Khóa luận Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nợ nước ngoài của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

n»m trong t×nh tr¹ng b¸o ®éng. §èi víi viÖc tr¶ nî b»ng hµng ho¸ cña ChÝnh phñ ,vÊn ®Ò ph©n bæ h¹n ng¹ch tr¶ nî hoÆc chØ ®Þnh thÇu cho c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay lµ ch­a phï hîp, lµm gi¶m hiÖu qu¶ qu¶n lý nî n­íc ngoµi v× nã kh«ng ®¶m b¶o gi¸ c¹nh tranh trong ho¹t ®éng xuÊt hµng tr¶ nî gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ( ®iÒu cã lîi cho NSNN), ®ång thêi, nhiÒu khi kim ng¹ch tr¶ nî l¹i ®­îc ph©n bæ cho c¸c ®¬n vÞ kh«ng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu, g©y l·ng phÝ nguån lùc, vßng vÌo, tiªu cùc vµ chËm trÔ trong tr¶ nî víi n­íc ngoµi . ViÖc xö lý nî ®èi víi CHLB Nga diÔn ra cßn chËm, thiÕu mét chiÕn l­îc ®µm ph¸n mÒm dÎo, linh ho¹t, ®ång thêi, tÝnh hiÖu qu¶ cña ®µm ph¸n ch­a cao . Thø t­, viÖc gi¶i ng©n cho c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n cßn chËm do sù ph©n ®Þnh chøc n¨ng ch­a râ rµng, thiÕu ®ång bé trong qu¸ tr×nh phèi kÕt hîp gi÷a c¸c c¬ quan cã liªn quan ®Õn viÖc triÓn khai HiÖp ®Þnh vay nî, dÉn ®Õn thñ tôc hµnh chÝnh cßn r­êm rµ. Quy chÕ thñ tôc mua s¾m, rót vèn cña ViÖt Nam ch­a phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña nhµ tµi trî. VÊn ®Ò chuÈn bÞ c¸c tµi liÖu nghiªn cøu kh¶ thi vµ tiÒn kh¶ thi cña c¸c dù ¸n ch­a ®­îc chuÈn bÞ kÞp thêi, lµm kÐo dµi thêi gian thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n. HiÖn nay vÉn cßn t×nh tr¹ng HiÖp ®Þnh ®­îc ký kÕt xong, sau ®ã míi tiÕn hµnh lËp b¸o c¸o kh¶ thi, g©y thiÖt h¹i vÒ tiÒn vèn vµ l·ng phÝ thêi gian ©n h¹n cña kho¶n vay lÉn chi phÝ c¬ héi cña thêi gian ). MÆt kh¸c, c«ng t¸c ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng còng nh­ viÖc bè trÝ nguån vèn ®èi øng trong n­íc ch­a ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi . Thø n¨m, vÒ c¬ cÊu, tæ chøc bé m¸y qu¶n lý nî. Bé m¸y tæ chøc qu¶n lý cßn cång kÒnh, bÊt hîp lý. XÐt vÒ mÆt hiÖu qu¶, viÖc tæ chøc, qu¶n lý, tiÕp nhËn viÖn trî vµ nî n­íc ngoµi lµ ch­a thÝch hîp. Cô thÓ, ch­a cã sù ph©n ®Þnh râ rµng vÒ tr¸ch nhiÖm gi÷a ba c¬ quan chøc n¨ng tham gia qu¶n lý nî ( Bé Tµi chÝnh, NHNN, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ ) trong c¸c vÊn ®Ò nh­ : vai trß, chøc n¨ng, nhiÖm vô, thËm chÝ cßn cã sù trïng l¾p, chång chÐo chøc n¨ng gi÷a c¸c Bé vµ ngay c¶ gi÷a c¸c Vô, Côc trong Bé Tµi chÝnh vµ NHNN, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c«ng viÖc bÞ ph©n t¸n, nhiÒu viÖc bÞ chia c¾t kh«ng hîp lý, g©y chËm trÔ trong gi¶i quyÕt c«ng viÖc, ®ång thêi, l¹i cã nh÷ng néi dung cßn bá ngá, kh«ng kiÓm so¸t ®­îc .HiÖn nay, c¶ ba c¬ quan chñ qu¶n vÒ qu¶n lý nî cïng ®­îc giao nhiÖm vô : chuÈn bÞ kÕ ho¹ch vay nî, ®µm ph¸n vÒ c¸c hiÖp ®Þnh vay nî cña ChÝnh phñ, uû quyÒn cho c¸c NHTM hoÆc tù ®øng ra b¶o l·nh cho c¸c ®¬n vÞ vay vèn, qu¶n lý vµ kiÓm tra viÖc triÓn khai thùc hiÖn cña c¸c dù ¸n, x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. Tuy nhiªn, ë ®©y, ch­a cã c¬ quan chøc n¨ng nµo ®­îc ph©n c«ng ®Ó tæng hîp t×nh h×nh nî n­íc ngoµi cña c¶ n­íc còng nh­ ®Ó ph©n tÝch vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tæng thÓ vÒ qu¶n lý nî n­íc ngoµi . MÆt kh¸c, hÖ th«ng thanh tra, kiÓm so¸t ho¹t ®éng qu¶n lý nî ch­a t­¬ng thÝch do thiÕu th«ng tin ,sè liÖu. NHNN míi chØ thùc hiÖn ®­îc kh©u ®Çu lµ chÊp thuËn cho c¸c doanh nghiÖp ký kÕt hîp ®ång tÝn dông nh­ng ch­a kiÓm so¸t ®­îc viÖc thùc hiÖn hîp ®ång, bao gåm viÖc rót vèn, sö dông vèn vµ thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî, còng nh­ ch­a n¾m ®­îc ®Çy ®ñ nhu cÇu vay cña c¸c doanh nghiÖp . HiÖn nay, vÊn ®Ò thiÕu th«ng tin vÒ nî n­íc ngoµi lµ thùc tÕ chung ë ViÖt Nam. B¾t ®Çu tõ n¨m 1995, Vô Tµi chÝnh §èi ngo¹i, Bé Tµi chÝnh triÓn khai phÇn mÒm DMFAS, Vô Quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ,Bé KÕ ho¹ch §Çu t­ còng ®ang tiÕn hµnh triÓn khai hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý viÖn trî ( AMIS), NHNN còng ®ang thùc hiÖn sö dông phÇn mÒm DMFAS vµo cuèi n¨m 1999. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã lµ ch­a ®ñ v× hiÖn vÉn cßn tån t¹i mét thùc tÕ lµ viÖc trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c Bé vÉn cßn mang tÝnh h×nh thøc, vÊn ®Ò thiÕu th«ng tin hay th«ng tin ®­îc cung cÊp kh«ng ®ñ cho viÖc triÓn khai thùc hiÖn ph©n tÝch ë møc ®é tæng hîp ®Ó tõ ®ã cã thÓ chØ râ nh÷ng t¸c ®éng kh¸c nhau cña qu¶n lý nî lªn c¸n c©n thanh to¸n vµ ng©n s¸ch lµ ®¸ng b¸o ®éng. Bªn c¹nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c NHTM ch­a thùc hiÖn nghiªm tóc chÕ ®é b¸o c¸o. Mét sè ng©n hµng vµ doanh nghiÖp thùc hiÖn viÖc b¸o c¸o t×nh h×nh vay, tr¶ nî n­íc ngoµi, ®¨ng ký vay n­íc ngoµi kh«ng ®óng theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ thêi h¹n, néi dung còng nh­ chÊt l­îng b¸o c¸o nh­ng hiÖn nay ch­a cã quy chÕ xö ph¹t nãi chung vµ xö ph¹t hµnh chÝnh nãi riªng ®èi víi ho¹t ®éng nµy . Thø s¸u, vÒ hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý nî. MÆc dï ®· x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy vÒ qu¶n lý nî n­íc ngoµi nh­ng hiÖn vÉn ch­a ®­îc hoµn tÊt, cßn nhiÒu v¨n b¶n quy ®Þnh chång chÐo, m©u thuÉn nhau, thªm vµo ®ã, c¸c v¨n b¶n nµy còng cßn nhiÒu ®iÒu ch­a phï hîp vµ thiÕu tÝnh kh¶ thi, ®ßi hái ph¶i kÞp thêi nghiªn cøu ®Ó chØnh söa, cô thÓ nh­ sau : - NghÞ ®Þnh 90/N§-CP vµ Q uy chÕ ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh nµy míi chñ yÕu ®­îc ®Ò cËp ®Õn ho¹t ®éng qu¶n lý vay n­íc ngoµi, trong khi ®ã, c¸c quy ®Þnh vÒ tr¶ nî n­íc ngoµi ch­a ®­îc ®Ò cËp cô thÓ, ®óng møc vµ râ rµng, g©y khã kh¨n cho hÖ thèng NHTM trong qu¸ tr×nh gi¸m s¸t, qu¶n lý viÖc chuyÓn tiÒn tr¶ nî n­íc ngoµi cña doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, t¹i kho¶n 3, ®iÒu 2 cña Quy chÕ nµy quy ®Þnh : NHNN chñ tr×, phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh vµ Bé KÕ ho¹ch §Çu t­ tiÕn hµnh x©y dùng kÕ ho¹ch tæng h¹n møc vay th­¬ng m¹i hµng n¨m cña doanh nghiÖp lµ ch­a hîp lý, v« h×nh chung ®· t¹o ra sù trïng lÆp, chång chÐo trong qu¶n lý. Mét vÊn ®Ò kh¸c khi nghiªn cøu NghÞ ®Þnh 90/ CP ®ã lµ hiÖn nay, c¬ chÕ qu¶n lý vay th­¬ng m¹i ng¾n h¹n ®­îc thÓ hiÖn trong Quy chÕ ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh nµy lµ ch­a ®ång bé, thiÕu tÝnh kh¶ thi vµ kÐm hiÖu lùc . V× nh÷ng vÊn ®Ò kh«ng phï hîp nªu trªn cña NghÞ ®Þnh 90/CP nªn viÖc h­íng dÉn NghÞ ®Þnh nµy gÆp nhiÒu khã kh¨n. Thø nhÊt, víi quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn vay n­íc ngoµi ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp trong Th«ng t­ 03/1999-TT- NHNN, NHNN kh«ng thÓ n¾m ®­îc chÝnh x¸c vµ kÞp thêi t×nh h×nh nî ng¾n h¹n cña ViÖt Nam. Thªm vµo ®ã, v× môc tiªu lîi nhuËn trong kinh doanh, nhiÒu ng©n hµng ®· cè t×nh lµm tr¸i c¸c quy tr×nh nghiÖp vô kinh doanh trong b¶o l·nh L/C tr¶ chËm ng¾n h¹n, ®ång thêi, víi quy ®Þnh cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc sö dông tèi ®a 25% nguån vèn huy ®éng ng¾n h¹n ®Ó cho vay trung dµi h¹n, do vËy, sÏ rÊt khã kh¨n trong viÖc gi¸m