Khóa luận Một số giải pháp nhằm thúc đẩy quan hệ thương mại hàng hoá giữa CHDCND Lào và CHXHCN Việt Nam

nh luËt quèc gia cho phï hîp víi luËt quèc tÕ vÒ VT§PT. Tõ n¨m 1996, c¸c n­íc ASEAN ®· tiÕn hµnh ®µm ph¸n, h×nh thµnh “HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ VT§PT ”, t¹o khu«n khæ ph¸p lý cho kinh doanh VT§PT gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. Nh×n l¹i sù ph¸t triÓn cña c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN, ta cã thÓ thÊy nh÷ng nÐt næi bËt sau: Singapore: cã nghÒ giao nhËn vËn t¶i ph¸t triÓn vµ hiÖn nay ®ang ph¸t triÓn tíi giai ®o¹n míi “Logistics”. Tõ cuèi n¨m 2000, Singapore ®· ®æi tªn HiÖp héi giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ thµnh HiÖp héi Logistics (Singapore Logistics Association). V× vËy, c¸c c«ng nghÖ cña Singapore vÒ VT§PT ®· trë nªn ph¸t triÓn nhÊt khu vùc. Singapore ®· tiÕn hµnh c¸c thñ tôc ®Ó c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c¸ nh©n ®¨ng ký kinh doanh VT§PT víi c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ. C¸c c«ng ty giao nhËn vËn t¶i ®· ®¨ng ký vµ ph¸t hµnh vËn ®¬n VT§PT (lo¹i vËn ®¬n FIATA). Næi bËt lµ viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin trong khai b¸o H¶i quan vÒ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c c«ng ®o¹n cña vËn chuyÓn hµng ho¸, nèi m¹ng víi c¶ng biÓn. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc ¸p dông ®· gãp phÇn thóc ®Èy VT§PT ë Singapore víi träng t©m lµ ®­êng biÓn. N¨m 2000, c¶ng Singapore ®· xÕp dì 17,09 triÖu TEU. Malaysia: ®Ó ph¸t triÓn giao nhËn vËn t¶i, ®Æc biÖt lµ VT§PT, Malaysia ®· cã c¸c biÖn ph¸p nh­: thµnh lËp HiÖp héi giao nhËn vËn t¶i; x©y dùng c¸c c¶ng PorkKlang vµ kh«ng coi ®ã lµ vËn t¶i néi ®Þa; khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty giao nhËn ph¸t hµnh vËn ®¬n FIATA; ¸p dông m¹nh mÏ hÖ thèng truyÒn sè liÖu ®iÖn tö (EDI). ViÖc chøng tõ h¶i quan truyÒn b»ng EDI ®­îc ¸p dông lµm 3 giai ®o¹n ë 3 c¶ng: trong ®ã cã ph¸t triÓn c¶ng PTP (ë Joho Bharu) c¹nh tranh gay g¾t víi Singapore trong viÖc xÕp dì hµng Container. N¨m 2001, c¶ng nµy xÕp dì 2,1 triÖu TEU, tiÕn hµnh nèi ®­êng s¾t víi c¸c c¶ng biÓn lín vµ c¶ng ICD, thùc hiÖn dÞch vô cÇu ®­êng bé vËn chuyÓn Container tõ th¸ng 6 n¨m 1999, x©y dùng s©n bay quèc tÕ Klia lµ trung t©m chuyÓn t¶i hµng ho¸ b»ng hµng kh«ng; nghiªn cøu ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nh»m ph¸t triÓn VT§PT vµ Logistics. Trong VT§PT, Malaysia còng lÊy ®­êng biÓn lµ chÝnh. Malaysia ®· thµnh lËp ViÖn ®µo t¹o giao nhËn vËn t¶i Malaysia, th­êng xuyªn tæ chøc c¸c kho¸ ®µo t¹o cÊp chøng chØ vÒ VT§PT vµ Logistics. HiÖn nay, Malaysia thùc hiÖn b¶o hé cao ®èi víi c¸c c«ng ty giao nhËn vËn t¶i trong n­íc. §éng th¸i nµy ®· phÇn nµo h¹n chÕ ®Õn sù ph¸t triÓn VT§PT ë n­íc nµy. Indonesia: ®Ó ph¸t triÓn VT§PT, ChÝnh phñ Indonesia ®· tËp trung vµo viÖc n©ng cÊp c¸c tuyÕn ®­êng bé nèi víi khu c«ng nghiÖp vµ c¶ng biÓn. VËn chuyÓn Container b»ng ®­êng s¾t cßn bÞ h¹n chÕ. Bªn c¹nh ®ã, chÝnh phñ cïng víi khu vùc t­ nh©n ®· ph¸t triÓn c¸c c¶ng ICD vµ b·i CFS gÇn khu vùc c¶ng biÓn vµ c¶ng hµng kh«ng. Ngoµi ra, ë c¸c vïng Sumatera, Java vµ Bali còng ®· tiÕn hµnh kÕt hîp vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng phµ vµ ®­êng bé. Khã kh¨n hiÖn nay lµ n»m ë c¸c c¶ng kh«ng ph¶i lµ c¶ng chÝnh. C¸c c¶ng nµy hiÖn nay thiÕu thiÕt bÞ xÕp dì Container vµ ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn ®­êng bé cßn h¹n chÕ, thñ tôc tiÕn hµnh cßn thñ c«ng. HiÖp héi giao nhËn vËn t¶i Indonesia lµ thµnh viªn cña FIATA, cã 2188 thµnh viªn, trong ®ã cã 40 héi viªn lµm dÞch vô VT§PT quèc tÕ, sö dông chøng tõ VT§PT cña FIATA (FBL) vµ 10 c«ng ty cung cÊp dÞch vô Logistics. HiÖn Indonesia cã kho¶ng 2500 c«ng ty giao nhËn vËn t¶i ®­îc cÊp giÊy phÐp. C¸c c«ng ty sö dông FBL ®Òu mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù. Ng©n hµng Trung ­¬ng chÊp nhËn quy ®Þnh cña UCP 500 cßn mét sè ng©n hµng kh«ng chÊp nhËn House BL ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu. Tõ n¨m 1996, theo LuËt h¶i quan, H¶i quan Indonesia ®· dÇn dÇn ¸p dông hÖ thèng m¸y tÝnh vµo khai b¸o h¶i quan. Tuy nhiªn, hÖ thèng EDI ch­a ph¸t huy t¸c dông v× ng©n hµng vµ c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ch­a s½n sµng. H¶i quan ®· ®­a ra hÖ thèng luång xanh nh­ng viÖc ¸p dông cÇn cã thêi gian ®µo t¹o. ViÖc khai thuª h¶i quan ph¶i cã giÊy phÐp cña H¶i quan trªn c¬ së b¶o l·nh cña HiÖp héi giao nhËn vËn t¶i Indonesia. VÒ luËt ph¸p, Indonesia ®· nç lùc luËt ho¸ c¸c quy ®Þnh cña C«ng ­íc quèc tÕ, qua ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho VT§PT ph¸t triÓn. C¸c quy t¾c cña Hamburg, ®Æc biÖt lµ tr¸ch nhiÖm cña viÖc chuyªn chë hµng ho¸ ®· ®­a vµo v¨n b¶n LuËt sè 21 n¨m 1992. Tuy nhiªn, ng­êi chuyªn chë vÉn cßn ®­a ®iÒu kiÖn kinh doanh vµo vËn ®¬n VT§PT cña m×nh. C¸c nguyªn t¾c cña C«ng ­íc Warsaw ®· ®­a vµo LuËt sè 15 n¨m 1992. Indonesia th«ng qua HiÖp héi giao nhËn vËn t¶i, ®· tæ chøc nhiÒu líp tËp huÊn vÒ giao nhËn vËn t¶i, VT§PT vµ Logistics ®Ó n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé lµm c«ng t¸c VT§PT. Ph­¬ng thøc vËn t¶i chÝnh cña Indonesia lµ ®­êng biÓn kÕt hîp víi ®­êng bé còng ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ. Philipin: ®Ó ph¸t triÓn VT§PT, Philipin ®· h×nh thµnh c¸c HiÖp héi ngµnh nghÒ nh­ HiÖp héi giao nhËn vËn t¶i hµng ho¸ b»ng hµng kh«ng (AFPT) vµo n¨m 1980 gåm nhiÒu thµnh viªn lµ c¸c nhµ giao nhËn vËn t¶i hµng ho¸. HiÖn nay, AFPT cã 132 héi viªn; HiÖp héi cã Trung t©m ®µo t¹o ph¸t triÓn nh©n lùc, liªn ®oµn nh÷ng ng­êi sö dông c¶ng biÓn. Philipin ®ang nghiªn cøu vµ ban hµnh c¸c quy ®Þnh liªn quan tíi c«ng t¸c giao nhËn vµ VT§PT; tËp trung triÓn khai x©y dùng c¸c c¶ng ICD vµ ¸p dông EDI trong khai b¸o H¶i quan. Campuchia: hiÖn nay, Campuchia ®ang ë giai ®o¹n 1 cña ph¸t triÓn nghiÖp vô giao nhËn vËn t¶i, ch­a cã dÞch vô Logistics vµ qu¶n lý d©y chuyÒn cung cÊp dÞch vô tõ kho ®Õn kho, dÞch vô giao nhËn vËn t¶i cã chi phÝ cao. Campuchia cã 30 c«ng ty giao nhËn vËn t¶i. ViÖc lµm thñ tôc mÊt tõ 4 ®Õn 7 ngµy, ë n­íc nµy hiÖn nay VT§PT vÉn ch­a ph¸t triÓn. ViÖc ph¸t triÓn VT§PT ë Lµo vµ Myanma còng trong ®iÒu kiÖn t­¬ng tù nh­ Campuchia. Cã thÓ nãi, trong c¸c n­íc ASEAN, trõ Singapore, c¸c n­íc kh¸c ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña viÖc ph¸t triÓn VT§PT vµ Logistics. HiÖn cßn nhiÒu khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn VT§PT. §ã lµ c¬ së h¹ tÇng ch­a ph¸t triÓn ®ång bé; hÖ thèng luËt ph¸p ®iÒu chØnh VT§PT cßn ch­a ®Çy ®ñ; thñ tôc liªn quan tíi VT§PT nhÊt lµ thñ tôc H¶i quan vµ b¶o hiÓm cßn cÇn ph¶i ®­îc c¶i tiÕn; sù hiÓu biÕt vÒ VT§PT cña c¸c nhµ qu¶n lý cßn bÞ h¹n chÕ; tr×nh ®é nghiÖp vô cña ng­êi kinh doanh VT§PT ch­a cao; gi÷a c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i ch­a ph¸t triÓn ®ång ®Òu vµ cã sù phèi hîp tèt... ë c¸c n­íc ASEAN nãi chung, VT§PT vÉn do c¸c c«ng ty cña c¸c n­íc ph¸t triÓn chi phèi, vai trß cña c¸c c«ng ty VT§PT ®Þa ph­¬ng ch­a thÓ hiÖn m¹nh mÏ, chñ yÕu th«ng qua c¸c liªn doanh víi c¸c c«ng ty cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy, chÝnh phñ c¸c n­íc ASEAN cÇn cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn VT§PT th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o bªn c¹nh viÖc ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng vµ h×nh thµnh luËt lÖ ®iÒu chØnh VT§PT. 3.2 Dù b¸o vÒ nhu cÇu VT§PT 3.2.1 Xu thÕ ph¸t triÓn c«ng nghÖ VT§PT trªn thÕ giíi HiÖn nay, ®Ó ph¸t triÓn VT§PT ë ViÖt Nam cÇn ph¶i chó ý tíi rÊt nhiÒu yÕu tè, bao gåm nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng tõ bªn ngoµi nh­: nhu cÇu vËn t¶i trªn thÕ giíi, xu h­íng ph¸t triÓn c«ng nghÖ vËn t¶i, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ th­¬ng m¹i vµ luËt ph¸p quèc tÕ.... vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuéc néi lùc bªn trong nh­: t×nh h×nh ho¹t ®éng dÞch vô VT§PT ViÖt Nam, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong lÜnh vùc GTVT... V× vËy, t×m hiÓu vÒ c«ng nghÖ vËn t¶i trªn thÕ giíi lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Èy m¹nh c«ng nghÖ VT§PT ë ViÖt Nam nãi riªng vµ lÜnh vùc giao nhËn vËn t¶i nãi chung. Ngµy nay víi møc ®é ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ cao, hµng ho¸ cã thÓ tËp trung ë mét phÇn cña thÕ giíi trong khi nh÷ng ng­êi sö dông th× l¹i ë phÇn bªn kia. Thùc tÕ nµy cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· lµm gia t¨ng ®¸ng kÓ c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®ång thêi gióp cho ng­êi tiªu dïng cã ®­îc hµng ho¸ rÎ h¬n nhê qu¸ tr×nh th­¬ng m¹i ho¸ toµn cÇu. Còng chÝnh v× vËy, nhu cÇu vÒ khèi l­îng hµng ho¸ vËn chuyÓn ngµy cµng t¨ng, dÉn ®Õn viÖc tËp trung luång hµng, sö dông tµu cã kÝch th­íc lín h¬n, thêi gian quay vßng khai th¸c tµu ng¾n h¬n. Nhu cÇu vÒ vËn t¶i t¨ng ®· thóc ®Èy c¸c nhµ doanh nghiÖp ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®Çu t­, nghiªn cøu ®Ó cã ®­îc nh÷ng con tµu tèi t©n nhÊt víi søc chøa ngµy mét lín, nh÷ng trang thiÕt bÞ xÕp dì, tµu kÐo... hiÖn ®¹i nh»m ®¶m b¶o vÒ lîi nhuËn kinh doanh. Xu thÕ vÒ c«ng nghÖ vËn t¶i trªn thÕ giíi ngµy cµng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm râ nÐt vµ ®· chøng minh tÇm ¶nh h­ëng cña nã tíi vËn t¶i trªn thÕ giíi. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã nh÷ng xu h­íng chÝnh sau: Ng­êi kinh doanh dÞch vô vËn t¶i kh«ng chØ lµ ng­êi vËn chuyÓn ®¬n thuÇn mµ cßn lµ ng­êi tham gia cïng víi ng­êi s¶n xuÊt . Liªn kÕt kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ vËn t¶i, sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i vµ hÖ thèng cung cÇu dÞch vô trong nganh vËn t¶i trªn toµn thÕ giíi, lµm biÕn ®æi nhanh vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng cña chóng. Quy luËt cung cÇu lu«n lu«n chøng tá tÇm ®óng ®¾n vµ quan träng cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ cung cÇu lu«n cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Tr­íc ®©y, vai trß cña cung lu«n ®Æt lªn hµng ®Çu do sù khan hiÕm cña hµng ho¸ vµ thÞ hiÕu cña ng­êi d©n vÉn cßn ®¬n gi¶n. Nh­ng trong giai ®o¹n hiÖn nay, t×nh h×nh ®· cã sù thay ®æi. Trong d©y chuyÒn ph©n phèi hµng ho¸, vai trß quan träng hµng ®Çu ®· ®­îc chuyÓn tõ cung sang cÇu. Trong bÊt cø lÜnh vùc kinh doanh nµo, bao giê ng­êi s¶n xuÊt còng ph¶i cã mét giai ®o¹n lµ t×m hiÓu thÞ tr­êng, ph¶i tù m×nh ®i t×m nh÷ng c©u tr¶ lêi cho c¸c c©u hái nh­: kh¸ch hµng hoÆc ®èi t­îng tiªu thô s¶n phÈm cña hä lµ ai? Nh÷ng ng­êi nµo lµ ®èi thñ c¹nh tranh cña hä? Vµ m×nh sÏ cÇn ph¶i s¶n xuÊt c¸i g×? Trong lÜnh vùc vËn t¶i, ng­êi kinh doanh dÞch vô vËn t¶i hiÖn nay còng ®· thùc hiÖn nh÷ng giai ®o¹n vµ c«ng viÖc nh­ vËy, tõ ®ã cã ®­îc mét c©u tr¶ lêi cho chÝnh m×nh còng nh­ ®· thay ®æi nh÷ng g× vèn lµ quen thuéc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i tr­íc kia. Ng­êi kinh doanh dÞch vô vËn t¶i kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ ng­êi vËn chuyÓn n÷a, hä tham gia cïng víi ng­êi s¶n xuÊt, ®¶m nhiÖm thªm c¸c kh©u liªn quan ®Õn s¶n xuÊt, gia c«ng, chÕ biÕn, l¾p r¸p, ®ãng gãi, gom hµng, l­u kho vµ giao nhËn. Ho¹t ®éng vËn t¶i thuÇn tuý ®ang dÇn dÇn chuyÓn sang ho¹t ®éng tæ chøc toµn bé d©y chuyÒn ph©n phèi vËt chÊt vµ trë thµnh mét bé phËn kh¨ng khÝt trong chuçi m¾t xÝch cung – cÇu. Xu h­íng ®ã kh«ng nh÷ng ®ßi hái ph¶i kÕt nèi liªn hoµn tÊt c¶ c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i, mµ cßn ®ßi hái ph¶i kiÓm so¸t ®­îc toµn bé c¸c dßng tµi chÝnh, dßng th«ng tin vµ dßng hµng ho¸ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña th­¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay. ChØ khi tèi ­u ho¸ ®­îc toµn bé qu¸ tr×nh nµy th× míi gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò cña thùc tÕ ®Æt ra lµ võa lµm t¨ng lîi nhuËn cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸, võa lµm t¨ng lîi nhuËn cho c¸c ®¹i lý vËn t¶i. Tõ kh¸i niÖm kinh tÕ vËn t¶i ®· xuÊt hiÖn thªm kh¸i niÖm qu¶n lý hËu cÇn hay qu¶n lý tiÕp vËn (Logisties Management). Tõ vËn t¶i ®¬n ph­¬ng thøc, vËn t¶i tõng chÆng, vËn t¶i liªn hîp... ®· h×nh thµnh VT§PT vµ c«ng nghÖ vËn t¶i míi, vËn t¶i vµ tiÕp vËn(Transport and Logistics). Cã thÓ thÊy râ xu h­íng ph¸t triÓn c«ng nghÖ vËn t¶i theo b¶ng d­íi ®©y: S¬ ®å 3. Xu h­íng ph¸t triÓn c«ng nghÖ vËn t¶i. VËn t¶i viÔn d­¬ng, VËn t¶i ven biÓn, VËn t¶i trªn bé VËn t¶i ®a ph­¬ng thøc “door to door” HÖ thèng ph©n phèi vËt chÊt Logistics S¬ ®å 4. Xu h­íng sö dông tµu cì lín trong vËn t¶i hµng Container ®­êng biÓn Sù ph¸t triÓn c¸c tµu chë Container C¸c tµu chë Container tuyÕn feeder 500-1000 TEU 6000 TEU – 7000 TEU 3000 TEU – 4000 TEU C¸c tµu Container tuyÕn ViÔn d­¬ng Tr­íc 1996 Tõ 1996 8000 TEU HiÖn nay 15000 TEU §ang nghiªn cøu ®Ó ®ãng tµu Container thÕ hÖ míi Xu h­íng më réng VT§PT C«ng nghÖ vËn t¶i ngµy cµng ph¸t triÓn dÉn ®Õn nh÷ng nhu cÇu vÒ vËn chuyÓn hµng ho¸ ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng vµ phong phó. Vµ VT§PT chÝnh lµ mét h×nh thøc ngµy cµng mang l¹i hiÖu qu¶ cao vµ ®¸p øng tèt nhÊt cho nhu cÇu vËn chuyÓn quèc tÕ ®ã. HiÖn nay, trªn thÕ giíi, phÇn lín thÞ tr­êng VT§PT quèc tÕ do c¸c nhµ kinh doanh VT§PT ë c¸c n­íc ph¸t triÓn n¾m gi÷ v× hä cã nguån lùc m¹nh ®Ó tæ chøc, thùc hiÖn qu¸ tr×nh vËn t¶i “toµn cÇu”; cã ®éi ngò tµu biÓn lín, cã m¹ng l­íi ®¹i lý, ®¹i diÖn ë c¸c ®Çu mèi vµ c¸c khu vùc trªn tuyÕn th­¬ng m¹i quèc tÕ. ë Ch©u ¢u, n¬i ph¸t triÓn VT§PT ®· ®¹t tíi ®Ønh cao, cã 20.000 nhµ kinh doanh giao nhËn, trong ®ã cã mét sè h·ng toµn cÇu nh­: Danzas, Panalpina, Schenker – BTL, Geodis vµ SDV. C¸c h·ng nµy ®· tr­ëng thµnh tõ c¸c nhµ giao nhËn th«ng th­êng, ®Õn nay lµ c¸c h·ng cung cÊp dÞch vô Logistics cã quy m« lín vµ chÊt l­îng cao, dÞch vô ®¸p øng ®­îc nhu cÇu kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. C¸c n­íc thµnh viªn ESCAP khai th¸c h¬n 40% ®éi tµu biÓn thÕ giíi, trong ®ã cã 9 trong sè 20 h·ng vËn t¶i biÓn hµng ®Çu thÕ giíi, cã c¸c tuyÕn ®­êng biÓn chÝnh, 10 c¶ng s«i ®éng nhÊt thÕ giíi, ®ang khai th¸c m¹ng l­íi ®­êng bé xuyªn ¸ nèi víi Ch©u ¢u. C¸c nhµ kinh doanh VT§PT trong vïng ESCAP còng ®· tham gia vµo viÖc cung cÊp qu¶n lý toµn bé chuçi cung cÇu vµ dÞch vô Logistics. Xu h­íng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· ®Èy m¹nh vµ t¨ng c­êng hîp t¸c víi nhau trong lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i. Môc tiªu chñ yÕu cña ch­¬ng tr×nh hîp t¸c vÒ GTVT cña c¸c n­íc ASEAN lµ x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn GTVT mét c¸ch linh ho¹t vµ hiÖn thùc ®èi víi c¶ kÕt cÊu h¹ tÇng vµ c¸c dÞch vô nh»m ®¸p øng nhu cÇu t¨ng kh«ng ngõng cña giao l­u kinh tÕ, th­¬ng m¹i vµ du lÞch. §Þnh h­íng trong chÝnh s¸ch hîp t¸c GTVT cña c¸c n­íc ASEAN nµy lµ : - Më réng GTVT b»ng viÖc cung cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng cã chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶; - Cñng cè n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c n­íc ASEAN trong kinh tÕ toµn cÇu, ®ång thêi thóc ®Èy m¹nh mÏ liªn kÕt khu vùc vµ hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n trong c¸c n­íc thµnh viªn; - KhuyÕn khÝch c¸c n­íc thµnh viªn ph¸t triÓn m¹ng l­íi GTVT thµnh mét hÖ thèng liªn kÕt h¬n; - §¶m b¶o chiÕn l­îc l©u dµi b»ng c¸ch tiÕp cËn míi nh­ æn ®Þnh chÝnh s¸ch, cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi nhu cÇu cña ng­êi sö dông vµ ng­êi cung cÊp dÞch vô, t¨ng vai trß cña khu vùc t­ nh©n, hoµn tr¶ chi phÝ vµ æn ®Þnh m«i tr­êng; - ¦u tiªn cho c¸c biÖn ph¸p t¹o thuËn lîi vµ phèi hîp dùa trªn c¬ së sö dông hiÖu qu¶ kÕt cÊu h¹ tÇng vµ ph­¬ng tiÖn hiÖn cã, ­u tiªn cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ®em l¹i sù ph¸t triÓn tiÓu vïng vµ nh÷ng tuyÕn qua biªn giíi; - Thèng nhÊt c¸c tiªu chuÈn vµ chØ tiªu kÕ ho¹ch ®¸nh gi¸ dù ¸n gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. Trªn thùc tÕ, c¸c n­íc ASEAN ®· thÓ hiÖn quyÕt t©m cao ®Ó h­íng tíi ®¹t ®­îc mét khu vùc mËu dÞch tù do hoµn toµn. C¸c n­íc ®· hîp t¸c tÝch cùc trong lÜnh vùc GTVT ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu thµnh lËp (n¨m 1967). Tõ ®ã ®Õn nay, c¸c n­íc trong khu vùc ®· ký kÕt nhiÒu HiÖp ®Þnh vÒ GTVT. C¸c hiÖp ®Þnh nµy cã liªn quan vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho VT§PT gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn víi nhau vµ víi c¸c n­íc thø ba. Cã thÓ nãi, xu h­íng nµy lµ mét yÕu tè quan träng, liªn quan vµ ¶nh h­ëng rÊt lín tíi VT§PT cña ViÖt Nam. 3.2.2 C¬ së khoa häc cña dù b¸o 3.2.2.1 ThÞ tr­êng vµ b¹n hµng xuÊt nhËp khÈu: T­ t­ëng cèt lâi cña chiÕn l­îc kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu lµ lÊy nhu cÇu thÞ tr­êng thÕ giíi lµm môc tiªu cho nÒn s¶n xuÊt trong n­íc; lµ c¶i t¹o vµ chuyÓn dÞch nÒn kinh tÕ quèc gia sao cho thÝch øng víi nh÷ng ®ßi hái cña thÞ tr­êng thÕ giíi; lµ ®Æt nÒn kinh tÕ quèc gia trong quan hÖ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ nh»m ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh quèc gia. ChiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu ®ßi hái viÖc t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu ph¶i nhanh h¬n tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ. §ång thêi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ quèc gia ph¶i trªn c¬ së vµ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ tr­êng vµ c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu. Theo ®ã th× viÖc nghiªn cøu h×nh thµnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trë nªn cÊp b¸ch. Tr­íc hÕt lµ x¸c ®Þnh ®éng th¸i vµ xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu tõ n¨m 1995 ®Õn nay. B¶ng 1. Tæng gi¸ trÞ XNK giai ®o¹n 1995 – 2003 §¬n vÞ: triÖu USD N¨m X.khÈu T.tr­ëng N.khÈu T.tr­ëng Tæng T.tr­ëng 1995 5448,9 34,40 8155,4 39,99 13604,3 37,69 1996 7255,9 33,16 11143,6 36,64 18399,5 35,25 1997 9185,0 26,59 11592,3 4,03 20777,3 12,92 1998 9360,3 1,91 11499,6 -0,80 20859,9 0,40 1999 11540 23,29 11742 1,06 23162 11,04 2000 14454 23,99 15638 30,79 29508 27,40 2001 15100 4,47 16010 2,31 31110 5,40 2002 16706 11,2 19733 22,1 36439 17,13 6T/2003 9775 12153 21928 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1991 – 2001 vµ B¸o c¸o thèng kª cña Bé th­¬ng m¹i 1995-2002 vµ sù s­u tÇm thªm cña ng­êi viÕt. Trong giai ®o¹n 1995 – 2002, nhÞp t¨ng trung b×nh cña kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu lµ t¨ng 22,37% cßn nhÞp t¨ng GDP trung b×nh lµ 7,77%, nh­ vËy tØ lÖ t¨ng gi¸ trÞ XNK so víi GDP lµ 2,88 lÇn. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003, kim ng¹ch xuÊt khÈu còng nh­ nhËp khÈu t¨ng ®¸ng kÓ, tuy nhiªn tèc ®é nµy ®ang cã xu h­íng gi¶m dÇn so víi nh÷ng n¨m tr­íc. 3.2.2.2 §éng th¸i chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ tr­êng XNK nh÷ng n¨m 1997 – 2002. Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, thÞ tr­êng thÕ giíi cã sù c¹nh tranh g¨y g¾t, nh­ng ho¹t ®éng XNK cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®· thu ®­îc kÕt qu¶ ®¸ng mõng. N¨m 1999, xuÊt khÈu ®¹t 11,54 tØ USD, n¨m 2000 ®¹t 14,45 tØ USD vµ gÊp 1,97 lÇn so víi n¨m 1991. Cïng víi sù t¨ng tr­ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu, sù chuyÓn biÕn tÝch cùc c¬ cÊu, thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi kú 1997- 2000 ®· cã sù ph¸t triÓn më réng. C¬ cÊu cña khu vùc thÞ tr­êng vµ n­íc b¹n hµng ®· cã nh÷ng thay ®æi lín, nh­ng tíi nay, ViÖt Nam vÉn chñ yÕu bu«n b¸n víi c¸c n­íc trong khu vùc. §iÒu nµy cã thÓ nhËn thÊy kh¸ râ trong sè liÖu b¶ng d­íi ®©y B¶ng 2. C¬ cÊu khu vùc thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi kú 1997 – 2002. §¬n vÞ: % TT ThÞ tr­êng 1997 1998 1999 2000 2001 2002 1 CH¢U ¸ 67,7 72,2 57,7 56 60,5 52,1 §«ng Nam ¸ 22 23 21,8 16,9 17,0 14,5 2 CH¢U ¢U 21,5 21 26,7 23,6 25,3 23,5 T©y B¾c ¢u 19 18,5 21,9 18,4 20 18,9 3 CH¢U óC 2,8 2,2 7,3 7 6,8 8,1 4 CH¢U PHI 0,8 0,8 1,2 0,6 1,1 0,8 5 CH¢U Mü 4,48 3,8 6,2 8 9,3 16,3 Riªng Hoa Kú 3,21 2,8 4,4 7,1 7,1 12,93 Tæng céng: 100 100 100 100 100 100 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1991 -2001, Thèng kª cña Tæng côc H¶i quan n¨m 2002. NÕu n¨m 1995, thÞ tr­êng ch©u ¸ chiÕm tíi 72,4% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam th× n¨m 2000 gi¶m xuèng cßn 56%, n¨m 2002 lªn tíi 56%. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ph¸t triÓn theo h­íng më réng sang Ch©u ¢u, ®Æc biÖt lµ T©y B¾c ¢u. ThÞ tr­êng liªn bang Nga vµ c¸c n­íc §«ng ¢u kh¸c b¾t ®Çu cã nh÷ng chuyÓn biÕn tèt trë l¹i. NÕu n¨m 1991, thÞ tr­êng Ch©u ¢u míi chØ chiÕm tØ träng 9,8% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam th× ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng lªn 2,4 lÇn, ®¹t tØ träng 23,4% vµ cho ®Õn n¨m 2002, tØ träng nµy vÉn ®­îc gi÷ nguyªn thÓ hiÖn mèi quan hÖ æn ®Þnh gi÷a ViÖt Nam vµ Ch©u ¢u. Ch©u Mü vµ ®Æc biÖt lµ Hoa Kú lµ mét trong nh÷ng h­íng míi cña ViÖt Nam trong viÖc ph¸t triÓn vµ më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. NÕu n¨m 1995, Ch©u Mü míi chiÕm tØ träng lµ 4,33% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam th× ®Õn n¨m 2002 con sè nµy ®· lªn tíi 16,3%. Ngoµi ra, Ch©u Phi, Ch©u óc còng lµ n¬i ViÖt Nam chó ý tíi trong lÜnh vùc xuÊt khÈu. N¨m 1995, thÞ tr­êng nµy míi chØ chiÕm tØ träng lµ 1,04% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, nh­ng ®Õn n¨m 2002 ®· t¨ng lªn 8,04%. §Æc ®iÓm vµ xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu khu vùc thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tõ n¨m 1995 ®Õn nay cho thÊy: quan hÖ bu«n b¸n vµ ph¹m vi kh«ng gian thÞ tr­êng xuÊt khÈu kh«ng ngõng më réng, ViÖt Nam kh«ng chØ ph¸t triÓn thÞ tr­êng gÇn mµ ®· v­¬n nhanh ra c¸c thÞ tr­êng xa nh­ T©y B¾c ¢u, B¾c Mü, ch©u óc... VÒ c¬ cÊu thÞ tr­êng, ViÖt Nam ®· chuyÓn dÇn tõ chç xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng lµ chÝnh ®Õn chç xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng kh¸c phï hîp víi chñ tr­¬ng ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ nÒn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trong ®ã, ®¸ng chó ý lµ ViÖt Nam ®· cñng cè vµ më réng thÞ tr­êng liªn minh Ch©u ¢u (EU), b¾t ®Çu ®i vµo vµo thÞ tr­êng B¾c Mü, Trung CËn ®«ng vµ Ch©u Phi. MÆt kh¸c, ViÖt Nam kh«ng chØ ph¸t triÓn vµ më réng thÞ tr­êng sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn mµ cßn më réng xuÊt khÈu tíi toµn bé c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, tíi c¸c thÞ tr­êng ®­îc coi lµ khã tÝnh, khã len ch©n vµ cã tÝnh c¹nh tranh cao. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã sù chuyÓn dÞch ngay trong c¬ cÊu c¸c nhãm c¸c n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Cïng víi viÖc më réng ph¹m vi cña khu vùc thÞ tr­êng, sè n­íc b¹n hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam còng t¨ng nhanh kÓ tõ khi n­íc ta thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa. N¨m 1986, ViÖt Nam míi chØ xuÊt khÈu sang 34 n­íc, n¨m 1990 lµ 51 n­íc th× ®Õn n¨m 2000 t¨ng lªn 106 n­íc – trong ®ã cã 10 b¹n hµng lín nhÊt chiÕm tØ träng trªn d­íi 67,2% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m cña ViÖt Nam lµ: NhËt B¶n, Trung Quèc, Australia, Singapore, §µi Loan, Mü, §øc, Anh, Philipin, Malaysia. Tuy nhiªn, danh môc vµ c¬ cÊu b¹n hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tõ 1995-2002 cã sù chuyÓn dÞch vµ thay ®æi ®¸ng kÓ: B¶ng 3. M­êi n­íc b¹n hµng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam tõ 1995-2002 (thø tù theo tØ lÖ % Tæng kim ng¹ch XNK) 1995 2000 2002 Tªn n­íc T.träng% Tªn n­íc T.träng% Tªn n­íc T.träng % NhËt B¶n 26,81 NhËt B¶n 21,31 NhËt B¶n 14,6 Singapo 13,65 Trung Quèc 15,37 Mü 14,49 §µi Loan 8,06 óc 6,77 Trung Quèc 8,95 Trung