Hạn ngạch nhập khẩu – Một biện pháp quản lý nhập khẩu liệu có còn phù hợp

H¹n ng¹ch nhËp khÈu – Mét biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu liÖu cã cßn phï hîp? PhÇn I - Tæng quan 1. Kh¸i niÖm chung vÒ h¹n ng¹ch nhËp khÈu H¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ sè l­îng hoÆc gi¸ trÞ mé mÆt hµng nµo ®ã ®­îc nhËp khÈu nãi chung hoÆc tõ mét thÞ tr­êng nµo ®ã, trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (th­êng lµ 1 n¨m). H¹n ng¹ch nhËp khÈu th­êng lµ 1 h×nh thøc h¹n chÕ vÒ sè l­îng vµ thuéc hÖ thèng giÊy phÐp kh«ng tù ®éng. Khi h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®­îc quy ®Þnh cho 1 lo¹i s¶n phÈm ®Æc biÖt nµo ®ã th× Nhµ n­íc ®­a ra 1 ®Þnh ng¹ch (tæng ®Þnh ng¹ch) nhËp khÈu mÆt hµng ®ã trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh kh«ng kÓ nguån gèc hµng ho¸ ®ã tõ ®©u ®Õn. Khi h¹n ng¹ch quy ®Þnh cho c¶ mÆt hµng vµ thÞ tr­êng th× hµng ho¸ ®ã chØ ®­îc nhËp khÈu tõ n­íc (thÞ tr­êng) ®· ®Þnh víi sè l­îng bao nhiªu, trong thêi gian bao l©u. Th­êng h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®­îc ¸p dông b»ng c¸ch cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu cho mét sè c«ng ty. Mçi doanh nghiÖp ®­îc phÐp ph©n bæ mét sè l­îng tèi ®a c¸c mÆt hµng trong 1 n¨m. 2. T¸c ®éng tÝch cùc cña h¹n ng¹ch nhËp khÈu B¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, ng¨n chÆn hµng nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi vµo. Sö dông cã hiÖu qu¶ quü ngo¹i tÖ : c¶i thiÖn c¸n c©n bu«n b¸n hoÆc c¸n c©n thanh to¸n. Thùc hiÖn c¸c cam kÕt cña ChÝnh phñ ta víi n­íc ngoµi. So víi thuÕ quan, sù b¶o hé b»ng h¹n ng¹ch mang l¹i hiÖu qu¶ ch¾c ch¾n h¬n, bëi v× ¶nh h­ëng cña viÖc t¨ng thuÕ nhËp khÈu ®èi víi sè l­îng hµng ho¸ cã thÓ nhËp khÈu phô thuéc vµo sù co gi·n vÒ gi¸ c¶ cña nh÷ng hµng ho¸ nµy. Nh­ng víi chÕ ®é h¹n ng¹ch th× sè l­îng hoÆc gi¸ trÞ nhËp khÈu ®· ®­îc khèng chÕ, do ®ã kh«ng thÓ biÕn ®éng, trõ khi cã sù thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch. NhËn thÊy ®­îc nh÷ng mÆt tÝch cùc mµ h¹n ng¹ch nhËp khÈu mang l¹i, c¸c ChÝnh phñ ®· ¸p dông biÖn ph¸p nµy trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña n­íc m×nh. 3. T¸c ®éng tiªu cùc cña h¹n ng¹ch nhËp khÈu - Lµm t¨ng gi¸ c¶ hµng ho¸ trong n­íc cao h¬n so víi gi¸ quèc tÕ. H¹n ng¹ch gièng nh­ thuÕ nhËp khÈu lu«n lu«n n©ng gi¸ hµng nhËp khÈu trªn thÞ tr­êng néi ®Þa v× h¹n ng¹ch nhËp khÈu ¶nh h­ëng ®Õn møc cung nªn gi¸ c©n b»ng sÏ cao h¬n trong ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i tù do. T¸c ®éng nµy cña h¹n ng¹ch cho phÐp c¸c nhµ s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶, s¶n xuÊt ra mét s¶n l­îng cao h¬n so víi trong ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i tù do. Tõ ®ã ®­a ®Õn hiÖn t­îng ®éc quyÒn kinh doanh vµ sù tr× trÖ cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. H¹n ng¹ch mang tÝnh hµnh chÝnh, kh«ng cã sù b×nh ®¼ng c«ng khai nªn t¹o ra tÝnh chÊt ®éc quyÒn. TÝnh dù b¸o cña h¹n ng¹ch thÊp. Nh÷ng c¨n cø cho ChÝnh phñ ®Ó x¸c ®Þnh h¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ: + Nhu cÇu trong n­íc (nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n) + Tr×nh ®é s¶n xuÊt cña mÆt hµng nhËp khÈu + Cam kÕt cña c¸c ChÝnh phñ : thùc hiÖn qua c¸c hiÖp ®Þnh ký kÕt víi nhau H¹n ng¹ch còng dÉn tíi sù l·ng phÝ cña c¶i x· héi. 4. Xu h­íng ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu Tr­íc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc mµ h¹n ng¹ch nhËp khÈu mang l¹i cho nÒn kinh tÕ còng nh­ x· héi; ngµy nay, c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu cã xu h­íng th«i kh«ng ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®èi víi c¸c mÆt hµng nhËp khÈu n÷a mµ thay vµo ®ã, xuÊt hiÖn mét xu thÕ míi ®ã lµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan kh¸c. VÝ dô nh­ : h¹n ng¹ch thuÕ quan, hµng rµo kü thuËt th­¬ng m¹i vµ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ, v.v… PhÇn II- Thùc tr¹ng ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu trªn thÕ giíi vµ ë viÖt nam I- T×nh h×nh sö dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu trªn thÕ giíi 1. Quy ®Þnh cña WTO vÒ h¹n ng¹ch nhËp khÈu §iÒu XI – GATT/1994 quy ®Þnh c¸c n­íc thµnh viªn kh«ng ®­îc sö dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu víi lý do lµ nã lµm ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn th­¬ng m¹i thÕ giíi. BiÖn ph¸p nµy bÞ cÊm sö dông bëi 2 lý do chñ yÕu sau: Mét lµ, c¸c biÖn ph¸p ®Þnh l­îng (h¹n ng¹ch nhËp khÈu) nãi riªng vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nãi chung kh«ng