Khóa luận Chiến lược xuất khẩu sản phẩm gạo nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh xuất khẩu của Việt Nam

g¹o mét c¸ch hîp lý. 3. 1. 3. ChiÕn l­îc thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam Trong thêi gian tíi, thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam kh«ng chØ phô thuéc vµo sè l­îng, chÊt l­îng, chñng lo¹i g¹o xuÊt khÈu mµ cßn phô thuéc vµo triÓn väng thÞ tr­êng c¸c n­íc, c¸c khu vùc vµ nhiÒu yÕu tè kh¸c. ThÞ tr­êng chiÕn l­îc xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi ®­îc tËp trung chñ yÕu vµo nh÷ng thÞ tr­êng sau. 3. 1. 3. 1. ThÞ tr­êng ch©u ¸ Ch©u ¸ d©n sè 3.637 triÖu ng­êi, tû lÖ nghÌo l­¬ng thùc cßn chiÕm 4% d©n sè, t­¬ng ®­¬ng 145,5 triÖu ng­êi. §Õn n¨m 2010, víi møc t¨ng d©n sè 1,3%; d©n sè ch©u ¸ lªn ®Õn 4.328 triÖu ng­êi, nhu cÇu g¹o cÇn 415 triÖu tÊn. Ch©u ¸ hµng n¨m ®ang ph¶i nhËp khÈu 11 - 12 triÖu tÊn g¹o. Ch©u ¸ thiÕu g¹o tËp trung chñ yÕu ë nh÷ng n­íc ®«ng d©n nh­ Trung Quèc (2,3 triÖu tÊn), Ên §é (1,9 triÖu tÊn), Indonesia (1,2 triÖu tÊn), Bangladesh (1 triÖu tÊn), Iran (0,5 triÖu tÊn), Iraq (0,3 triÖu tÊn). Trong thêi gian tíi s¶n xuÊt tuy cã t¨ng, nh­ng ch­a ®ñ ®¶m b¶o cung cÊp theo kÞp ®µ t¨ng d©n sè. Nhu cÇu g¹o nhËp khÈu æn ®Þnh tõ 10 - 11 triÖu tÊn/n¨m. Ch©u ¸ lµ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng rÊt lín víi vÞ trÝ ®Þa lÝ kh«ng qu¸ xa so víi ViÖt Nam, gi¶m chi phÝ trong vËn chuyÓn vµ kh«ng ®ßi hái kh¾t khe vÒ chÊt l­îng. Chóng ta nªn tËn dông lîi thÕ nµy. Tuy nhiªn, thÞ tr­êng nµy th­êng kh«ng æn ®Þnh, bÊp bªnh, c¹nh tranh gay g¾t do cã nhiÒu n­íc (Th¸i Lan) xuÊt khÈu cïng mÆt hµng. Do vËy, ®Ó th©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy nhiÒu h¬n n÷a, bªn c¹nh nh÷ng n­íc truyÒn thèng nhËp khÈu cña ta hiÖn nay, chóng ta cÇn n©ng cao chÊt l­îng g¹o ®Ó cã ®iÒu kiÖn th©m nhËp s©u h¬n n÷a vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n, Hµn Quèc, Hång K«ng – khu vùc thÞ tr­êng tiªu thô g¹o cÊp cao, nhÊt lµ g¹o ®Æc s¶n. 3. 1. 3. 2. ThÞ tr­êng ch©u Phi Ch©u Phi cã d©n sè 771 triÖu ng­êi, trong ®ã 231,3 triÖu ng­êi, chiÕm 30% d©n sè ®ang trong t×nh tr¹ng nghÌo l­¬ng thùc. Ngoµi c¸c l­¬ng thùc kh¸c, hiÖn g¹o ®ang ph¶i nhËp khÈu 10-11 triÖu tÊn/n¨m. Ch©u Phi s¶n xuÊt ®­îc 4 triÖu tÊn lóa, víi møc t¨ng 2% sÏ lªn ®Õn 4,6 triÖu tÊn vµo n¨m 2005. §Ó ®¶m b¶o l­¬ng thùc cho d©n sè, nhËp khÈu sÏ ph¶i t¨ng thªm 2 triÖu tÊn tõ nay ®Õn n¨m 2005. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2010, d©n sè ch©u Phi lªn ®Õn 963,7 triÖu ng­êi trong khi kh¶ n¨ng më réng s¶n xuÊt ng«, lóa, mú, tiÓu m¹ch vµ c¸c ®¹i m¹ch kh¸c t¨ng chËm (do thiÕu n­íc). NÕu s¶n l­îng g¹o s¶n xuÊt t¨ng b×nh qu©n 2%, ®Õn n¨m 2010, míi ®¹t 5-6 triÖu tÊn. V× vËy, nhu cÇu ph¶i nhËp khÈu thªm g¹o tiÕp tôc t¨ng, kho¶ng 15-16 triÖu tÊn g¹o mçi n¨m. Víi tiÒm n¨ng nhËp khÈu g¹o cña ch©u Phi lín nh­ vËy, nh­ng ViÖt Nam xuÊt khÈu g¹o sang khu vùc thÞ tr­êng nµy cßn h¹n chÕ, vµ phÇn lín (2/3) qua trung gian. Tuy nhiªn, nh÷ng n¨m qua, ®Æc biÖt n¨m 2002, ®· cã nh÷ng chuyÕn th¨m ch©u Phi cña c¸c ®oµn cÊp cao còng nh­ cña c¸c Bé, Ngµnh cña ViÖt nam nh»m t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn chuyÕn th¨m mét sè n­íc T©y Nam Phi cña Chñ tÞch n­íc TrÇn §øc L­¬ng th¸ng 11/2002. Trong c¸c chuyÕn th¨m ®ã, c¶ ChÝnh phñ vµ giíi doanh nghiÖp hai bªn ®Òu thÓ hiÖn quyÕt t©m cao trong viÖc thiÕt lËp quan hÖ bu«n b¸n l©u dµi. Do v©y, ch©u Phi lµ thÞ tr­êng míi, nh­ng rÊt triÓn väng ®èi víi ViÖt Nam trong t­¬ng lai, ®Æc biÖt víi mÆt hµng g¹o. H¬n n÷a, thÞ tr­êng nµy kh«ng ®ßi hái kh¾t khe vÒ chÊt l­îng, cã nhu cÇu lín vÒ g¹o phÈm cÊp trung b×nh vµ thÊp. Nh÷ng lo¹i g¹o nµy ViÖt Nam cã ­u thÕ c¹nh tranh h¬n c¸c ®èi thñ v× gi¸ rÎ h¬n. 3. 1. 3. 3. ThÞ tr­êng ch©u Mü La tinh Khu vùc Mü Latinh cã d©n sè 513 triÖu ng­êi, tû lÖ nghÌo l­¬ng thùc chiÕm 3% d©n sè, t­¬ng ®­¬ng 15,4 triÖu ng­êi, ®ang ph¶i nhËp khÈu hµng n¨m 1-1,5 triÖu tÊn g¹o. Khu vùc nµy hiÖn s¶n xuÊt ®­îc 6 triÖu tÊn g¹o mçi n¨m, víi møc t¨ng 2% s¶n l­îng, ®Õn n¨m 2005 ®¹t 7 triÖu tÊn, sÏ ph¶i nhËp kho¶ng 3,8 triÖu tÊn míi ®ñ ®¸p øng nhu cÇu. Khu vùc Mü Latinh cã tèc ®é t¨ng d©n sè b×nh qu©n 1,7%, ®Õn n¨m 2010 dù kiÕn cã kho¶ng 615 triÖu ng­êi. Víi tèc ®é t¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc 2,5% n¨m cã thÓ ®ñ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng g¹o. Tuy nhiªn, khu vùc nµy vÉn ph¶i nhËp mét l­îng g¹o t­¬ng ®èi lín kho¶ng 5,5 triÖu tÊn/n¨m. Khu vùc Mü Latinh còng lµ khu vùc thÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ yÕu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, nªn triÓn väng xuÊt khÈu g¹o sang thÞ tr­êng nµy cña ViÖt Nam kh«ng lín l¾m. Trong thêi gian qua, chóng ta chñ yÕu xuÊt sang Brazil vµ Cuba – thÞ tr­êng quen thuéc cña ViÖt Nam. 3. 1. 3. 4. ThÞ tr­êng ch©u ¢u (EU vµ SNG) EU lµ thÞ tr­êng kh«ng cã nhu cÇu lín vÒ g¹o, chñ yÕu vÉn lµ g¹o cao cÊp. Tuy nhiªn, c¸c n­íc EU l¹i ®ãng vai trß trung gian quan träng trong xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc nghÌo ch©u Phi b»ng con ®­êng viÖn trî. Hµng n¨m nhu cÇu tiªu thô cña EU ®èi víi nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam rÊt lín, ®ång thêi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña EU ®èi víi ViÖt Nam kh«ng ngõng ®­îc hoµn thiÖn. EU cßn lµ khu vùc kinh tÕ kh¸ æn ®Þnh, cïng víi viÖc ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña “khu vùc ®ång Euro”, ®ang t¹o ra nh÷ng thuËn lîi míi cho th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam. Do vËy, thÞ tr­êng EU lµ m«i tr­êng lý t­ëng ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam thÓ hiÖn kh¶ n¨ng cña m×nh. HiÖn nay, thÞ tr­êng EU chiÕm kho¶ng 26% xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, phÊn ®Êu t¨ng lªn 30% n¨m 2005. Hµng xuÊt khÈu vµo EU th­êng ®­îc gi¸, nh­ng ®ßi hái chÊt l­îng rÊt cao. HiÖn nay phÇn lín c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp nãi chung vµ g¹o nãi riªng cña ViÖt Nam ch­a thÝch øng ®­îc víi ®iÒu kiÖn mËu dÞch ë khu vùc nµy. Ngoµi ra, EU sö dông nhiÒu biÖn ph¸p hµng rµo phi thuÕ quan rÊt nghiªm ngÆt nh»m b¶o hé ngµnh n«ng nghiÖp trong n­íc. Cô thÓ, ë n¨m tiªu chuÈn cña s¶n phÈm: chÊt l­îng, vÖ sinh thùc phÈm, an toµn cho ng­êi sö dông, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ lao ®éng. T¹i thÞ tr­êng nµy, hµng ho¸ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn c¹nh tranh rÊt m¹nh. Trong vµi n¨m tíi, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i chó träng n©ng cao chÊt l­îng vµ gi÷ g×n uy tÝn s¶n phÈm cña m×nh th× míi cã c¬ héi chiÕm lÜnh thÞ phÇn cao trªn thÞ tr­êng nµy. §ã võa lµ c¬ héi võa lµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Nga vµ SNG lµ khu vùc thÞ tr­êng truyÒn thèng mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· tõng quen thuéc. ThÞ tr­êng nµy cã søc tiªu thô lín ®èi víi c¸c lo¹i hµng cã chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ trung b×nh, nghÜa lµ kh«ng ®ßi hái c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ vÖ sinh thùc phÈm qu¸ chÆt chÏ nh­ nh÷ng thÞ tr­êng khã tÝnh kh¸c (EU). Nªn thÞ tr­êng nµy ®­îc coi lµ thÞ tr­êng “dÔ tÝnh” nhÊt ®èi víi c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §©y lµ yÕu tè thuËn lîi cho viÖc phôc håi thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong t­¬ng lai. VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp, cÇn xóc tiÕn më réng quan hÖ víi khu vùc nµy theo h­íng duy tr× quan hÖ cò, t×m kiÕm thªm ®èi t¸c míi. ë ®©y doanh nghiÖp c¶ hai phÝa ®Òu cã khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, do ®ã hai bªn cÇn t×m kiÕm c¸c h×nh thøc vµ biÖn ph¸p kh¸c nhau nh­ giao hµng tr¶ chËm, cÊp tÝn dông cho nhµ nhËp khÈu, lËp kho ngo¹i quan, x©y dùng trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i...