em coù mong muoán taäp luyeän boùng baøn). - Quaù trình sö phaïm (giaùo duïc naêng löïc vaän ñoäng). b. ÑÒNH HÖÔÙNG CHUYEÂN MOÂN Ñònh höôùng cho hoïc sinh tham gia taäp luyeän boùng baøn vaø söû duïng moät soá bieän phaùp sau : - Thöû nghieäm sö phaïm (nhaèm döï ñoaùn naêng löïc tieáp thu caùc ñoäng taùc kyõ thuaät). - Nghieân cöùu toång hôïp (nhaèm döï ñoaùn hoaït ñoäng thi ñaáu). - Khaùm nghieäm y hoïc (nhaèm thieát laäp löùa tuoåi sinh hoïc). - Kieåm tra sö phaïm (nhaèm toång hôïp taát caû caùc yeáu toá nghieân cöùu vaø keát luaän). - Quaù trình sö phaïm cuûa huaán luyeän theo muïc tieâu ñeå toái öu hoùa quaù trình tuyeån choïn. c. TUYEÅN CHOÏN VAØO CAÙC TRÖÔØNG NAÊNG KHIEÁU THEÅ THAO Sau 2 – 3 naêm taäp luyeän, caùc em coù naêng khieáu toát, coù theå tuyeån vaøo caùc tröôøng naêng khieáu theå thao. Ñònh höôùng theå thao ñuùng ñaén chính laø cô sôû ñeå tuyeån choïn caùc tuyeán vaän ñoäng vieân töông lai. Tuyeån choïn vaän ñoäng vieân ñoù laø heä thoáng caùc bieän phaùp döïa treân cô sôû ñaùnh giaù moät caùch khoa hoïc naêng khieáu treû em vaø döï ñoaùn khaû naêng caùc em coù theå vöôn tôùi trong töông lai. Tuyeån choïn laø vieäc laøm coù tính chaát baét buoäc trong quaù trình ñaøo taïo vaän ñoäng vieân, vì ñaây laø söï saøng loïc, ñaøo thaûi. Tuy nhieân muïc ñích cuoái cuøng cuûa noù laïi raát nhaân ñaïo. Bôûi vì, phaàn lôùn caùc moân theå 130 thao ñeàu baét ñaàu taäp luyeän töø 9-10 tuoåi (±3) vaø khoaûng 18 tuoåi (±3) thì ñaït ñöôïc trình ñoä cao, töùc laø phaûi traûi qua gaàn 10 naêm taäp luyeän. Söï phaùt trieån cuûa cô theå trong thôøi gian naøy phuø hôïp vôùi hoaït ñoäng tích cöïc theå thao. Nhö vaäy toaøn boä trí löïc cuûa caùc em ñaàu tö cho theå thao. Neáu khoâng coù khaû naêng thì neân chuyeån sang ngheà khaùc. III. NHÖÕNG NGUYEÂN TAÉC TUYEÅN CHOÏN Trong quaù trình tieán haønh tuyeån choïn vaän ñoäng vieân caàn thöïc hieän caùc nguyeân taéc sau: Caàn phaûi kieåm tra naêng khieáu nhieàu treû em, trong ñieàu kieän nhö nhau. Caùc test tuyeån choïn vaøo caùc lôùp nghieäp dö phaûi ñôn giaûn, phöông phaùp ñaùnh giaù deã daøng thuaän tieän, coù tính ñeán ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi. Caàn phaûi tuyeån choïn sôùm. Cô sôû baét ñaàu tuyeån choïn ôû töøng moân theå thao laø tuoåi ñaït thaønh tích cao nhaát vaø thôøi gian huaán luyeän deã ñaït thaønh tích cao nhaát, ví duï : tuoåi ñaït thaønh tích cao trong boùng baøn 18 – 20 tuoåi. Vaän ñoäng vieân phaûi taäp töø 8 – 10 naêm môùi ñaït ñænh cao. Vaäy baét ñaàu taäp töø 7 – 8 tuoåi. Khi ñaùnh giaù naêng khieáu phaûi nghieân cöùu toaøn dieän caùc maët cuûa vaän ñoäng vieân. Ngoaøi 5 nhaân toá xaùc ñònh thaønh tích (taâm lí, theå löïc, kyõ thuaät, chieán thuaät, theå hình) coøn