Khảo sát các yếu tố ảnh hưởng đến sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại trên phụ nữ có chồng từ 15-49 tuổi tại huyện Ninh Hòa

Chuyên Đề Sản Phụ Khoa 1 KHẢO SÁT CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỬ DỤNG BIỆN PHÁP TRÁNH THAI HIỆN ĐẠI TRÊN PHỤ NỮ CÓ CHỒNG TỪ 15-49 TUỔI TẠI HUYỆN NINH HÒA Đỗ Thị Anh Thư *, Huỳnh Nguyễn Khánh Trang** TÓM TẮT Mục tiêu: Nâng cao khả năng tiếp cận các biện pháp tránh thai hiện đại (BPTTHĐ) là một trong những mục tiêu của chương trình CSSKSS tại Việt Nam trong giai đoạn 2001-2010. Xác định tỷ lệ phụ nữ áp dụng BPTTHĐ và các yếu tố ảnh hưởng đến áp dụng BPTTHĐ trên phụ nữ có chồng từ 15-49 tuổi tại huyện Ninh Hòa-Khánh Hòa. Phương pháp: nghiên cứu cắt ngang trên 768 phụ nữ có chồng trong tuổi sinh sản tại huyện Ninh Hòa từ tháng 3/2008 đến 6/2008. Chọn mẫu cụm theo phương pháp xác suất tỷ lệ. Kết quả: Tỷ lệ sử dụng BPTTHĐ là 58,3% với KTC 95% [54,8-59,8], thuốc uống tránh thai được chọn nhiều nhất (23,3%), bao cao su (14,7%), vòng, thuốc tiêm tránh thai, triệt sản lần luợt là 8,5%, 6,4%, 5,2%. Các yếu tố như tuổi, nơi ở, kinh tế, biết nhiều nơi cung cấp dịch vụ là nhũng yếu tố ảnh hưởng quan trọng đến sử dụng BPTTHĐ. Kết luận: Cần có sự hỗ trợ hơn nữa về việc sử dụng các BPTTHĐ vì đây là những can thiệp có lợi cho sức khỏe phụ nữ trong tuổi sinh sản. Từ khóa: biện pháp tránh thai hiện đại (BPTTHĐ) ABSTRACT INVESTIGATION OF FACTORS ASSOCIATED WITH THE USE OF MODERN CONTRACEPTIVE METHODS IN MARRIED WOMEN AGED 15-49 YEARS IN NINH HOA DISTRICT Do Thi Anh Thu, Huynh Nguyen Khanh Trang * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 – Supplement of No 1 - 2009: 109 - 113 Objective: Improving the ability to approach the modern contraceptive methods in women is one of the objectives of the reproductive health program in Vietnam from 2001 -2010. The objective of this study was to identify the prevalence of and factors associated with the practice of modern contraceptive methods among married women aged 15 -49 years in Ninh Hoa district, Khanh Hoa province. Design: Cross-sectional study by using survey questionnaires to interview 768 currently married women from 15 -49 in Ninh Hoa District from 03/2008 to 06/2008. Sample size selected Probability Proportional to Size (PPS). Result: Prevalence of the use of modern contraceptive methods was 58.3% (CI 95% [54.8-59.8]), in which, oral contraceptive was 23.3%, condom was 14.7%, IUD was 8.5%, DMPA was 6.4% and female sterilization was 5.2%. Factors associated with the practice of modern contraceptive methods consist of female age, location, economic status, and the availability and the awareness of the health care center where the services are provided. Conclusion: The practice of modern contraceptive methods requires more supports because these are the helpful interventions for women’s health. Keyword: modern contraceptive methods * Trung tâm Sức khỏe sinh sản, huyện Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa ** Bộ môn Phụ Sản ĐHYD TP. Hồ Chí Chuyên Đề Sản Phụ Khoa 2 ĐẶT VẤN ĐỀ Trải qua nhiều thập