Quèc 6,64 Singapo 5,23 óc 7,96 Hång K«ng 4,71 §µi Loan 4,99 Singapo 5,75 Hµn Quèc 4,31 Mü 3,65 §µi Loan 4,86 §øc 4,00 §øc 3,43 §øc 4,32 Mü 3,11 Anh 3,32 Anh 3,42 Ph¸p 3,10 Philipin 1,78 Hµn Quèc 2,79 Th¸i Lan 1,85 Malaysia 1,38 Ph¸p 2,62 Tæng 1-10 75,24 Tæng 1-10 67,2 Tæng 1-10 69,7 Nguån: Thèng kª cña Bé Th­¬ng m¹i n¨m 1995 - 2002. Qua b¶ng biÓu trªn, cã thÓ thÊy tæng tØ träng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu sang 10 n­íc b¹n hµng lín nhÊt trong 7 n¨m qua kh«ng cã sù thay ®æi nhiÒu mÆc dï so víi n¨m 1991 chiÕm 89,46% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®Õn n¨m 2002 chØ cßn 69,7%. §èi víi NhËt B¶n, b¹n hµng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m qua – tuy cã sè l­îng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi t¨ng lªn liªn tôc trong nh÷ng n¨m qua nh­ng trong 3 n¨m trë l¹i ®©y, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· cã xu h­íng gi¶m: n¨m 2000 ®¹t 2621.7 triÖu USD, n¨m 2001 ®¹t 2510 triÖu USD vµ n¨m 2002 ®¹t 2438 triÖu USD tuy nhiªn vÉn lµ n­íc ®øng ®Çu trong 10 n­íc cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam. Thùc tÕ, nh÷ng con sè nªu trªn ph¶n ¸nh xu h­íng phi tËp trung vÒ n¨ng lùc xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, hÖ qu¶ ®èi ngÉu lµ n¨ng lùc xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®ang më réng theo h­íng ®a ph­¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸, tÝnh chÊt khu vùc ®· gi¶m xuèng. §iÓm ®¸ng chó ý lµ Hoa Kú tuy míi cã quan hÖ bu«n b¸n víi ViÖt Nam, nh­ng tõ sau 1995, Hoa Kú ®· trë thµnh mét trong 10 n­íc b¹n hµng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam, n¨m 2000 ®øng ë vÞ trÝ thø 6 vµ ®Õn n¨m 2002 ®· ®øng thø 2 sau NhËt B¶n víi tØ träng lµ 14,49%. NÕu nh­ nh÷ng n¨m ®Çu sù cã mÆt cña c¸c n­íc ASEAN cã mét vai trß rÊt lín trong sè nh÷ng n­íc xuÊt khÈu lín cña ViÖt Nam th× ®Õn nay, ®iÒu ®ã ®· kh«ng cßn n÷a. Trung Quèc tõ vÞ trÝ thø 7 tõ n¨m 1991, dÇn lªn thø 4 n¨m 1995, thø 3 vµo n¨m 2002.Tû träng xuÊt khÈu sang c¸c n­íc khèi ASEAN tuy cã xu h­íng t¨ng chËm dÇn. Trong 10 n­íc b¹n hµng xuÊt khÈu lín nhÊt th× khèi ASEAN hiÖn nay chØ cßn mét n­íc duy nhÊt, ®ã lµ Singapore. Sù biÕn ®æi vÒ c¬ cÊu b¹n hµng cña ViÖt Nam mÊy n¨m qua lµ minh chøng cho sù chi phèi cña quy luËt lîi thÕ so s¸nh trong bu«n b¸n quèc tÕ, nã ph¸ vì mäi sù ng¨n c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ kh«ng gian ®Þa lý. Vai trß cña thÞ tr­êng gÇn ®· gi¶m xuèng mét c¸ch t­¬ng ®èi. Cßn c¸c thÞ tr­êng xa, ®Æc biÖt lµ c¸c thÞ tr­êng ë c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ T©y ¢u, B¾c Mü ®· t¨ng lªn, më ra c¬ héi ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi, ®ång thêi t¹o tiÒn ®Ò ®Ó ViÖt Nam ®Èy m¹nh nhËp khÈu m¸y mãc vµ thiÕt bÞ hiÖn ®¹i tõ c¸c khu vùc cã nÒn c«ng nghÖ nguån. 3.2.3 KÕt qu¶ dù b¸o vÒ thÞ tr­êng vËn t¶i vµ nhu cÇu VT§PT ®Õn n¨m 2002 Tõ nh÷ng c¬ së khoa häc cña dù b¸o vÒ t×nh h×nh XNK, b¹n hµng, nh÷ng ®éng th¸i chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ tr­êng XNK cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cã thÓ nãi, ViÖt Nam ®ang ngµy cµng lín m¹nh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi víi mét l­îng hµng xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng còng nh­ c¸c mèi quan hÖ bu«n b¸n ngµy cµng nhiÒu víi c¸c n­íc trong khu vùc. §Ó ®Èy m¹nh xu h­íng nµy, mÆt kh¸c, gióp nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc thùc hiÖn c«ng cuéc tù do ho¸ th­¬ng m¹i trªn toµn cÇu, vai trß cña ngµnh vËn t¶i ngµy cµng tá ra quan träng. ChÝnh v× vËy, ®Ó lµm tèt vai trß cña vËn t¶i nãi chung vµ h×nh thøc VT§PT nãi riªng, viÖc dù b¸o vÒ khèi l­îng hµng ho¸ chuyªn chë b»ng VT§PT trong thêi gian tíi lµ mét viÖc lµm v« cïng cÇn thiÕt. B¶ng 4. Dù b¸o khèi l­îng hµng Container giai ®o¹n 2001 – 2020 §¬n vÞ: 1000 TEU N¨m Khèi l­îng NhÞp ®é t¨ng (%) 2001 1343 2005 2040 10.1 2010 3420 10.1 2015 5220 8.82 2020 8000 8.82 Nguån: Trung t©m th«ng tin Bé GTVT, tµi liÖu n¨m 2002. VT§PT ph¸t triÓn víi h¹t nh©n lµ Container, chÝnh v× vËy, dù b¸o vÒ khèi l­îng hµng ho¸ chuyªn chë b»ng VT§PT chÝnh lµ dù b¸o l­îng Container. Theo nh­ b¶ng dù b¸o trªn, l­îng Container sÏ chuyªn chë trong nh÷ng n¨m tíi t¨ng 10,1% trong giai ®o¹n ®Õn n¨m 2005 vµ 2010, gÊp 1,14 lÇn tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP vµ giai ®o¹n 2010 – 2020 lµ 8,82%, gÊp 1,07 lÇn tèc ®é t¨ng tr­ëng cña GDP. Nh­ vËy, tiÒm n¨ng vÒ vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng Container lµ rÊt lín, ®ång thêi VT§PT còng sÏ t¨ng m¹nh trong 15 n¨m tíi. §iÒu nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh vËn t¶i ViÖt Nam nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung. B¶ng 5. Dù b¸o l­îng Container t¹i mét sè c¶ng chÝnh §¬n vÞ: 1000 TEU TT Tªn c¶ng 2005 2010 2015 2020 1 H¶i Phßng 430 600 883 1300 2 C¸i L©n 40 250 456 830 3 §µ N½ng & Liªn ChiÓu 50 110 217 430 4 Quy Nh¬n 25 60 85 120 5 Côm c¶ng TP HCM 1450 2150 2801 3650 6 Vòng Tµu & §ång Nai 25 200 548 1500 7 CÇn Th¬ 10 20 32 50 8 C¶ng kh¸c 20 50 80 Nguån: Trung t©m th«ng tin Bé GTVT, tµi liÖu n¨m 2002. Do côm c¶ng TP Hå ChÝ Minh hiÖn nay ®· ®­îc ®Çu t­ vµ n©ng cÊp c¸c c¬ së h¹ tÇng cÇn thiÕt nªn l­îng Container t¹i côm c¶ng nµy ®­îc dù b¸o lµ t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m tíi (l­îng Container dù b¸o cña n¨m 2020 sÏ t¨ng gÊp 2,5 lÇn so víi n¨m 2005) vµ trë thµnh trung t©m c¶ng trung chuyÓn quan träng nhÊt cña ®Êt n­íc. VÒ mÆt khu vùc, l­îng Container ra vµo còng cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ: miÒn Trung thÊp nhÊt, chiÕm 4% tæng l­îng Container chuyªn chë cña c¶ n­íc, miÒn Nam cao nhÊt chiÕm tíi 73%, miÒn B¾c 23%. Tuy nhiªn, trong t­¬ng lai, tØ lÖ nµy dÇn ®­îc rót ng¾n l¹i. C¸c c¶ng miÒn Trung, n¬i cã khÝ hËu vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¾c nghiÖt nhÊt n­íc còng sÏ ®­îc t¨ng c­êng ®Çu t­ vÒ mÆt c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c thiÕt bÞ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o ®¸p øng ®­îc l­îng hµng ho¸ vËn chuyÓn ngµy cµng t¨ng cña c¶ n­íc. Nh×n vµo b¶ng dù b¸o, ta cã thÓ thÊy t­¬ng lai, nhu cÇu vÒ VT§PT ngµy cµng t¨ng vµ sÏ lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc vËn t¶i ®­îc ¸p dông nhiÒu nhÊt trong thêi gian tíi t¹i ViÖt Nam. B¶ng 6. Dù b¸o l­îng Container cña ViÖt Nam theo khu vùc Khu vùc N¨m Tæng sè Khèi l­îng (1000 TEU) Tû lÖ (%) C¸c c¶ng miÒn B¾c 2005 2010 2020 469 855 2149 23 25 27 C¸c c¶ng miÒn Trung 2005 2010 2020 82 171 557 4 5 7 C¸c c¶ng miÒn Nam 2005 2010 2020 1489 2394 5254 73 70 66 C¶ n­íc 2005 2010 2020 2040 3420 7960 100 100 100 Nguån: Trung t©m th«ng tin Bé GTVT, tµi liÖu n¨m 2002. 