s¸t qu¸ tr×nh sö dông nî n­íc ngoµi ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp cã ®óng víi c¸c quy ®Þnh vÒ môc ®Ých vay ng¾n h¹n n­íc ngoµi hay kh«ng. KÕt qu¶ lµ, nÕu kh«ng cã nh÷ng chÊn chØnh kÞp thêi, th× nguy c¬ bïng ph¸t mét cuéc khñng ho¶ng míi vÒ nî ng¾n h¹n nh­ tr­êng hîp cña Th¸i Lan n¨m 1997 sÏ thùc sù trë thµnh vÊn ®Ò hoµn toµn cã thËt ë ViÖt Nam. Thø hai, Quy chÕ lËp vµ sö dông, qu¶n lý Quü tÝch luü tr¶ nî n­íc ngoµi cña Bé Tµi chÝnh ®­îc so¹n th¶o kh¸ c«ng phu song l¹i ch­a quy ®Þnh viÖc lËp quü nµy ë doanh nghiÖp vay vèn n­íc ngoµi do Nhµ n­íc b¶o l·nh hay t¹i c¸c doanh nghiÖp ®­îc vay l¹i. Do vËy, quü tÝch luü tr¶ nî n­íc ngoµi sÏ trë nªn v« nghÜa khi doanh nghiÖp kh«ng tr¶ ®­îc nî. Thø ba, c¸c QuyÕt ®Þnh 203/1999 – Q§/NH17 vµ Quy chÕ më L/C sè 207 cña Thèng ®èc NHNN víi néi dung quy ®Þnh kh¸ chÆt chÏ vÒ ®iÒu kiÖn doanh nghiÖp ®­îc cÊp b¶o l·nh, còng nh­ chÕ tµi ¸p dông ®èi víi ng©n hµng cã nî qu¸ h¹n trong lÜnh vùc b¶o l·nh, ®iÒu nµy, xÐt trªn ph­¬ng diÖn lý thuyÕt lµ hÕt søc cÇn thiÕt song xuÊt ph¸t tõ ®Æc thï ho¹t ®éng cña c¸c NHTM, víi mét m¹ng l­íi chi nh¸nh réng kh¾p, cïng mét khèi l­îng kh¸ch hµng cã tiÒm lùc tµi chÝnh hïng m¹nh nh­ Petrolimex, vµ b¶n chÊt ®Æc thï c¶u c¸c L/C nhËp x¨ng dÇu lµ c¸c L/C tr¶ ngay th× nh÷ng quy ®Þnh nh­ trªn lµ ®iÒu bÊt hîp lý, g©y khã kh¨n vµ lµm tæn h¹i ®Õn lîi nhuËn kinh doanh kh«ng chØ cña c¸c NHTM mµ cßn ¶nh h­ëng c¶ tíi c¸c kh¸ch hµng cña ng©n hµng. TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp nµy, chóng võa lµ h¹n chÕ song ®ång thêi còng chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c h¹n chÕ kh¸c. §ã lµ viÕc c¸c ng©n hµng kh«ng thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p an toµn khi ®øng ra b¶o l·nh c¸c kho¶n vay ( b¶o l·nh cho mét kh¸ch hµng v­ît qu¸ 10% vèn tù cã, kh«ng lËp quü b¶o l·nh theo h­íng dÉn cña NHNN, hoÆc nÕu cã th× chØ lµ h×nh thøc ); thùc hiÖn b¶o l·nh vµ tr¶ nî n­íc ngoµi cho c¶ nh÷ng kho¶n vay ch­a cã x¸c nhËn cña NHNN vÒ viÖc ®¨ng ký kho¶n vay trung, dµi h¹n, ch­a lµm ®óng tr¸ch nhiÖm lµ kh©u kiÓm tra cuèi cïng vÒ tÝnh kh¶ thi cña c¸c dù ¸n trong viÖc vay, tr¶ nî n­íc ngoµi vµ c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn cña doanh nghiÖp, nhÊt lµ nh÷ng kho¶n vay cña doanh nghiÖp cã chØ ®Þnh cña ChÝnh phñ Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ nªu trªn lµ : Mét lµ, hÖ qu¶ do c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ quan liªu, bao cÊp, c¬ chÕ xin-cho hiÖn vËt tr­íc ®©y ®Ó l¹i . Hai lµ, ch­a cã mét chiÕn l­îc toµn diÖn vÒ qu¶n lý nî n­íc ngoµi. §©y lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n nhÊt. HiÖn nay, c¸c chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc vÒ nî n­íc ngoµi kh«ng nh÷ng kh«ng ®­îc x©y dùng chi tiÕt vµ cã hÖ thèng mµ tr¸i l¹i, thêi gian ®Ó hoµn tÊt qu¸ tr×nh so¹n th¶o c¸c v¨n b¶n nµy diÔn ra qu¸ l©u tíi møc khi ®­îc triÓn khai th× nh÷ng chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc ®ã ®· trë nªn l¹c hËu, kh«ng cßn phï hîp víi thùc tÕ ViÖt Nam Ba lµ, hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ qu¶n lý nî ch­a ®Çy ®ñ nh­ng l¹i cã nhiÒu néi dung chång chÐo vµ cã nh÷ng ®iÓm kh«ng phï hîp. NhiÒu v¨n b¶n d­íi luËt kh«ng thèng nhÊt víi luËt, thËm chÝ cßn tr¸i víi luËt . Bèn lµ, mét sè Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng ch­a nhËn thøc ®óng møc vÒ vÞ trÝ, vai trß cña c«ng t¸c qu¶n lý nî n­íc ngoµi nãi chung vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý nî nãi riªng. V× vËy, viÖc qu¸n triÖt vµ thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc, cña ChÝnh phñ vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cña Thèng ®èc NHNN ch­a tèt. N¨m lµ, bé m¸y tæ chøc, qu¶n lý cßn cång kÒnh, bÊt hîp lý. Nãi c¸ch kh¸c, hiÖn vÉn ch­a cã mét m« h×nh qu¶n lý phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ ViÖt Nam . S¸u lµ, thiÕu sù phèi hîp, trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c Bé ngµnh; ch­a cã mét c¬ quan thèng nhÊt ®øng ra qu¶n lý nî còng nh­ ch­a thèng kª, cËp nhËt vµ xö lý sè liÖu ë møc cã thÓ dïng ®­îc B¶y lµ, ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý cßn thiÕu c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ kinh tÕ, thiÕu c¸c kü n¨ng vÒ x©y dùng chÝnh s¸ch, ®µm ph¸n, ®¸nh gi¸, thÈm ®Þnh ,qu¶n lý dù ¸n, thu thËp vµ xö lý d÷ liÖu. C¸n bé cã tr×nh ®é ngo¹i ng÷ ch­a cao. Tãm l¹i, trong giai ®o¹n hiÖn nay ( tÝnh tõ n¨m 1993), ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu tiÕn bé trong c«ng t¸c qu¶n lý nî n­íc ngoµi. Nî ®· ®­îc qu¶n lý t­¬ng ®èi hiÖu qu¶, thÓ hiÖn qua c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ qu¶n lý ë møc võa ph¶i, nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®­îc trong viÖc xö lý nî cò nh­ tr¶ nî IMF, xö lý nî ChÝnh phñ qua CLB Paris, vµ nî th­¬ng m¹i qua CLB London, xö lý nî víi c¸c n­íc §«ng ¢u, ®Æc biÖt lµ nh÷ng kÕt qu¶ trong qu¶n lý c¸c kho¶n nî míi . LÇn ®Çu tiªn ChÝnh phñ ban hµnh Quy chÕ vÒ qu¶n lý Ngo¹i hèi, söa ®æi vµ ban hµnh míi quy chÕ vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi .Tuy nhiªn, nh÷ng h¹n chÕ vµ khã kh¨n c¶ vÒ mÆt c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, m« h×nh, bé m¸y vµ con ng­êi qu¶n lý ®· vµ ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc, nÕu kh«ng ®­îc xö lý kÞp thêi, cã thÓ g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng ®Õn qu¸ tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay cu¶ ®Êt n­íc. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã ngay nh÷ng gi¶i ph¸p cÇn thiÕt vµ kh¶ thi nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nî n­íc ngoµi cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi . Ch­¬ng III gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý nî n­íc ngoµi cña ViÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay . -------------------------------- I .KÕ ho¹ch vay vèn n­íc ngoµi cña ViÖt Nam trong 10 n¨m tõ n¨m 2000 ~2010. Nh­ chóng ta ®· biÕt, ViÖt Nam lµ mét ®Êt n­íc ®ang ph¸t triÓn, n¨ng lùc tÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam kh«ng nhiÒu, song ®Ó duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng cao nh­ hiÖn nay ®ßi hái ph¶i cã ®­îc khèi l­îng vèn t­¬ng ®«Ý lín, phôc vô cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, víi quy m« ngµy cµng t¨ng theo thêi gian. Muèn vËy, kh«ng cã con ®­êng nµo kh¸c h¬n lµ phaØ sö dông nî n­íc ngoµi nh­ mét vò khÝ s¾c bÐn. §ång thêi, nÕu nî n­íc ngoµi ®­îc qu¶n lý mét c¸ch hîp lý, hiÖu qu¶ sÏ ®em l¹i nh÷ng t¸c ®éng to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta . B¶ng 19- HÖ sè ICOR, ®Çu t­ vµ tiÕt kiÖm trong n­íc cña ViÖt Nam ChØ tiªu 1995 1996 1997 1998 1999 TiÕt kiÖm (% so víi GDP) 27.3 27.9 27.6 23.6 21.0 §Çu t­ (% so víi GDP ) 17.0 16.7 20.1 17 18 ICOR ( lÇn ) 3.1 3.1 3.8 4.6 5.4 (Nguån : Tæng côc Thèng kª ) MÆt kh¸c quan s¸t diÔn biÕn tèc ®é t¨ng tr­ëng cña hÖ sè ICOR ,tû lÖ tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ trong n­íc nh­ b¶ng trªn, chóng ta cã thÓ nhËn thÊy, trong vµi n¨m trá l¹i ®©y hÖ sè ICOR cã xu h­íng t¨ng nhanh, nghÜa lµ ,®Ó t¨ng 1% GDP ®ßi hái l­îng vèn ngµy mét lín, trong khi ®ã tØ lÖ TiÕt kiÖm/ GDP cña n­íc ta cã xu h­íng t¨ng chËm, kho¶ng c¸ch gi÷a ®Çu t­ vµ tiÕt kiÖm trong n­íc ®­îc thu hÑp dÇn song kh«ng ®¸ng kÓ. Thùc tÕ Êy chøng tá nhu cÇu sö dông nî n­íc ngoµi trong giai ®o¹n ®Çu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam lµ kh¸ lín. Thªm vµo ®ã, ViÖt Nam ®· vµ ®ang b­íc sang chÆng ®­êng ®æi míi tiÕp theo víi ph¹m vi s©u réng h¬n, nhiÒu khã kh¨n h¬n. §Ó ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ b×nh qu©n 5.5-6%/ n¨m, trong ®iÒu kiÖn tØ lÖ TiÕt kiÖm / GDP chØ ®¹t kho¶ng 22% vµ hÖ sè ICOR ë møc 4,5 th× hµng n¨m, b×nh qu©n nhu cÇu vèn n­íc ngoµi cung cÊp cho nÒn kinh tÕ ph¶i ë møc : 3-5% GDP. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, nhu cÇu hµng n¨m vÒ vèn n­íc ngoµi (trong ®ã cã nî n­íc ngoµi )trong giai ®o¹n tíi sÏ vµo kho¶ng 1239-2065 triÖu USD. Nãi c¸ch kh¸c, trong nh÷ng n¨m tiÕp theo cña thÕ kû 21, nhu cÇu sö dông nî n­íc ngoµi ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam lµ thùc tÕ kh«ng thÓ phñ nhËn. V× vËy, ngay tõ b©y giê, cÇn ph¶i cã chiÕn l­îc còng nh­ nh÷ng gi¶i ph¸p t­¬ng thÝch ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nî n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. ChØ cã nh­ vËy míi gãp phÇn gióp cho ViÖt Nam tr¸nh lÆp l¹i nh÷ng vÕt xe ®æ cña c¸c n­íc ®i tr­íc trong vÊn ®Ò sö dông nî n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Chóng ta cÇn coi qu¶n lý nî lµ mét qu¸ tr×nh tuÇn hoµn khÐp kÝn, gåm ba kh©u : qu¶n lý tiÒn vay, qu¶n lý sö dông, qu¶n lý tr¶ nî. Suy cho ®Õn cïng, vèn vay n­íc ngoµi lµ mét dßng ch¶y l­u th«ng, nÕu kh«ng bÞ ¸ch t¾c ë cuèi dßng ( tøc kh©u sö dông ) th× mäi nguån vèn sÏ å ¹t ch¶y vµo; ng­îc l¹i, mét khi ®Çu ra bÞ ¾c t¸ch ( sö dông nguån vèn vay kÐm hiÖu qu¶ ) th× dßng ch¶y sÏ bÞ ng­ng trÖ, ø ®äng. Do ®ã ®iÒu quan träng ë ®©y lµ ph¶i x©y dùng ®­îc mét kÕ ho¹ch vay hîp lý. ChØ cã nh­ vËy, míi t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc sö dông ®­îc hiÖu qu¶. Víi ý nghÜa Êy, chóng ta cÇn tiÕn hµnh x©y dùng mét kÕ ho¹ch vay nî tõ nay ®Õn n¨m 2010. Theo ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña Tæ chøc nghiªn cøu chiÕn l­îc tµi chÝnh, Bé Tµi chÝnh trong dù th¶o lÇn thø 6 chiÕn l­îc tµi chÝnh tiÒn tÖ ViÖt Nam 2001-2010, kinh tÕ ViÖt Nam trong giai ®o¹n 2001-2005 sÏ t¨ng tr­ëng thÊp h¬n giai ®o¹n 2006-2010. Cã ba lý do c¬ b¶n cho phÐp ®i ®Õn kÕt luËn nµy. Thø nhÊt, xÐt theo chu kú kinh tÕ th× giai ®o¹n 2001-2005 lµ qu¸ tr×nh b¾t ®Çu cña mét chu kú ph¸t triÓn kinh tÕ míi, sau giai ®o¹n suy gi¶m tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ 1998-2000, vµ ®Ønh cao cña chu kú t¨ng tr­ëng míi chÝnh lµ giai ®o¹n 2006-2010. Thø hai, hiÖn nay c¸c chÝnh s¸ch cña lµn sãng c¶i c¸ch lÇn thø hai ®ang ®­îc nghiªn cøu ¸p dông tõng b­íc trong giai ®o¹n 2001-2003. Do c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ dµi h¹n cã ®é trÔ nªn giai ®o¹n 2001-2005 sÏ ph¸t triÒn chËm vµ t¹o ®µ cho giai ®o¹n 2006-2010 ph¸t triÓn nhanh. Thø ba, sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¶ giai ®o¹n th­êng phô thuéc vµo kÕt qu¶ ®Çu t­ cña giai ®o¹n tr­íc. Giai ®o¹n 1996-2000 cÝ quy m« ®Çu t­ thÊp, kh«ng t¹o ®µ cho t¨ng tr­ëng nhanh ë giai ®o¹n 2001-2005. Ng­îc l¹i, chÝnh s¸ch cëi më trong ®Çu t­ hiÖn nay vµ mét sè n¨m tiÕp theo sÏ thu hót m¹nh vèn ®Çu t­, t¹o ra ®éng lùc m¹nh h¬n cho kinh tÕ ph¸t triÓn ë giai ®o¹n 2006-2010. Trªn c¬ së nh÷ng ph©n tÝch trªn, c¸c t¸c gi¶ ®· ®­a ra dù b¸o : kinh tÕ ViÖt Nam sÏ t¨ng tr­ëng b×nh qu©n h¬n 7%/ n¨m cho c¶ thêi kú 2000-2010; tèc ®é t¨ng tæng ®Çu t­ x· héi ®¹t trung b×nh kho¶ng 20%/n¨m trong giai ®o¹n 2001-2005 vµ kho¶ng 22%/n¨m cho giai ®o¹n 2006-2010; tû lÖ tiÕt kiÖm trong n­íc t¨ng trung b×nh kho¶ng 10%/ n¨m. §iÒu nµy cã nghÜa lµ, tû lÖ tiÕt kiÖm trong n­íc sÏ ®¹t trung b×nh kho¶ng 22% so víi GDP ( tÝnh chung cho c¶ thêi kú 2000-2010), tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ giai ®o¹n 2000-2005 kho¶ng 5.5-6%/n¨m, ®¹t 9-10%/n¨m cho giai ®o¹n sau. VÒ vÊn ®Ò nµy, chóng ta ®ång ý víi nhãm nghiªn cøu chiÕn l­îc tµi chÝnh ë kÕt qu¶ dù ®o¸n cho Tû lÖ tiÕt kiÖm trong n­íc/GDP. §èi víi dù ®o¸n vÒ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy, c¸c con sè ®­a ra lµ h¬i cao nÕu xem xÐt trong t­¬ng quan kinh nghiÖm ph¸t triÓn trong qu¸ khø v¬Ý néi lùc cña nÒn kinh tÕ n­íc ta còng nh­ triÓn väng ph¸t triÓn cña c¸c n­íc trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ nÒn kinh tÕ Trung Quèc. V× vËy, ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch vay n­íc ngoµi ®Õn n¨m 2010, chóng t«i gi¶ ®Þnh r»ng hµng n¨m, kh¶ n¨ng hÊp thô vèn vay n­íc ngoµi cña ViÖt Nam lµ 50%; tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ chØ ë møc 5.5-6%/ n¨m; tû lÖ tiÕt kiÖm trong n­íc ®¹t 22% so víi GDP; hÖ s« ICOR lµ 4.5; tû lÖ nî n­íc ngoµi trong tæng vèn n­íc ngoµi cung cÊp cho nÒn kinh tÕ <50%. Khi ®ã, ®Ó ®¶m b¶o møc gia t¨ng nî n»m trong giíi h¹n cho phÐp vµ cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc, khèi l­îng vay n­íc ngoµi hµng n¨m cña ViÖt Nam ®­îc tÝnh to¸n trong b¶ng sau : B¶ng 20- KÕ ho¹ch vay n­íc ngoµi cña ViÖt Nam ( 2000-2010) §¬n vÞ : triÖu USD N¨m 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Khèi l­îng 737 781 828 877 930 986 1045 1108 1174 1245 1319 Nh­ vËy, theo kÕ ho¹ch trªn, sè vèn thiÕu hôt cßn l¹i cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ sÏ ®­îc huy ®éng tõ nguån vèn FDI. §©y lµ mét nhiÖm vô hÕt søc nÆng nÒ song ®Æc biÖt cÇn thiÕt ®èi víi ViÖt Nam trong chiÕn l­îc vay n­íc ngoµi, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nî. Bëi lÏ, mét xu h­íng chung cã tÝnh quy luËt ®­îc rót ra tõ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña nhiÒu n­íc lµ trong nh÷ng giai ®o¹n sau cña sù ph¸t triÓn, vèn FDI sÏ t¨ng dÇn vµ thÕ chç cho vèn vay tõ n­íc ngoµi. §iÒu nµy ®¶m b¶o cho quèc gia vay nî kh«ng chØ tiÕp tôc duy tr× ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ tèi ­u cña c«ng cuéc ph¸t triÓn mµ cßn tr¸nh xa ®­îc nguy c¬ ngµy cµng r¬i vµo vßng xo¸y nî nÇn chång chÊt . II. C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nî n­íc ngoµi cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Nhãm gi¶i ph¸p ®èi víi nî n­íc ngoµi cña ChÝnh Phñ. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p cÇn thiÕt tr­íc m¾t ®Ó gi¶m bít g¸nh nÆng nî quèc gia, qua ®ã, c¶i thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nî lµ thùc hiÖn ph©n lo¹i c¸c kho¶n nî cña ChÝnh phñ, trªn c¬ së ®ã, tiÕn hµnh xö lý sao cho linh ho¹t vµ phï hîp, ®¶m b¶o tèi ­u ho¸ lîi Ých quèc gia, ®ång thêi ®­îc chñ nî chÊp nhËn. Víi c¸c kho¶n nî nh­ hiÖn nay cña ChÝnh phñ, cã thÓ chia thµnh 4 nhãm : c¸c kho¶n nî cña c¸c n­íc thuéc §«ng ¢u vµ CHLB Nga, nî cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· xö lý qua CLB Paris, nî cña c¸c n­íc Trung §«ng, Ên §é vµ c¸c kho¶n nî míi . Gi¶i ph¸p ®èi víi c¸c kho¶n nî cña CHLB Nga . HiÖn nay khèi l­îng nî qu¸ h¹n cßn l¹i trong tæng d­ nî cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ nî víi CHLB Nga. Tuy nhiªn, c¸c kho¶n nî nµy hÇu hÕt ®­îc ®o b»ng ®ång RCN víi nhiÒu yÕu tè ®Æc thï, phøc t¹p nªn kh©u ®Çu tiªn cÇn gi¶i quyÕt lµ ®¹t tíi sù thèng nhÊt vÒ nguyªn t¾c thanh to¸n mµ ë ®©y, chñ yÕu lµ viÖc x¸c ®Þnh tû gi¸ thanh to¸n. Ph­¬ng ¸n ®­îc ®Æt ra lµ nªn kiªn tr× theo ®uæi môc ®Ých ®µm ph¸n nh»m ®¹t ®­îc tû gi¸ quy ®æi 1 USD = 5.5 RCN song còng nªn linh ho¹t vµ mÒm dÎo cho t­¬ng thÝch víi thùc tÕ ®µm ph¸n. §ång thêi, tuú theo tÝnh chÊt vµ c¬ cÊu nî, cã thÓ ®Ò nghÞ víi CHLB Nga xo¸ nî toµn bé c¸c kho¶n vay mang tÝnh chÊt nhËp hµng cho quèc phßng, néi vô; vay b»ng hµng ho¸ hay ®Ó nhËp siªu theo tho¶ thuËn ®iÒu chuyÓn gi÷a c¸c n­íc thuéc khèi SEV tr­íc ®©y, mét phÇn vay thiÕt bÞ toµn bé. Bëi lÏ, c¸c kho¶n vay nµy ®Òu lµ nh÷ng kho¶n vay cã tÝnh chÊt b¾t buéc, nh»m môc ®Ých chÝnh trÞ chø kh«ng ph¶i cho môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ cho ViÖt Nam, c¸c kho¶n vay nµy kh«ng chØ nh»m môc ®Ých gióp ®ì, hç trî ViÖt Nam mµ cao h¬n, ®ã lµ gãp phÇn gióp n­íc ta x©y dùng ®Ó trë thµnh “thµnh tr×” trong khèi XHCN ë §«ng Nam ¸ - mét cöa ngâ chiÕn l­îc quan träng c¶ vÒ ®Þa h×nh kinh tÕ lÉn chÝnh trÞ. ChÝnh v× vËy mµ ViÖt Nam hoµn toµn cã thÓ ®Ò nghÞ CHLB Nga chÊp nhËn xo¸ phÇn lín c¸c kho¶n nî cã nguån gèc nhËp hµng cho quèc phßng, néi vô, vay b»ng hµng hãa hay ®Ó nhËp siªu theo tho¶ thuËn ®iÒu chuyÓn gi÷a c¸c n­íc trong khèi SEV . NÕu ph­¬ng ¸n nµy kh«ng ®­îc chÊp thuËn th× cã thÓ ®Ò nghÞ CHLB Nga xö lý nî theo c¸c ®iÒu kiÖn cña CLB Paris, qua c¸c h×nh thøc sau : Nî th­¬ng m¹i lµ c¸c kho¶n vay b»ng hµng ho¸, vay ®Ó nhËp siªu, vay t¸i tµi trî. Nî ODA lµ nh÷ng kho¶n nî c¸c c«ng tr×nh vay nhËp thiÕt bÞ toµn bé, nî c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c. Nî vay nhËp hµng cho quèc phßng, néi vô. Trong ph­¬ng ¸n nµy, vÉn cã thÓ th­¬ng l­îng ®Ò nghÞ xo¸ nî phÇn vay ®Ó nhËp hµng cho quèc phßng, néi vô ,cßn nî ODA vµ nî th­¬ng m¹i th× ®µm ph¸n xö lý theo ®iÒu kiÖn, nguyªn t¾c cña CLB Paris. §ång thêi, tiÕp tôc ®µm ph¸n ®Ó thùc hiÖn tr¶ nî b»ng hµng ho¸. Ngoµi ra, nªn th­¬ng l­îng chuyÓn mét phÇn nî thµnh cæ phÇn trong c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu, x©y dùng c¸c liªn doanh s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng n«ng s¶n chÊt l­îng cao ®Ó xuÊt khÈu, còng nh­ trong c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn khai th¸c dÇu khÝ, c«ng nghiÖp ho¸ dÇu. Víi ph­¬ng ¸n gi¶i quyÕt nµy, ViÖt Nam kh«ng chØ hy väng gi¶m t¶i ®­îc g¸nh nÆng vÒ nî ,n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ qu¶n lý nî n­íc ngoµi mµ cßn tËn dông ®­îc nh÷ng thµnh tùu khoa häc tiÕn tiÕn, hiÖn ®¹i cña CHLB Nga trong lÜnh vùc dÇu khÝ, gãp phÇn c¶i thiÖn n¨ng lùc vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ còng nh­ tr×nh ®é cña c¸n bé trong mét ngµnh c«ng nghiÖp cßn non trÎ song høa hÑn nhiÒu tiÒm n¨ng nh­ c«ng nghiÖp ho¸ dÇu; ®ång thêi, qua ®ã còng gãp phÇn thùc hiÖn hiÖu qu¶ chiÕn l­îc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ mµ n­íc ta ®ang tiÕn hµnh . 1.2. Gi¶i ph¸p ®èi víi c¸c kho¶n nî cña c¸c n­íc Trung §«ng, ¢n §é . C¸c kho¶n nî cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc Trung §«ng, ¢n §é chiÕm tû träng ®¸ng kÓ trong tæng d­ nî cña n­íc ta, ®Æc biÖt lµ c¸c kho¶n nî ®èi víi Iraq. N¨m 1998, c¸c kho¶n nî nµy chiÕm 6% tæng d­ nî. Do ®ã, víi nh÷ng n­íc nµy nÕu ¸p dông c¸c ®iÒu kiÖn cña CLB Paris th× kh¶ n¨ng tr¶ nî cña n­íc ta lµ kh«ng thÓ kham næi. MÆt kh¸c, trªn thùc tÕ, hiÖn t¹i, ViÖt Nam ®· vµ ®ang tiÕn hµnh tr¶ nî cho c¸c n­íc nãi trªn b»ng hµng ho¸ vµ chuyÓn ®æi mét phÇn thµnh cæ phÇn trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Cho nªn gi¶i quyÕt nî ®èi víi nhãm n­íc nµy, mét mÆt, nªn tiÕp tôc ®µm ph¸n víi tõng n­íc ®Ó ®Ò nghÞ gi¶m nî vµ d·n nî ,mÆt kh¸c, tÝch cùc ®Èy m¹nh viÖc tr¶ nî b»ng hµng ho¸, nhÊt lµ ®Èy m¹nh viÖc chuyÓn nî thµnh cæ phÇn trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ë ViÖt Nam còng nh­ t¹i n­íc cho vay nî, ®Æc biÖt trong c¸c lÜnh vùc : c«ng nghiÖp s¶n xuÊt phÇn mÒm, ch¨n nu«i bß s÷a, liªn doanh khai th¸c dÇu khÝ vµ c«ng nghiÖp ho¸ dÇu, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, gi¸o dôc. Cã thÓ nãi, thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i ph¸p nªu trªn sÏ më ra kªnh tiªu thô míi ®èi víi hµng n«ng s¶n, giµy dÐp, may mÆc cña ViÖt Nam trªn mét thÞ tr­êng xuÊt khÈu míi ®Çy tiÒm n¨ng nh­ khu vùc Trung §«ng; mÆt kh¸c, nã cßn gãp phÇn hiÖn thùc ho¸ chiÕn l­îc xuÊt khÈu vèn c¶ b»ng tiÒn vµ nh©n lùc ra n­íc ngoµi cu¶ n­íc ta. Vµ nh­ vËy, gi¶i ph¸p nµy, ®Õn l­ît nã, sÏ t¹o thªm nhiÒu c¬ héi n©ng cao n¨ng lùc tr¶ nî cho ®Êt n­íc . §èi víi c¸c kho¶n nî cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· xö lý qua CLB Paris, mÆc dï ®· ®¹t ®­îc tho¶ thuËn c¬ cÊu l¹i nî vµo n¨m 1993 song trong nh÷ng n¨m tiÕp theo, n­íc ta vÉn ph¶i bè trÝ c¸c nguån lùc ®Ó tr¶ nî v× chóng ta míi ký HiÖp ®Þnh khung. MÆt kh¸c, xÐt trong t­¬ng quan víi kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ®Êt n­íc nãi chung vµ kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu nãi riªng, viÖc tr¶ nî theo ®óng HiÖp ®Þnh khung lµ rÊt khã kh¨n. V× vËy, cÇn khÈn tr­¬ng thùc hiÖn viÖc ®µm ph¸n song ph­¬ng víi tõng n­íc thµnh viªn trong CLB Paris ®Ó sau khi kÕt thóc ®µm ph¸n, kÕt qu¶ ®µm ph¸n ®a ph­¬ng ë CLB Paris míi cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. 1.3. Gi¶i ph¸p ®èi víi c¸c kho¶n nî míi . §Æc tr­ng c¬ b¶n cña nî ChÝnh phñ ë ViÖt Nam lµ 100% c¸c kho¶n nî cã nguån gèc vay trung, dµi h¹n. H¬n n÷a, ®a phÇn c¸c kho¶n nî lµ tõ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc hay vèn vay cam kÕt cña IMF, WB cho c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Do ®ã, gi¶i ph¸p cho nhãm c¸c kho¶n nî míi cña ChÝnh phñ nªn bao gåm: §èi víi c¸c kho¶n vay ®· ký vµ ®ang thùc hiÖn gi¶i ng©n : * X©y dùng kÕ ho¹ch gi¶i phãng mÆt b»ng mét c¸ch cô thÓ, chi tiÕt vÒ gi¸ c¶, mÆt b»ng ho¹ch di d©n, c¸c ph­¬ng ¸n thùc hiÖn, còng nh­ kÕ ho¹ch triÓn khai c«ng t¸c tuyªn truyÒn, thuyÕt phôc ®èi víi quÇn chóng nh©n d©n, ®¶m b¶o phï hîp víi luËt ph¸p hiÖn hµnh vµ nguyÖn väng cña nh©n d©n, thùc tÕ thÞ tr­êng. Bªn c¹nh ®ã, cÇn phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¬ quan hµnh ph¸p, th­êng xuyªn kiÓm tra, gi¸m s¸t diÔn biÕn thùc tÕ c«ng viÖc ®Ó cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt thÝch øng, kÞp thêi, trong mét sè tr­êng hîp, cã thÓ vµ nªn ¸p dông biÖn ph¸p c­ìng chÕ nh»m gi¶i quyÕt døt ®iÓm vµ ®¶m b¶o ®óng tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng ®· ®Ò ra * Thùc hiÖn ph­¬ng ch©m ­u tiªn ®Çu t­ cho c¸c dù ¸n x©y dùng, c¶i t¹o, n©ng cÊp hay c¶i thiÖn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, n©ng cao n¨ng lùc c«ng nghÖ quèc gia vµ mét sè lÜnh vùc mòi nhän cã t¸c dông t¹o ra c¸c ngµnh x­¬ng sèng cho nÒn kinh tÕ, phôc vô chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ nãi chung vµ chiÕn l­îc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi riªng. §Æc biÖt, khi thùc hiÖn ph­¬ng ch©m nµy cÇn chó ý tíi