thÓ hiÖn tÝnh minh b¹ch nh­ thuÕ quan do tÝnh ph¸p lý kh«ng cao b»ng thuÕ vµ thêi gian quy ®Þnh th«ng th­êng chØ trong vßng 1 n¨m. Hai lµ, h¹n ng¹ch vµ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng dÔ biÕn t­íng h¬n thuÕ quan. NhiÒu khi chØ cÇn thay ®æi tªn gäi nh­ng thùc chÊt bªn trong cña nã vÉn chØ lµ h¹n ng¹ch (VD : C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý theo kÕ ho¹ch ®Þnh l­îng, qu¶n lý theo c¬ quan chuyªn ngµnh, …). Tuy nhiªn, t¹i ®iÒu XVIII – GATT/1994, WTO vÉn cho phÐp ®­îc sö dông h¹n ng¹ch trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt nh­: ¸p dông h¹n ng¹ch nh»m h¹n chÕ t¹m thêi, ng¨n ngõa, kh¾c phôc sù khan hiÕm trÇm träng vÒ l­¬ng thùc, thùc phÈm hay c¸c s¶m phÈm thiÕt yÕu kh¸c. ¸p dông h¹n ng¹ch nh»m b¶o vÖ t×nh h×nh tµi chÝnh ®èi ngo¹i vµ c¸n c©n thanh to¸n cña n­íc m×nh. Khi sù th©m hôt nghiªm träng vÒ dù tr÷ tiÒn tÖ, hoÆc cã mét sè dù tr÷ qu¸ Ýt, cÇn thiÕt ph¶i n©ng møc dù tr÷ lªn mét møc hîp lý. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ ¸p dông h¹n chÕ sè l­îng trong ch­¬ng tr×nh trî gióp cña ChÝnh phñ vÒ ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ, hoÆc h¹n chÕ ®Ó b¶o vÖ cho mét sè ngµnh c«ng nghiÖp. Ngoµi ra cßn ®­îc ¸p dông trong c¸c tr­êng hîp nh­: b¶o vÖ ®¹o ®øc x· héi, b¶o vÖ søc khoÎ con ng­êi, b¶o vÖ ®éng thùc vËt quý hiÕm, xuÊt nhËp khÈu vµng b¹c, tµi s¶n quèc gia liªn quan ®Õn v¨n ho¸ nghÖ thuËt, lÞch sö, kh¶o cæ, tµi nguyªn thiªn nhiªn khan hiÕm. Khi sö dông h¹n ng¹ch, WTO yªu cÇu c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thùc hiÖn c¸c ®iÒu kiÖn kÌm theo nh­: Thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy ph¶i kÌm theo viÖc h¹n chÕ s¶n xuÊt hay tiªu dïng trong n­íc. Cam kÕt kh«ng lµm ¶nh h­ëng tíi lîi Ých cña c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c, ®ång thêi ph¶i dÇn dÇn níi láng biÖn ph¸p nµy khi kinh tÕ ®· kh«i phôc, sau ®ã dì bá hoµn toµn nh»m thùc hiÖn nguyªn t¾c chung cña WTO. Do tÝnh ph¸p lý kh«ng cao vµ thêi gian th«ng th­êng chØ mét n¨m trë l¹i, nªn khi tiÕn hµnh ¸p dông h¹n ng¹ch. C¸c quèc gia ph¶i th«ng b¸o thêi gian cô thÓ vµ nh÷ng thay ®æi nÕu cã. 2. Thùc tÕ ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu cña EU Theo quan ®iÓm cña c¸c n­íc EU, h¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ sù h¹n chÕ vÒ sè l­îng hµng nhËp khÈu hoÆc xuÊt khÈu vµ ®­îc sö dông ®Ó ®iÒu chØnh nguån cung. BiÖn ph¸p h¹n ng¹ch ®ang ®­îc thay thÕ dÇn b»ng c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan. EU sö dông h¹n ng¹ch chñ yÕu ®èi víi 2 mÆt hµng chñ yÕu lµ hµng dÖt may vµ hµng n«ng s¶n. §èi víi hµng dÖt may, h¹n ng¹ch phæ biÕn nhÊt ë EU lµ h¹n ng¹ch vÕ sè l­îng, lo¹i h¹n ng¹ch nµy gi¶m xuèng theo §iÖp ®Þnh §a sîi (MFA) vµ gÇn ®©y lµ HiÖp ®Þnh ®èi víi hµng dÖt may ATC/WTO. Theo hiÖp ®Þnh dÖt may (ATC) míi nµy th× tÊt c¶ c¸c quèc gia vµ WTO cam kÕt sÏ tiÕn hµnh huû bá dÇn h¹n ng¹ch cho ®Õn n¨m 2005 khi ®ã tÊt c¶ c¸c h¹n ng¹ch ®èi víi hµng dÖt may sÏ ®­îc hoµn toµn b·i bá. §èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, h¹n chÕ sè l­îng ®· dÇn ®­îc EU thay thÕ b»ng thuÕ quan. §èi víi hµng n«ng s¶n, hiÖn nay EU sö dông rµo c¶n kü thuËt vµ c¸c biÖn ph¸p kiÓm dÞch lµ chñ yÕu, chØ cã riªng mÆt hµng g¹o EU cã ¸p dông mét sè nh÷ng h¹n ng¹ch ­u ®·i cho mét sè n­íc nhÊt ®Þnh. Nhu cÇu nhËp khÈu g¹o cña EU kh«ng nhiÒu, mçi n¨m nhËp khÈu kho¶ng 150 ngµn tÊn g¹o vµ ngò cèc tõ c¸c n­íc thµnh viªn cña WTO. Do ph¶i thùc hiÖn kÕt qu¶ vßng ®µm ph¸n Urugoay, nªn trong sè ®ã EU dµnh 36 ngh×n tÊn miÔn thuÕ, 20 ngh×n tÊn thuÕ suÊt 88 euro/tÊn, 71 ngh×n tÊn thuÕ suÊt 28 euro/ tÊn cho n­íc Mü, Australia, Th¸i Lan vµ Guanne. Mçi n¨m EU chØ dµnh kho¶ng 100 ngh×n tÊn cho mäi xuÊt xø víi møc thuÕ 28 euro/ tÊn, cßn l¹i ®¸nh thuÕ suÊt rÊt cao kho¶ng 416 euro/ tÊn ®èi víi g¹o nguyªn h¹t vµ 128 euro/ tÊn ®èi víi g¹o rÉy. ViÖt Nam chØ cã thÓ tham gia xuÊt khÈu vµo 100 ngh×n tÊn víi møc thuÕ suÊt 128 euro/tÊn nãi trªn. Do vËy ngoµi c¸c rµo c¶n kü thuËt vµ kiÓm dÞch, viÖc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng nhËp khÈu hµng n«ng s¶n vµo EU vÉn ®­îc thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng thuÕ vµ gi¸ khëi ®iÓm. 3. Thùc tiÔn ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu ë Hoa Kú Hoa Kú lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh vµ m¹nh nhÊt trªn thÕ giíi, lµ mét c­êng quèc kinh tÕ lín nhÊt thÕ giíi, ®ång thêi còng lµ mét trong nh÷ng thµnh viªn s¸ng lËp cña GATT (WTO ngµy nay). MÆc dï phÇn lín c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña Mü cã tiÒm n¨ng rÊt lín, hµng ho¸ cña Mü còng