3.3 §Þnh h­íng ph¸t triÓn VT§PT ë ViÖt Nam Nh­ ®· nãi ë trªn, VT§PT kh«ng cßn lµ mét h×nh thøc míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam. ViÖc ph¸t triÓn h×nh thøc nµy lµ mét yÕu tè tÊt yÕu ®Ó cho th­¬ng m¹i ViÖt Nam ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc. Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña Bé GTVT thùc hiÖn NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng, giai ®o¹n 2001-2005, ®· nªu râ trong môc tiªu chung lµ:”tÝch cùc thùc hiÖn c¸c c«ng nghÖ vËn t¶i tiªn tiÕn” vµ trong gi¶i ph¸p thùc hiÖn cã nªu râ :”Cïng víi viÖc ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng GTVT ®i tr­íc mét b­íc, cÇn chó träng c¸c lÜnh vùc cã tÝnh mòi nhän nh­: c«ng nghÖ vËn t¶i biÓn bao gåm ph¸t triÓn vµ trÎ ho¸ ®éi tµu, c«ng nghÖ bèc xÕp, VT§PT ...” ViÖc ph¸t triÓn VT§PT ë n­íc ta s¾p tíi lµ ph¶i n¾m v÷ng néi dung vµ luËt lÖ vÒ c«ng nghÖ VT§PT, ®Èy nhanh viÖc ¸p dông vµ thùc hiÖn VT§PT (c¶ ë trong n­íc vµ quèc tÕ ), phôc vô kÞp thêi vµ cã hiÖu qu¶ c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña n­íc ta trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, phÊn ®Êu trë thµnh mét trung t©m ph¸t triÓn trong khu vùc vÒ VT§PT. XuÊt ph¸t tõ c¬ së vËt chÊt vµ vÞ trÝ ®Þa lý cña ViÖt Nam trong mèi quan hÖ víi khu vùc vµ thÕ giíi, m« h×nh VT§PT cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi bao gåm: - X©y dùng mèi liªn kÕt gi÷a c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i ®Ó thiÕt lËp VT§PT - X©y dùng khu vùc ph¸t triÓn VT§PT. 3.3.1 X©y dùng mèi liªn kÕt gi÷a c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i ®Ó thiÕt lËp VT§PT LÊy vËn t¶i biÓn lµ trung t©m, kÕt hîp víi c¸c ph¸t triÓn vËn t¶i kh¸c ®Ó t¹o nªn m« h×nh VT§PT cña n­íc ta víi hµng Container lµ chÝnh. - M« h×nh ®­êng biÓn - ®­êng bé: ®©y lµ m« h×nh VT§PT quèc tÕ hiÖu qña nhÊt cña ViÖt Nam, v× trªn 95% hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam lµ b»ng ®­êng biÓn. C¸c c¶ng biÓn cña n­íc ta ®Òu nèi víi ®­êng bé. §­êng bé thuËn lîi cho viÖc ®­a hµng trùc tiÕp tíi “kho” cña ng­êi tiªu dïng. HiÖn nay, chóng ta ®ang cã c¸c c¶ng chÝnh nh­ Sµi Gßn, §µ N½ng, H¶i Phßng, C¸i L©n, vµ trong t­¬ng lai lµ c¶ng trung chuyÓn ë khu vùc Vòng Tµu hay V©n Phong. Khi hµnh lang §«ng T©y vµ m¹ng l­íi xuyªn ¸ ®i vµo ho¹t ®éng th× m« h×nh nµy ph¸t huy t¸c dông trong vËn chuyÓn hµng qu¸ c¶nh víi Lµo vµ §«ng B¾c Th¸i Lan. - M« h×nh ®­êng s¾t - ®­êng bé - ®­êng biÓn: ®©y lµ m« h×nh rÊt kh¶ thi kÕt hîp tèt gi÷a ®­êng s¾t vµ ®­êng bé víi ®­êng biÓn, ngoµi tham gia vËn chuyÓn hµng cña n­íc trong, m« h×nh nµy rÊt phï hîp víi vËn chuyÓn hµng ho¸ tõ phÝa Nam Trung Quèc ra c¶ng H¶i Phßng hoÆc C¸i L©n ®Ó ®i n­íc thø ba vµ ng­îc l¹i. Khèi l­îng hµng ho¸ ë ®©y rÊt lín. - M« h×nh ®­êng s¾t - ®­êng bé: kÕt hîp ®­îc hai ph­¬ng thøc trªn bé vµ dÔ kÕt nèi v× hiÖn nay hÖ thèng ®­êng s¾t cña ta ®Òu nèi víi hÖ thèng ®­êng bé quèc gia. Ngoµi viÖc VT§PT quèc tÕ hµng ho¸ cho ViÖt Nam cßn cho Trung Quèc vµ c¸c n­íc Lµo, Th¸i Lan vµ VT§PT néi ®Þa. - M« h×nh ®­êng s«ng - ®­êng biÓn: ph­¬ng thøc nµy phï hîp víi VT§PT hµng ho¸ khu vùc ®ång b»ng s«ng Cöu Long víi hµng ho¸ n«ng s¶n vµ phôc vô cho viÖc chuyªn chë hµng ho¸ qóa c¶nh tõ Campuchia qua ViÖt Nam vµ ng­îc l¹i. 3.3.2 X©y dùng khu vùc ph¸t triÓn VT§PT : C¨n cø vµo chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam tõ nay ®Õn n¨m 2010; ch­¬ng tr×nh hîp t¸c ph¸t triÓn ASEAN – Mªk«ng vµ TiÓu vïng Mªk«ng më réng trªn c¬ së ®Ò xuÊt m« h×nh ph¸t triÓn VT§PT cña ViÖt Nam trªn ®©y, vÒ vÊn ®Ò x©y dùng c¸c khu vùc ph¸t triÓn VT§PT ë ViÖt Nam nh­ sau: - Hµnh lang VT§PT Hµ Néi – H¶i Phßng – C«n Minh (Trung Quèc): Khu vùc VT§PT nµyphôc vô cho ph¸t triÓn VT§PT ë miÒn B¾c ViÖt Nam vµ vïng phÝa Nam Trung Quèc, víi viÖc ¸p dông m« h×nh ®­êng biÓn - ®­êng bé hoÆc ®­êng s¾t - ®­êng bé - ®­êng biÓn hoÆc ®­êng s¾t - ®­êng biÓn hoÆc ®­êng s«ng - ®­êng biÓn. §©y lµ khu vùc tiÒm n¨ng cho viÖc ph¸t triÓn VT§PT cña ViÖt Nam. - Hµnh lang VT§PT Hå ChÝ Minh - ®ång b»ng s«ng Cöu Long: Khu vùc VT§PT nµy phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn VT§PT thuéc khu vùc thµnh phè Hå ChÝ Minh - ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ Campuchia. §©y lµ khu vùc cã nhiÒu thuËn lîi cã c¶ng Sµi Gßn, c¶ng CÇn Th¬ nèi liÒn víi c¶ng Phn«mpªnh qua hÖ thèng s«ng Mªk«ng cïng víi viÖc ¸p dông c¸c m« h×nh VT§PT ®­êng biÓn - ®­êng bé hoÆc ®­êng biÓn - ®­êng s«ng hoÆc ®­êng s«ng - ®­êng bé. Trong t­¬ng lai khi ph¸t triÓn ®­êng s¾t xuyªn ASEAN, sÏ ph¸t triÓn m« h×nh VT§PT víi sù tham gia cña ®­êng s¾t. Mét khi c¶ng trung chuyÓn hoÆc c¶ng cöa ngâ khu vùc Vòng Tµu ®­îc x©y dùng th× ®©y lµ khu vùc VT§PT quèc tÕ ®Çy tiÒm n¨ng. Khu vùc VT§PT nµy sÏ t¹o thuËn lîi cho viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµ hµng ho¸ qu¸ c¶nh, trung chuyÓn cña Campuchia, nhÊt lµ khi h×nh thµnh khu vùc kinh tÕ phÝa Nam ViÖt Nam – Campuchia vµ phÝa Nam Lµo. - Hµnh lang VT§PT khu vùc miÒn Trung: Ngoµi hµnh lang VT§PT tiÒm n¨ng nãi trªn, viÖc ph¸t triÓn hµnh lang VT§PT miÒn Trung lµ rÊt cÇn thiÕt. Hµnh lang nµy víi trung t©m lµ c¶ng §µ N½ng – Tiªn Sa nèi liÒn víi Lµo