kỷ, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiếp cận với BPTTHĐ góp phần cải thiện sức khoẻ, nâng cao chất lượng cuộc sống, của từng phụ nữ, từng gia đình, và từng xã hội. Việt Nam có số dân hàng năm tăng 1,1 triệu người, xếp thứ 11/16 quốc gia có dân số tăng hàng năm(5) Mặc dù, trong 15 năm qua chương trình CSSKBMTE-KHHGĐ tại Việt Nam có nhiều thành tựu đáng kể, tỷ lệ sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại tăng theo hàng năm (5,7) nhưng tiềm ẩn những nguy cơ thiếu bền vững tình trạng các cặp vợ chồng mang thai ngoài ý muốn và nạo phá thai vẫn còn cao, tỷ lệ phụ nữ trong tuổi sinh sản từ 15-49 tuổi hiện có chồng nạo phá thai tối thiểu 1 lần là 94,2%, tỷ lệ phụ nữ này bị biến chứng sau nạo phá thai là 8,4%(9). Huyện Ninh Hòa-Khánh Hòa có 94% phụ nữ biết ít nhất một biện pháp tránh thai, tỷ lệ áp dụng biện pháp tránh thai là 87%, 76% trong số này áp dụng các BPTTHĐ(8), tuy nhiên sự phát triển này không đồng đều giữa các vùng và điều thật nghịch lý khi số trường hợp thai ngoài ý muốn và nạo phá thai còn cao 300 ca/1000ca sinh sống/2006(8). Số liệu này cho thấy sự khác nhau giữa hiểu biết các BPTT và chấp nhận áp dụng các BPTT trong thực tế, giữa tính thuận tiện và việc sử dụng các biện pháp tránh thai có hiệu quả ở huyện Ninh Hòa, vẫn còn một số phụ nữ không áp dụng biện pháp tránh thai, hoặc sử dụng biện pháp tránh thai không hiệu quá, không liên tục(8). Vấn đề nào ảnh hưởng đến việc áp dụng các BPTTHĐ đối với phụ nữ trong tuổi sinh sản có gia đình có nhu cầu tránh thai tại Ninh Hòa ? Mục tiêu nghiên cứu 1. Xác định tỷ lệ phụ nữ có chồng áp dụng BPTTHĐ tại Ninh Hòa. 2. Xác định một số yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng các BPTTHĐ: tuổi, nghề nghiệp, trình độ học vấn, tuổi kết hôn lần đầu, thời gian kết hôn, số con, nơi ở, hoàn cảnh kinh tế gia đình, tôn giáo, hiểu biết về tránh thai, ước muốn sinh sản, tương quan giữa vợ chồng và tính thuận tiện dịch vụ kế hoạch hóa gia đình. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP Thiết kế nghiên cứu Cắt ngang Đối tượng nghiên cứu Phụ nữ có chồng trong tuổi sinh sản từ 15-49 tuổi ở huyện Ninh Hòa. Thời gian nghiên cứu từ tháng 3/2008 đến 6/2008. Chọn mẫu cụm theo phương pháp xác suất tỷ lệ với cỡ của cộng đồng qua hai giai đoạn Giai đoạn 1: chọn 30 cụm: lập danh sách các thôn, tổ dân phố và dân số phụ nữ từ 15-49 tuổi có gia đình tương ứng cho mỗi thôn và tổ dân phố, cộng dồn dân số phụ nữ từ 15-49 tuổi có gia đình tương ứng này. Xác định khoảng cách mẫu (K), chọn ngẫu nhiên một số trong bảng số ngẫu nhiên [1; K] là 221. Cụm đầu tiên được chọn là thôn hoặc tổ dân phố có dân số cộng dồn ≥ 221. Các cụm kế tiếp lấy bằng cách lần lượt có dân số cộng dồn ≥ 221 + n(K) với n=1, 2, 3,, 29. Giai đoạn 2: Chọn các phụ nữ tham gia nghiên cứu: xác định khoảng cách k trong từng cụm sau đó tiến hành phỏng vấn theo hệ số k cho đủ số phụ nữ cần phỏng vấn Cỡ mẫu: n = 2 1 2 α − Z (1-P)P / d 2 với độ tin cậy 95% nên 2 1 α−Z = 1,96. Chọn P = 50%. Độ chính xác là: 5% tức d = 0,05. Tính ra n tối thiểu là 384. Để loại hiệu ứng do thiết kế, mẫu tính trên được nhân 2. Nhự vậy số mẫu