phaûi ñaùnh giaù caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán thaønh tích (ñoäng cô, quan heä xaõ hoäi, söùc khoûe, thaønh tích hoïc taäp, ñieàu kieän taäp luyeän, thôøi gian taäp ). Ñaùnh giaù naêng khieáu cuûa vaän ñoäng vieân phaûi qua tieán haønh nhieàu laàn trong quaù trình taäp luyeän vaø thi ñaáu. Khoâng ñöôïc ñaùnh giaù moät laàn laø vaän ñoäng vieân coù naêng khieáu hay khoâng. Khi ñaùnh giaù khoâng chæ höôùng vaøo giai ñoaïn tieáp theo maø coøn höôùng vaøo thaønh tích cao nhaát sau naøy bôûi vì trong söï phaùt trieån cuûa mình, con ngöôøi coøn chòu söï taùc ñoäng cuûa haøng loaït nhaân toá, maø chuùng ta khoâng theå khaúng ñònh moät caùch chaéc chaén trong moät giai ñoaïn. Phaûi thaønh laäp hoäi ñoàng tuyeån choïn, ñeå ñaùnh giaù taäp theå. Hoäi ñoàng goàm coù huaán luyeän vieân, baùc só, caùc chuyeân gia khaùc. Quyeát ñònh tuyeån choïn phaûi döïa treân cô sôû : - Ñaùnh giaù naêng khieáu moät caùch khoa hoïc. - Kieåm tra y hoïc. - YÙ kieán gia ñình, nhaø tröôøng. - Chæ tieâu vaän ñoäng vieân caùc tuyeán. IV. PHÖÔNG PHAÙP TUYEÅN CHOÏN Neùt noåi baät cuûa boùng baøn hieän ñaïi laø tính sinh ñoäng vaø toác ñoä, söï naém vöõng kyõ thuaät phoái hôïp ôû moïi vò trí. Cô sôû cuûa moät traän ñaáu laø nhòp ñoä nhanh, naêng löïc toác ñoä, phaûn öùng kòp thôøi, khaû naêng phoái hôïp vôùi taäp trung chuù yù cao vaø söï oån ñònh veà taâm lí. Theo caùc chuyeân gia boùng baøn, caùc yeáu toá quan troïng nhaát ñoái vôùi vaän ñoäng vieân laø : - Caáu truùc hình thaùi vaø caùc chæ soá chöùc naêng sinh lí, sinh hoùa vaø taâm lí vaän ñoäng vieân. - Trình ñoä chuaån bò theå löïc chung vaø theå löïc chuyeân moân. - Trình ñoä ñieàu kieän kyõ thuaät vaø khaû naêng tieáp tuïc hoaøn thieän phuø hôïp qui luaät sinh cô. - Tö duy chieán thuaät vaø baûn lónh chieán löôïc ñeå thöïc hieän caùc traän ñaáu then choát. - Traïng thaùi söùc khoûe vaø khaû naêng hoài phuïc cuûa cô theå. Vaän ñoäng vieân boùng baøn hieän ñaïi theo tröôøng phaùi taán coâng thöôøng coù thaân hình cao lôùn vaø chaân tay daøi. Phaùt trieån caùc toá chaát vaän ñoäng, löïa choïn vaø hoaøn thieän kyõ thuaät, naâng cao khaû naêng chöùc naêng cuûa cô theå laø nhöõng nhieäm vuï khoâng theå taùch rôøi trong huaán luyeän vaän ñoäng 131 vieân boùng baøn caáp cao. Phaûi heát söùc chuù yù tôùi ñaëc ñieåm toác ñoä vaø caùc naêng löïc ñaëc bieät trong boùng baøn. Döïa treân cô sôû nhöõng ñaëc thuø rieâng bieät cuûa vaän ñoäng vieân boùng baøn, ñeå nghieân cöùu tuyeån choïn vaän ñoäng vieân. IV.1. Xaùc ñònh moâ hình vaän ñoäng vieân Xaùc ñònh moâ hình vaän ñoäng vieân coù nghóa laø xaùc ñònh nhöõng yeâu caàu maø moät vaän ñoäng vieân caáp cao phaûi ñaùp öùng. Ñeå laøm vieäc ñoù phaûi kieåm tra taát caû