chÞu søc Ðp c¹nh tranh rÊt lín tõ hµng ho¸ cña c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c nh­ EU, NhËt B¶n hay Trung Quèc, v.v… Do ®ã ChÝnh phñ Mü còng sö dông mét sè biÖn ph¸p ®Ó b¶o vÖ nÒn s¶n xuÊt trong n­íc còng nh­ n©ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ m×nh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, vÝ dô nh­ biÖn ph¸p sö dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu. PhÇn lín h¹n ng¹ch nhËp khÈu cña Mü do Côc H¶i quan cña n­íc nµy qu¶n lý. H¹n ng¹ch nhËp khÈu cña Hoa Kú ®­îc chia lµm 2 lo¹i chÝnh: 3.1- H¹n ng¹ch thuÕ quan (Tarriff-rate quota) H¹n ng¹ch thuÕ quan quy ®Þnh sè l­îng cña mÆt hµng ®ã ®­îc nhËp vµo víi møc thuÕ gi¶m trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Kh«ng cã h¹n chÕ vÒ sè l­îng nhËp vµo ®èi víi mÆt hµng nµy, nh­ng sè l­îng nhiÒu trªn møc quota cho thêi gian ®ã sÏ bÞ ®¸nh thuÕ nhËp khÈu cao h¬n nhiÒu thËm chÝ nhiÒu lÇn so víi møc thuÕ trong h¹n ng¹ch. Trong ®a sè c¸c tr­êng hîp th× c¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu cña c¸c n­íc thuéc khèi XHCN (tr­íc ®©y) kh«ng ®­îc h­ëng ­u ®·i cña h¹n ng¹ch theo møc thuÕ. C¸c mÆt hµng chÞu h¹n ng¹ch thuÕ quan bao gåm: S÷a vµ kem kh«ng ®Æc hoÆc kh«ng ®­êng hay c¸c chÊt ngät kh¸c, víi l­îng chÊt bÐo theo träng l­îng v­ît qu¸ 1% nh­ng kh«ng qu¸ 6%. Ethyl alcohol Olive Satsuma (mandarin) C¸ ngõ B«ng Lóa mú Mét sè mÆt hµng thuéc c¸c n­íc NAFTA (Mexico, Canada) Mét sè mÆt hµng theo quy ®Þnh cña WTO Mét sè mÆt hµng n«ng s¶n theo hiÖp ®Þnh Hoa Kú – Israel. 3.2- H¹n ng¹ch tuyÖt ®èi (Absolute quota) §©y lµ h¹n ng¹ch giíi h¹n vÒ sè l­îng, tøc lµ sè l­îng hµng ho¸ v­ît qu¸ h¹n ng¹ch cho phÐp sÏ kh«ng ®­îc nhËp vµo Mü trong thêi gian cña h¹n ng¹ch. Mét sè quota lµ ¸p dông chung, cßn mét sè th× chØ ¸p dông riªng ®èi víi mét sè n­íc. Hµng nhËp qu¸ sè l­îng theo quota sÏ ph¶i t¸i xuÊt hoÆc l­u kho trong suèt thêi h¹n cña quota, cho ®Õn khi b¾t ®Çu thêi h¹n quota míi. C¸c mÆt hµng chÞu h¹n ng¹ch tuyÖt ®èi lµ: Thøc ¨n gia sóc cã thµnh phÇn s÷a hoÆc c¸c s¶n phÈm s÷a; S¶n phÈm thay thÕ b¬ cã chøa 45 % b¬ bÐo theo HTS 2160.90.15 vµ b¬ tõ dÇu ¨n; B¬ pha trén, trªn 55.5% nh­ng kh«ng qu¸ 45% träng l­îng lµ b¬ bÐo; Pho m¸t lµm tõ s÷a ch­a thanh trïng ®Ó thêi gian ch­a qu¸ 9 th¸ng; S÷a kh« theo HTS 9904.10.15; S÷a kh« chøa 505% hoÆc Ýt h¬n träng l­îng lµ b¬ bÐo; Chocolate crumb vµ c¸c s¶n phÈm liªn quan cã chøa trªn 505% träng l­îng lµ b¬ bÐo; Chocolate crumb chøa 505% hoÆc Ýt h¬n träng l­îng b¬ bÐo; Ethyl alcohol vµ c¸c s¶n phÈm dïng chÊt nµy trong nhiªn liÖu nhËp tõ vïng Caribe vµ c¸c vïng l·nh thæ phô thuéc Hoa Kú theo HTS 9901.00.50; ThÞt tõ Australia vµ New Zealand; S÷a vµ kem d¹ng láng hay ®«ng l¹nh, t­¬i hoÆc chua (tõ New Zealand). Thñ tôc h¶i quan th«ng th­êng ¸p dông cho c¸c hµng ho¸ kh¸c còng ®­îc ¸p dông cho hµng ho¸ nhËp khÈu theo h¹n ng¹ch. Møc thuÕ quan h¹n ng¹ch th­êng ®­îc tÝnh trªn sè l­îng hµng ho¸ kh¸c ®­îc nhËp tõ ®Çu kú ¸p dông h¹n ng¹ch cho ®Õn khi ng­êi ta thÊy lµ l­îng hµng nhËp ®· chiÕm gÇn hÕt h¹n ng¹ch. Sau ®ã Gi¸m ®èc H¶i quan quËn sÏ ®­îc chØ thÞ ph¶i yªu cÇu chã dÆt cäc sè tiÒn thuÕ t¹m tÝnh víi møc thuÕ dµnh cho l­îng hµng v­ît qu¸ h¹n ng¹ch vµ ph¶o b¸o c¸o thêi gian nhËp khÈu chÝnh thøc cña mçi lÇn nhËp hµng. Sau ®ã sÏ cã mét th«ng b¸o cuèi cïng vÒ ngµy giê mµ h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®· dïng hÕt vµ tÊt c¶ c¸c Gi¸m ®èc H¶i quan quËn sÏ ®­îc th«ng b¸o vÒ viÖc ®ã. Mét sè h¹n ng¹ch tuyÖt ®èi th­êng hÕt ngay sau khi b¾t ®Çu thêi h¹n ¸p dông h¹n ng¹ch. Do ®ã, mçi h¹n ng¹ch th­êng ®­îc tuyªn bè chÝnh thøc vµo 12h tr­a, hoÆc vµo c¸c kho¶ng thêi gian t­¬ng øng ë c¸c mói giê kh¸c nhau vµo mét ngµy Ên ®Þnh. Khi tæng sè l­îng hµng ho¸ nhËp vµo lóc b¾t ®Çu thêi h¹n ¸p dông h¹n ng¹ch mµ v­ît qu¸ h¹n ng¹ch, th× hµng ho¸ sÏ ®­îc gi¶i phãng theo c¸ch tÝnh thuÕ trªn c¬ së theo tØ lÖ gi÷a tæng sè hµng ®­îc nhËp theo h¹n ng¹ch vµ sè l­îng thùc sù nhËp khÈu. §iÒu nµy ®¶m b¶o viÖc ph©n bæ h¹n ng¹ch c«ng b»ng. Hµng ho¸ kh«ng ®­îc coi lµ nhËp khÈu víi môc ®Ých xin ­u tiªn theo h¹n ng¹ch cho ®Õn tËn khi hå s¬ tãm t¾t viÖc nhËp khÈu hoÆc ®¬n xin rót lui hµng ra khái kho ngo¹i quan ®Ó tiªu thô ®­îc tr×nh theo ®óng thñ tôc vµ hµng ho¸ ®· n»m trong ph¹m vi c¶ng khÈu. 4. Thùc tiÔn ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu t¹i NhËt B¶n T¹i NhËt B¶n, h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®­îc tÝnh to¸n trªn c¬ së dù ®o¸n nhu cÇu vÒ hµng ho¸ vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Vµo ®Çu vµ gi÷a n¨m tµi chÝnh (tõ th¸ng 4 n¨m tr­íc ®Õn th¸ng 4 n¨m tiÕp theo), Bé C«ng