®Ó t¨ng nhanh kim ng¹ch bu«n b¸n. Tuy nhiªn, quan hÖ th­¬ng m¹i trong thêi gian qua cßn ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña hai bªn. N¨m 2001, kim ng¹ch mËu dÞch song ph­¬ng ViÖt-Nga ®¹t 571 triÖu USD (t¨ng 1,5 lÇn so víi n¨m 2000 vµ kho¶ng 800 triÖu USD n¨m 2002). Nga còng lµ thÞ tr­êng nhiÒu tiÒm n¨ng víi GDP h¬n 250 tû USD/n¨m. Quan hÖ h÷u nghÞ vµ hîp t¸c gi÷a hai n­íc ®ang tiÕn triÓn thuËn lîi, ®Æc biÖt sau chuyÕn th¨m cña Tæng thèng Nga Putin (n¨m 2002), t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho quan hÖ kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i song ph­¬ng. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn n¾m c¬ héi nµy ®Ó t×m hiÓu nhu cÇu ®Ých thùc cña thÞ tr­êng Nga vÒ tõng chñng lo¹i s¶n phÈm, chÊt l­îng, thÞ hiÕu, gi¸ c¶...®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ l©u dµi. Hä kh«ng nªn coi viÖc xuÊt khÈu tr¶ nî lµ dÞp ®Ó “®Èy ®i” nh÷ng s¶n phÈm cÊp thÊp cã chÊt l­îng kÐm. Cïng víi nh÷ng thÞ tr­êng chiÕn l­îc ë trªn, ViÖt Nam còng kh«ng xem nhÑ thÞ tr­êng chiÕn thuËt ®èi víi nh÷ng n­íc tiªu thô nhá ®ang cã quan hÖ vµ sÏ më réng míi. 3. 2. Gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 3. 2. 1. Nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu ChÊt l­îng lµ yÕu tè quan träng nhÊt t¹o nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ nãi chung vµ mÆt hµng g¹o nãi riªng. Nãi mét c¸ch kh¸c, chÊt l­îng lµ vÊn ®Ò sèng cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay. NÕu kh«ng quan t©m ®Õn n©ng cao chÊt l­îng th× c¸c doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng gÆp khã kh¨n ngay ë thÞ tr­êng trong n­íc, ch­a nãi ®Õn c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §èi víi mÆt hµng g¹o, mét lo¹i l­¬ng thùc th­êng dïng hµng ngµy nhÊt cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ con ng­êi th× viÖc n©ng cao chÊt l­îng l¹i cµng quan träng vµ cÇn ®­îc quan t©m h¬n. Do vËy, mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p hµng ®Çu nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ph¶i kÓ ®Õn lµ n©ng cao chÊt l­îng g¹o trong thêi gian tíi. Gi¶i ph¸p nµy còng phï hîp víi xu h­íng ngµy cµng tiªu dïng nhiÒu nh÷ng hµng ho¸ chÊt l­îng cao. Tuy nhiªn, lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao chÊt l­îng g¹o kh«ng ph¶i dÔ dµng? Nã ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p ®ång bé tõ kh©u chän gièng, ch¨m sãc, t­íi tiªu, thu ho¹ch, chÕ biÕn, vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n. 3. 2. 1. 1. Gi¶i ph¸p vÒ gièng lóa vµ quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt lóa xuÊt khÈu * Gi¶i ph¸p vÒ gièng lóa Trong thêi gian qua, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n ®· chÝnh thøc c«ng nhËn vµ ®­a vµo s¶n xuÊt trung b×nh hµng n¨m 10 gièng lóa míi cã n¨ng suÊt cao, chèng chÞu tèt. Vô ®«ng xu©n 1993 - 1994 ®· gieo trång ®¹i trµ 51.000 ha lóa víi s¶n l­îng t¨ng thªm 75.000 tÊn, vô ®«ng xu©n 1994-1995 lµ 75.000 ha, vô 1995 - 1996 lµ 100.000 ha....N¨ng suÊt lóa lai cao h¬n c¸c gièng truyÒn thèng 1,0 - 1,5 tÊn/ha. Cã thÓ ®¸nh gi¸ tæng qu¸t, trong tÊt c¶ c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt th©m canh, gi¶i ph¸p gièng lµ gi¶i ph¸p thµnh c«ng nhÊt. Tuy nhiªn, ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ h¬n trong nh÷ng n¨m tíi, cÇn hoµn thiÖn mét sè vÊn ®Ò sau: Mét lµ, ­u tiªn hµng ®Çu cho viÖc tuyÓn c¸c gièng lóa chÊt l­îng tèt, chó träng c¸c gièng lóa ®Æc s¶n truyÒn thèng cña ®Þa ph­¬ng, tõ ®ã h×nh thµnh quü gen vÒ gièng lóa chÊt l­îng cao cho xuÊt khÈu, tho¶ m·n nhu cÇu nh÷ng thÞ tr­êng khã tÝnh. Hai lµ, h×nh thµnh hÖ thèng nh©n gièng lóa thÝch hîp, ®¶m b¶o tèt gièng thuÇn, kh¾c phôc t×nh tr¹ng gièng lai t¹p, xuèng cÊp. Ba lµ, rót ng¾n h¬n n÷a thêi gian nghiªn cøu, thùc nghiÖm ®Õn ¸p dông ®¹i trµ, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng khuyÕn khÝch n«ng d©n ®Ó nhanh chãng chuyÓn giao c«ng nghÖ cho n«ng d©n. Bèn lµ, mçi tØnh, huyÖn, cÇn x¸c ®Þnh c¬ cÊu gièng tèi ­u, ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ phï hîp víi lîi thÕ vÒ thæ nh­ìng, khÝ hËu cô thÓ cña m×nh. * Gi¶i ph¸p vÒ quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt lóa xuÊt khÈu Quy ho¹ch vïng chuyªn canh lóa g¹o xuÊt khÈu lµ ®ßi hái kh¸ch quan ®¸p øng nhanh chãng nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ sè l­îng vµ ®Æc biÖt lµ chÊt l­îng, chñng lo¹i vµ cÊp lo¹i g¹o, tr¸nh t×nh tr¹ng thiÕu hoÆc thõa mét lo¹i g¹o nµo ®ã so víi nhu cÇu. Kh«ng n¾m ®­îc chÝnh x¸c th«ng tin thÞ tr­êng trong b­íc quy ho¹ch tæng thÓ hoÆc s¶n xuÊt theo lèi tù ph¸t, nghÜa lµ nhµ xuÊt khÈu g¹o chØ b¸n c¸i mµ m×nh cã s½n, chø kh«ng ph¶i c¸i mµ thÞ tr­êng cÇn, ®i ng­îc víi marketing hiÖn ®¹i. Bµi häc thÊt b¹i mµ chóng ta rót ra ®­îc trong thêi kú kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung trong viÖc quy ho¹ch vïng chuyªn canh do kh«ng xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ cña thÞ tr­êng. Quy ho¹ch vïng chuyªn canh lóa g¹o xuÊt khÈu cßn lµ c¨n cø ®Ó Nhµ n­íc ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ cho tõng vïng, tõng doanh nghiÖp träng ®iÓm, tr¸nh sù ®Çu t­ trµn lan, l·ng phÝ vµ kÐm hiÖu qu¶. Ngoµi ra, nã cho phÐp sù phèi hîp ®ång bé c¸c ho¹t ®éng tõ s¶n xuÊt ®Õn xuÊt khÈu nh»m n©ng cao chÊt l­îng, gi¶m chi phÝ vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh tæng hîp trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. Tuy nhiªn, viÖc quy ho¹ch tr­íc hÕt ph¶i ®¶m b¶o ®­îc lîi Ých tho¶ ®¸ng cho ng­êi n«ng d©n. NÕu kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu nµy, viÖc quy ho¹ch sÏ kh«ng trë thµnh hiÖn thùc. Do vËy, néi dung quy ho¹ch vïng chuyªn canh cÇn theo nh÷ng h­íng cô thÓ sau: Thø nhÊt, ®èi víi vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long §©y lµ vïng lóa träng ®iÓm sè mét cña n­íc ta vµ xuÊt khÈu g¹o chñ yÕu cña c¶ n­íc. Vïng nµy cÇn tËp trung chuyªn canh c¸c chñng lo¹i lóa cã chÊt l­îng cao, khèi l­îng xuÊt khÈu lín. §Ó n©ng cao phÈm cÊp g¹o xuÊt khÈu, viÖc quy ho¹ch ph¶i tÝnh to¸n ®ång bé hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng theo quy ho¹ch 7 kh©u liªn hoµn, ®ã lµ Canh t¸c – Thu ho¹ch – ChÕ biÕn - §ãng gãi – B¶o qu¶n – VËn chuyÓn – C¶ng khÈu, ë ngay vïng xuÊt khÈu träng ®iÓm nµy. MÆt kh¸c, khi quy ho¹ch cÇn x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng t¨ng dÇn tû träng xuÊt khÈu lo¹i g¹o chÊt l­îng cao, kÓ c¶ lo¹i g¹o ®Æc s¶n nh­ Nµng H­¬ng, Chî §µo...Nh­ vËy, cïng víi quy ho¹ch tæng thÓ toµn vïng 12 tØnh lóa, cÇn kh¶o s¸t mÆt b»ng thæ nh­ìng vµ sinh th¸i cô thÓ tõng tØnh ®Ó quy ho¹ch c¸c tiÓu vïng chuyªn canh xuÊt khÈu cïng víi c¸c tiÓu vïng canh t¸c lóa g¹o tiªu dïng néi ®Þa. Thø hai, ®èi víi vïng §ång b»ng s«ng Hång Sau §ång b»ng s«ng Cöu Long, ®©y lµ vïng lóa lín thø hai cña n­íc ta. Bªn c¹nh nh÷ng h¹n chÕ ®¸ng kÓ vÒ sè l­îng g¹o xuÊt khÈu do ®Êt chËt, ng­êi ®«ng, vïng nµy l¹i cã nh÷ng ­u thÕ vÒ chÊt ®Êt, nguån n­íc, thêi tiÕt, khÝ hËu rÊt thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn c¸c gièng lóa ®Æc s¶n truyÒn thèng næi tiÕng nh­ T¸m Th¬m, Dù H­¬ng...