caùc chæ soá ôû caùc vaän ñoäng vieân caáp cao. Muïc ñích kieåm tra laø tìm ra caùc yeáu toá quyeát ñònh thaønh tích theå thao cao. Nhaát ñònh ôû caùc vaän ñoäng vieân caáp cao coù nhieàu yeáu toá khaùc vôùi caùc vaän ñoäng vieân khaùc. Nhö vaäy, caàn phaûi ño hình theå, chieàu cao, caân naëng, töông quan caùc boä phaän cô theå. Bôûi theå hình coù yù nghóa quan troïng ñeán thaønh tích theå thao. Caùc coâng trình nghieân cöùu khaúng ñònh ñeå ñaït ñöôïc thaønh tích cao, caàn coù caáu taïo theå hình töông öùng. Caáu taïo theå hình ít chòu taùc ñoäng cuûa taäp luyeän. Nhöng caáu truùc theå hình toái öu cuõng chæ laø nhöõng tieàn ñeà töï nhieân thuaän lôïi ñeå ñaït thaønh tích cao, chöù khoâng phaûi ñaûm baûo cho thaønh tích. Trong boùng baøn chæ soá theå hình chöa ñuû ñeå xaùc ñònh moâ hình vaän ñoäng vieân caáp cao. Caàn phaûi kieåm tra caùc thöû nghieäm (test) vaän ñoäng vaø caû nhöõng nghieân cöùu sinh lí, sinh hoùa . Vì thaønh tích theå thao ñöôïc qui ñònh bôûi toång hôïp caùc naêng löïc. Ñieàu quan troïng laø nhöõng naêng löïc naøo quyeát ñònh thaønh tích theå thao. IV.2. Hình thaùi Ñoái töôïng nghieân cöùu ôû ñaây laø caùc vaän ñoäng vieân caáp cao Vieät Nam Baûng 1: Kieän töôùng nam (n = 16) Kieän töôùng nöõ (n = 8) TT Ñaëc tính Min X Max Min X Max 1 Tuoåi (naêm) 17 28,4 36 16 24 33 2 Soá naêm ñaõ taäp 8 16 26 7 14 23 3 Chieàu cao (cm) 158 167,23 178 148 156,54 160 4 Caân naëng (kg) 52 56,55 67 42 48,35 56 5 Chæ soá gaày 42,16 44 46,73 41,91 43,48 47,24 - Tuoåi vaø naêm taäp luyeän. ÔÛ baûng 1 ta thaáy coù moái lieân quan thuaän giöõa tuoåi ñôøi, tuoåi ngheà vaø caáp baäc vaän ñoäng vieân. So vôùi nam caùc vaän ñoäng vieân nöõ treû hôn. Coù nhieàu vaän ñoäng vieân lôùn tuoåi vaãn duy trì ñöôïc thaønh tích, ñieàu ñoù chöùng toû yeáu toá theå löïc chöa giaûi quyeát hoaøn toaøn ñeán thaønh tích. Hôn nöõa ñaøo taïo caùc vaän ñoäng vieân treû cuûa ta coøn chaäm. - Chieàu cao cô theå. Chieàu cao trung bình nam giôùi ôû nöôùc ta, löùa tuoåi 18 – 25 laø 159 ± 5 cm; löùa tuoåi 26 – 40 laø 160 ± 5 cm. Vôùi nöõ laø 149 ± 4 cm vaø 150 ± 4 cm. Nhö vaäy ta thaáy vaän ñoäng vieân caáp cao coù chieàu cao troäi hôn ngöôøi thöôøng. - Troïng löôïng cô theå. Troïng löôïng trung bình ngöôøi Vieät Nam ôû tuoåi 18 – 25, nam laø 45 ± 4 kg, nöõ laø 43 ± 4 kg; tuoåi 26 – 40 nam laø 47 ± 4 kg, nöõ laø 45 ± 4 kg. Veà troïng löôïng caùc vaän ñoäng vieân caáp cao troäi hôn ngöôøi thöôøng. Töø troïng löôïng cô theå P vaø chieàu cao T ngöôøi ta ñaõ xaùc laäp chæ soá gaày, nhaèm xaùc ñònh moái quan heä giöõa 2 ñaïi löôïng ñoù ôû moãi ngöôøi. Chæ soá gaày = )kg(P3 )cm(T Theo caùc taùc giaû nöôùc ngoaøi thì chæ soá naøy naèm trong khoaûng 38 – 48 (trung bình 43 – 132 44). Nhöõng ngöôøi