nghiÖp vµ Ngo¹i th­¬ng (MITI) NhËt B¶n phª chuÈn nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu theo quy chÕ h¹n ng¹ch ®­îc ghi râ trong th«ng b¸o nhËp khÈu. Trong th«ng b¸o nhËp khÈu hµng n¨m cña MITI cã quy ®Þnh râ tr×nh tù c¸c b­íc ®Ó xin h¹n ng¹ch cho mét mÆt hµng hay mét nhãm mÆt hµng. Khi nhËp khÈu c¸c mÆt hµng cã quy ®Þnh h¹n ng¹ch, nhµ nhËp khÈu ph¶i xin ®­îc h¹n ng¹ch nhËp khÈu tr­íc cña MITI, th× míi xin ®­îc giÊy phÐp cña ng©n hµng qu¶n lý ngo¹i hèi hay cña c¸c c¬ quan qu¶n lý kh¸c. VÝ dô, vµo n¨m 1995, ë NhËt B¶n cã 66 mÆt hµng ®­îc qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch nhËp khÈu. H¹n ng¹ch nhËp khÈu t¹i NhËt B¶n ®­îc ph©n cho c¸c nhµ nhËp khÈu theo mét trong c¸c chÕ ®é sau: ChÕ ®é theo dâi, thùc hiÖn viÖc ph©n bæ h¹n ng¹ch. Theo chÕ ®é nµy, h¹n ng¹ch ®­îc ph©n bæ cho nhµ nhËp khÈu c¨n cø vµo tû lÖ h¹n ng¹ch nhËp khÈu cña hä trong thêi kú tr­íc ®ã so víi tæng trÞ gi¸ hay khèi l­îng cña h¹n ng¹ch cña nhãm hay mét mÆt hµng. ChÕ ®é theo dâi thùc hiÖn viÖc th«ng quan. Theo chÕ ®é nµy, h¹n ng¹ch ®­îc ph©n bæ c¨n cø vµo tæng sè l­îng hay trÞ gi¸ h¹n ng¹ch dù tÝnh hoÆc ®· thùc hiÖn cña thêi gian tr­íc ®ã cña nhµ nhËp khÈu. ChÕ ®é th«ng b¸o chÝnh thøc. Theo chÕ ®é nµy, c¸c c¬ quan nhµ n­íc quy ®Þnh tr­íc cho nhµ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch. Møc h¹n ng¹ch ®­îc quy ®Þnh tr­íc nµy ®­îc ghi râ trong c¸c th«ng b¸o chÝnh thøc göi cho c¸c nhµ nhËp khÈu. ChÕ ®é theo ®¬n ®Æt hµng. H¹n ng¹ch ph©n bæ c¨n cø vµo sè l­îng hay trÞ gi¸ hµng ®· ®­îc ®Æt mua bëi ng­êi tiªu dïng cuèi cïng. ChÕ ®é theo ®Çu doanh nghiÖp. Theo chÕ ®é nµy, sè l­îng hay trÞ gi¸ h¹n ng¹ch ®­îc ph©n bæ b×nh ®¼ng cho c¸c nhµ nhËp khÈu. ChÕ ®é nµy th­êng ®­îc dïng ®i ®«i víi mét trong hai chÕ ®é theo dâi trªn. ChÕ ®é Olympic “ai xin tr­íc cÊp tr­íc”. H¹n ng¹ch nhËp khÈu ®­îc ph©n theo nguyªn t¾c “ai xin tr­íc ®­îc cÊp tr­íc” cho ®Õn khi ®¹t ®­îc mét nöa sè l­îng hay trÞ gi¸ cô thÓ nµo ®ã. ChÕ ®é ph©n bæ h¹n ng¹ch nhËp khÈu nµy th­êng ¸p dông cho c¸c nhµ nhËp khÈu cã tµi liÖu th«ng quan cho mét mÆt hµng cô thÓ nµo ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh trong qu¸ khø vµ nhµ nhËp khÈu nµy ®· ký hîp ®ång nhËp khÈu mÆt hµng ®ã. ChÕ ®é ®ång thuËn cña c¸c quan chøc vÒ ph©n bæ h¹n ng¹ch. Theo chÕ ®é nµy, c¸c quan chøc cña MITI vµ c¸c bé kh¸c sÏ bµn b¹c ®Ó quyÕt ®Þnh h¹n ng¹ch ph©n bæ cho c¸c nhµ nhËp khÈu. II- H¹n ng¹ch nhËp khÈu ë ViÖt Nam 1. T×nh h×nh chung Nh÷ng n¨m tr­íc ®©y ViÖt Nam còng ®· sö dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch kh¸ phæ biÕn ®èi víi c¶ hµng xuÊt vµ hµng nhËp khÈu. Nh­ng sau n¨m 1995, b¾t ®Çu chuyÓn sang biÖn ph¸p chØ qu¶n lý hµng nhËp. Tõ n¨m 2001, theo QuyÕt ®Þnh sè 46/2001/Q§-TTg ngµy 4/4/2001 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, th× biÖn ph¸p mang tªn lµ “h¹n ng¹ch” coi nh­ kh«ng cßn. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ nh÷ng biÖn ph¸p t­¬ng ®­¬ng h¹n ng¹ch vÉn ®­îc sö dông ®èi víi mét sè mÆt hµng nhËp khÈu. Mét sè biÖn ph¸p t­¬ng ®­¬ng h¹n ng¹ch N¨m Tªn gäi Danh môc mÆt hµng 1996 C¸c mÆt hµng cã liªn quan ®Õn c¸c c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. X¨ng dÇu Ph©n bãn Xi m¨ng §­êng ThÐp x©y dùng 1997 C¸c mÆt hµng cã liªn quan ®Õn c¸c c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. X¨ng dÇu Ph©n bãn C¸c vËt t­, hµng ho¸ ®­îc ®¸p øng chñ yÕu b»ng nguån s¶n xuÊt trong n­íc. Xi m¨ng §­êng ¨n S¾t, thÐp, ph«i thÐp 1998 Hµng ho¸, vËt t­ nhËp khÈu cã c©n ®èi víi s¶n xuÊt vµ nhu cÇu trong n­íc X¨ng dÇu Ph©n bãn ThÐp x©y dùng c¸c lo¹i Xi m¨ng c¸c lo¹i GiÊy viÕt, giÊy in c¸c lo¹i KÝnh x©y dùng §­êng tinh luyÖn, ®­êng th« R­îu 1999 Hµng ho¸ nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn (giÊy phÐp cña Bé Th­¬ng m¹i) X¨ng dÇu Ph©n bãn Xe 2 b¸nh, 3 b¸nh g¾n m¸y vµ linh kiÖn l¾p r¸p ®ång bé ¤ t« du lÞch d­íi 15 chç Mét sè chñng lo¹i thÐp Xi m¨ng ®en §­êng tinh luyÖn, ®­êng th« GiÊy viÕt, giÊy in c¸c lo¹i KÝnh x©y dùng R­îu 2000 Hµng ho¸ nhËp khÈu cã giÊy phÐp cña Bé Th­¬ng m¹i G¹ch ceramic vµ granit cã kÝch th­íc d­íi 400x400mm Xi m¨ng Poãcl¨ng, clinker KÝnh mµu, kÝnh tr¾ng ph¼ng cã ®é dµy tõ 1,5-12mm GiÊy in b¸o, giÊy viÕt kh«ng tr¸ng Mét sè chñng lo¹i thÐp x©y dùng DÇu thùc vËt tinh chÕ d¹ng láng §­êng tinh luyÖn, ®­êng th« Xe 2 b¸nh, 3 b¸nh g¾n m¸y vµ linh kiÖn l¾p r¸p ®ång bé, m¸y, khung xe ¤ t« tõ 16 chç ngåi chë xuèng H¹n ng¹ch nhËp khÈu ViÖt Nam ®· ¸p dông MÆt hµng Møc h¹n chÕ sè l­îng ¸p dông n¨m 1997 Møc h¹n chÕ sè l­îng ¸p dông tõ 1999 ¤ t« chë kh¸ch d­íi 12 chç 3.000 chiÕc CÊm nhËp (¸p dông víi « t« d­íi 16 chç ngåi tõ n¨m 