§©y lµ nh÷ng s¶n phÈm cã thÓ chiÕm lÜnh nhanh chãng c¸c thÞ tr­êng g¹o B¾c Mü, EU, NhËt B¶n, c¸c n­íc NIC víi møc gi¸ cao, hiÖu qu¶ xuÊt khÈu lín. VÒ l©u vÒ dµi, vïng nµy chØ nªn chiÕm kho¶ng 10% tæng l­îng g¹o xuÊt khÈu c¶ n­íc, chñ yÕu lµ c¸c lo¹i g¹o ®Æc s¶n truyÒn thèng. Nh­ vËy, viÖc quy ho¹ch theo c¸c tiÓu vïng ë ®©y còng lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan, gièng nh­ ë §ång b»ng s«ng Cöu Long. §iÒu ®ã cho phÐp khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng lîi thÕ chung trªn toµn vïng vµ nh÷ng lîi thÕ riªng cã ë tõng tiÓu vïng cô thÓ nh­ vïng chuyªn s¶n xuÊt – xuÊt khÈu g¹o ®Æc s¶n truyÒn thèng ë Nam §Þnh, H¶i D­¬ng, Th¸i B×nh cho thÞ tr­êng NhËt B¶n, B¾c Mü, EU... Thø ba, ®èi víi c¸c vïng kh¸c Nh×n chung, nh÷ng vïng nµy kh«ng cã nh÷ng tiÒm n¨ng l©u dµi vÒ xuÊt khÈu g¹o do diÖn tÝch Ýt, n¨ng suÊt thÊp, thuû lîi kÐm, th­êng bÞ thiÕu ®ãi l­¬ng thùc. NhiÖm vô cña c¸c vïng vÉn lµ cè g¾ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt mét c¸ch hîp lý ®Î tù tóc ®­îc nhu cÇu l­¬ng thùc vµ gãp phÇn tÝch cùc ®¶m b¶o bÒn v÷ng an ninh l­¬ng thùc quèc gia. 3. 2. 1. 2. Gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ th­¬ng hiÖu g¹o xuÊt khÈu Quy tr×nh xay x¸t chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu lµ kh©u cã tû lÖ tæn thÊt lín nhÊt (4,5%) so víi c¸c kh©u sau thu ho¹ch. C«ng suÊt xay x¸t cßn ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thùc tÕ chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu (c«ng suÊt míi ®¹t 2,5 triÖu tÊn/n¨m trong khi xuÊt khÈu n¨m 1999 vµ 2000 ®¹t 4,6 vµ 3,5 triÖu tÊn). MÆt kh¸c, hiÖn c¶ n­íc cã nhiÒu c¬ së xay x¸t rÊt ®a d¹ng cña c¶ quèc doanh vµ t­ nh©n, nªn chÊt l­îng g¹o xay x¸t kh«ng ®ång ®Òu. Tuy ®· cã nhiÒu cè g¾ng, nh­ng nh×n chung, c¬ së xay x¸t chÕ biÕn g¹o cña n­íc ta hiÖn võa thiÕu võa yÕu, cßn thua kÐm kh¸ nhiÒu so víi Th¸i Lan vµ cµng thua kÐm xa so víi tr×nh ®é chÕ biÕn cña Mü. Do v©y, viÖc ®Çu t­ vµo chÕ biÕn g¹o lµ rÊt cÇn thiÕt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam ®Ó t¨ng lîi Ých cña m×nh, n©ng cao ®­îc uy tÝn vµ ngµy cµng chiÕm lÜnh thÞ tr­êng. MÆc dï ®Çu t­ vµo chÕ biÕn ®ßi hái mét l­îng vèn lín, nh­ng nã sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. Trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ ®æi míi hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nªn theo c¸c h­íng sau: - TËn dông khai th¸c cã hiÖu qu¶ nh÷ng c¬ së quèc doanh cã c«ng suÊt lín vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i hiÖn cã nh­ Nhµ m¸y xay x¸t Satake Sµi Gßn. - Rµ so¸t l¹i tÊt c¶ c¸c c¬ së quèc doanh cßn l¹i, còng nh­ nh÷ng c¬ së t­ nh©n ®Ó ®Çu t­, n©ng cÊp hay bæ sung thay thÕ nh»m khai th¸c tèi ®a cã thÓ ®­îc vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng g¹o xay x¸t. - CÇn nhËp khÈu míi tõ NhËt B¶n hay Italia Ýt nhÊt mét c¬ së xay x¸t c«ng suÊt trªn 600 tÊn/ngµy, b¶o ®¶m ®ång bé c¸c c«ng ®o¹n hiÖn ®¹i cña thÕ giíi ®Ó cã thÓ c¹nh tranh kÞp thêi víi Th¸i Lan trong viÖc xuÊt khÈu g¹o cao cÊp 5% tÊm. Nh­ chóng ta ®Òu biÕt, cø hái bÊt kú ai xem hä nghÜ ®Õn thµnh qu¶ lín ®Çu tiªn cña ViÖt Nam trong c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ võa qua lµ thµnh qu¶ g×, ch¾c ch¾n trªn 90% sè ng­êi ®­îc hái nghÜ ngay ®Õn lµ thµnh qu¶ v­ît bËc vÒ xuÊt khÈu g¹o. Nh­ng, hái th­¬ng hiÖu g¹o ViÖt Nam lµ g×, cã lÏ ch­a cã c©u tr¶ lêi chÝnh x¸c (?). Trong khi cïng c©u hái ®ã vÒ n­íc NhËt, hay n­íc §øc, ®a sè ng­êi ta ®Òu nghÜ ngay ®Õn hµng ®iÖn tö vµ «t« g¾n liÒn víi nã lµ th­¬ng hiÖu Sony, Toyota, hay Mercedes. Nãi mét c¸ch kh¸c, ®èi víi hä, s¶n phÈm vµ th­¬ng hiÖu s¶n phÈm næi tiÕng cïng nhau, cßn g¹o cña ViÖt Nam th× ng­îc l¹i. §©y lµ mét thiÖt thßi qu¸ lín cho g¹o ViÖt Nam. Do vËy, cïng víi viÖc n©ng cao chÊt l­îng c¹nh tranh b»ng viÖc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu, ®· ®Õn lóc chóng ta cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Ó t¹o ra mét th­¬ng hiÖu t­¬ng xøng cho mÆt hµng g¹o ViÖt Nam, nghÜa lµ cã chiÕn l­îc vµ b­íc ®i ®Ó x©y dùng uy tÝn cña mÆt hµng g¹o ViÖt Nam nh»m c¶i thiÖn h×nh ¶nh vµ vÞ thÕ cho mÆt hµng g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Ngoµi ra, trong xu h­íng toµn cÇu ho¸ hiÖn nay nÕu chóng ta kh«ng x©y dùng cho m×nh mét th­¬ng hiÖu riªng, sau ®ã ®¨ng ký b¶o hé trªn ph¹m vi c¶ ë trong vµ ngoµi n­íc, ch¾c ch¾n chóng ta sÏ bÞ thua thiÖt nhiÒu so víi c¸c ®èi thñ kh¸c. Ngµy nay ng­êi ta quan niÖm r»ng “Th­¬ng hiÖu kh«ng chØ lµ tµi s¶n mµ cßn lµ b¶n s¾c vµ v¨n ho¸ cña mçi quèc gia”. Hy väng t­¬ng lai kh«ng xa, mçi lÇn ng­êi ta nghÜ ®Õn ViÖt Nam lµ mçi lÇn th­¬ng hiÖu g¹o ViÖt Nam ®­îc nh¾c ®Õn. 3. 2. 1. 3. Gi¶i ph¸p vÒ b¶o qu¶n, chuyªn chë, bao b× ®ãng gãi Sau kh©u chÕ biÕn, kh©u b¶o qu¶n nh÷ng n¨m qua g©y tû lÖ tæn thÊt lín thø hai, víi møc 3,2 – 3,9%. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu cho kh©u nµy cÇn theo h­íng sau: - ¸p dông c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ b¶o qu¶n kÝn, ch©n kh«ng c¸c lo¹i g¹o x¸t tr¾ng, g¹o lËt b»ng c¸ch sö dông mµng PVC trong m«i tr­êng khÝ CO2 hoÆc khÝ N2 ë c¸c kho dù tr÷ quèc gia vµ dù tr÷ kinh doanh. - S¶n xuÊt vµ ¸p dông mét sè chÕ phÈm vi sinh, c¸c chÕ phÈm tõ thùc vËt cã t¸c dông diÖt c«n trïng, nh­ng kh«ng g©y ®éc h¹i cho ng­êi vµ gia sóc, còng nh­ g©y nhiÔm bÈn m«i tr­êng b¶o qu¶n thãc g¹o ë c¸c kho. - ¸p dông c«ng nghÖ b¶o qu¶n m¸t thãc g¹o ë mét sè côm dù tr÷ quèc gia (nhiÖt ®é duy tr× 15 0C). - S¶n xuÊt c¸c thiÕt bÞ kho chøa chuyªn dông cì nhá, cã thÓ cì 1.000 – 5.000 kg, tuú theo nhu cÇu thùc tÕ cô thÓ vµ c¬ ®éng... Bao b× ®ãng gãi kh«ng chØ ®¬n thuÇn mang ý nghÜa lµ ®Ó b¶o vÖ hµng hµng ho¸ mµ cßn lµ nh½n hiÖu ®Ó qu¶ng c¸o hµng ho¸, h­íng dÉn tiªu dïng. NhiÒu khi chÝnh bao b× ®ãng gãi mang l¹i hiÖu qu¶ h¬n c¶ chÝnh s¶n phÈm bªn trong. Cßn khi x©m nhËp vµo thÞ tr­êng míi chÝnh kÝ m· hiÖu trªn bao b× lµ mét sù h­íng dÉn, qu¶ng c¸o ®Çy hiÖu qu¶ ®Ó s¶n phÈm b­íc ®Çu c¹nh tranh víi s¶n phÈm cïng lo¹i trªn thÞ tr­êng. ViÖc g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam bÞ b¸n thÊp h¬n vµ kÐm c¹nh tranh h¬n g¹o Th¸i Lan cïng cÊp mét phÇn còng do bao b× ®ãng gãi vµ c«ng t¸c ghi nh½n m¸c kÐm. Ngoµi ra, chÝnh bao b× ®ãng gãi gi÷ toµn vÑn chÊt l­îng cho s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn. RÊt nhiÒu tr­êng hîp hµng n«ng s¶n ViÖt Nam do bao gãi kh«ng tèt, nªn khi huy ®éng ra tíi c¶ng l¹i ph¶i mang vÒ do mÊt mïi th¬m. VËy gi¶i ph¸p cho vÊn nµy lµ g×? Tr­íc hÕt lµ bao b× ®ãng gãi ph¶i lµm b»ng nh÷ng chÊt liÖu bÒn, tèt, phï hîp víi tõng chñng lo¹i s¶n phÈm. Thø ®Õn lµ lµm tèt c«ng t¸c ghi nh·n m¸c trªn bao b× s¶n phÈm võa ®Ó tr¸nh lµm hµng gi¶ võa ®Ó qu¶ng c¸o s¶n phÈm cña m×nh vµ ®¸p øng nhu cÇu t×m hiÓu cña ng­êi tiªu dïng. Cô thÓ lµ ghi ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt liªn quan ®Õn s¶n phÈm, ®ã lµ, tªn hµng ho¸; tªn n­íc s¶n xuÊt; ®Þa chØ; ®Þnh l­îng; thµnh phÇn cÊu t¹o; c¸c chØ tiªu chÊt l­îng; h­íng dÉn sö dông, b¶o qu¶n; ngµy, th¸ng, n¨m s¶n xuÊt, h¹n sö dông; xuÊt xø hµng ho¸. TiÕp ®Õn lµ xuÊt khÈu g¹o sang n­íc nµo th× nªn ghi nh·n b»ng chÝnh tiÕng n­íc ®ã, hoÆc b»ng tiÕng Anh. Tãm l¹i, n©ng cao chÊt l­îng bao b×, bao gãi vµ lµm tèt c«ng t¸c ghi nh·n trªn bao b× võa n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm võa n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña mÆt hµng g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 3. 