nh÷ng ngµnh cã kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh thÞ tr­êng thÕ giíi ,®em l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ cao trong xuÊt khÈu hµng ho¸, ®ång thêi ®¶m b¶o ®­îc tÝnh æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. * M¹nh d¹n tæ chøc vay d©n th«ng qua c¸c h×nh thøc : tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc, c«ng tr¸i quèc gia víi l·i suÊt thÝch hîp, thËm chÝ cã thÓ cao h¬n møc l·i suÊt hiÖn t¹i ®Ó cã nhanh nguån vèn ®èi øng trong n­íc . * Trong viÖc c©n ®èi nguån tr¶ nî, ChÝnh phñ nªn cho phÐp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu b»ng ngo¹i tÖ vay d©n, vay c¸c NHTM ®Ó gi¶i quyÕt mét phÇn nguån tr¶ nî khi gÆp nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n trong Quü tÝch luü tr¶ nî n­íc ngoµi . §èi víi c¸c kho¶n vay sÏ ký kÕt trong thêi gian tíi : * X¸c ®Þnh râ danh môc dù ¸n cÇn ­u tiªn ®Çu t­ cña Nhµ n­íc hµng n¨m vµ 5 n¨m ®Ó lµm c¨n cø vËn ®éng vèn vay n­íc ngoµi, ®ßng thêi, chñ ®éng x©y dùng c¸c dù ¸n tr­íc khi kªu gäi tµi trî, tr¸nh t×nh tr¹ng ®Çu t­ dµn tr¶i. * C¸c Bé, ngµnh kü thuËt vµ chuyªn m«n nh­ : Bé chñ qu¶n, Bé Tµi chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, NHNN cÇn tham gia ngay tõ kh©u x©y dùng dù ¸n ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hîp lý cña c¸c cÊu phÇn vµ chi phÝ cña dù ¸n, tr¸nh hiÖn t­îng dù ¸n ®­îc nhµ tµi trî phª duyÖt chØ trªn c¬ së thèng nhÊt gi÷a ®oµn chuyªn gia n­íc ngoµi víi c¸c ®¬n vÞ chñ ®Çu t­, ®­a ChÝnh phñ vµo thÕ bÞ ®éng ph¶i chÊp nhËn nh÷ng dù ¸n cßn chøa ®ùng nhiÒu thµnh phÇn vµ chi phÝ bÊt hîp lý . * TiÕp tôc duy tr× vµ ®Èy m¹nh chiÕn l­îc ­u tiªn sö dông nî n­íc ngoµi ®Çu t­ cho ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c ngµnh mòi nhän cã lîi thÕ vÒ tµi nguyªn, vÞ trÝ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, còng nh­ cã kh¶ n¨ng t¹o ra hµng ho¸ xuÊt khÈu víi gi¸ trÞ kinh tÕ lín, æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng nh­ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö, phÇn mÒm m¸y tÝnh, c«ng nghiÖp ho¸ dÇu …; ®ång thêi, còng nªn chó träng ®Õn c¸c ngµnh s¶n xuÊt h·ng xuÊt khÈu chiÕn l­îc truyÒn thèng nh­ chÕ biÕn n«ng – thuû- h¶i s¶n, may mÆc, da giµy… * §a d¹ng ho¸ vµ khai th¸c triÖt ®Ó c¸c nguån vèn vay tõ n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ nguån vèn ODA qua con ®­êng ChÝnh phñ. Tuy nhiªn, cÇn n©ng cao chÊt l­îng nguån viÖn trî trªn c¬ së t¨ng c­êng c¸c nguån viÖn trî Ýt kÌm theo ®iÒu kiÖn; coi träng vèn dµi h¹n d­íi h×nh thøc ­u ®·i cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh – tiÒn tÖ quèc tÕ, h¹n chÕ vay th­¬ng m¹i l·i suÊt cao, thêi h¹n vay ng¾n… Cô thÓ, t¨ng dÇn vµ tiÕn tíi sö dông chñ yÕu nguån “viÖn trî cho vay th­¬ng m¹i”, xo¸ bá dÇn viÖn trî hµng ho¸ tiªu dïng, t¨ng dÇn tû lÖ viÖn trî ®a ph­¬ng th«ng qua c¸c kªnh ®a ph­¬ng vµ c¸c nguån viÖn trî theo ch­¬ng tr×nh. H­íng dÉn sö dông nguån viÖn trî nµy, mét mÆt, t¨ng c­êng tÝnh hiÖu qu¶ vµ tr¸ch nhiÖm sö dông nguån tµi chÝnh cña phÝa nhËn viÖn trî, gi¶m phÇn lín nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æt ra ë phÝa c¸c nhµ tµi trî, mÆt kh¸c, t¨ng c­êng sö dông viÖn trî vµo môc tiªu ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ . * Thùc hiÖn ®Çy ®ñ chu tr×nh vay nî theo tõng b­íc, b¾t ®Çu tõ kh©u x©y dùng dù ¸n; t×m nguån vay ®¶m b¶o yªu cÇu hîp lý vÒ thêi gian, víi chi phÝ thÊp nhÊt; tiÕp ®Õn, nªn nghiªn cøu cÈn thËn vµ kü l­ìng c¸c ®iÒu kho¶n vÒ vay, tr¶ tr­íc khi ký kÕt hîp ®ång; thùc hiÖn ®µm ph¸n ®Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro kh«ng ®¸ng cã; x¸c ®Þnh râ rµng vÒ vèn ®èi øng ngay tõ khi b¾t ®Çu thùc hiÖn nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi hoÆc nghiªn cøu kh¶ thi; ®ång thêi, khi ®­a vèn vµo sö dông, thùc hiÖn qu¶n lý, theo dâi ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng hoµn tr¶; thùc hiÖn thanh to¸n nî sßng ph»ng theo c¸c ®iÒu kho¶n ®· ký kÕt hoÆc ®µm ph¸n. §Æc biÖt, viÖc vay vèn n­íc ngoµi ph¶i theo chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch tæng h¹n møc hµng n¨m . Tãm l¹i, viÖc gi¶i quyÕt c«ng nî cò, qu¶n lý c¸c kho¶n vay míi sao cho cã hiÖu qu¶ lµ mét c«ng viÖc phøc t¹p, víi khèi l­îng khæng lå. Nã kh«ng chØ lµ nhiÖm vô cña Bé Tµi chÝnh mµ cßn ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp cña c¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m«, c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng cã liªn quan ®Õn quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi riªng vµ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i noÝ chung. V× vËy, ®Ó c¸c gi¶i ph¸p trªn thùc sù ph¸t huy hiÖu qu¶, cÇn cã sù phèi hîp nhÞp nhµng, ®ång bé cña mäi thµnh viªn cã liªn quan . Gi¶i ph¸p ®èi víi nî n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp . Bªn c¹nh m¶ng nî n­íc ngoµi cña ChÝnh phñ th× mét bé phËn kh«ng kÐm phÇn quan träng trong chiÕn l­îc qu¶n lý nî nh»m môc tiªu hiÖu qu¶ lµ c¸c kho¶n nî cña doanh nghiÖp . §èi víi c¸c kho¶n nî cña doanh nghiÖp, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng h¹n chÕ cßn tån t¹i vµ nguyªn nh©n ®­îc ph©n tÝch trong ch­¬ng II, cã thÓ cã nh÷ng gi¶i ph¸p sau: 2.1. Nghiªn cøu, so¹n th¶o vµ ban hµnh Quy chÕ míi vÒ b¶o l·nh vµ t¸i b¶o l·nh cÇn cã nh÷ng quy chÕ míi vÒ b¶o l·nh vµ t¸i b¶o l·nh vay vèn n­íc ngoµi sao cho phï hîp víi nh÷ng thay ®æi trong NghÞ ®Þnh 90/ N§-CP, còng nh­ nh÷ng h¹n chÕ cßn tån t¹i trong Quy chÕ b¶o l·nh vµ t¸i b¶o l·nh vay vèn n­íc ngoµi tr­íc ®©y. Cô thÓ, viÖc so¹n th¶o nªn tiÕn hµnh theo h­íng bá c¸c quy ®Þnh vÒ : møc ký quü tèi thiÓu, c¸c ®iÒu kiÖn ®èi víi nguån ký quü cña ®¬n vÞ xin b¶o l·nh, còng nh­ chÕ tµi ¸p dông ®èi víi NHTM khi tån t¹i mét chi nh¸nh bÊt kú cña ng©n hµng cã nî qu¸ h¹n trong lÜnh vùc nghiÖp vô nµy. Thay thÕ cho c¸c quy ®Þnh nªu trªn cã thÓ lµ “ NHTM sÏ kh«ng thùc hiÖn nghiÖp vô b¶o l·nh L/C nhËp hµng tr¶ chËm nÕu tæng sè nî qu¸ h¹n t¹i tÊt c¶ c¸c chi nh¸nh cña ng©n hµng trong lÜnh vùc nghiÖp vô nµy v­ît qu¸ 10% vèn tù cã cña ng©n hµng”, ®ång thêi, kh¸ch hµng xin b¶o l·nh L/C nhËp hµng tr¶ chËm ph¶i thÕ chÊp b»ng tµi s¶n cña doanh nghiÖp m×nh, gi¸ trÞ L/C ®­îc b¶o l·nh kh«ng ®­îc phÐp v­ît qu¸ 80% gi¸ trÞ tµi s¶n. §èi víi kh¸ch hµng ®Æc biÖt, cã hîp ®ång L/C víi gi¸ trÞ lín, b¶n chÊt cña hîp ®ång lµ L/C tr¶ ngay nh­ tr­êng hîp Petrolimex ë Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, c¸c NHTM ph¶i lµm c«ng v¨n göi Vô Qu¶n lý Ngo¹i hèi, NHNN ViÖt Nam xin ý kiÕn chØ ®¹o gi¶i quyÕt; ®ång thêi, thêi h¹n phóc ®¸p c«ng v¨n nªn quy ®Þnh kh«ng qu¸ 5 ngµy lµm viÖc, tÝnh tõ thêi ®iÓm NHNN nhËn ®­îc c«ng v¨n cña NHTM ®Ó ®¶m b¶o kh«ng g©y tæn thÊt tíi kÕt qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng vµ doanh nghiÖp . 