2000) Xe t¶i, xe kh¸ch lo¹i kh¸c 30.000 chiÕc GiÊy phÐp nhËp khÈu Xe 2 b¸nh g¾n m¸y nguyªn chiÕc vµ linh kiÖn l¾p r¸p xe 2 b¸nh g¾n m¸y 350.000 chiÕc CÊm nhËp khÈu C¸c doanh nghiÖp trong n­íc cã ®Çu t­ s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe 2 b¸nh g¾n m¸y d¹ng IKD, theo n¨ng lùc s¶n xuÊt phï hîp víi giÊy phÐp kinh doanh ®· cÊp ThÐp x©y dùng 500.000 tÊn GiÊy phÐp nhËp khÈu Ph«i thÐp 900.000 tÊn GiÊy phÐp nhËp khÈu Xi m¨ng 500.000-700.000 tÊn ChØ ¸p dông giÊy phÐp nhËp khÈu ®èi víi xi m¨ng ®en. Clinke 1.100.000 tÊn GiÊy phÐp nhËp khÈu GiÊy in chÊt l­îng cao, giÊy carton, duplex 20.000 tÊn GiÊy phÐp nhËp khÈu §­êng 10.000 tÊn ®­êng RE cÊm nhËp c¸c lo¹i ®­êng kh¸c GiÊy phÐp nhËp khÈu 2. §¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng cña biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu b»ng h¹n ng¹ch trong mét sè ngµnh ë ViÖt Nam vµ kh¶ n¨ng c¾t gi¶m 2.1- Ngµnh mÝa ®­êng Ngµnh mÝa ®­êng lµ mét ngµnh cã ®Æc thï lµ sö dông nguyªn liÖu ®Çu vµo cña ngµnh n«ng nghiÖp, thu hót kh¸ nhiÒu lao ®éng vµ cã tÇm quan träng trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp do ®ã cÇn cã sù b¶o hé cña ChÝnh phñ. ViÖt Nam ¸p ®Æt h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®èi víi ®­êng th«, ®­êng tr¾ng vµ ®­êng tinh luyÖn. N¨m 1998, Bé Th­¬ng m¹i ®· ra Th«ng t­ sè 01/1998/XNK quy ®Þnh h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®­êng cho c¶ n¨m lµ 80.000 tÊn, trong ®ã cã 60.000 tÊn ®­êng th« vµ 20.000 tÊn ®­êng tinh. ViÖc nhËp khÈu ®­êng th« ®­îc ph©n bæ cho mét sè doanh nghiÖp do Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n chØ ®Þnh vµ c¸c l« ®­êng nhËp khÈu ph¶i ®Õn ViÖt Nam tr­íc ngµy 30-08-1998 (tr­íc mïa thu ho¹ch mÝa). Quy ®Þnh nµy ®· gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi trång mÝa, tr¸nh t×nh tr¹ng “®­îc mïa nh­ng rít gi¸”. ViÖc nhËp khÈu ®­êng tinh chÕ do Bé Th­¬ng m¹i, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé n«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n qu¶n lý vµ chØ ®­îc cho phÐp khi nhu c©ï trong n­íc t¨ng cao mµ s¶n xuÊt ch­a ®¸p øng ®­îc. C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng nh­ trªn ®· t¹o ra hµng rµo b¶o hé cao cho ngµnh mÝa ®­êng ViÖt Nam. N¨m 1999, tû lÖ b¶o hé cña c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi ngµnh mÝa ®­êng lµ 24%, v.v… §Õn nay, ngµnh mÝa ®­êng ViÖt Nam ®ang dÇn kh¼ng ®Þnh ®­îc chç ®øng cña m×nh, s¶n l­îng hµng n¨m ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc vµ b­íc ®Çu ®· xuÊt khÈu (n¨m 2000 xuÊt khÈu kho¶ng 100.000 tÊn, n¨m 2001 kho¶ng 120.000 tÊn). ViÖt Nam ®· cã ch­¬ng tr×nh c¶i t¹o gièng mÝa nh»m t¨ng n¨ng suÊt, gi¶m gi¸ nguyªn liÖu, n©ng cao søc c¹nh tranh cña ®­êng mÝa. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, ChÝnh phñ còng ®· cã mét sè thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch nhËp khÈu mÆt hµng nµy nh­ ¸p dông h¹n ng¹ch thuÕ quan thay thÕ cho biÖn ph¸p cÊm nhËp khÈu vµ h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®Ó cã thÓ tiÕp tôc b¶o hé ngµnh mÝa ®­êng nh­ng phï hîp víi ®iÒu lÖ vµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i quèc tÕ. 2.2- Ngµnh thÐp vµ xi m¨ng Nhµ n­íc ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu tõ n¨m 1996 vµ 1997 víi mét sè lo¹i thÐp x©y dùng vµ xi m¨ng ®en. Nhê viÖc ChÝnh phñ ¸p ®Æt h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®èi víi mét sè s¶n phÈm thÐp, c¸c c¬ së s¶n xuÊt thÐp kÐm chÊt l­îng ®· tranh thñ kiÕm ®­îc Ýt lîi nhuËn tõ viÖc b¸n nh÷ng s¶n phÈm thÐp chÊt l­îng thÊp nµy cho ng­êi tiªu dïng trong n­íc. Trªn thùc tÕ, tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña ngµnh thÐp lµ kh¸ thÊp cho nªn c©u hái ®Æt ra lµ liÖu ChÝnh phñ cã nªn dµnh cho ngµnh thÐp sù b¶o hé vµ nh÷ng ­u ®·i nh­ vËy kh«ng khi mµ nã cã thÓ ®i ng­îc l¹i víi nh÷ng quy ®Þnh cña WTO? Trong t­¬ng lai, ViÖt Nam nªn dì bá h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®èi víi mÆt hµng thÐp x©y dùng mµ thay vµo ®ã lµ sö dông h¹n ng¹ch thuÕ quan ®Ó b¶o hé hîp lý h¬n. BiÖn ph¸p qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch nhËp khÈu mµ chóng ta sö dông trong mét thêi gian dµi víi môc ®Ých chñ yÕu lµ b¶o hé c¸c nhµ m¸y xi m¨ng lß ®øng (xi m¨ng cßn lÉn v«i nªn kh«ng ®¹t tiªu chuÈn ®Ó s¶n xuÊt bª t«ng, gi¸ b¸n lÎ cao so víi gi¸ thÕ giíi, c«ng suÊt thÊp…), song trªn thùc tÕ c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt theo ph­¬ng thøc lß quay (xi m¨ng s¶n xuÊt theo c«ng nghÖ hiÖn ®¹i) còng ®­îc h­ëng lîi kh¸ nhiÒu tõ biÖn ph¸p nµy. ViÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nµy