coù chæ soá naøy lôùn thöôøng laø ngöôøi to beùo, traùng kieän. ÔÛ caùc vaän ñoäng vieân chaïy cö ly trung bình chæ soá gaày laø 43,9. Coøn caùc vaän ñoäng vieân cuûa ta nam laø 44 vaø nöõ laø 43,48. Nhö vaäy veà caáu truùc cô theå caùc vaän ñoäng vieân boùng baøn coù daùng ngöôøi taàm thöôùc hôi gaày. Ñoù laø caáu truùc cô theå cuûa caùc vaän ñoäng vieân caáp cao, coøn khi tuyeån choïn treû em ban ñaàu coù theå theo tieâu chuaån sau (Baûng 2). Baûng 2: Nam Nöõ Giôùi tính Tuoåi Theå hình 8 9 8 9 Chieàu cao (cm) 118 122-123 118 122 Caân naëng (kg) 19 21,5 18,5 20,5 Cô theå caân ñoái khoâng coù dò taät baåm sinh, tay thaúng. IV.3. Trình ñoä theå löïc chung Baûng 3 döôùi ñaây laø moät soá nghieân cöùu trình ñoä hoaït ñoäng theå löïc cuûa caùc vaän ñoäng vieân boùng baøn caáp cao Vieät Nam (coù söû duïng soá lieäu cuûa giaùo sö Ñaøo Duy Thö). Khaû naêng hoaït ñoäng theå löïc (soá lieäu nghieân cöùu ôû caùc vaän ñoäng vieân boùng baøn Vieät Nam – Baûng 3) Khaû naêng hoaït ñoäng theå löïc ñöôïc ño baèng phöông phaùp duøng maùy P.W.E 170 (Xe ñaïp löïc keá) cuûa Kar Man. Baûng 3: Nam Nöõ Löùa tuoåi Kgm/phuùt Kgm/phuùt/kg Kgm/phuùt Kgm/phuùt/kg 925 19,57 728 16,38 16-18 ±85 ±1,7 ±69 ±1,63 1132 20,00 856 17,04 > 18 ±118 ±4,70 ±92 ±2,52 Qua nghieân cöùu thaáy raèng khaû naêng hoaït ñoäng theå löïc cuûa vaän ñoäng vieân boùng baøn thaáp hôn so vôùi vaän ñoäng vieân caùc moân boùng chuyeàn, boùng ñaù vaø vaät töï do. - Khaû naêng haáp thuï oâxy toái ña (VO2 max). Baûng 4: Nam Nöõ Löùa tuoåi me/phuùt me/phuùt/kg me/phuùt me/phuùt/kg 229,62 48,50 2053,12 46,20 16-18 ±115,20 ±2,40 ±92,40 ±2,10 3150 59,22 2600 50,41 > 18 ±213 ±8,06 ±97 ±6,16 Qua nghieân cöùu VO2 max (Baûng 4) cuûa vaän ñoäng vieân boùng baøn thaáp nhaát so vôùi caùc moân theå thao khaùc. Ñieàu naøy theå hieän vaän ñoäng vieân boùng baøn Vieät Nam taäp luyeän theå löïc coøn yeáu. - Taàn soá maïch. Taàn soá maïch trung bình cuûa moät buoåi taäp ôû vaän ñoäng vieân boùng baøn laø 156 ± 14,5 laàn/phuùt. Toång maïch cuûa moät buoåi taäp trung bình: 12.480 ± 1.158 laàn. Caên cöù vaøo taàn soá maïch vaø toång maïch (theo Arestoáp) thì löôïng vaän ñoäng sinh lí ñaït möùc trung 133 bình lôùn, nghóa laø naèm trong daïng trao ñoåi khí hoãn hôïp öa khí + yeám khí. - Tieâu hao naêng löôïng. Trong moät buoåi taäp 80 phuùt cuûa vaän ñoäng vieân boùng baøn Vieät Nam trung bình tieâu hao laø 1030,4 Kcal tính theo coâng thöùc cuûa Sherror. Möùc tieâu hao naêng löôïng naøy naèm trong vuøng cöôøng ñoä trung bình. IV.4. Caùc test kieåm tra toá chaát theå löïc Caùc coâng trình nghieân cöùu cuûa caùc chuyeân gia boùng baøn theá giôùi ñaõ khaúng ñònh: toá chaát theå löïc chuyeân moân cuûa vaän ñoäng vieân boùng baøn laø: toác