trong nghiên cứu là: 768 người Phương pháp thu thập số liệu Phỏng vấn trực tiếp mặt đối mặt tại nơi ở của đối tượng tham gia nghiên cứu. Công cụ thu thập số liệu: Bộ câu hỏi được tham khảo từ bộ câu hỏi điều tra dân số và sức khỏe, đã được hiệu chỉnh qua thực hiện nghiên cứu thử 30 phụ nữ đủ tiêu chuẩn chọn mẫu tại thôn Hà Thanh-Ninh Đa. Chuyên Đề Sản Phụ Khoa 3 Kết quả được xử lý với phần mềm thống kê SPSS 10.0 KẾT QUẢ Bảng 1. Đặc điểm dân số nghiên cứu Đặc điểm Dịch tể N =768 (%) 15-19 8 (1,0) 20-34 441 (57,42) 35-44 284 (36,98) Tuổi 45-49 35 (4,6) Thị trấn 77 (10,0) Nông thôn 511 (66,5) Miền núi 50 (6,6) Nơi ở Vùng biển 130 (16,9) Nghèo 82 (10,7) Kinh tế Không nghèo 686 (89,3) ≤ 2 520 (67,7) Số con > 2 248 (32,3) Mù chữ 25 (3,3) Cấp I 268 (34,8) Cấp II 374 (48,7) Trình độ ≥ Cấp III 101 (13,2) 15- 17 59 (7,7) 18-35 704 (91,7) Tuổi kết hôn lần đầu >35 5 (0,6) <10 340 (44,3) 10-20 328 (42,7) Thời gian kết hôn (năm) >20 100 (13,0) Phật giáo 249 (32,4) Thiên Chúa 29 (3,8) Tôn giáo Không 490 (63,8) Nhận xét: Tuổi trung bình trong NC 33,18 ± 6,62 tuổi. Đa số là ở nông thôn (66,5%). Trình độ văn hóa trung bình. Thời gian kết hôn đa số < 20 năm. Bảng 2. Tỷ lệ sử dụng BPTT BPTT N=768 (%) BPTT hiện đại 448 (58,3) BPTT truyền thống 147 (19,2) Không dùng BPTT 173 (22,5) Nhận xét: dùng các BPTT hiện đại chỉ 58,3%, bên cạnh đó không dùng BPTT 22,5%. Bảng 3. Tỷ lệ sử dụng từng BPTT hiện đại BPTT N=768 (%) Thuốc viên tránh thai uống 179 (23,3) Thuốc tiêm tránh thai 49 (6,4) Que cấy tránh thai 2 ( 0,2) Dung cụ tử cung 65 (8,5) Bao cao su 113 (14,7) BPTT N=768 (%) Triệt sản 40 (5,2) Nhận xét: BPTT hiện đại dùng nhiếu nhất là thuốc viên, kế đó là bao cao su và dụng cụ tử cung. Que cấy tránh thai dùng ít nhất. Bảng 4. Liên quan giữa các yếu tố với việc sử dụng các BPTT hiện đại Yếu tố Dùng BPTT (n=448) Không dùng (n=320) P 15-24 38 35 25-29 102 83 30-34 106 85 35-39 111 49 40-44 75 49 Tuổi 45-49 36 19 0,022 Thị trấn 30 47 Nông thôn 320 191 Miền núi 22 28 Nơi ở Vùng biển 76 54 0,01 Nghèo 59 23 Kinh tế Không nghèo 389 297 0,008 Số con muốn sinh > 2 con ≤ 2 con 192 256 187 133 0,001 Trai 235 205 0,015 Gái 82 42 Cả 2 124 69 Thích con Không quan tâm 7 4 Không sinh thêm 328 153 ≤ 2 năm 9 14 Khoảng cách sinh > 2 năm 111 153 0,001 Vợ 153 70 Chồng 162 161 Cả 2 129 81 Quyết định sinh Ông - Bà 4 8 0,001 Vợ 151 66 Chồng 164 166 Cả 2 131 80 Quyết định số con Ông _Bà 2 8 0,001 ≥ 2 nơi 429 278 Biết nơi có y tế 1 nơi 19 42 0,001 Nhận xét: Qua phân tích đơn biến bằng phép kiểm Chi bình phương ghi nhận các yếu tố đặc trưng cơ bản như tuổi, nơi ở, kinh tế gia đình, cùng các yếu tố: ước muốn 1-2 con, thích con gái nhiều hơn, quyết định không sinh tiếp, quyết định số con sinh cũng như quyết định khoảng cách sinh do vợ, nhận thức đúng sự cần thiết sử Chuyên Đề Sản Phụ Khoa 4 dụng BPTT, biết từ 2 nguồn cung cấp dịch vụ trở lên có khả năng sử dụng BPTTHĐ nhiều hơn có ý nghĩa thống kê. Bảng 5. Phân tích hồi qui đa biến các yếu tố ảnh hưởng việc sử dụng các BPTT hiện đại Yếu tố P OR KTC 95% OR 15-24 0,001 5,1 1,9 – 13,5 25-29 0,003 3,7 1,6 – 8,7 Tuổi 35-39 0,007 3,0 1,4 – 6,8 Nơi