2.2 KhÈn tr­¬ng xóc tiÕn vµ ®Èy m¹nh viÖc nghiªn cøu, so¹n th¶o vµ ban hµnh quy chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng vay th­¬ng m¹i ng¾n h¹n. §ång thêi, cÇn sím t¹o ra nh÷ng ®Þnh chÕ vµ khu«n khæ ph¸p luËt phï hîp cho hÖ thèng c¸c NHTM trong vÊn ®Ò qu¶n lý, gi¸m s¸t vµ kiÓm tra qu¸ tr×nh thùc hiÖn vay, sö dông vµ tr¶ nî n­íc ngoµi ng¾n h¹n nãi riªng vµ nî n­íc ngoµi nãi chung cña doanh nghiÖp ®Ó c¸c ng©n hµng thùc sù ph¸t huy vai trß lµ nh÷ng “vÖ tinh” xung quanh NHNN, trë thµnh “chèt ch¨t” cuèi cïng trong kh©u thÈm ®Þnh tÝnh kh¶ thi cña c¸c dù ¸n trong viÖc vay, tr¶ nî n­íc ngoµi vµ c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn cña doanh nghiÖp. Do ®ã, theo em, Bé chñ qu¶n chØ nªn lµ c¬ quan tham gia ®ãng gãp ý kiÕn vµ t­ vÊn cho doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh lËp dù ¸n vay vèn n­íc ngoµi. PhÇn c«ng viÖc cßn l¹i lµ toµn bé kh©u ®¸nh gi¸ vµ thÈm ®Þnh dù ¸n nªn giao cho NHTM thùc hiÖn, ®ång thêi, tÊt c¶ c¸c phÇn t¸c vô kh¸c nh­ : gi¶i ng©n, qu¶n lý sö dông vµ tr¶ nî còng nªn giao cho NHTM ®¶m nhËn, vµ ph¶i coi ®©y thùc sù lµ nh÷ng m¾t kh©u cña mét quy tr×nh nghiÖp vô tÝn dông b×nh th­êng trong n­íc . 2.3 X©y dùng vµ ban hµnh c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¬ chÕ vay vµ qu¶n lý vay, tr¶ nî n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi mét c¸ch khoa häc ®Ó võa ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh trong m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m«, thu hót ngµy cµng nhiÒu h¬n nguån vèn FDI, ®ång thêi, võa ®¶m b¶o n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nî n­íc ngoµi . 2.4 X©y dùng vµ bæ sung vµo ®iÒu kiÖn vay vèn n­íc ngoµi cña doanh nghiÖp viÖc thµnh lËp quü tÝch luü tr¶ nî n­íc ngoµi theo c¬ chÕ sau : Hµng n¨m tuú theo hîp ®ång tÝn dông cña doanh nghiÖp víi bªn nøoc ngoµi hay víi NHTM thùc hiÖn viÖc cho vay l¹i theo chØ ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh vµ NHNN, doanh nghiÖp b¾t buéc ph¶i trÝch tõ lîi nhuËn cña m×nh mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh vµ göi vµo tµi kho¶n ngo¹i tÖ hoÆc néi tÖ cña doanh nghiÖp më t¹i mét ng©n hµng ®· ®¨ng ký víi NHNN ®Ó h×nh thµnh Quü tÝch luü tr¶ nî cña doanh nghiÖp. Sè tiÒn nµy ph¶i ®¶m b¶o tho¶ m·n hai ®iÒu kiÖn : mét lµ, t¹i thêi ®iÓm b¾t ®Çu thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî, sè tiÒn thu ®­îc tõ quü do qu¸ tr×nh t­ b¶n ho¸ theo l·i kÐp cña ng©n hµng ph¶i lín h¬n sè tiÒn cÇn tr¶ cho phÝa n­íc ngoµi. Hai lµ, sè d­ cßn l¹i cña quü tÝch luü tr¶ nî n­íc ngoµi cña doanh nghiÖp sau mçi lÇn tr¶ nî céng víi sè tiÒn l·i ®­îc trÝch trong thêi kú tiÕp theo còng ph¶i lín h¬n hoÆc b»ng sè tiÒn tr¶ nî cho bªn cho vay. Ngoµi ra, ®Ó ®¶m b¶o cho gi¶i ph¸p nªu trªn ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶, NHNN cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra, gi¸m s¸t viÖc trÝch lËp quü nµy t¹i doanh nghiÖp . §Ó cã thÓ hiÓu râ h¬n vÒ nh÷ng gi¶i ph¸p ®­îc ®Ò cËp ë trªn, chóng ta tham kh¶o mét vÝ dô nh­ sau : Vµo ngµy 1/1/2002, doanh nghiÖp A xin ®¨ng ký mét kho¶n tÝn dông n­íc ngoµi trÞ gi¸ 1 triÖu USD víi l·i suÊt 6%/ n¨m, gi¶i ng©n mét lÇn, thêi gian hoµn tr¶ 10 n¨m, trong ®ã 5 n¨m ©n h¹n ,l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ 6 th¸ng lµ 2.5%( gi¶ ®Þnh c¸c yÕu tè kh¸c nh­ : tû gi¸, m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« lµ æn ®Þnh). Kho¶ng thêi gian kÓ tõ lóc b¾t ®Çu tiÕn hµnh gi¶i ng©n nguån vèn vay n­íc ngoµi ®Õn thêi ®iÓm sinh l·i cña dù ¸n lµ 3 n¨m. ViÖc tr¶ nî gèc vµ l·i ®­îc thùc hiÖn nöa n¨m mét lÇn .Víi kho¶n vay trªn, cã thÓ lËp b¶ng lÞch tr×nh tr¶ nî vµ quü tÝch luü tr¶ nî cho doanh nghiÖp nµy nh­ b¶ng 20,21trang bªn. B¶ng 21 cho thÊy, doanh nghiÖp A ph¶i bá ra mét kho¶n tiÒn t­¬ng ®­¬ng 29300-40000 USD trong nh÷ng n¨m ®Çu tiªn cña dù ¸n ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tr¶ nî l·i 30000 USD / 6 th¸ng / lÇn. Tõ n¨m thø 3, khi dù ¸n ®­îc tµi trî b»ng nguån vèn vay n­íc ngoµi b¾t ®Çu sinh l·i th× sè tiÒn ph¶i trÝch ra theo tõng ®ît nöa n¨m ®Ó lËp Quü tÝch luü tr¶ nî cña doanh nghiÖp t¨ng dÇn vµ víi tèc ®é ngµy cµng lín, sau ®ã, ®Õn mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh cña dù ¸n ( n¨m thø 7), sè tiÒn bæ sung vµo quü cã xu h­íng gi¶m dÇn. §iÒu nµy hoµn toµn phï hîp víi quy luËt lîi tøc biªn gi¶m dÇn ®· ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn chøng minh . Nh÷ng ph©n tÝch ë trªn gîi ý r»ng, ®èi víi doanh nghiÖp, viÖc h¹ch to¸n chi phÝ cña kho¶n vay n­íc ngoµi ph¶i dùa trªn c¬ së l·i suÊt thùc tÕ, tøc lµ møc l·i suÊt bao gåm c¶ chi phÝ bá ra ®Ó tr¶ l·i cho nh÷ng n¨m ®Çu khi dù ¸n ch­a sinh laÜ. §iÒu nµy, ®Õn l­ît nã ®ßi hái NHNN khi xem xÐt chÊp nhËn ®¨ng ký kho¶n vay n­íc ngoµi trung vµ dµi h¹n cÇn thÈm ®Þnh kü tÝnh khoa häc, tÝnh kh¶ thi cña b¶ng theo dâi quü tÝch luü tr¶ nî cña doanh nghiÖp. Cô thÓ, thø nhÊt, viÖc h¹ch to¸n chi phÝ trong dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¶i tÝnh ®Õn c¸c kho¶n tiÒn sÏ bá ra ®Ó tr¶ nî l·i khi dù ¸n ch­a t¹o ra lîi nhuËn. Nãi c¸ch kh¸c, viÖc tÝnh to¸n dßng tiÒn cña dù ¸n ph¶i dùa trªn c¬ së møc l·i suÊt thùc tÕ cña kho¶n vay. Thø hai ,sè tiÒn ®­îc trÝch tõ lîi nhuËn hµng n¨m cña doanh nghiÖp ®Ó thµnh lËp quü tÝch luü tr¶ nî ph¶i tu©n theo quy luËt lîi tøc biªn gi¶m dÇn. Mét khi ph¸t hiÖn thÊy c¸c dßng tiÒn nµy vi ph¹m quy luËt kinh tÕ nªu trªn th× ®iÒu ®ã còng ®ång nghÜa víi t×nh huèng doanh nghiÖp ®· lËp lÞch tr×nh tÝch lòy tr¶ nî hoÆc thiÕu tÝnh kh¶ thi, hoÆc chØ lËp mang tÝnh chiÕu lÖ, h×nh thøc sao cho ®Çy ®ñ bé hå s¬ ®¨ng ký vay n­íc ngoµi theo quy ®Þnh cña NHNN. §çi víi nh÷ng tr­êng hîp nµy, NHNN kh«ng nh÷ng kh«ng chÊp nhËn viÖc viÖc ®¨ng ký mµ tr¸i l¹i cÇn xem xÐt møc ®é vµ b¶n chÊt vi ph¹m ®Ó ®­a ra c¸c biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp. Ch¼ng h¹n, nÕu do n¨ng lùc yÕu kÐm cña doanh nghiÖp th× NHNN nªn h­íng d©n, t­ vÊn cho doanh nghiÖp ®Ó t×m c¸ch th¸o gì gi¶i quyÕt. Trong tr­êng hîp cè t×nh vi ph¹m vµ ®©y lµ lçi cã tÝnh chÊt t¸i ph¹m nhiÒu lÇn th× cÇn cã c¸c h×nh thøc hµnh chÝnh nghiªm kh¾c . Tuy nhiªn, trong dµi h¹n, ®iÒu quan träng lµ ph¶i cã ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña nguån nh©n lùc tham gia ho¹t ®éng qu¶n lý còng nh­ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng t¸c b¸o c¸o, trao ®æi, cËp nhËt sè liÖu vµ tæng hîp sè liÖu vÒ c¸c kho¶n nî . B¶ng 20- LÞch tr×nh tr¶ nî cña doanh nghiÖp A §¬n vÞ : USD Thêi kú Nî gèc cßn l¹i Sè tiÒn tr¶ l·i Sè tiÒn tr¶ gèc B¸n niªn cè ®Þnh 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 1000000 1000000 1000000 1000000 1000000 1000000 1000000 1000000 1000000 1000000 1000000 912769 822921 730378 635058 536879 435754 331596 224313 113811 0 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 27383 24688 21911 19052 16106 13073 9948 6729 3420 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87231 89848 92543 95320 98179 101125 104158 107283 1105020 113811 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 117231 117231 117231 117231 117231 117231 117231 117231 117231 117231 B¶ng 21- Quü tÝch luü tr¶ nî cña doanh nghiÖp A §¬n vÞ : USD Thêi kú Nî gèc cßn l¹i Sè tiÒn tr¶ l·i Sè tiÒn tr¶ gèc B¸n niªn cè ®Þnh 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 29300 29300 29300 32000 36000 40000 45000 50000 60000 70000 85000 100000 120000 120000 110000 100000 95000 85000 80000 70000 22508.19 