ñoä, söùc maïnh toác ñoä vaø söùc beàn toác ñoä. Döôùi ñaây laø caùc test ñöôïc duøng ñeå kieåm tra theå löïc vaän ñoäng vieân: Test ñaùnh giaù toác ñoä vaø söùc maïnh toác ñoä. - Chaïy xuaát phaùt cao 20,30,60m tính (s) - Nhaûy baûy böôùc moät chaân (m) - Neùm boùng nhoài 1kg theo ñoäng taùc vuït thuaän tay (m) - Baät xa taïi choã 2 chaân (m) - Ngoài xoåm baät 2 chaân (m) - Nhaûy daây trong 1 phuùt (soá laàn) Test xaùc ñònh söùc beàn toác ñoä. - Moâ phoûng ñoäng taùc vuït thuaän tay trong 1 phuùt (soá laàn) - Moâ phoûng ñoäng taùc vuït traùi tay trong 1 phuùt (soá laàn) - Moâ phoûng phoái hôïp vuït 2 beân 2 phuùt (soá laàn) - Di chuyeån phoái hôïp vuït 2 beân cöï ly 1,5m trong 2 phuùt. Test xaùc ñònh söùc maïnh toác ñoä. - Moâ phoûng tö theá ñaùnh boùng di chuyeån theo hình soá 8 trong phaïm vi 3 m2 thôøi gian 2’ – 3’ (soá laàn). - Moâ phoûng tö theá chuaån bò, di chuyeån ngang cöï ly 3m trong 1 phuùt (laàn) - Caàm taï ante laêng tay phaûi; traùi moãi beân 1’ (laàn) - Baät ngang qua gheá theå duïc 30s – 1’ (laàn) Baûng 5: Keát quaû kieåm tra caùc vaän ñoäng vieân CHLB Nga – Vieät Nam Tuoåi 8 - 10 Nam Nöõ TT TEST Nga Vieät Nam Nga Vieät Nam 1 Chaïy 30m (s) 5,2 – 5,8 6,2 – 6,6 5,4 –5,9 6,6 –7,0 Baät xa taïi choã (cm) 160-178 123-143 145-160 122-136 Tuoåi TT TEST 11 – 12 134 Nam Nöõ Nga Vieät Nam Nga Vieät Nam 1 Chaïy 30m (s) 5,1-5,4 5,8-6,2 5,3-5,6 6,3-6,8 2 Chaïy 60m (s) 9,8-10,2 11,4-11,6 10-10,5 11,8-12,2 3 Baät nghieâng qua gheá theå duïc 60’ 1 laàn 70-82 70-80 64-75 60-65 Baûng 6: Keát quaû kieåm tra theå löïc vaän ñoäng vieân Vieät Nam Tuoåi 13 14 15 TT TEST Nam Nöõ Nam Nöõ Nam Nöõ 1 Chaïy 30m (s) 5,5-5,8 6-6,3 5-5,5 5,5-6 4,8-5,2 5-5,5 2 Chaïy 60m (s) 11,2-11,4 11,5-11,8 11-11,2 11,4-11,5 10,8-11 11-11,2 3 Nhaûy 7 böôùc 1 chaân (m) 10-11 9-10 12-13 11-12 14-15 12-13 4 Baät nhaûy qua gheá theå duïc (1’- laàn) 70-80 60-65 80-90 65-70 90-100 70-80 5 Laêng tay taï ante thuaän tay (1’ - laàn) 70-80 65-75 80-90 75-85 90-100 85-95 6 Nhaûy daây 1’ (laàn) 110-120 110-120 110-140 130-140 150-160 150-160 7 Naèm ngöûa gaäp buïng 1’ (laàn) 16-20 14-18 20-25 18-22 25-30 22-25 8 Chaïy 400m (s) 2-2,10 2,15-2,25 1,40-1,50 2,05-2,10 9 Chaïy 800m (s) 4-4,30 10 Chaïy 1500m (s) 6,10-6,30 Treân ñaây chuùng toâi giôùi thieäu nhöõng keát quaû nghieân cöùu ôû caùc vaän ñoäng vieân xuaát saéc cuûa Quaân ñoäi vaø Haø Noäi ñeå caùc baïn tham khaûo trong quaù trình huaán luyeän vaø tuyeån choïn. IV.5. Nghieân cöùu veà taâm lí trong tuyeån choïn Veà traïng thaùi, taâm lí cuûa vaän ñoäng vieân coù theå xem xeùt caùc keát quaû nghieân cöùu heä thaàn kinh trung öông, cô quan phaân tích vaän ñoäng, caùc thöû nghieäm ñaùnh giaù chöùc naêng taâm lí nhö chuù yù, trí nhôù. Coù theå