ở Thị trấn 0,001 0,309 0,16 – 0,66 Kinh tế nghèo 0,001 1,9 1,1 – 3,6 Khoảng cách sinh Không sinh thêm 0,001 3,8 2,4 – 6,1 Biết nơi có y tế ≥ 2 nơi 0,001 2,9 1,6 – 5,5 Nhận xét: Nhóm tuổi trẻ có xu hướng áp dụng các BPTT hiện đại, đa số sống ở thị trấn, kinh tế nghèo và không muốn sinh thêm. BÀN LUẬN Tuổi trung bình tham gia nghiên cứu 33,18 ± 6,62, 2 nhóm tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất là 30-34 (24,9%) và 25-29 (24,1%), làm nông chiếm 34,2%, mù chữ chỉ có 3,3%, chủ yếu sống vùng nông thôn 66,5%, kinh tế gia đình thuộc diện nghèo chiếm 10,7%. Tỷ lệ sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại theo nghiên cứu của chúng tôi là 58,3% với KTC 95% [54,8 - 59,8]. Trong đó biện pháp tránh thai được sử dụng nhiều nhất là thuốc uống tránh thai (23,3%), tiếp đến bao cao su (14,7%), các biện pháp tránh thai hiện đại khác chiếm tỷ lệ thấp. So sánh tỷ lệ sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại của phụ nữ toàn quốc qua điều tra biến động dân số của Tổng Cục Thống Kê năm 2006, tỷ lệ sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại của chúng tôi thấp hơn có ý nghĩa thống kê(6) Qua phân tích đơn biến bằng phép kiểm Chi bình phương chúng tôi ghi nhận các yếu tố đặc trưng cơ bản như tuổi, nơi ở, kinh tế gia đình liên quan đến sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại có ý nghĩa thống kê. Các yếu tố đặc trưng cơ bản khác như: tôn giáo, nghề nghiệp, trình độ học vấn, tuổi kết hôn, khoảng thời gian kết hôn, số con hiện có không có liên quan với sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại. Khi phân tích liên quan giữa ước muốn sinh sản, sự hiểu biết các biện pháp tránh thai, sự thuận tiện của dịch vụ kế hoạch hóa gia đình với sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại chúng tôi ghi nhận số người có ước muốn 1-2 con, thích con gái nhiều hơn, quyết định không sinh tiếp, quyết định số con sinh cũng như quyết định khoảng cách sinh do vợ, nhận thức đúng sự cần thiết sử dụng biện pháp tránh thai, biết từ 2 nguồn cung cấp dịch vụ trở lên có khả năng sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại nhiều hơn có ý nghĩa thống kê. Khi đưa vào phân tích hồi qui đa biến chúng tôi ghi nhận có sự khác biệt đáng kể nhóm tuổi 15-24, 25-29, 35-39 tăng sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại phù hợp với nghiên cứu của Nguyen Minh Thăng và Vu Thi Hường (2003) (4) phụ nữ trẻ tuổi có khả năng sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại hơn, tuy nhiên nhóm tuổi 30- 34 có lẽ họ quyết định sinh trẻ tiếp theo nên khả năng sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại thấp, mặt khác nhóm tuổi 40-44, 45-49 đây là nhóm tuổi sắp mãn kinh, khó có khả năng thụ thai do vậy họ cảm thấy ít có nhu cầu tránh thai thường tìm đến biện pháp tránh thai truyền thống hoặc không sử dụng tránh thai, phụ nữ nhóm tuổi 35-39 đã dủ con, quyết định không sinh tiếp, là nhóm sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại cao nhất trong phân tích đơn biến và có ý nghĩa cả trong phân tích đa biến. Người nghèo sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại tăng 1,997 lần (p=0,02) phù hợp với nghiên cứu của Emmanuela Gakidou(1), đánh dấu sự thành công trong chương trình KHHGĐ tại địa phương, tập trung cho các đối tượng khó khăn từng bước cải thiện cuộc sống bằng cách tiếp cận sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại. Quyết định không sinh tiếp tăng nhu cầu tránh thai(3), vì vậy tăng sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại 3,835 lần (p<0,001). Sự nhận thức đúng cần thiết sử dụng các biện pháp tránh thai, cũng như ước muốn sinh nhiều con, thích giới tính con, quyết định khoảng cách sinh, số con sinh do ai không có ý nghĩa trong phân tích đa biến, tuy nhiên biết từ 2 Chuyên Đề Sản Phụ Khoa 5 nguồn cung cấp trở lên là yếu tố tăng sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại 2,97 lần (p=0,001). Điều cần quan tâm trong chương trình này là số phụ nữ sống vùng thị trấn giảm sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại với OR=0,3 (p=0,001) có lẽ dân cư thị trấn có điều kiện kiếm sống dể dàng hơn những vùng khác(2), họ chần chừ trong quyết định không sinh tiếp, chấp nhận sử dụng biện pháp tránh thai truyền thống hoặc phá thai. KẾT LUẬN Qua nghiên cứu cắt ngang trên 768 phụ nữ có chồng từ 15-49 tuổi được thực hiện vào tháng 3/2008 đến tháng 6/2008 tại địa bàn huyện Ninh Hòa- Tỉnh Khánh Hòa ghi nhận tỷ lệ sử dụng BPTT hiện đại là 58,3% với KTC 95% [54,8-59,8], thuốc uống tránh thai được chọn nhiều nhất (23,3%), tiếp đến bao cao su (14,7%), vòng, thuốc tiêm tránh thai, triệt sản lần luợt là 8,5%, 6,4%, 5,2%. Các yếu tố ảnh hưởng mạnh nhất tăng sử dụng BPTT hiện đại: nhóm tuổi 15-24, 25-29, 35- 39, kinh tế nghèo, không sinh trẻ, biết nhiều nguổn cung cấp dịch vụ kế hoạch hóa gia đình. Nơi ở thị trấn giảm sử dụng BPTT hiện đại TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Gakidou E, Vayena E (2007), “Use of Modern Contraception by the Poor Is Falling Behind”, PLoS Medicine 4(2), pp. 31 2. Kayembe P. K., Fatuma A.B., et al (2006) “Prevalence and determinants of the use of modern contraceptive methods in Kinshasa, Democratic Republic of Congo”, Contraception 74 (5) pp.400-406 3. Nguyen Minh Thang and Dang Nguyen Anh (1997) “Accessibility and Use of Contraceptives in Vietnam”, International Family Planning Perspectives, 28(4):214–219 4. Nguyen Minh Thang, Vu Thi Hương (2003) “Changes in contraceptive use in VietNam” J. Biosoc. Sci, 35, pp. 527-543 5. Nguyễn Quốc Triệu (2007) “Vấn đề dân số toàn cầu và những thách thức ở Việt Nam” Tạp chí cộng sản (23) tr.143 6. Tổng cục thống kê (2006) “Điều tra biến động dân số 1/4/2006”, Nxb thống kê Hà Nội, tr 43-74 7. UNFPA (2004) Tình trạng dân số thế giới 2004, mười năm thực hiện cam kết Cairo: dân số, sức khoẻ sinh sản và nổ lực toàn cầu xoá đói giảm nghèo, tr 37-105. 8. Ủy ban DS-KHHGĐ huyện Ninh Hòa (2006) “Báo cáo công tác BVSKBMTE-KHHGĐ huyện Ninh Hòa 9. Vũ Qúy Nhân (1995), “Nghiên cứu đánh giá các biện pháp tránh thai và tác động của chúng đối với chương trình KHHGĐ qua 2 cuộc điều tra tình hình tránh thai năm 1988 và 1993” tr.5-20 Chuyên Đề Sản Phụ Khoa 6 Chuyên Đề Sản Phụ Khoa 7