2. 2. Nhãm gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu chi phÝ vµ c¹nh tranh gi¸ c¶ Trong kinh doanh hiÖn ®¹i, chi phÝ, gi¸ thµnh vµ gi¸ c¶ lµ vò khÝ c¬ b¶n thø hai (sau chÊt l­îng) cña cuéc chiÕn tranh khèc liÖt hiÖn nay. Nªn bÊt kú doanh nghiÖp nµo còng t×m mäi gi¶i ph¸p ®Ó gi¶m tèi ®a chi phÝ trong s¶n xuÊt. T×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p nµy cã nghÜa lµ doanh nghiÖp ®ã coi nh­ ®· chiÕn th¾ng mét nöa. 3. 2. 2. 1. Gi¶i ph¸p gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn Ngoµi lîi thÕ vÒ nguån lao ®éng dåi dµo, gi¸ nh©n c«ng rÎ, lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt cña ViÖt Nam thÊp h¬n cña c¸c n­íc xuÊt khÈu kh¸c. Tuy nhiªn, gi¸ thµnh cña ta cßn cao. Do ®ã, cÇn nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p gi¶m chi phÝ ®Çu vµo nh­: - Gi¶m thuÕ nhËp khÈu ph©n bãn, thuèc trõ s©u, gi¶m thuÕ VAT ®èi víi nguyªn liÖu s¶n xuÊt trong n­íc b¸n cho ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu. Lo¹i bá c¸c chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt ra khái gi¸ thµnh, gi¶m c¸c chi phÝ dÞch vô ®Çu vµo nh­ dÞch vô B­u chÝnh - ViÔn th«ng, ®iÖn n­íc, bÕn b·i, vËn chuyÓn, h¶i quan, thanh tra, kiÓm tra ®Õn møc tèi ®a. - H¹n chÕ nhËp khÈu ph©n bãn tõ n­íc n­íc ngoµi, chóng nªn nghiªn cøu s¶n xuÊt ra nh÷ng lo¹i ph©n bãn kh¸c rÎ h¬n ®Ó thay thÕ, võa tËn dông nguån lao ®éng trong n­íc vµ nguån nguyªn liÖu s½n cã. VÝ dô, x©y dùng c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n bãn vi sinh tõ r¸c th¶i hµng ngµy. Lo¹i ph©n bãn nµy võa rÎ h¬n l¹i võa kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr­êng. - Ph¸t triÓn gièng lóa míi cho n¨ng suÊt cao, chèng chÞu s©u bÖnh tèt vµ nh÷ng gièng lóa ng¾n ngµy phï hîp víi ®iÒu kiÖn thiªn tai ë tõng vïng ®Ó tr¸nh tæn thÊt kh«ng ®¸ng cã. - §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng s¶n xuÊt ph©n t¸n vµ manh món, thu gom lóa g¹o ë nhiÒu n¬i ®Ó xuÊt khÈu, lµm gi¶m chÊt l­îng s¶n phÈm vµ t¨ng chi phÝ, cÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung lóa g¹o cã quy m« lín nh­ ®· tr×nh bµy. Trªn thùc tÕ chi phÝ s¶n xuÊt cña ViÖt Nam lµ thÊp h¬n cña c¸c n­íc kh¸c, nh­ng chi phÝ chÕ biÕn lµ cao h¬n hä. Nguyªn nh©n chñ chñ yÕu do kh©u chÕ biÕn lµ kh©u tæn thÊt nhiÒu nhÊt (víi møc 4,1 – 4,5%) trong tÊt c¶ c¸c kh©u sau thu ho¹ch, lµm t¨ng gi¸ thµnh xuÊt khÈu g¹o. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu cho kh©u nµy lµ: - KiÓm tra l¹i toµn bé c¸c c¬ së xay x¸t hiÖn cã trong c¶ n­íc bao gåm cña c¶ quèc doanh vµ t­ nh©n nh»m biÕt ®­îc hiÖn tr¹ng cña tõng c¬ së ®Ó tõ ®ã: + Lo¹i bá nh÷ng lo¹i m¸y xay x¸t qu¸ cò, l¹c hËu, n¨ng suÊt thÊp. + TËn dông tèi ®a sè m¸y vÉn cßn trong t×nh tr¹ng sö dông ®­îc b»ng viÖc ®Çu t­, n©ng cÊp, c¶i tiÕn hay bæ sung theo h­íng hiÖn ®¹i. + Quy ho¹ch l¹i nh÷ng c¬ së xay x¸t trong tõng vïng tr¸nh t×nh tr¹ng võa thõa l¹i võa thiÕu dÉn ®Õn thêi ®iÓm nµy, vïng nµy th× m¸y mãc khai th¸c kh«ng hÕt c«ng suÊt; cßn vïng kh¸c, thêi ®iÓm kh¸c th× m¸y mãc l¹i kh«ng ®ñ c«ng suÊt. - TiÕn tíi hiÖn ®¹i ho¸ dÇn toµn bé tõ kh©u s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ thÞ tr­êng ph¶i g¾n liÒn nhau. - C¶i tiÕn hÖ thèng kªnh ph©n phèi g¹o xuÊt khÈu hiÖn nay dùa trªn c¬ së hÖ thèng ph©n phèi cña Th¸i Lan (xem môc 3.2.3.2). 3. 2. 2. 2. Gi¶i ph¸p gi¶m chi phÝ chuyªn chë vµ b¶o qu¶n trong n­íc Theo sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª, ®a sè tµu cña ViÖt Nam lµ tµu giµ (tuæi thä trung b×nh 18,5 tuæi), t¶i träng b×nh qu©n 5.822 DWT/chiÕc (trong khi møc träng t¶i ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ trong vËn t¶i g¹o xuÊt khÈu ph¶i ®¹t tõ 15.000 – 20.000, hay Ýt nhÊt còng ph¶i 10.000 tÊn/chiÕc). HÖ qu¶ ®­¬ng nhiªn, c­íc phÝ trªn ®Çu tµu s¶n phÈm cña c¸c ®¬n vÞ vËn t¶i biÓn ViÖt Nam kh¸ cao so víi mÆt b»ng gi¸ quèc tÕ. Gi¶i ph¸p trong thêi gian tíi: Tr­íc hÕt, n©ng cÊp, söa ch÷a ®éi tµu hiÖn cã ®Ó ®¸p øng tiªu chuÈn an toµn quèc gia vµ quèc tÕ trong vËn chuyÓn hµng h¶i vµ kh«ng dïng nh÷ng con tµu kh«ng ®ñ an toµn. Thø hai, tiÕn tíi mua míi mét sè con tµu hiÖn ®¹i vµ chÊt l­îng tèt ®Ó phôc vô cho nh÷ng chuyÕn vËn chuyÓn xa vµ khèi l­îng lín; cßn nh÷ng chuyÕn gÇn vµ khèi l­îng kh«ng lín cã thÓ dïng nh÷ng con tÇu ®· ®­îc n©ng cÊp vµ söa ch÷a. Thø ba, Nhµ n­íc ®Çu t­ vµo x©y dùng vµ c¶i t¹o hÖ thèng c¶ng khÈu, còng nh­ c¸c ph­¬ng tiÖn bèc dì hiÖn ®¹i víi c«ng suÊt lín ®Ó võa gi¶i phãng hµng nhanh võa gi¶m ®­îc chi phÝ. Mét vÊn ®Ò kh«ng kÐm phÇn quan träng lµm t¨ng chi phÝ chuyªn trë lµ sè l­îng c¶ng khÈu cßn thiÕu, phÇn lín g¹o xuÊt qua c¶ng Sµi Gßn, cßn c¶ng CÇn Th¬ ®ang trong thö nghiÖm. MÆt kh¸c, hiÖn nay ViÖt Nam ch­a cã kho trung chuyÓn dµnh riªng cho viÖc dù tr÷ vµ t¸i chÕ g¹o xuÊt khÈu. T­¬ng lai cÇn cã c¶ng chuyªn dông cho xuÊt khÈu mÆt hµng n«ng s¶n, trong ®ã cã mÆt hµng g¹o. Tõ ®ã x©y dùng hÖ thèng kho b¶o qu¶n, dù tr÷ chuyªn dông víi khèi l­îng lín vµ ®­îc trang bÞ ®ång bé c¸c thiÕt bÞ chèng mèi mät, Èm ­ít... 3. 2. 2. 3. Gi¶i ph¸p gi¶m chi phÝ marketing xuÊt khÈu §èi víi ho¹t ®éng marketing xuÊt khÈu nh­ nghiªn cøu thÞ tr­êng, xóc tiÕn th­¬ng m¹i..., hiÖn nay trong c¶ n­íc cã nhiÒu ®¬n vÞ thùc hiÖn. Vµ chÊt l­îng th«ng tin kÐm, manh món, thiÕu chÝnh x¸c, kh«ng râ rµng, kh«ng kÞp thêi....Nãi mét c¸ch kh¸c, c¸c ®¬n vÞ nµy ho¹t ®éng võa kÐm hiÖu qu¶ võa g©y sù l·ng phÝ tiÒn cña do ho¹t ®éng kh«ng cã sù tËp trung, ®ång bé trong c¸c kh©u thu thËp, theo dâi, xö lý th«ng tin thÞ tr­êng vÒ t×nh h×nh gi¸ c¶, quan hÖ cung cÇu...Do vËy, chóng ta nªn thµnh lËp c¸c trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i, trong ®ã cã trung t©m xóc tiÕn tiªu thô g¹o. Chøc n¨ng cña trung t©m nµy lµ n¾m b¾t vµ cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi, tæ chøc xóc tiÕn vµ ®­a hµng ra n­íc ngoµi mét c¸ch thuËn lîi vµ tiÕt kiÖm chi phÝ h¬n so víi viÖc ®Ó c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng mét c¸ch riªng lÎ, thiÕu sù g¾n kÕt gi÷a c¸c kh©u, c¸c th«ng tin. Qua ®ã, trung t©m cã thÓ tiÕn tíi x©y dùng mét ng©n hµng d÷ liÖu vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi ®Ó cã thÓ s½n sµng cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp khi cÇn. 3. 2. 3. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ kªnh ph©n phèi xuÊt khÈu vµ ®Èy m¹nh yÓm trî th­îng m¹i quèc tÕ Kªnh ph©n phèi xuÊt khÈu ®­îc vÝ nh­ nh÷ng m¹ch m¸u trong c¬ thÓ con ng­êi, th«ng qua ®ã toµn bé chÊt dinh d­ìng ®­îc truyÒn ®Õn c¸c bé phËn cña c¬ thÓ. NÕu hÖ thèng nµy ho¹t ®éng kh«ng ®ång bé hay kÐm hiÖu qu¶, ch¾c ch¾n sÏ ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn sù ho¹t ®éng cña toµn bé hay tõng bé phËn c¬ thÓ. Qua ®ã liªn t­ëng ®Õn hÖ thèng kªnh ph©n phèi g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam th× ®©y lµ vÊn ®Ò næi cém nhÊt hiÖn nay vµ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè lµm gi¶m n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng ho¹t ®éng yÓm trî cho xuÊt khÈu còng kh«ng s¸ng sña h¬n. Do vËy, chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng chÊn chØnh hîp lý h¬n trong toµn bé hÖ thèng kªnh ph©n phèi xuÊt khÈu vµ cã gi¶i ph¸p h÷u hiÖu h¬n vÒ yÓm trî th­¬ng m¹i quèc tÕ, khi ®ã con ng­êi “xuÊt khÈu” ViÖt Nam míi ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ trªn thÕ giíi. 3. 2. 3. 1. Gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trùc tiÕp, gi¶m thiÓu xuÊt khÈu qua trung gian Chóng ta ®Òu biÕt, ViÖt Nam míi t¸i tham gia vµo thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi, thiÕu nhiÒu kinh nghiÖm trong kinh doanh vµ ch­a cã nh÷ng mèi liªn hÖ b¹n hµng quen thuéc, æn ®Þnh, l©u dµi. HÖ qu¶ lµ mét l­îng lín g¹o ph¶i xuÊt khÈu qua trung gian, chi thªm kho¶n hoa hång cho ng­êi m«i giíi, mÆc dï xuÊt khÈu theo ph­¬ng thøc nµy t¹m thêi chÞu thiÖt thßi, lîi nhuËn thÊp. Víi kinh nghiÖm h¬n m­êi n¨m xuÊt khÈu, b­íc ®Çu nhiÒu doanh nghiÖp xuÊt khÈu ®· cã ®iÒu kiÖn tÝch luü vµ tr­ëng thµnh. MÆt kh¸c, víi môc tiªu t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ chiÕn l­îc ®Çu t­ vµo c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam ®ang cã sù thay ®æi râ rÖt. TÊt c¶ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan ®ang më ra cho c¸c doanh nghiÖp c¸ch nghÜ míi ®Ó cã thÓ h­íng vµo ph­¬ng thøc xuÊt khÈu trùc tiÕp. §Ó thóc ®Èy vµ më réng nhanh h¬n ph­¬ng thøc xuÊt khÈu trùc tiÕp, cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc vµ cô thÓ sau: * Gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp Thø nhÊt, ®æi míi tæ chøc, s¾p xÕp l¹i bé m¸y ho¹t ®éng víi c¸c phßng ban hîp lý, gän nhÑ, c¨n cø vµo c«ng viÖc thùc tÕ vµ môc tiªu kinh doanh. ViÖc thay ®æi ®ã lµ cÇn thiÕt bëi lÏ doanh nghiÖp chuyÓn ®æi tõ ph­¬ng thøc xuÊt khÈu gi¸n tiÕp víi t­ c¸ch chÞu sù chi phèi cña ng­êi trung gian sang ph­¬ng thøc xuÊt khÈu trùc tiÕp víi t­ c¸ch «ng chñ, giao dÞch trùc tiÕp víi ®èi t¸c nhËp khÈu vµ chñ ®éng thùc hiÖn. Ngoµi ra, trong c¬ cÊu tæ chøc cÇn chó träng c¸c bé phËn chøc n¨ng kh¸c nh­ phßng Marketing nghiªn cøu thÞ tr­êng, phßng xuÊt khÈu... Thø hai, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr­êng b»ng mäi c¸ch ®Ó n¾m b¾t nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu nh»m x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n thÞ tr­êng xuÊt khÈu môc tiªu. Tõ ®ã lËp kÕ ho¹ch kinh doanh xuÊt khÈu s¸t ®óng vµ n¨ng ®éng triÓn khai cô thÓ theo kÕ ho¹ch. Thø ba, trong thêi gian ®Çu, nÕu cÇn thiÕt, doanh nghiÖp cã thÓ thuª t­ vÊn vÒ th«ng tin thÞ tr­êng vµ nghiÖp vô xuÊt khÈu ®Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro trong kinh doanh. * Gi¶i ph¸p ®èi víi Nhµ n­íc §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u tiªn cÇn thiÕt víi nh÷ng doanh nghiÖp chuyÓn ®æi ph­¬ng thøc kinh doanh xuÊt khÈu tõ gi¸n tiÕp (qua trung gian) sang trùc tiÕp, cô thÓ: - ChÝnh s¸ch tµi chÝnh ­u ®·i nh­ cho vay víi l·i suÊt thÊp... - §Èy m¹nh xóc tiÕn xuÊt khÈu ë cÊp Nhµ n­íc, hç trî kÞp thêi cho c¸c doanh nghiÖp chuyÓn ®æi. Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i thuéc Bé Th­¬ng m¹i sÏ ®ãng vai trß lín trong ho¹t ®éng nµy ®Ó hç trî kÞp thêi cho c¸c doanh nghiÖp. - §Èy m¹nh ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc h÷u quan kh¸c trong viÖc hç trî doanh nghiÖp, tr­íc hÕt lµ c¸c tæ chøc tin cËy nh­ Uû ban Quèc gia §iÒu hµnh XuÊt khÈu g¹o, Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, HiÖp héi xuÊt nhËp khÈu L­¬ng thùc ViÖt Nam... 3. 2. 3. 2. Gi¶i ph¸p giao hµng xuÊt khÈu ®óng h¹n, gi¶i phãng tµu nhanh Nãi ®Õn gi¶i ph¸p giao hµng xuÊt khÈu ®óng h¹n, gi¶i phãng tµu nhanh tøc lµ nãi ®Õn gi¶i ph¸p vÒ kªnh ph©n phèi g¹o xuÊt khÈu. VÒ kh©u nµy, chóng ta cßn nhiÒu ®iÒu bÊt cËp vµ cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p chÊn chØnh hÖ thèng ph©n phèi g¹o trong n­íc hîp lý. Thø nhÊt, tæ chøc mua lóa hµng ho¸ kÞp thêi cho n«ng d©n NhiÒu n¨m qua, t­ th­¬ng ®· ®¶m nhËn tíi 95% tæng sè l­¬ng thùc thu mua, xay x¸t phôc vô xuÊt khÈu. T­ th­¬ng mét mÆt ®ãng gãp tÝch cùc vµo thÞ tr­êng l­¬ng thùc néi ®Þa th«ng tho¸ng, mÆt kh¸c còng béc lé mÆt tiªu cùc trong viÖc Ðp cÊp, Ðp gi¸ mua thãc cña n«ng d©n mÆc dï Nhµ n­íc chñ tr­¬ng gi÷ v÷ng gi¸ thãc sao cho n«ng d©n cã lîi nhuËn 25 - 45%. V× cÇn b¸n thãc ®Ó trang tr¶i nhiÒu kho¶n chi phÝ, nªn n«ng d©n th­êng xuyªn ph¶i b¸n thãc víi gi¸ thÊp, thiÖt thßi rÊt lín. §©y lµ nçi bøc xóc lín nhÊt ®èi víi ng­êi n«ng d©n, ch­a kÞp vui mçi khi ®­îc mïa ®· ph¶i lo l¾ng vÒ gi¸ b¸n thãc...Tr¸i l¹i, trong thêi gian qua, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc xuÊt khÈu g¹o lu«n bÞ ®éng trong viÖc huy ®éng nguån hµng hoÆc r¬i vµo t×nh tr¹ng chê tµu s¾p söa vµo ¨n hµng råi míi ®i mua g¹o, nhiÒu khi t¹o ra c¶nh ïn t¾c tµu ë c¶ng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn ph¶i mua hÕt lóa hµng ho¸ d­ thõa trong thêi ®iÓm thu ho¹ch ré vµo kho dù tr÷ ®Ó ®iÒu hoµ cho nh÷ng th¸ng thiÕu, tøc lµ ®¶m b¶o æn ®Þnh ®­îc nguån cung øng g¹o xuÊt khÈu ®Òu ®Æn quanh n¨m, gi¶i quyÕt ®­îc t×nh tr¹ng thiÕu hµng xuÊt khÈu vµ g©y ïn t¾c ë c¶ng khÈu nh­ ®· nªu trªn. VËy gi¶i ph¸p nµo gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò tiªu thô lóa hµng ho¸ cho n«ng d©n? - Khi chuÈn bÞ b­íc vµo kú thu ho¹ch lóa, ChÝnh phñ ph©n chia ®Þa bµn cô thÓ cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc chuyªn doanh l­¬ng thùc vµ côc Dù tr÷ Quèc gia chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc mua lóa hµng ho¸. - Sau ®ã, c¸c ®¬n vÞ ®­îc ph©n c«ng xuèng ngay ®Þa bµn m×nh phô tr¸ch ®Ó ký kÕt hîp ®ång nguyªn t¾c víi nh÷ng ng­êi chuyªn ®i mua gom lóa. - Khi ®· cã hîp ®ång nguyªn t¾c råi, c¸c nhµ cung øng lËp ph­¬ng ¸n vay vèn t¹i mét trong c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®­îc chØ ®Þnh ë ®Þa ph­¬ng. Ng©n hµng nµy thiÕt lËp quü tÝn dông ®Æc biÖt dµnh ®Ó tµi trî cho ho¹t ®éng mua lóa dù tr÷. - §ång thêi, c¸c doanh nghiÖp còng lËp ph­¬ng ¸n vay vèn tõ quü tÝn dông ®Æc biÖt nãi trªn ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng cho c¸c nhµ cung øng. - Cuèi cïng, khi c¸c doanh nghiÖp tiªu thô ®­îc g¹o th× ph¶i tiÕn hµnh giao dÞch thanh to¸n qua ng©n hµng mµ m×nh ®· vay vèn mua lóa, g¹o nguyªn liÖu. Thø hai, c¶i tiÕn hÖ thèng l­u th«ng ph©n phèi hiÖn nay Cã thÓ minh ho¹ t×nh h×nh nµy ë n­íc ta nh­ sau (H×nh 1) H×nh 1 – S¬ ®å hÖ thèng l­u th«ng ph©n phèi g¹o ë ViÖt Nam N«ng d©n Hµng x¸o thu gom Th­¬ng l¸i ®­êng dµi Nhµ m¸y xay x¸t C«ng ty chÕ biÕn cung øng XuÊt kh©ñ Nguån: - TS. NguyÔn Trung V·n: Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi - H­íng xuÊt khÈu, NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia Hµ Néi 200, tr.313 H×nh trªn cho thÊy 2 ®iÓm næi bËt: - Tr­íc khi xuÊt khÈu, hµnh tr×nh lóa g¹o tr¶i qua tÊt c¶ 5 kh©u. §iÒu bÊt hîp lý nhÊt lµ kh©u xay x¸t chÕ biÕn kh«ng ®ång bé, nªn ph¶i diÔn ra 2 lÇn, thiÕu h¼n sù phèi hîp, dÉn tíi thêi gian kÐo dµi khiÕn cho kh¶ n¨ng ®¸p øng nguån hµng chËm. - Tõ ng­êi n«ng d©n ®Õn nhµ m¸y xay x¸t còng qua 2 kh©u, lµm cho thêi gian mua gom lóa g¹o kÐo dµi, t¨ng chi phÝ vµ h­ hao. §Æc biÖt, hai kh©u ®ã do t­ th­¬ng ®¶m nhiÖm, dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chÌn Ðp gi¸ nhau gi÷a n«ng d©n vµ t­ th­¬ng, ®«i khi gi¸ cao mµ chÊt l­îng kh«ng ®¶m b¶o. Hai ®iÒu bÊt hîp lý trªn lµ nguyªn nh©n chÝnh lµm t¨ng chi phÝ chÕ biÕn, kÐo dµi thêi gian vµ gi¶m hiÖu qu¶ xuÊt khÈu c¶ vÒ mÆt chíp thêi c¬. Tõ tån t¹i ®ã, chóng ta cÇn c¶i tiÕn trªn c¬ së tham kh¶o hÖ thèng l­u th«ng ph©n phèi cña Th¸i Lan (H×nh 2) H×nh 2 - HÖ thèng l­u th«ng ph©n phèi g¹o Th¸i Lan N«ng d©n C¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp Ch­¬ng tr×nh mua lóa cña ChÝnh phñ C¬ së xay x¸t huyÖn hoÆc tØnh Th­¬ng nh©n cÊp lµng x· Th­¬ng nh©n cÊp huyÖn C¬ së xay x¸t hîp t¸c x· Ng­êi b¸n bu«n Th­¬ng nh©n cÊp tØnh Liªn ®oµn HTX n«ng nghiÖp Ng­êi b¸n lÎ C¸c ®¹i lý Ng­êi tiªu dïng C¸c nhµ xuÊt khÈu 6% 3% 26% 30% 35% 6% 38% Nguån: - TS. NguyÔn Trung V·n: Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi - H­íng xuÊt khÈu, NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia Hµ Néi 200, tr. 215 3. 2. 3. 3. §a d¹ng ho¸ c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu g¹o víi c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n linh ho¹t Mét thùc tÕ ®Æt ra lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i hîp ®ång xuÊt khÈu g¹o cïng víi c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n linh ho¹t. Do ®ã, ®Ó t¨ng ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o, thêi gian tíi hä ph¶i t×m ra c¸c h×nh thøc vµ biÖn ph¸p kh¸c nhau ®èi víi tõng khu vùc thÞ tr­êng vµ tõng b¹n hµng nhËp khÈu. §èi víi khu vùc thÞ tr­êng cã thu nhËp thÊp nh­ thÞ tr­êng ch©u Phi, khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, cÇn chó ý tíi c¸c ph­¬ng thøc nh­ giao hµng tr¶ chËm, cÊp tÝn dông cho nhµ nhËp khÈu vµ ChÝnh phñ cã chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thanh to¸n qua ng©n hµng, gi¶m thiÓu rñi ro cho doanh nghiÖp. §èi víi thÞ tr­êng Nga, c¸c n­íc SNG, hä còng kh«ng m¹nh vÒ tµi chÝnh, nh­ng cã ­u thÕ vÒ m¸y mãc c«ng nghÖ. Nªn ngoµi c¸c h×nh thøc trªn, cã thÓ dïng h×nh thøc tr¶ nî, ®æi g¹o lÊy m¸y mãc, thiÕt bÞ n«ng nghiÖp...v× ViÖt Nam cßn nî nh÷ng n­íc nµy tõ håi chiÕn tranh. HoÆc nh­ Indonesia cã lîi thÕ vÕ ph©n bãn trong khi h»ng n¨m ViÖt Nam vÉn ph¶i nhËp khÈu l­îng lín ph©n bãn, nªn cã thÓ xuÊt khÈu theo h×nh thøc ®æi g¹o lÊy ph©n bãn. §èi víi khu vùc thÞ tr­êng cã thu nhËp cao nh­ thÞ tr­êng EU, NhËt B¶n, B¾c Mü, hä cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh tèt, nh­ng th­êng nhËp khÈu víi khèi l­îng Ýt. Trong tr­êng hîp nµy nªn dïng ph­¬ng thøc tr¶ ngay vµ cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ më réng vµo nh÷ng thÞ tr­êng nµy bëi hä cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh, vèn kh«ng bÞ ø ®äng. C¸c hîp ®ång cã thÓ ký kÕt ë nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau nh­ cÊp chÝnh phñ, cÊp doanh nghiÖp, theo chuyÕn, theo mïa vô, tõng ®ît...Trong ®ã chó träng ®Õn cÊp chÝnh phñ bëi lo¹i hîp ®ång nµy võa xuÊt khÈu víi khèi l­îng lín, l©u dµi, ®é rñi ro Ýt. C¸c lo¹i kh¸c th× linh ho¹t theo t×nh h×nh thùc tÕ. 3. 2. 4. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch vÜ m« tõ phÝa Nhµ n­íc B­íc sang thÕ kû 21, chóng ta ®ang ®øng tr­íc nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc. Nh÷ng thuËn lîi cã thÓ kÓ ®Õn lµ c¸c nguån lùc lao ®éng, ®Êt ®ai, tµi nguyªn. Tuy vËy, th¸ch thøc trong thêi gian tíi rÊt lín vµ ®¸ng lo ng¹i nhÊt lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña quèc gia, doanh nghiÖp vµ s¶n xuÊt cßn thÊp. Tû träng s¶n phÈm h­íng ngo¹i míi ®¹t 20%, nh­ng phÇn lín lµ khai th¸c nguyªn liÖu, gia c«ng, tû lÖ c«ng nghiÖp chÕ biÕn rÊt thÊp. C¸c môc tiªu vÒ xuÊt nhËp khÈu trong thêi gian tíi ®Æt ra yªu cÇu cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p ë cÊp vÜ m« vµ vi m«, ë ®©y nhÊn m¹nh ®Õn cÊp vÜ m« tõ phÝa Nhµ n­íc. 3. 2. 4. 1. C¸c gi¶i ph¸p hç trî tµi chÝnh (quy ho¹ch, ®Çu t­, khuyÕn n«ng, chuyÓn giao c«ng nghÖ...) §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu xuÊt khÈu g¹o nh­ ®· nãi ë trªn ®ßi hái tiÕp tôc ph¶i ®æi míi thÓ chÕ chÝnh s¸ch vµ cã c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé vÒ tæ chøc, qu¶n lý qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa g¹o trong c¶ n­íc. Thø nhÊt, t¨ng c­êng c«ng t¸c quy ho¹ch, tæ chøc vµ qu¶n lý ph¸t triÓn lµ nhiÖm vô hµng ®Çu cÇn quan t©m. Trªn c¬ së tiÕp tôc rµ so¸t vµ ®iÒu chØnh quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¶ n­íc vµ mçi ®Þa ph­¬ng, cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng t¸c ®iÒu tra, nghiªn cøu, quy ho¹ch vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa g¹o theo tõng vïng, tiÓu vïng kinh tÕ- sinh th¸i vµ theo nhãm s¶n phÈm vïng hµng ho¸. Trong ®ã chó träng ®Õn c¸c vïng s¶n xuÊt träng ®iÓm, cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp trung quy m« lín vµ gièng lóa cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, cã lîi thÕ xuÊt khÈu. §ång thêi trong qu¸ tr×nh x©y dùng quy ho¹ch ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ cña thÞ tr­êng vµ g¾n víi quy ho¹ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn, kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ c¸c thÓ chÕ luËt ph¸p vÒ b¶o vÖ tµi nguyªn, m«i tr­êng sinh th¸i. Thø hai, t¨ng c­êng ®Çu t­ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ thÝch øng víi nhu cÇu thùc tÕ ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp. §Çu t­ ng©n s¸ch vµ ®Çu t­ x· héi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ, song vÉn ch­a t­¬ng xøng víi vÞ trÝ vµ vai trß quan träng cña khu vùc nµy vµ ®ãng gãp cña nã trong c¬ cÊu t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tû träng ®Çu t­ cho khu vùc nµy hiÖn chiÕm h¬n 20% ®Çu t­ ng©n s¸ch vµ kho¶ng 11-12% tæng ®Çu t­ x· héi cho nÒn kinh tÕ, trong khi n«ng nghiÖp ®ãng gãp 25-27% GDP hµng n¨m cña c¶ n­íc vµ 70% GDP ë khu vùc n«ng th«n. C¬ cÊu ®Çu t­ cho n«ng nghiÖp cã thÓ ®iÒu chØnh theo h­íng coi träng h¬n n÷a ®Õn ®Çu t­ nghiªn cøu khoa häc, øng dông vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ kü thuËt míi (nh­ gièng c©y trång, kü thuËt canh t¸c....). T¨ng ®Çu t­ vµ hç trî ®Çu t­ cho c«ng nghÖ sau thu ho¹ch vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®Ó n©ng cao chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ g¹o xuÊt khÈu. Ngoµi ra, tiÕp tôc ®Çu t­ cho thuû lîi, ®ång thêi ®Çu t­ ph¸t triÓn ®ång bé nh÷ng vïng s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu tËp trung quy m« lín. §Æc biÖt, ®Èy m¹nh ®Çu t­ ph¸t triÓn h¹ tÇng kü thuËt vµ trang thiÕt bÞ phôc vô cho l­u th«ng trao ®æi vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n nãi chung vµ g¹o nãi riªng nh­ c¸c c¶ng khÈu, hÖ thèng kho tµng (kho chøa, kho trung chuyÓn, kho ngo¹i quan), ph­¬ng tiÖn bèc dì... lµ quan t©m hµng ®Çu, tr¸nh t×nh tr¹ng qu¸ t¶i, g©y ïn t¾c, kÐo dµi thêi gian, t¨ng chi phÝ vËn chuyÓn... Thø ba, ®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc, øng dông vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, ph¸t triÓn hÖ thèng khuyÕn n«ng vµ dÞch vô hç trî n«ng nghiÖp. ChÝnh phñ cÇn quy ho¹ch, c¬ cÊu l¹i m¹ng l­íi c¸c c¬ së nghiªn cøu khoa häc vµ triÓn khai øng dông c«ng nghÖ kü thuËt trong n«ng nghiÖp. Tõ ®ã, x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ, tr­íc hÕt lµ c«ng nghÖ sinh häc t¹o ra c¸c gièng lóa míi thÝch hîp víi tõng vïng vµ cho n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao; c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n lóa g¹o; c«ng nghÖ qu¶n lý chÊt l­îng, qu¶n lý vµ phßng trõ dÞch h¹i tæng hîp. §ång thêi víi viÖc ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ, ChÝnh phñ vµ c¸c cÊp, c¸c ngµnh ë ®Þa ph­¬ng phèi hîp víi c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi ë n«ng th«n ®Ó tæ chøc vµ më réng ho¹t ®éng hÖ thèng khuyÕn n«ng ®Õn tõng céng ®ång, ®¬n vÞ s¶n xuÊt vµ hé n«ng d©n nh­ ch­¬ng tr×nh IBM, Bµn c¸ch lµm, B¹n víi nhµ n«ng... trªn v« tuyÕn. Bªn c¹nh më réng hÖ thèng, vÊn ®Ò bøc thiÕt hiÖn nay lµ lµm thÕ nµo ®Ó ®µo t¹o vµ sö dông ®­îc mét ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng giái vÒ chuyªn m«n, s©u s¸t víi thùc tÕ vµ thùc sù t©m huyÕt, tËn tuþ víi c«ng viÖc cña nhµ n«ng. MÆt kh¸c, ph¶i cã sù phèi hîp ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc khuyÕn n«ng víi c¸c tæ chøc kinh tÕ hîp t¸c vµ hç trî ph¸t triÓn ë n«ng th«n, tõng b­íc x· héi ho¸ c«ng t¸c khuyÕn n«ng, thu hót sù tham gia cña ®«ng ®¶o n«ng d©n vµ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp vµo ho¹t ®éng nµy. 3. 2. 4. 2. T¨ng c­êng ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i cÊp Nhµ n­íc trong xuÊt khÈu g¹o Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ lµ sù ph¸t triÓn c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u c¸c mèi quan hÖ giao l­u quèc tÕ trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn nh­ kinh tÕ, th­¬ng m¹i. Trong bèi c¶nh ®ã, ®ßi hái c¸c quèc gia ph¶i cã c¸c mèi liªn kÕt kinh tÕ, th­¬ng m¹i t­¬ng øng tõ cÊp doanh nghiÖp, quèc gia, khu vùc vµ quèc tÕ th× míi cã thÓ më réng thÞ tr­êng ra khái ph¹m vi quèc gia vµ th©m nhËp ngµy cµng s©u víi quy m« cµng lín vµo ph¹m vi quèc tÕ. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã th× vai trß cña ho¹t ®éng marketing quèc tÕ ngµy cµng chiÕm vÞ trÝ quan träng, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i c¶ ë cÊp ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp. HiÖn nay, bÊt cø quèc gia vµ doanh nghiÖp nµo muèn t¨ng thªm thÞ phÇn cho s¶n phÈm cña m×nh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, ch¾c ch¾n ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ph¶i ®i tr­íc mét b­íc. Víi tÇm quan träng ®ã, nªn ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®ang diÔn ra rÊt m¹nh víi quy m« cµng lín h¬n ë tÊt c¶ c¸c cÊp. Tuy nhiªn, chi phÝ cho ho¹t ®éng nµy cã thÓ rÊt lín. §©y còng lµ vÊn ®Ò khã kh¨n lín nhÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam bëi phÇn lín hä lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, nguån vèn h¹n chÕ, kinh nghiÖm cßn thiÕu...Nh÷ng nguyªn nh©n nµy khiÕn cho ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a ph¸t triÓn, hoÆc nÕu cã còng chØ ë ph¹m vi hÑp vµ quy m« nhá. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, ChÝnh phñ cÇn cã chñ tr­¬ng hç trî c¸c doanh nghiÖp trong c«ng t¸c nµy. Vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· vµ ®ang chó träng vµ t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ë cÊp ChÝnh phñ. Cô thÓ lµ nhiÒu chuyÕn th¨m viÕng cña c¸c l·nh ®¹o cÊp cao ®Òu cã rÊt nhiÒu c¸c doanh nghiÖp ®i cïng, ®ång thêi trong chuyÕn th¨m ®ã hµng lo¹t c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ®­îc ký kÕt, thóc ®Èy quan hÖ bu«n b¸n gi÷a hai n­íc nh­ (nh­ tho¶ thuËn Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam ký víi Côc L­¬ng thùc Indonesia mua 500 ngµn tÊn g¹o tõ 2002-2004). Mét thuËn lîi n÷a lµ ho¹t ®éng ë cÊp chÝnh phñ dÔ dµng thiÕt lËp c¸c mèi liªn hÖ b¹n hµng l©u dµi, æn ®Þnh vµ ch¾c ch¾n, trong khi chóng ta ch­a cã hÖ thèng b¹n hµng truyÒn thèng, æn ®Þnh vÒ nhËp khÈu g¹o th× viÖc t¨ng c­êng ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ë cÊp ChÝnh phñ cµng cÇn ®­îc quan t©m hµng ®Çu, ®ãng gãp mét phÇn quan träng vµo viÖc ®¹t ®­îc môc tiªu kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ®Õn n¨m 2010. 3. 2. 5. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c Ngoµi 4 nhãm gi¶i ph¸p trªn, ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña mÆt hµng g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam hiÖu qu¶ h¬n n÷a, chóng ta ph¶i quan t©m ®óng møc ®Õn nh÷ng gi¶i ph¸p sau: 3.2.5.1 §Èy m¹nh ho¹t ®éng qu¶ng c¸o trong thêi gian tíi Qu¶ng c¸o vèn dÜ lµ c«ng cô c¹nh tranh quan träng ®èi víi doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i, khi c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ xuÊt khÈu cµng trë nªn gay g¾t. VËy trong thêi gian tíi, ®Ó ®Èy m¹nh qu¶ng c¸o, cÇn chó träng tr­íc hÕt mét sè vÊn ®Ò sau: - CÇn qu¸n triÖt h¬n n÷a vai trß vµ t¸c dông cña qu¶ng c¸o ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. §iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ míi, nh­ng cÇn nhÊn m¹nh v× nhiÒu doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam trong thêi gian qua vÉn ch­a ®Çu t­ thÝch ®¸ng ng©n s¸ch cho qu¶ng c¸o t¹i thÞ tr­êng n­íc ngoµi mÆc dï biÕt râ qu¶ng c¸o lµ cÇn thiÕt. - Doanh nghiÖp ViÖt Nam, th«ng qua ®¹i diÖn cña m×nh hay hîp t¸c víi c¸c Th­¬ng vô ViÖt Nam, tiÕp cËn tÝch cùc h¬n víi nh÷ng h·ng qu¶ng c¸o vµ b¸o chÝ cã uy tÝn ë thÞ tr­êng xuÊt khÈu n­íc së t¹i ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng qu¶ng c¸o s¶n phÈm cña m×nh, t¨ng thªm h×nh ¶nh vµ vÞ thÕ cña s¶n phÈm vµ doanh nghiÖp trong ®êi sèng hµng ngµy cña ®«ng ®¶o ng­êi tiªu dïng. Tõ ®ã, chóng ta cã thÓ tËn dông ®­îc c¬ héi ë mäi n¬i, mäi lóc ®Ó ®Èy m¹nh tiªu thô. - CÇn kÕt hîp n¨ng ®éng c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng tõ b¸o chÝ, truyÒn h×nh, ph¸t thanh, lËp c¸c trang Web...