kieåm tra trong traïng thaùi yeân tónh hoaëc khi thöïc hieän caùc nhieäm vuï phöùc taïp. Chuùng toâi giôùi thieäu moät soá phöông phaùp nghieân cöùu veà taâm lí nhö sau : a. Pheùp ño phaûn xaï - Phaûn xaï ñôn giaûn. Duøng maùy ño phaûn xaï ñeå xaùc ñònh toác ñoä phaûn öùng cuûa vaän ñoäng vieân, phaûn xaï cuûa ngöôøi thöôøng 0,17” – 0,30”. Vaän ñoäng vieân boùng baøn caáp cao Vieät Nam 0,13” – 0,15”. Vaän ñoäng vieân treû 0,16”. - Phaûn xaï löïa choïn. Duøng maùy ño khaû naêng phaùn ñoaùn. Vaän ñoäng vieân sai soá töø 0,15 – 0,20 (theo thang ñieåm). Vaän ñoäng vieân caáp cao sai soá 0,10 – 0,12. - Phaûn xaï phöùc taïp. Duøng tín hieäu ñeøn maøu (xanh, ñoû, tím ) qui ñònh maøu ñeå ño phaûn xaï, hoaëc cho caùc baøi taäp ñeå ño phaûn öùng vaän ñoäng. b. Nghieân cöùu söï chuù yù Khoái löôïng söùc chuù yù ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc baûng (chöõ, soá). Ví duï : Trong moät baûng ghi toå hôïp caùc chöõ caùi, sau ñoù qui ñònh xoaù caùc chöõ (A, B, chaúng haïn) tính thôøi gian xong coâng vieäc, laáy soá trung bình. Hoaëc coù moät baûng chöõ soá (töø 1 . 100) tìm ra bao nhieâu soá 8 chaúng haïn, tính thôøi gian. c. Nghieân cöùu trí nhôù 135 Ñeå kieåm tra trí nhôù coù theå ñoïc (chæ) cho vaän ñoäng vieân nghe nhöõng töø hoaëc soá, ñöôïc saép xeáp ngaãu nhieân. Trong moãi laàn thöû thay ñoåi kí hieäu. Sau ñoù yeâu caàu vaän ñoäng vieân goïi ñuùng – ñaùnh giaù trí nhôù. d. Ñaùnh giaù thaàn kinh cô Xaùc ñònh taàn soá chuyeån ñoäng toái ña cuûa baøn tay phaûn aùnh chöùc naêng khu vöïc vaän ñoäng vaø söùc maïnh heä thaàn kinh. Ñeå tieán haønh thöû nghieäm caàn coù buùt chì, ñoàng hoà baám giaây, moät tôø giaáy kích thöôùc 20 x 20cm, chia 4 phaàn baèng nhau thöû nghieäm 40”. Moãi laàn 10” vaøo 1 oâ. Sau 10” nhaéc laïi khaåu leänh laøm tieáp, xem ñöôïc bao nhieâu daáu chaám. e. Nghieân cöùu cô quan phaân tích vaän ñoäng Ñeå ño caûm giaùc vaän ñoäng duøng löïc keá boùp : ñaàu tieân xaùc ñònh möùc toái ña, sau ñoù vöøa kieåm tra vöøa boùp löïc keá 3-4 laàn vôùi möùc 50% söùc toái ña. Tieáp sau möùc coá gaéng laäp laïi 6 laàn (giöõa caùc laàn boùp nghæ 30”). Taát caû caùc keát quaû ghi laïi. Baøi thöû nghieäm naøy giuùp cho choïn söï gaéng söùc caàn thieát cuûa baép thòt vaø giuùp cho con ngöôøi xaùc ñònh ñöôïc aùp löïc vaø khoái löôïng cuûa caùc ñoà vaät (caûm giaùc vaän ñoäng). V. DI TRUYEÀN TRONG TUYEÅN CHOÏN VAÄN ÑOÄNG VIEÂN Ngaøy nay khi nghieân cuùu tuyeån choïn vaän ñoäng vieân, ngoaøi caùc yeáu toá noùi treân, ngöôøi ta coøn quan taâm ñeán vaán ñeà di truyeàn trong tuyeån choïn. Caùc coâng trình nghieân cöùu cuûa Gedda (YÙ) vaø Gvebe (Ñöùc) ñaõ tìm hieåu 220 vaän ñoäng vieân voâ ñòch theá giôùi, Chaâu AÂu trong soá 53 gia ñình (gia phaû cuûa