30032.5 30065.81 30099.96 32902.46 39875.02 51121.9 67774.95 89969.32 122968.55 167042.76 227593.83 215621.9 223850.67 232285.16 230680.51 218785.75 201468.62 173468.56 139643.5 94722.81 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 30000 117231 117231 117231 117231 117231 117231 117231 117231 117231 117231 32.5 65.81 99.96 2902.46 9875.02 21121.9 37774.95 59969.32 92968.55 137042.76 110362.83 98390.9 106619.67 115054.16 113449.51 101554.75 84237.62 56237.56 22412.5 0 III. Mét sè kiÕn nghÞ 1. Mét sè kiÕn nghÞ vÒ x©y dùng hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt Thø nhÊt, ChÝnh phñ nªn xóc tiÕn viÖc nghiªn cøu, so¹n th¶o vµ ban hµnh LuËt vÒ nî n­íc ngoµi, trong ®ã sÏ bao hµm ®Çy ®ñ khu«n khæ ph¸p lý c¬ b¶n vµ chÆt chÏ cho qu¶n lý nî, t¹o ®iÒu kiÖn thu hót vµ n©ng cao h¬n hiÖu qu¶ qu¶n lý . Thø hai, trong thêi ®iÓm hiÖn nay, víi sù ra ®êi cña Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®Çu tiªn t¹i ViÖt Nam, ChÝnh phñ nªn sím nghiªn cøu, ban hµnh Quy chÕ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. §©y lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa thiÕt thùc vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nî n­íc ngoµi ë n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. Bëi lÏ, nã kh«ng chØ t¹o cho doanh nghiÖp thÕ chñ ®éng trong vay nî mµ cßn gãp phÇn tèi ­u ho¸ hiÖu qu¶ cña c¬ cÊu l·i suÊt vµ thêi h¹n trong c«ng t¸c qu¶n lý nî . Thø ba, ChÝnh phñ nªn bá quy ®Þnh t¹i kho¶n 3, ®iÒu 2 vµ ®iÒu 17 NghÞ ®Þnh 90/ CP vÒ viÖc chØ ®¹o, phèi hîp gi÷a c¸c Bé trong c«ng t¸c qu¶n lý nî Thø t­, viÖc thay ®æi c¸ch thøc trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c Bé trong thêi gian tíi cÇn ph¶i ®­îc thÓ chÕ ho¸ b»ng v¨n b¶n. §ång thêi, ®iÒu chØnh l¹i c¬ chÕ b¸o c¸o vµ c¸c yªu cÇu b¸o c¸o gi÷a ba c¬ quan chñ tr× trong viÖc qu¶n lý nî n­íc ngoµi theo nh÷ng mÉu b¸o c¸o cÇn thiÕt vµ thÝch hîp . Thø n¨m, ChÝnh phñ nªn tiÕp tôc duy tr× quyÕt ®Þnh cÊm c¸c NHTM b¶o l·nh cho doanh nghiÖp më L/C tr¶ chËm nhËp hµng tiªu dïng ®Ó ®¶m b¶o lµnh m¹nh ho¸ trong c¬ cÊu nî n­íc ngoµi, tr¸nh nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc do sù biÕn ®éng bÊt th­êng cña c¸c luång vèn th­¬ng m¹i ng¾n h¹n . Thø s¸u, vÒ vÊn ®Ò tr¶ nî cña ChÝnh phñ, nªn bá viÖc ph©n bæ h¹n møc tr¶ nî vµ chØ ®Þnh thÇu cho doanh nghiÖp thùc hiÖn tr¶ nî n­íc ngoµi. Thay vµo ®ã, nªn thùc hiÖn quy chÕ ®Êu thÇu c¹nh tranh, c«ng khai ®Ó võa gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc kinh doanh cña doanh nghiÖp võa cã t¸c dông ®¶m b¶o qu¸ tr×nh tr¶ nî n­íc ngoµi ®­îc diÔn ra nhanh chãng, su«n sÎ vµ thuËn lîi, ®ång thêi, ®¶m b¶o møc gi¸ c¶ hîp lý, tiÕt kiÖm cho ng©n s¸ch . Thø b¶y, ®èi víi viÖc cho vay l¹i c¸c kho¶n vay n­íc ngoµi, Bé Tµi chÝnh nªn sím ban hµnh quy ®Þnh chi tiÕt vÒ viÖc qu¶n lý vµ cho vay l¹i theo h­íng : coi ho¹t ®éng cho vay l¹i nh­ nghiÖp vô tÝn dông trong n­íc cña NHTM. Do ®ã, Bé chØ nªn chØ ®Þnh doanh nghiÖp ®­îc quyÒn vay l¹i, cßn mäi t¸c vô kh¸c vµ vÊn ®Ò xem xÐt doanh nghiÖp ®ã cã ®­îc vay hay kh«ng nªn giao cho NHTM toµn quyÒn xö lý ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh sö dông nî cña doanh nghiÖp, nhê ®ã n©ng cã hiÖu qu¶ qu¶n lý nî n­íc ngoµi cña ViÖt Nam . 2. KiÕn nghÞ vÒ c¬ cÊu qu¶n lý Trong thêi gian tr­íc m¾t, ®Ó ®¶m b¶o n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nî n­íc ngoµi, cÇn nhanh chãng ph©n ®Þnh l¹i mét c¸ch râ rµng vµ chi tiÕt h¬n vÒ vai trß, chøc n¨ng, nhiÖm vô cña ba c¬ quan chñ tr× viÖc qu¶n lý nî n­íc ngoµi ë ViÖt Nam hiÖn nay th«ng qua c¸c c¬ chÕ, quy tr×nh, quy chÕ phèi hîp cô thÓ, rµnh m¹ch. §ång thêi, tiÕn hµnh kiÖn toµn l¹i bé m¸y tæ chøc, qu¶n lý nî theo h­íng gän nhÑ, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng viÖc; xo¸ bá c¸c rµo c¶n ®èi víi viÖc phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý nh­ vÊn ®Ò b¶o mËt qu¸ møc. MÆt kh¸c, tÝch cùc nghiªn cøu, x©y dùng mét m« h×nh qu¶n lý míi phï hîp víi thùc tiÔn ë n­íc ta. Theo chóng t«i m« h×nh ®ã cã thÓ lµ m« h×nh qu¶n lý trùc tuyÕn – chøc n¨ng. Bëi lÏ, nh­ ®· ph©n tÝch trong ch­¬ng 1, m« h×nh qu¶n lý nî nh­ hiÖn nay ë ViÖt Nam còng nh­ m« h×nh qu¶n lý trùc tuyÕn ®Òu cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Trong khi ®ã, m« h×nh qu¶n lý trùc tuyÕn – chøc n¨ng l¹i cho phÐp ph¸t huy tèi ­u nh÷ng mÆt ®­îc cña c¶ hai m« h×nh trªn, ®ång thêi, h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt nh÷ng nh­îc ®iÓm cña chóng. Theo m« h×nh nµy, c¬ quan qu¶n lý cao nhÊt cña hÖ thèng ®­îc sù trî gióp cña c¸c c¬ quan qu¶n lý chøc n¨ng ®Ó chuÈn bÞ c¸c quyÕt ®Þnh, h­íng dÉn vµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh. Ng­êi l·nh ®¹o cÊp cao nhÊt vÉn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mäi mÆt c«ng viÖc vµ toµn quyÒn quyÕt ®Þnh trong ph¹m vi hÖ thèng, viÖc truyÒn mÖnh lÖnh vÉn theo c¸c tuyÕn ®É ®Þnh, c¸c c¬ quan qu¶n lý ë c¸c ph©n hÖ chøc n¨ng vÉn ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ qu¶n lý song kh«ng cã quyÒn ra lÖnh trùc tiÕp cho mäi c¬ quan trong hÖ thèng – mét ®Æc ®iÓm g©y chång chÐo, nhiÒu khi dÉn ®Õn hiÖn t­îng c¸c quyÕt ®Þnh ®­îc ®­a ra m©u thuÉn víi nhau. Cô thÓ, m« h×nh nµy cã thÓ ®­îc x©y dùng nh­ sau : ChÝnh phñ Uû ban t­ vÊn Quèc gia vÒ nî Bé Tµi chÝnh NHNN C¸c Bé, ®¬n vÞ cã liªn quan HÖ thèng NHTM Trong m« h×nh trªn, ChÝnh phñ lµ c¬ quan cao nhÊt trong hÖ thèng qu¶n lý NNN, chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ qu¶n lý nî còng nh­ ®­îc toµn quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò vÒ nî, thùc hiÖn qu¶n lý tËp trung, thèng nhÊt vÒ nî n­íc ngoµi cña quèc gia th«ng qua hai c¬ quan chøc n¨ng nh­ : Bé Tµi chÝnh vµ NHNN cïng Uû ban t­ vÊn quèc gia vÒ nî. Uû ban t­ vÊn quèc gia vÒ nî lµ Uû ban ®­îc thµnh lËp trùc thuéc Héi ®ång tµi chÝnh – tiÒn tÖ quèc gia. C¬ cÊu cña Uû ban nµy nªn bao gåm : Chñ tÞch lµ Phã Thñ t­íng th­êng trùc phô tr¸ch vÒ kinh tÕ, c¸c Phã chñ tÞch lµ thµnh viªn cña Bé Tµi chÝnh vµ NHNN, c¸c thµnh viªn kh¸c lµ ®¹i diÖn cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé T­ ph¸p, Bé th­¬ng m¹i, Bé Ngo¹i giao vµ ®Æc biÖt bé phËn chñ yÕu vµ quan träng nhÊt lµ c¸c chuyªn gia kinh tÕ ®Õn tõ c¸c ViÖn Nghiªn cøu, c¸c tr­êng ®¹i häc cã uy tÝn trong n­íc vµ am hiÓu trong lÜnh vùc qu¶n lý nî n­íc ngoµi. Uû ban cã chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc vµ x©y dùng chÝnh s¸ch vay tr¶ nî n­íc ngoµi cña quèc gia cho phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc, tr×nh Thñ t­íng quyÕt ®Þnh. Cô thÓ, mét mÆt, Uû ban sÏ quyÕt ®Þnh khèi l­îng tæng sè vèn vay n­íc ngoµi hµng n¨m cña c¶ n­íc, mÆt kh¸c, chØ ra nh÷ng th«ng sè cô thÓ vÒ lo¹i vay, c¬ cÊu l·i suÊt vµ thêi h¹n vay, còng nh­ ®­a ra c¸c h­íng dÉn chung vÒ chÝnh s¸ch vay n­íc ngoµi cho c¸c thùc thÓ ®i vay ( bao gåm c¶ vay t­ nh©n ). §ång thêi, ®©y lµ c¬ quan t­ vÊn cho ChÝnh phñ vµ NHNN, Bé Tµi chÝnh c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn nî vµ qu¶n lý NNN nh­ : t­ vÊn ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, chiÕn l­îc vµ h¹n møc vay, tr¶ nî n­íc ngoµi theo ®èi t­îng ( nî cña doanh nghiÖp hay nî cña ChÝnh Phñ ); nghiªn cøu, ®Ò xuÊt vµ t­ vÊn gióp gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh trong c«ng t¸c qu¶n lý nî, xem xÐt thÈm ®Þnh l¹i lÇn cuèi tæng h¹n møc vay n­íc ngoµi hµng n¨m do Bé Tµi chÝnh, NHNN ®Ò nghÞ tr­íc khi triÓn khai thùc hiÖn. Ngoµi ra, Uû ban cã thÓ thµnh lËp Ban th­ ký cña Uû ban nh»m theo dâi xu thÕ vµ sù ph¸t triÓn trong c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ, còng nh­ sù biÕn ®éng cña l·i suÊt vµ c¸c ngo¹i tÖ m¹nh ®Ó ®Ò xuÊt víi Bé Tµi chÝnh vµ NHNN nh÷ng c¬ héi s½n cã tèt nhÊt trong c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ vµ thêi gian thÝch hîp ®Ó gia nhËp vµo tõng lo¹i thÞ tr­êng nµy. §ång thêi, Ban th­ ký còng cã nhiÖm vô truy xuÊt th«ng tin, d÷ liÖu vÒ nî n­íc ngoµi tõ NHNN ®Ó phôc vô viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh nî, tõ ®ã ®­a ra c¸c t­ vÊn cho ChÝnh phñ, NHNN, Bé tµi chÝnh, còng nh­ nh÷ng gîi ý vÒ c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó xö lý nh÷ng có sèc kh«ng dù ®o¸n tr­íc ®­îc nh­ : xu h­ãng vËn ®éng th­¬ng m¹i hay sù gi¶m nhanh thu nhËp tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµm mÊt tÝnh thêi sù cña c¸c gi¶ ®Þnh ngÇm ®Þnh khi ph©n tÝch trong ch­¬ng tr×nh nî gèc . Ngoµi ra, Uû ban cßn cã chøc n¨ng nghiªn cøu, ®Ò xuÊt vµ thÈm ®Þnh c¸c ®Ò ¸n xö lý NNN; nghiªn cøu, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ c¸c ¶nh h­ëng cña nî n­íc ngoµi ®èi víi c¸c c¸n c©n vÜ m« vµ tÊc ®éng cña tû gi¸ còng nh­ nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ ®Õn quy m« nî n­íc ngoµi cña quèc gia, trªn c¬ së ®ã, ®Ò xuÊt chiÕn l­îc vay m­în vµ qu¶n lý nî trung, dµi h¹n cña c¶ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, Uû ban nµy cã nhiÖm vô x©y dùng d÷ liÖu dù b¸o vÒ kh¶ n¨ng gi¶i ng©n cña c¸c kho¶n nî ®É ®­îc cam kÕt, ®ång thêi, ph¶i lËp ®­îc b¶ng dù kiÕn lÞch tr×nh tr¶ nî tr¶ nî gèc vµ l·i cña c¸c kho¶n nî hiÖn hµnh còng nh­ dù ®o¸n vµ ®¸nh gÝa ®­îc kh¶ n¨ng tr¶ nî tõ nÒn kinh tÕ . Cuèi cïng, Uû ban cã thÓ ®ãng gãp ý kiÕn vÒ c¸c vÊn ®Ò quan träng kh¸c trong qu¶n lý nî quèc gia theo yªu cÇu cña Thñ t­íng ChÝnh phñ hoÆc do tù b¶n th©n Uû ban thÊy cÇn thiÕt cÇn ph¶i cã kiÕn nghÞ víi Thñ t­íng. Trong Uû ban t­ vÊn quèc gia vÒ nî, ®¹i diÖn cña Bé KÕ ho¹ch ®Çu t­ chÞu tr¸ch nhiÖm t­ vÊn vµ cïng c¸c thµnh viªn kh¸c x©y dùng chiÕn l­îc quèc gia vÒ vay, tr¶ nî n­íc ngoµi sao cho phï hîp víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña c¶ n­íc do Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ x©y dùng ®· ®­îc quèc héi th«ng qua. MÆt kh¸c, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ cã tr¸ch nhiÖm t­ vÊn cho Uû ban trong c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh x©y dùng chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch vËn ®éng, ®µm ph¸n, ký kÕt víi bªn n­íc ngoµi vÒ ODA. §ång thêi, Bé cã chøc n¨ng tham m­u ,t­ vÊn cho Uû ban vµ chÝnh phñ trong viÖc xem xÐt tÝnh hîp lý cña c¸c nhu cÇu tµi trî, thÈm ®Þnh c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n sö dông vèn ODA, ®Ó ®¶m b¶o cho mçi kho¶n tµi trî ®Òu phï hîp tèi ®a víi lîi Ých kinh tÕ – x· héi chung cña c¶ n­íc . C¸c Bé t­ ph¸p, Ngo¹i Giao, Bé Khoa häc C«ng NghÖ vµ M«i tr­êng cã chøc n¨ng t­ vÊn cho Uû ban vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan nh­ quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh 90/CP. Bé Tµi chÝnh ®Æc tr¸ch qu¶n lý nî cña ChÝnh phñ bao gåm c¸c kho¶n vay ODA, vay th­¬ng m¹i song ph­¬ng, cã chøc n¨ng qu¶n lý, nghiªn cøu, ho¹ch ®Þnh vµ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vµ v¨n b¶n vÒ qu¶n lý nî n­íc ngoµi cña ChÝnh phñ, gãp ý víi NHNN trong viÖc thay mÆt ChÝnh phñ b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn n­íc ngoµi .Hµng quý, theo ®Þnh kú, Bé Tµi chÝnh tæng hîp sè liÖu vµ cËp nhËt vµo hÖ thèng m¸y tÝnh ®· ®­îc nèi m¹ng víi NHNN ®Ó phôc vô cho NHNN tæng hîp vµ thèng kª d÷ liÖu. NHNN thùc hiÖn qu¶n lý nî cña doanh nghiÖp vµ c¸c kho¶n vay tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ th«ng qua hÖ thèng NHTM chÞu sù qu¶n lý cña m×nh theo ngµnh däc. §©y lµ c¬ quan thèng kª, ®Çu mèi duy nhÊt tËp hîp sè liÖu vÒ nî cña Quèc gia. §ång thêi, còng nh­ Bé Tµi chÝnh, NHNN lµ c¬ quan ®Æc tr¸ch trong vÊn ®Ò x©y dùng vµ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, v¨n b¶n ph¸p quy d­íi luËt vÒ qu¶n lý nî n­íc ngoµi cña doanh nghiÖp. C¸c c¬ quan chøc n¨ng kh¸c theo yªu cÇu cña ChÝnh phñ hoÆc ®Ò nghÞ cña Bé Tµi chÝnh vµ NHNN sÏ tham gia phèi hîp trong ho¹t ®éng qu¶n lý nî n­íc ngoµi. Tãm l¹i, trªn ®©y míi chØ lµ vµi nÐt ph¸c th¶o vÒ m« h×nh qu¶n lý nî cña ViÖt Nam mµ theo chóng t«i viÖc triÓn khai nã trong t­¬ng lai sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ ®Ých thùc trong qu¶n lý nî. Tuy nhiªn, ®Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã, cßn ®ßi hái ph¶i cã sù ®Çu t­, nghiªn cøu cô thÓ h¬n n÷a cña c¸c nhµ khoa häc trong n­íc . KÕt luËn Qu¶n lý nî n­íc ngoµi ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ mét vÊn ®Ò kh¸ cÊp b¸ch. Do møc ®é tÝch luü trong n­íc cßn t­¬ng ®èi thÊp nªn ViÖt Nam ph¶i dùa kh¸ nhiÒu vµo nguån vèn n­íc ngoµi ®Ó chi cho c¸c kho¶n th©m hôt ng©n s¸ch vµ c¸c kho¶n ®Çu t­ ,vµ theo c¸c chuyªn gia nhu cÇu vay vèn sÏ cßn tiÕp tôc t¨ng trong nh÷ng n¨m tíi. §Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn nhanh h¬n trong chÆng ®­êng ph¸t triÓn ®æi míi trong bèi c¶nh ViÖt Nam ®ang phÊn ®Êu ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu to lín cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, viÖc huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån tÝch luü trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®Ó phôc vô cho môc tiªu ph¸t triÓn vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi ViÖt Nam. Nh÷ng n¨m qua ViÖt Nam, mÆc dï ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ trong c«ng t¸c qu¶n lý nî n­íc ngoµi, nh­ng bªn c¹nh ®ã còng tån t¹i mét sè nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi hiÖu qu¶ qu¶n lý nî cña ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy, em ®· chän ®Ò tµi : “ Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nî n­íc ngoµi cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay” cho kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh víi hy väng r»ng bµi viÕt nµy cã thÓ ®ãng gãp mét phÇn nhá bÐ trong viÖc ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p toµn diÖn vµ nhÊt qu¸n cho c«ng t¸c qu¶n lý nî n­íc ngoµi ë n­íc ta hiÖn nay . Tuy nhiªn víi thêi gian h¹n chÕ, tr×nh ®é nghiªn cøu cßn non trÎ nªn bµi viÕt khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®­îc c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó bµi viÕt cã nhiÒu gi¸ trÞ thùc tiÔn . Mét lÇn n÷a, em xin tr©n träng bµy tá lêi c¶m ¬n tíi c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n, ®Æc biÖt lµ c« gi¸o THS §Æng ThÞ Nhµn ®· gióp ®ì em trong viÖc viÕt vµ hoµn chØnh bµi kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. Sinh viªn . TrÇn ThÞ BÝch H­¬ng. Tµi liÖu tham kh¶o.