lµ tr¸i víi quy ®Þnh cña WTO nªn ngµy nay, ViÖt Nam ®· dì bá gÇn hÕt viÖc sö sông biÖn ph¸p nµy mµ thay vµo ®ã lµ ¸p dông h¹n ng¹ch thuÕ quan ®èi víi xi m¨ng nhËp khÈu. 3. KÕt luËn Nãi tãm l¹i, víi môc tiªu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO, ViÖt Nam ®ang tiÕn tíi xãa bá c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu b»ng h¹n ng¹ch v× t¸c ®éng b¶o hé cña nã kh«ng mang l¹i nhiÒu hiÖu qu¶, h¬n thÕ n÷a nã cßn vi ph¹m nguyªn t¾c b×nh ®¼ng trong th­¬ng m¹i cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. BiÖn ph¸p ®­îc chóng ta sö dông thay thÕ h¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ h¹n ng¹ch thuÕ quan ®Ó cã thÓ tiÕp tôc b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc nh­ng ®­îc thÕ giíi chÊp nhËn. PhÇn III- KiÕn nghÞ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu thay thÕ h¹n ng¹ch nhËp khÈu mµ viÖt nam nªn ¸p dông Tõ lý thuyÕt ®Õn thùc tiÔn ®· chøng minh r»ng “H¹n ng¹ch nhËp khÈu”- mét biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu vµ b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc ®· trë nªn l¹c hËu vµ kh«ng cßn phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn còng nh­ bèi c¶nh th­¬ng m¹i quèc tÕ ngµy nay. Nãi c¸ch kh¸c, trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ còng nh­ nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ViÖt Nam cÇn lo¹i bá nh÷ng biÖn ph¸p ®­îc coi lµ tr¸i nguyªn t¾c cña c¸c tæ chøc nµy, ®iÓn h×nh lµ biÖn ph¸p ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu. §©y lµ mét biÖn ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc vµ cã tÝnh kh«ng minh b¹ch râ rµng g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn th­¬ng m¹i còng nh­ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp. V× vËy, chóng ta cÇn lo¹i bá biÖn ph¸p nµy, thay vµo ®ã ta nªn sö dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan míi phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ mµ vÉn cã t¸c ®éng b¶o hé tÝch cùc h¬n phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Sau ®©y lµ mét sè ®Ò xuÊt vÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan (NTM) ViÖt Nam nªn sö dông ®Ó b¶o hé. 1. Quan ®iÓm chung vÒ viÖc sö dông c¸c NTM a) Sö dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ph¶i phï hîp víi thùc tr¹ng kinh tÕ x· héi trong n­íc vµ héi nhËp quèc tÕ. C¬ së chÝnh ®Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña mçi n­íc dùa trªn nh÷ng yÕu tè nh­: kinh tÕ æn ®Þnh hay kh«ng æn ®Þnh, ®ang ph¸t triÓn hay chËm ph¸t triÓn, ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tr×nh ®é nguån nh©n lùc, v.v… Do ®ã mäi quy ®Þnh vÒ h¹n chÕ nhËp khÈu phi thuÕ ®Òu ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng kinh tÕ trong n­íc vµ mang nh÷ng môc tiªu cô thÓ nhÊt ®Þnh nh­: khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh cã tiÒm n¨ng, b¶o vÖ quyÒn lîi cña mét sè nhãm cã lîi Ých chung, h¹n chÕ tiªu dïng mét sè lo¹i hµng ho¸… WTO vµ c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i kh¸c ®Òu thõa nhËn ph­¬ng thøc duy nhÊt ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt lµ thuÕ quan, song còng chÊp nhËn c¸c ngo¹i lÖ cho phÐp c¸c thµnh viªn ®­îc duy tr× mét sè biÖn ph¸p phi thuÕ nh»m ®¶m b¶o an ninh quèc gia, ®¹o ®øc x· héi, m«i tr­êng sinh th¸i… Ngoµi ra c¸c tæ chøc nµy còng cã nh÷ng quy ®Þnh linh ho¹t ®Ó c¸c thµnh viªn ®ang vµ chËm ph¸t triÓn duy tr× c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ kh«ng phï hîp trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. §iÒu ®ã cho thÊy ViÖt Nam cÇn n¾m v÷ng vµ sö dông linh ho¹t c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. b) ChØ ¸p dông NTM trong mét sè lÜnh vùc cã chän läc ViÖt Nam lµ mét trong sè c¸c quèc gia kÐm ph¸t triÓn, ®ang chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, do ®ã c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh cßn mang nÆng t­ t­ëng tr«ng chê û l¹i. T×nh tr¹ng vËn ®éng hµnh lang, g©y søc Ðp ®Ó ®­îc Nhµ n­íc b¶o hé cßn diÔn ra kh¸ phæ biÕn. §Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, chóng ta cÇn rµng buéc møc ®é b¶o hé c¶ vÒ quy m« vµ thêi gian ®èi víi c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp. ViÖc x©y dùng c¸c NTM do ®ã xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc sau: B¶o hé th«ng qua c¸c NTM lµ mét h×nh thøc di chuyÓn nguån lùc, c¶i biÕn c¬ cÊu kinh tÕ ¸p dông c¸c NTM nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ hç trî c¸c lÜnh vùc ®Þnh h­íng xuÊt khÈu. c) C¸c NTM cÇn nhÊt qu¸n vµ râ rµng §©y lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu b¾t buéc cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, vµ ViÖt Nam víi mong muèn ®­îc tham gia c¸c tæ chøc nµy ch¾c ch¾n sÏ ph¶i t×m ra ph­¬ng s¸ch thÝch hîp ®Ó gi¶n l­îc ho¸ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ. Cã mét hÖ thèng c¸c NTM râ rµng sÏ cã t¸c ®éng tÝch cùc trong qu¸ tr×nh ViÖt Nam x©y dùng m«i tr­êng ph¸p lý æn ®Þnh vµ hÊp dÉn. C¸c doanh nghiÖp sÏ dÔ dµng nhËn ra lÜnh vùc ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ h¬n trong mét m«i tr­êng ®Çu t­ cã b¶o ®¶m, tõ ®ã ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t­ hîp lý vµ cã hiÖu qu¶. d) Lo¹i bá mét sè NTM kh«ng phï hîp vµ ¸p dông mét sè NTM míi C¸c NTM kh«ng phï hîp ë ®©y cã thÓ chia thµnh hai lo¹i: Mét lµ, c¸c NTM tån t¹i ngoµi môc tiªu chÝnh s¸ch b¶o hé cña Nhµ n­íc cã thÓ kÓ tíi nh­: thñ tôc h¶i quan phøc t¹p, tham nhòng, sù yÕu kÐm trong qu¶n lý… Hai lµ, c¸c NTM vi ph¹m nh÷ng nguyªn t¾c chñ yÕu cña WTO, ASEAN, APEC nh­ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ®Þnh l­îng, c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸… ViÖc lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p nµy lµ b¾t buéc. MÆc dï vËy, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh còng cÇn t¹o ra c¸c biÖn ph¸p thay thÕ ®Ó duy tr× b¶o hé cho mét sè ngµnh kinh tÕ. C¸c biÖn ph¸p nµy nhÊt thiÕt ph¶i lµ c¸c biÖn ph¸p phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, vµ quan träng ph¶i lµ nh÷ng biÖn ph¸p tinh vi vµ hiÖu qu¶ h¬n c¸c biÖn ph¸p cò ®Ó tr¸nh x¶y ra t×nh tr¹ng tranh chÊp, xung ®ét th­¬ng m¹i víi c¸c quèc gia kh¸c. 2. §Ò xuÊt c¶i c¸ch biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu b»ng h¹n ng¹ch vµ ¸p dông mét sè biÖn ph¸p thay thÕ 2.1- C¶i c¸ch c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu b»ng h¹n ng¹ch ViÖc ¸p dông h¹n ng¹ch lµ hÕt søc khã kh¨n trong bèi c¶nh ViÖt Nam ngµy cµng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc. Trong thêi gian gÇn ®©y, cã xu h­íng muèn thuÕ ho¸ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu nãi chung vµ qu¶n lý ®Þnh l­îng nãi riªng. Do vËy, kh¶ n¨ng ¸p dông lµ rÊt nhá (chØ khi ®µm ph¸n ®­îc WTO chÊp nhËn). Sau n¨m 2000, ViÖt Nam ®· hoµn toµn bá biÖn ph¸p qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch. VÝ dô nh­: ViÖt Nam b¾t ®Çu ¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®èi víi 7 mÆt hµng bao gåm s÷a nguyªn liÖu ch­a c« ®Æc, s÷a nguyªn liÖu c« ®Æc, trøng gia cÇm, ng« h¹t, thuèc l¸ nguyªn liÖu, muèi vµ b«ng tõ n¨m 2003; nh­ng kÓ tõ ngµy 1/4/2005, 3 mÆt hµng ng« h¹t, b«ng vµ s÷a nguyªn liÖu ®­îc xo¸ bá h¹n ng¹ch nhËp khÈu. QuyÕt ®Þnh xo¸ bá h¹n ng¹ch nhËp khÈu trªn ®­îc xem nh­ mét ®éng th¸i tÝch cùc h­íng tíi ®µm ph¸n gia nhËp WTO. S÷a vµ b«ng lµ nh÷ng mÆt hµng ®­îc c¸c ®èi t¸c ®µm ph¸n nh­ Mü, New Zealand rÊt quan t©m. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ ViÖt Nam m·i m·i kh«ng ¸p dông biÖn ph¸p nµy n÷a, mµ trong mét sè tr­êng hîp c¸ biÖt nh­: c¸n c©n thanh to¸n bÞ mÊt c©n ®èi nghiªm träng, m«i tr­êng sinh th¸i bÞ « nhiÔm vµ x©m ph¹m…. th× chóng ta vÉn cã quyÒn ¸p dông biÖn ph¸p nµy, v× ®©y lµ nh÷ng tr­êng hîp n»m trong ngo¹i lÖ mµ WTO cho phÐp. Do ®ã cã thÓ c¶i c¸ch biÖn ph¸p h¹n ng¹ch theo h­íng sau: C«ng bè c«ng khai møc h¹n ng¹ch vµ møc t¨ng tr­ëng lµ mét tÝn hiÖu râ rµng ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ chñ ®éng h¬n trong viÖc ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ còng nh­ t¹o ra ¸p lùc c¹nh tranh t¨ng dÇn víi hä. MÆt kh¸c ®©y còng lµ c¸ch th«ng tin mang tÝnh minh v¹ch, râ rµng th«ng b¸o cho c¸c quèc gia cã quan hÖ bu«n b¸n víi ViÖt Nam, t¹o ra kh¶ n¨ng c¹nh tranh c«ng b»ng. §ång thêi, trong khi vÉn duy tr× mét sè h¹n ng¹ch cÇn më réng viÖc ®Êu thÇu h¹n ng¹ch, cho phÐp c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc tham gia ®Êu thÇu khi tho¶ m·n nh÷ng tiªu chuÈn chung mang tÝnh kh¸ch quan. ViÖc ®Êu thÇu h¹n ng¹ch sÏ lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh, t¨ng thu ng©n s¸ch còng nh­ lµm gi¶m tham nhòng hoÆc lîi dông quota cña mét sè doanh nghiÖp. 