hoï). Caùc taùc giaû ñeàu keát luaän : nhöõng khaû naêng veà hoaït ñoäng theå thao phuï thuoäc khaù lôùn vaøo nhöõng yeáu toá di truyeàn, chòu söï taùc ñoäng cuûa nhieàu gen ñoäc laäp vôùi nhau vaø ñöôïc truyeàn laïi baèng con ñöôøng öu theá tính troäi. Moái quan heä giöõa yeáu toá di truyeàn vaø moâi tröôøng ñoái vôùi cô theå. Di truyeàn trong tuyeån choïn ñöôïc caùc taùc giaû nghieân cöùu, coù hai khuynh höôùng ñaùnh giaù söï taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá di truyeàn vaø moâi tröôøng ñoái vôùi cô theå. - Khuynh höôùng thöù nhaát cho raèng : moïi ngöôøi phaùt trieån bình thöôøng ñeàu coù cô hoäi ñeå trôû thaønh vaän ñoäng vieân xuaát saéc (Tru-ca-Nin Lieân xoâ). Khuynh höôùng naøy ñeà cao vai troø cuûa giaùo duïc vaø huaán luyeän. Khuynh höôùng thöù hai thöøa nhaän yeáu toá di truyeàn giöõ vai troø quan troïng vaø cho raèng giaùo duïc vaø huaán luyeän ñeàu coù nhöõng giôùi haïn cuûa noù. Theo vieän só Asta-U-Roáp : Nhöõng qui luaät di truyeàn ñöôïc hình thaønh nghieâm ngaët vaø raát khaùch quan, caùc qui luaät aáy chæ cho chuùng ta bieát raèng giaùo duïc vaø huaán luyeän khoâng phaûi laø voâ haïn cuûa noù. Caùc taùc giaû ñaõ trình baøy moái quan heä qua laïi giöõa caùc yeáu toá moâi tröôøng vaø di truyeàn baèng coâng thöùc toaùn hoïc. X(t+1) = Xt + ∆x(t + 1) - Xt : Laø taäp hôïp caùc gen maø cô theå caùc con nhaän ñöôïc töø cha meï (cô sôû cuûa di truyeàn laø nhöõng thoâng tin di truyeàn ñöôïc truyeàn laïi töø theá heä naøy sang theá heä khaùc). - X(t+1) : Laø toång nhöõng toá chaát maø cô theå coù ñöôïc trong moät thôøi ñieåm naøo ñoù trong quaù trình phaùt trieån. - ∆x (t+1) : Laø gia soá cuûa x ôû thôøi ñieåm (t+1) do taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng (giaùo duïc, huaán luyeän) gia soá ∆ coù theå baèng 0, 1, 2, 3, nhöng khoâng phaûi laø voâ haïn maø coù giôùi haïn xaùc ñònh cuûa noù. Noùi chung baát kì tính chaát naøo cuûa cô theå ñeàu tuyø thuoäc vaøo caû yeáu toá moâi tröôøng vaø di 136 truyeàn. Moâi tröôøng xung quanh khoâng thuaän lôïi seõ kìm haõm khaû naêng di truyeàn tieàm taøng vaø daãn ñeán khoâng phaùt trieån ñaày ñuû vaø ngöôïc laïi. Do ñoù, moät taäp theå hoäi ñoàng huaán luyeän (huaán luyeän vieân baùc só) duø taøi ba ñeán ñaâu cuõng chæ naâng thaønh tích cuûa vaän ñoäng vieân ñeán giôùi haïn toái ña cuûa töøng ngöôøi, chöù khoâng taïo ra moät nhaø voâ ñòch. Neáu nhö caáu truùc di truyeàn cuûa ngöôøi aáy khoâng ñaùp öùng ñöôïc ñieàu kieän maø hoaït ñoäng theå thao ñoøi hoûi. V.1. Vaän duïng caùc keát quaû nghieân cöùu trong tuyeån choïn Ngaøy nay ngöôøi ta cho raèng khaû naêng vaän ñoäng cuûa con ngöôøi ñöôïc ñònh tröôùc töông ñoái nghieâm ngaët cuûa di truyeàn. Ngay töø luùc môùi