®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng qu¶ng c¸o. 2.3.5.2 Chó träng ho¹t ®éng héi trî triÓn l·m th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ c¸c c«ng cô yÓm trî xuÊt khÈu kh¸c Nh­ chóng ta ®· biÕt, ®iÓm m¹nh næi bËt cña héi trî triÓn l·m th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ kh¸ch hµng hiÖn diÖn ®­îc cô thÓ s¶n phÈm, do ®ã, doanh nghiÖp quy tô ®­îc kÞp thêi b¹n hµng vµ cã nhiÒu c¬ héi ký kÕt ®­îc hîp ®ång tiªu thô. ChÝnh v× thÕ, héi trî triÓn l·m th­¬ng m¹i quèc tÕ ë c¸c n­íc nhËp khÈu trë thµnh c«ng cô quan träng trong chÝnh s¸ch yÓm trî Marketing cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu g¹o nãi riªng. Trong thêi gian tíi, c¸c doanh nghiÖp cÇn më réng h¬n quan hÖ trùc tiÕp víi tæ chøc héi trî triÓn l·m ë c¸c n­íc nhËp khÈu ®Ó ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng héi trî triÓn l·m, t×m ®­îc nhiÒu c¬ héi cho viÖc më réng xuÊt khÈu, tiªu thô s¶n phÈm nhanh, nhiÒu vµ hiÖu qu¶. Doanh nghiÖp cÇn n¾m v÷ng ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i héi trî, kÕ ho¹ch, lÞch tr×nh héi trî, lµm tèt b­íc chuÈn bÞ s¶n phÈm tham gia vµ kÕ ho¹ch b¸n hµng hiÖu qu¶. Ngoµi qu¶ng c¸o vµ héi trî triÓn l·m, c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Èy m¹nh kÞp thêi c¸c ho¹t ®éng yÓm trî xuÊt khÈu kh¸c nh­ quan hÖ c«ng chóng, b¸n hµng c¸ nh©n, më c¸c cöa hµng giíi thiÖu s¶n phÈm, lËp c¸c trang Web...nh»m ®Èy m¹nh tiªu thô s¶n phÈm trªn quy m« réng. Trªn ®©y lµ hÖ thèng 5 gi¶i ph¸p chñ yÕu víi 13 gi¶i ph¸p lín cô thÓ. Mét trong nh÷ng ph­¬ng ch©m ®­îc qu¸n xuyÕn cña ®Ò tµi nµy lµ gi¶i ph¸p ®­a ra mang tÝnh ®ång bé vµ, h¬n thÕ n÷a, ph¶i mang tÝnh träng ®iÓm mµ ®Ò tµi cÇn tËp trung gi¶i quyÕt. Do vËy, ®Ò tµi kh«ng cã ý ®Þnh ®­a ra nhiÒu gi¶i ph¸p mét c¸ch dµn tr¶i ®Ó ®éc gi¶ tiÕt kiÖm thêi gian vµ bít mÖt mái. Theo nhËn thøc cã h¹n cña ng­êi viÕt, nh÷ng gi¶i ph¸p trªn lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt trong ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ®Èy m¹nh vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña mÆt hµng g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam nh»m t¹o b­íc ®ét ph¸ vµ t¨ng tèc kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng g¹o trong thêi gian tíi. KÕt luËn Nhu cÇu nhËp khÈu g¹o cña thÞ tr­êng thÕ giíi dï cã nh÷ng nh÷ng biÕn ®éng th¨ng trÇm trong tõng thêi kú, song nh×n chung vÉn cã xu h­íng tiÕp tôc t¨ng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Møc t¨ng tr­ëng cung lóa g¹o ®· b¾t ®Çu cã dÊu hiÖu gi¶m. §ã lµ thuËn lîi ®Ó ViÖt Nam cã thÓ yªn t©m ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o ®Õn n¨m 2010 vµ trong nh÷ng nh÷ng n¨m tiÕp theo. C¸c tiÒm n¨ng, nguån lùc vµ lîi thÕ cña ViÖt Nam trong s¶n xuÊt, xuÊt khÈu g¹o ®· ph¸t huy mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ ®­îc minh chøng râ nhÊt trong suèt 14 n¨m liªn tôc võa qua c¶ vÒ ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc quèc gia lÉn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu – ViÖt Nam trë thµnh mét trong nh÷ng c­êng quèc xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi. Th¾ng lîi nµy c¶ thÕ giíi kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc. Tuy nhiªn, s¶n xuÊt vµ s¶n xuÊt hµng ho¸ lóa g¹o xuÊt khÈu cña ta vÉn c¬ b¶n ph¸t triÓn theo chiÒu réng, n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ n¨ng lùc c¹nh tranh trong xuÊt khÈu cßn thÊp h¬n so víi nhiÒu n­íc xuÊt khÈu kh¸c. Nguyªn nh©n chñ yÕu do nÒn n«ng nghiÖp n­íc ta vÉn trong t×nh tr¹ng s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá lÎ, manh món vµ l¹c hËu. V× vËy, trong thêi gian tíi, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Tãm l¹i, víi xu thÕ ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, t­¬ng quan víi t×nh h×nh thÞ tr­êng vµ c¸c n­íc c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o bªn ngoµi, cã thÓ nhËn ®Þnh chung: ViÖt Nam vÉn lµ mét trong c¸c n­íc cã nhiÒu kh¶ n¨ng, cïng víi Th¸i Lan, thuéc nh÷ng n­íc xuÊt khÈu g¹o lín nhÊt trong vßng 10 n¨m tíi. H­¬ng th¬m lóa g¹o ViÖt Nam vÉn sÏ lan to¶ réng h¬n trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi..../. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Kim Quèc ChÝnh, ViÖn ChiÕn l­îc ph¸t triÓn Bé KH vµ §T– Dù b¸o kh¶ n¨ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam thêi kú 2001 – 2010 – T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 284- Th¸ng 1/2002. 2. Minh §øc – XuÊt khÈu g¹o n¨m 12003: sÏ ®¹t 3,5 triÖu tÊn? – B¸o §Çu t­ ngµy 19/2/2003. 3. TH.S. §inh ThiÖn §øc, Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n – Xu h­íng trong cÇu vµ cung- thÞ tr­êng lóa g¹o ch©u ¸: Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam - T¹p chÝ kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn. 4. DiÖu Hµ - Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam víi mét sè thÞ tr­êng träng ®iÓm – T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè TÕt quý mïi 2003. 5. Thanh Loan - Gi¸ g¹o thÕ giíi sÏ ë møc thÊp trong quý II/2003 – T¹p chÝ ThÞ tr­êng – Gi¸ c¶ sè 3/2003. 6. NguyÔn V¨n Long – Mét sè suy nghÜ vÒ thùc hiÖn chiÕn l­îc xuÊt nhËp khÈu – T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 11/ 2003. 7. Phan SÜ MÉn vµ TS. NguyÔn ViÖt Anh, ViÖn Kinh tÕ häc - §Þnh h­íng vµ tæ chøc ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ - T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 273 – Th¸ng 2/2001. 8. D­¬ng Hoµng Minh – Nh×n l¹i mét n¨m xuÊt khÈu g¹o - T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè Xu©n nh©m ngä 2002. 9. GS. NguyÔn §×nh Nam, Tr­êng §¹i häc kinh tÕ quèc d©n – N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh xuÊt khÈu n«ng s¶n ë n­íc ta – T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn. 10. NguyÔn Duy NghÜa – Lµm g× ®Ó thùc hiÖn môc tiªu xuÊt khÈu 2002 - T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 9/2002. 11. Hång T©m – Gi÷ v÷ng vai trß chñ lùc – ChÊt l­îng g¹o cÇn ®­îc n©ng cao ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng – B¸o §Çu t­ sè 5, ngµy 26/2/2003. 12. Hµ Thanh – Lµm tèt c«ng t¸c ghi nh·n vµ khuyÕch tr­¬ng th­¬ng hiÖu hµng ViÖt Nam lµ mét biÖn ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh - T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 10/2002. 13. NguyÔn ChÝ Thµnh, Tæng Gi¸m ®èc cty Bia Sµi Gßn – Uy tÝn cña th­¬ng hiÖu chÝnh lµ ®iÓm mÊu chèt ®Ó gi÷ v÷ng thÞ phÇn...... T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè TÕt quý mïi 2003. 14. NguyÔn TiÕn Tho¶ - Gi¸ lóa g¹o 7 th¸ng cao v÷ng. Nh÷ng th¸ng cßn l¹i? – T¹p chÝ ThÞ tr­êng - Gi¸ c¶ sè 8- 2002. 15. KS. Lª V¨n Thanh – Dù b¸o thÞ tr­êng hµng n«ng s¶n thÕ giíi ®Õn n¨m 2010 – T¹p chÝ Th­¬ng m¹i, th¸ng 2/2002. 16. Hµ Thuû – B¶o hé nh·n hµng vµ th­¬ng hiÖu - T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 29/2002. 17. Thµnh TrÝ (Theo b¸o chÝ n­íc ngoµi) – C¬ héi cho nhµ xuÊt khÈu – Indonesia sÏ ph¶i t¨ng l­îng g¹o vµ ®­êng nhËp khÈu – B¸o §Çu t­. 18. NguyÔn Xu©n Tr×nh – Gi¸ g¹o sÏ t¨ng nhÑ - T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 25/2002. 19. TS. NguyÔn Trung V·n, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng – Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi – H­íng xuÊt khÈu – NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi – 2001. 20. PGS. TS. NguyÔn Trung V·n, chñ nhiÖm ®Ò tµi – N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng dÖt may xuÊt khÈu ViÖt Nam trong thêi gian tíi – M· sè B2001-40-02. 21. TS. Lª ThÞ Anh V©n, Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n – Gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu mét sè hµng n«ng s¶n ViÖt Nam giai ®o¹n 2002 – 2010 – T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn. 22. Hång Vò – Ch¨m chót cho “phÇn hån” – Doanh nghiÖp ViÖt Nam trong cuéc kiÕm t×m th­¬ng hiÖu- B¸o §Çu t­ - Ngµy 24/1/2003. 10/2002. 23. L­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam t¨ng h¬n 26% so víi cïng kú n¨m 2002 – B¸o §Çu t­ - Ngµy 26/3/2003.