2.2- §Ò xuÊt mét sè NTM míi a) Më réng ph¹m hµng vi mÆt qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch thuÕ quan *Néi dung: H¹n ng¹ch thuÕ quan thùc ra lµ mét biÕn t­íng cña biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng theo ®ã cho phÐp duy tr× møc thuÕ suÊt thÊp ®èi víi hµng nhËp khÈu n»m trong ph¹m vi h¹n ng¹ch vµ møc thuÕ suÊt cao h¬n ®èi víi hµng nhËp khÈu n»m ngoµi h¹n ng¹ch. Cã thÓ nãi h¹n ng¹ch thuÕ quan lµ mét ®Æc tr­ng cña th­¬ng m¹i n«ng s¶n. * ý nghÜa: H¹n ng¹ch thuÕ quan cã thÓ coi lµ biÖn ph¸p kh¸ hiÖn ®¹i bëi nh÷ng lý do sau: Phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh cña WTO B¶o hé tÝch cùc nÒn kinh tÕ, bëi th«ng qua h¹n ng¹ch thuÕ quan cã thÓ h¹n chÕ sè l­îng hµng ho¸ nhËp khÈu song vÉn ®¶m b¶o cung cÇu cña thÞ tr­êng trong n­íc. §©y cã thÓ coi lµ mét biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu kh¸ phï hîp ®èi víi ViÖt Nam. Tuy nhiªn chóng ta cÇn cã thªm thêi gian ®Ó nghiªn cøu vÒ nh÷ng kinh nghiÖm ¸p dông cña c¸c n­íc kh¸c ®Ó trong thêi gian tíi chóng ta cã thÓ ®­a vµo sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶. ViÖt Nam ®· ¸p dông biÖn ph¸p nµy tõ 3 n¨m nay, nh­ng hiÖu qu¶ vµ t¸c dông cßn rÊt h¹n chÕ. N¨m 2004 vµ 2005 chóng ta ®­a 7 nhãm hµng vµo danh môc qu¶n lý nh­ng trong ®ã thùc chÊt chØ cã 2 nhãm hµng ®­a ra ®Þnh l­îng cßn l¹i lµ nhËp khÈu theo nhu cÇu. Lµm nh­ vËy hoµn toµn chØ mang tÝnh danh nghÜa. Do vËy h­íng tíi cã thÓ thay thÕ b»ng hµng lo¹t nh÷ng hµng ho¸ cÇn qu¶n lý (®Æc biÖt lµ hµng n«ng s¶n d¹ng nµy). b) Hµng rµo kü thuËt th­¬ng m¹i vµ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ §©y lµ nh÷ng biÖn ph¸p b¶o hé mËu dÞch phi thuÕ quan mµ ®­îc c¸c n­íc sö dông th«ng qua viÖc n­íc nhËp khÈu ®­a ra hµng lo¹t c¸c tiªu chuÈn vµ c¸c quy ®Þnh kü thuËt ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu. NÕu hµng ho¸ nhËp khÈu kh«ng ®¸p øng ®­îc ®Çy ®ñ c¸c tiªu chuÈn nµy th× sÏ kh«ng ®­îc nhËp khÈu. BiÖn ph¸p nµy ®­îc gia t¨ng sö dông trong thêi gian gÇn ®©y v× ®©y lµ biÖn ph¸p b¶o hé víi môc ®Ých b¶o vÖ søc khoÎ ng­êi tiªu dïng, b¶o vÖ m«i tr­êng, v.v… - mét môc ®Ých rÊt hîp ph¸p vµ cã lý. Tuy nhiªn, biÖn ph¸p nµy th­êng ®­îc c¸c n­íc ph¸t triÓn sö dông do hä nhËn thÊy ®­îc sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é kü thuËt kh¸ lín gi÷a hä vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ cã nhiÒu h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é kü thuËt cho nªn chóng ta sö dông biÖn ph¸p nµy ch­a mÊy hiÖu qu¶ trong thêi gian qua. Do ®ã, ®Ó cã thÓ sö dông biÖn ph¸p nµy mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vµ th«ng lÖ quèc tÕ, Tæng côc §o l­êng vµ ChÊt l­îng ViÖt Nam cÇn nhanh chãng hoµn thiÖn danh môc c¸c mÆt hµng cã yªu cÇu quy ®Þnh chÊt l­îng tiªu chuÈn ViÖt Nam, x©y dùng c¸c mÆt hµng ph¶i kiÓm tra SPS (HiÖp ®Þnh vÒ vÖ sinh kiÓm dÞch ®éng thùc vËt) vµ TBT (HiÖp ®Þnh vÒ c¸c hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i) b¾t buéc. §ång thêi, chóng ta còng cÇn häc hái vµ ®Çu t­ nghiªn cøu ®Ó cã thÓ n©ng cao ®­îc tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cña m×nh, tõ ®ã sö dông biÖn ph¸p nµy hiÖu qu¶ h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o Hµng rµo phi thuÕ quan trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i quèc tÕ – Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng-x· héi, 2005 Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng – Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, 2002 Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Asean vµ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam – Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, 1999  Môc lôc Néi dung Trang PhÇn I- Tæng quan Kh¸i niÖm chung vÒ h¹n ng¹ch nhËp khÈu 1 T¸c ®éng tÝch cùc cña h¹n ng¹ch nhËp khÈu 1 T¸c ®éng tiªu cùc cña h¹n ng¹ch nhËp khÈu 1 Xu h­íng ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu 2 PhÇn II- Thùc tr¹ng ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam I- T×nh h×nh ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu trªn thÕ giíi Quy ®Þnh cña WTO vÒ h¹n ng¹ch nhËp khÈu 3 Thùc tÕ ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu cña EU 3 Thùc tÕ ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu cña Hoa Kú 4 3.1- H¹n ng¹ch thuÕ quan 4 3.2- H¹n ng¹ch tuyÖt ®èi 5 Thùc tÕ ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu cña NhËt B¶n 6 II- H¹n ng¹ch nhËp khÈu ë ViÖt Nam T×nh h×nh chung 8 §¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng cña biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu b»ng h¹n ng¹ch trong mét sè ngµnh ë ViÖt Nam vµ kh¶ n¨ng c¾t gi¶m 8 2.1- Ngµnh mÝa ®­êng 9 2.2- Ngµnh thÐp vµ xi m¨ng 9 KÕt luËn 9 PhÇn III- KiÕn nghÞ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu thay thÕ h¹n ng¹ch nhËp khÈu mµ ViÖt Nam nªn ¸p dông Quan ®iÓm chung vÒ viÖc sö dông c¸c NTM 10 §Ò xuÊt c¶i c¸ch biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu b»ng h¹n ng¹ch vµ c¸c biÖn ph¸p thay thÕ 11 2.1- C¶i c¸ch c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu b»ng h¹n ng¹ch 11 2.2- §Ò xuÊt mét sè NTM míi 12 Tài liÖu tham kh¶o 13