sinh, treû em ñaõ theå hieän möùc ñoä khaùc nhau trong hoaït ñoäng vaän ñoäng khaù roõ. Nhöng nhöõng yeáu toá di truyeàn qui ñònh nhöõng khaû naêng phaùt trieån vaãn coøn döôùi daïng tieàm aån vaø chæ bieán thaønh nhöõng yeáu toá phaùt trieån khi cô theå lieân heä tröïc tieáp vôùi moâi tröôøng. Vaäy nhöõng ñaëc tröng naøo veà khaû naêng vaän ñoäng cuûa treû em coù tính oån ñònh ñeå ñònh höôùng vaø tuyeån choïn. Döôùi ñaây laø keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc chuyeân gia tuyeån choïn theá giôùi ñaõ coâng boá: - Caùc chæ tieâu hình thaùi aûnh höôûng di truyeàn (%): + Chieàu cao, daøi tay, daøi chaân 85 – 90% + Khoái löôïng cô theå 70 – 85% + Voøng (ñuøi, caùnh tay, caúng tay) 55 – 60% - Caùc chæ tieâu sinh lí vaän ñoäng : Yeáu toá di truyeàn Yeáu toá moâi tröôøng + Haáp thuï oâxy toái ña (VO2 max) 76,9% 23,1% +Nhòp tim tónh (taàn soá maïch) 62,7% 37,3% +Phaûn xaï vaän ñoäng Ñôn giaûn 84,2% 15,8% Phöùc taïp 80,7% 19,3% - Löïc cô : + Löïc löng 64,3% 35,7% +Löïc tay phaûi 61,4% 38,6% + Löïc tay traùi 59,2% 40,8% + Baät cao 79,4% 20,6% + Chaïy 30m 77,1% 22,9% + Baät xa taïi choã coù ñaø 76,1% 23,9% Qua caùc chæ soá ôû treân cho thaáy : nhöõng kích thöôùc veà chieàu cao vaø daøi cô theå chòu aûnh höôûng cuûa yeáu toá di truyeàn nhieàu hôn caû. Chöùc naêng heä tim maïch, löïc cô töông ñoái vaø thôøi kì tieàm taøng cuûa phaûn xaï vaän ñoäng cuõng do yeáu toá di truyeàn chi phoái. Soá löôïng sôïi cô nhanh, coù maøu traéng vaø sôïi cô chaäm coù maøu ñoû chieám tyû leä töông ñoái oån ñònh ñoái vôùi töøng caù theå cuõng do di truyeàn qui ñònh tröôùc. Sôïi cô traéng tham gia vaøo caùc ñoäng taùc nhanh nhö: chaïy ngaén, ñoäng taùc noã löïc boät phaùt vaø taát caû caùc ñoäng taùc coù toác ñoä nhanh. Sôïi cô maøu ñoû co chaäm hôn so vôùi sôïi cô traéng, nhöng coù söùc beàn lôùn hôn, neân coù khaû naêng tham gia hoaït ñoäng cöï ly daøi. Ñeå kieåm tra löôïng sôïi cô traéng nhieàu, coù theå duøng test baät cao taïi choã vì ngöôøi coù löôïng sôïi cô traéng nhieàu baät cao hôn. Ñoái vôùi vaän ñoäng vieân boùng baøn coù theå duøng test naøy. Treân ñaây laø nhöõng lí luaän vaø caùc quan ñieåm cô baûn cuûa di truyeàn trong tuyeån choïn vaän ñoäng vieân seõ giuùp cho chuùng ta thöïc haønh trong coâng taùc tuyeån choïn vaän ñoäng vieân cuûa mình. Theo quan ñieåm di truyeàn, taøi naêng theå thao laø moät hieän töôïng töông ñoái hieám, cuõng 137 nhö baát cöù taøi naêng naøo khaùc khoâng theå gaëp thöôøng xuyeân ñöôïc. Di truyeàn hoïc trong theå thao coøn non treû, söï vaän duïng cuûa noù thöïc tieãn chöa nhieàu. Ñeå khaéc phuïc phaûi xaây döïng moâ hình nhöõng vaän ñoäng vieân xuaát saéc ñeå laøm cô sôû khoa hoïc cho vieäc ñònh höôùng vaø tuyeån choïn theå thao.