vµ Th¸i Lan qua hµnh lang §«ng T©y. Khu vùc VT§PT miÒn Trung phôc vô cho viÖc giao nhËn vËn t¶i khu vùc miÒn Trung ViÖt Nam vµ hµng ho¸ qu¸ c¶nh cña Lµo vµ Th¸i Lan. M« h×nh VT§PT ®­êng biÓn - ®­êng bé ®­îc ¸p dông hiÖu qu¶ nhÊt. Trong t­¬ng lai, khi h×nh thµnh tuyÕn ®­êng s¾t xuyªn ASEAN víi tuyÕn ®­êng nh¸nh Lµo – ViÖt Nam th× viÖc kÕt hîp m« h×nh ®­êng biÓn - ®­êng bé - ®­êng s¾t lµ rÊt thuËn lîi cho hµng ho¸ qu¸ c¶nh vµ hµng xuÊt khÈu cña Lµo, Th¸i Lan vµ ViÖt Nam. 3.4 C¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn VT§PT ë ViÖt Nam Tõ nh÷ng t×m hiÓu vÒ thùc tr¹ng, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn VT§PT còng nh­ dù b¸o vÒ thÞ tr­êng vËn t¶i vµ nhu cÇu VT§PT cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi, cô thÓ lµ tíi n¨m 2020, nh»m ph¸t triÓn VT§PT vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kinh doanh VT§PT, qua ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ n­íc ngoµi trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ vµ khu vùc, chóng ta cÇn tËp trung thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau: 3.4.1 C¸c gi¶i ph¸p vÜ m«: Ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng ®Çy ®ñ KÕt cÊu h¹ tÇng ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc ph¸t triÓn VT§PT, kh«ng cã c¬ së vËt chÊt ®ång bé th× khã mµ tiÕn hµnh VT§PT quèc tÕ. NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng 9 ®· ®Ò ra nhiÖm vô:”x©y dùng ®ång bé vµ tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng: giao th«ng, ®iÖn lùc, th«ng tin...”. Nh×n l¹i thÞ tr­êng trªn thÕ giíi, cã thÓ nãi, rµo c¶n chÝnh cña VT§PT ë c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ ë n­íc ta lµ thiÕu vµ kh«ng ®ång bé vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng do h¹n chÕ vÒ vèn ®Çu t­. Trong thêi gian qua, chÝnh phñ ®· tËp trung ­u tiªn cho viÖc ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng GTVT. Do ®ã, c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô cho vËn t¶i ®· thay ®æi nhiÒu so víi c¸c n¨m tr­íc ®©y. KÕt cÊu h¹ tÇng GTVT phôc vô cho VT§PT bao gåm hÖ thèng ®­êng bé, ®­êng s«ng, hµng kh«ng vµ ®­êng biÓn. Trong ®ã, quan t©m hµng ®Çu lµ hÖ thèng ®­êng x¸ vµ cÇu, ®­êng bé, ®­êng s¾t, c¸c nhµ ga, c¶ng biÓn, c¶ng s«ng, c¶ng hµng kh«ng vµ c¸c trang thiÕt bÞ xÕp dì hµng ho¸ ë c¸c ga, c¶ng. §i ®«i víi x©y dùng míi lµ viÖc n©ng cÊp c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng GTVT hiÖn cã. HiÖn nay, Bé GTVT ®· cã kÕ ho¹ch x©y dùng vµ n©ng cÊp 8 tuyÕn ®­êng bé tham gia m¹ng ®­êng bé ASEAN vµ c¸c c¶ng biÓn g¾n víi c¸c tuyÕn ®­êng ®­êng bé ®ã. ViÖc tham gia tÝch cùc cña ViÖt Nam vµo ph¸t triÓn tuyÕn ®­êng ®­êng s¾t Singapore – C«n Minh sÏ phôc vô ®¾c lùc cho nghiÖp vô ph¸t triÓn VT§PT trong t­¬ng lai. ViÖc x©y dùng c¸c c¶ng ICD sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho VT§PT ph¸t triÓn. HiÖn nay, ë phÝa B¾c, l­îng hµng ®­îc chuyªn chë b»ng VT§PT chñ yÕu qua c¶ng H¶i Phßng. Do diÖn tÝch cña c¶ng cßn bÞ h¹n chÕ nªn ®· ra ®êi ICD Hµ Néi ®Ó hç trî cho hµng Container th«ng qua c¶ng H¶i Phßng. Khu vùc phÝa Nam, hµng chuyªn chë b»ng VT§PT ®Õn vïng nµy chñ yÕu qua c¶ng Sµi Gßn, ICD Thñ §øc ®· hç trî cho hµng Container qua T©n C¶ng, BÕn NghÐ, T©n ThuËn trong nh÷ng thêi k× c¨ng th¼ng. Nh­ vËy, chóng ta cã 4 c¶ng ICD ë khu vùc phÝa B¾c vµ phÝa Nam nh­ng quy m« cßn nhá, ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vËn chuyÓn, xÕp dì hµng Container. Ngoµi ®Çu t­ ph¸t triÓn c¶ng biÓn, cÇn ®Çu t­ ph¸t triÓn thªm c¶ng ICD bëi nh÷ng ­u ®iÓm cña nã (®­îc ng­êi viÕt ®Ò cËp trong ch­¬ng I). ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh giao cho Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam nghiªn cøu x©y dùng c¶ng trung chuyÓn ë khu vùc Vòng Tµu. §©y lµ nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc vµ chñ ®éng nh»m phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn vËn t¶i nãi chung vµ VT§PT nãi riªng. Trong viÖc ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô trùc tiÕp cho VT§PT cÇn ph¶i xóc tiÕn nhanh viÖc thiÕt lËp hÖ thèng trao ®æi d÷ liÖu (EDI). C«ng nghÖ th«ng tin ®ang ®­îc ngµnh GTVT, nhÊt lµ vËn t¶i biÓn ¸p dông trong kinh doanh khai th¸c. CÇn thiÕt lËp m¹ng EDI gi÷a c¸c c¶ng biÓn cña ViÖt Nam víi c¬ quan h¶i quan vµ thiÕt lËp gi÷a c¸c c¶ng biÓn chÝnh cña ViÖt Nam víi c¸c c¶ng chÝnh trong khu vùc, gi÷a c¸c c¶ng biÓn víi c¸c chñ tµu vµ c«ng ty kinh doanh giao nhËn vËn t¶i lín cña ta. ViÖc thiÕt lËp m¹ng EDI sÏ gióp cho c¸c bªn cã liªn quan n¾m ®­îc th«ng tin nhanh chãng vÒ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, hµng ho¸ xÕp trªn tµu hoÆc dì xuèng c¶ng, qua ®ã thóc ®Èy nhanh viÖc lµm thñ tôc, nhÊt lµ c¸c thñ tôc th«ng quan, viÖc nép thuÕ h¶i quan vµ gi¶i phãng nhanh hµng ho¸ ®Ó ®­îc ®­a ®Õn ng­êi sö dông. ViÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng trªn ®©y sÏ lµm cho VT§PT thùc hiÖn ®­îc viÖc chuyªn chë hµng ho¸ tõ cöa ®Õn cöa víi gi¸ thµnh vËn t¶i thÊp h¬n vµ gióp t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña ng­êi kinh doanh VT§PT cña ViÖt Nam. §¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc h¶i quan Trong VT§PT, chøng tõ vµ thñ tôc kh¸ phøc t¹p. Yªu cÇu vÒ chøng tõ ®ßi hái ®é chÝnh x¸c cao. HiÖn nay, c¸c thñ tôc, giÊy tê liªn quan tíi viÖc xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña chóng ta cßn rÊt phøc t¹p vµ cã chç cßn ch­a nhÊt qu¸n. Do ®ã, viÖc g©y tèn kÐm thêi gian vµ chËm trÔ trong qu¸ tr×nh vËn t¶i vµ giao nhËn lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. V× vËy, ®¬n gi¶n ho¸ vµ hµi hoµ c¸c chøng tõ vµ thñ tôc cã liªn quan tíi vËn t¶i, giao nhËn vµ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lµ mét viÖc lµm v« cïng cÇn thiÕt hiÖn nay. Trong viÖc ®¬n gi¶n ho¸ c¸c chøng tõ vµ thñ tôc, ngoµi c¸c chøng tõ vµ thñ tôc vÒ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, th× träng t©m lµ ®¬n gi¶n ho¸ vµ hµi hoµ c¸c chøng tõ vµ thñ tôc h¶i quan. Thùc tÕ h¶i quan n­íc ta còng nh­ h¶i quan bÊt cø n­íc nµo cã hµng ®i qua l·nh thæ n­íc m×nh ®Òu ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p chÆt chÏ ®Ó kh«ng cho nh÷ng hµng ho¸ nµy tiªu thô bÊt hîp ph¸p ë thÞ tr­êng n­íc m×nh. Tuy nhiªn, ®èi víi h¶i quan, viÖc ph©n biÖt hµng ®a ph­¬ng thøc hay ®¬n ph­¬ng thøc lµ kh«ng cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã, h¶i quan n­íc ta còng nh­ n­íc kh¸c ®Òu yªu cÇu ®¹i lý hoÆc ng­êi kinh doanh VT§PT ph¶i b¶o ®¶m hµng nguyªn ®ai nguyªn kiÖn, ph¶i xuÊt tr×nh ®Çy ®ñ chøng tõ ë ®iÓm hµng vµo còng nh­ ë ®iÓm hµng ra. H¶i quan sÏ ph¹t nÆng nÕu nh­ ng­êi vËn t¶i vi ph¹m nh÷ng quy ®Þnh nµy. Trong thùc tÕ võa qua, khi chuyªn chë hµng ho¸ b»ng VT§PT c¸c tæ chøc vËn t¶i cña ViÖt Nam ®Òu ph¶i lµm mét sè thñ tôc kh¸ phiÒn to¸i, cã nh÷ng ®iÓm rÊt khã thùc hiÖn nh­ ph¶i khai trÞ gÝa hµng, tªn ng­êi b¸n, ng­êi mua, sè hîp ®ång mua b¸n… lµ nh÷ng chi tiÕt mµ ng­êi vËn t¶i Ýt cã ®iÒu kiÖn n¾m ®­îc. MÆt kh¸c, h¶i quan n­íc ta vÉn ch­a cã mÉu biÓu qu¸ c¶nh. §iÒu ®ã khiÕn cho môc ®Ých cña VT§PT kh«ng nh÷ng kh«ng ®¹t ®­îc mµ cßn k×m h·m sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i vµ bu«n b¸n quèc tÕ. Do vËy vÒ c¬ chÕ Nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ Bé th­¬ng m¹i vµ Tæng côc H¶i quan cÇn sím bæ sung vµ hoµn chØnh c¸c thñ tôc H¶i quan vµ giÊy phÐp nhËp khÈu ®èi víi hµng VT§PT vµ hµng qu¸ c¶nh. C¸ch qu¶n lý hiÖn nay tuy vÉn lµm ®­îc nh­ng mÊt kh¸ nhiÒu thêi gian, thñ tôc l¹i phiÒn hµ, t¹o nhiÒu chç hë ®Ó tÖ tham nhòng cöa quyÒn vµ bu«n lËu hoµnh hµnh. V× vËy, ngµnh h¶i quan n­íc ta cÇn nghiªn cøu kÜ mét sè C«ng ­íc h¶i quan quèc tÕ cã liªn quan vµ c©n nh¾c kh¶ n¨ng ®Ó xin phÐp Nhµ n­íc cho gia nhËp, phª chuÈn. C¸c mÉu biÓu, giÊy tê còng cÇn nghiªn cøu sao cho phï hîp, thèng nhÊt víi c¸c tËp qu¸n quèc tÕ. Ngoµi ra, trong thñ tôc h¶i quan cÇn ph©n biÖt râ thÕ nµo lµ t¹m nhËp t¸i xuÊt, thÕ nµo lµ qu¸ c¶nh vµ thÕ nµo lµ m­în ®­êng, thÕ nµo lµ ®a ph­¬ng thøc, thÕ nµo lµ ®¬n ph­¬ng thøc. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta cÇn n©ng cao nghiÖp vô, tr×nh ®é hiÓu biÕt trong ®éi ngò h¶i quan vÒ hµng ho¸ VT§PT nãi chung vµ hµng ho¸ qu¸ c¶nh nãi riªng, t¹o ®iÒu kiÖn cho VT§PT ph¸t huy vai trß cña nã trong bu«n b¸n quèc tÕ. Phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i: VT§PT lµ sù phèi hîp nhÞp nhµng gi÷a c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i kh¸c nhau trong mét d©y chuyÒn dÞch vô chung. HiÖn nay, ë n­íc ta ch­a cã sù kÕt dÝnh vµ hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i ®­êng biÓn, ®­êng thuû néi ®Þa, ®­êng s¾t, ®­êng bé vµ hµng kh«ng. Sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c ph­¬ng thøc lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña VT§PT. Trªn c¬ së kÕt cÊu h¹ tÇng hiÖn cã, c¸c ph­¬ng thøc ph¶i cã sù kÕt hîp vÒ chÝnh s¸ch gi¸ c­íc, chÊt l­îng phôc vô vµ nhÊt lµ th«ng tin kÞp thêi. Mçi ph­¬ng thøc cã chÊt l­îng phôc vô cao sÏ lµm cho c¶ d©y chuyÒn cã chÊt l­îng phôc vô tèt. ViÖc phèi hîp nµy ph¶i ®øng trªn quyÒn lîi quèc gia. §Ó cã sù chÆt chÏ gi÷a c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i vµ gi÷a c¸c vËn t¶i víi th­¬ng m¹i, tµi chÝnh, b¶o hiÓm, h¶i quan... cÇn cã mét tæ chøc chØ ®¹o, phèi hîp trong thÓ chÕ chung. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi VT§PT: §Ó ph¸t triÓn VT§PT, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ, trong giai ®o¹n tr­íc m¾t, chÝnh phñ cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn VT§PT. Trong ®ã cã: - §Çu t­ vèn ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng GTVT vµ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, t¹o ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt cho VT§PT. - ThuÕ: cã c¬ së h¹ tÇng khuyÕn khÝch vÒ thuÕ ®èi víi dÞch vô VT§PT vµ ng­êi kinh doanh VT§PT, tr¸nh ®¸nh thuÕ trïng. - ¦u ®·i dµnh cho c¸c chñ hµng ViÖt Nam thuª dÞch vô VT§PT cña nh÷ng ng­êi kinh doanh VT§PT ViÖt Nam nh­ gi¶m thuÕ thu nhËp c«ng ty hoÆc thuÕ xuÊt nhËp khÈu hoÆc miÔn kiÓm tra H¶i quan. - Cho phÐp c¸c nhµ kinh doanh VT§PT cña ViÖt Nam liªn doanh víi c¸c nhµ kinh doanh VT§PT cã tiÒm n¨ng cña n­íc ngoµi ®Ó t×m thÞ tr­êng cho dÞch vô VT§PT ë n­íc ta. Liªn doanh ®­îc thùc hiÖn c¶ ë ViÖt Nam vµ ë n­íc ngoµi. T¨ng c­êng thÓ chÕ qu¶n lý VT§PT Bé GTVT cÇn thµnh lËp mét Uû ban hoÆc giao nhiÖm vô cho mét Vô hoÆc Côc qu¶n lý VT§PT. C¬ quan nµy chÞu tr¸ch nhiÖm: - Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn VT§PT cña ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. - §Ò xuÊt viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng cho VT§PT. - Nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt c¸c luËt lÖ, chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh VT§PT còng nh­ c¸c chøng tõ VT§PT . - Nghiªn cøu c¸c øng dông khoa häc c«ng nghÖ, nhÊt lµ c«ng nghÖ truyÒn d÷ liÖu EDI ¸p dông trong VT§PT. - Phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i. - §¨ng ký vµ cÊp phÐp cho ng­êi kinh doanh VT§PT. - Gióp ®ì viÖc thµnh lËp vµ ph¸t triÓn c¸c nhµ kinh doanh VT§PT quèc gia. - Phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c tæ chøc khu vùc vµ quèc tÕ trong viÖc ph¸t triÓn VT§PT. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cho thÊy viÖc t¨ng c­êng qu¶n lý VT§PT cña Nhµ n­íc lµ hÕt søc cÇn thiÕt, gãp phÇn ph¸t triÓn VT§PT hiÖn nay. Th¸i Lan ®· thµnh lËp Uû ban quèc gia vÒ VT§PT do mét Phã Thñ t­íng lµm Chñ tÞch víi 4 tiÓu Uû ban gióp viÖc. Singapore th«ng qua HiÖp héi giao nhËn vËn t¶i ®Ó qu¶n lý vµ n©ng cao chÊt l­îng VT§PT. Malaysia qu¶n lý chÆt chÏ viÖc kinh doanh VT§PT th«ng qua viÖc ®¨ng ký kinh doanh víi 4 ®iÒu kiÖn cô thÓ. §ã lµ nh÷ng kinh nghiÖm mµ chóng ta cã thÓ tham kh¶o tèt. V× kh«ng cã sù hç trî cña Nhµ n­íc th× VT§PT khã cã thÓ ph¸t triÓn vµ b¾t kÞp víi tèc ®é ph¸t triÓn cña ngµnh vËn t¶i trªn thÕ giíi. Ph¸t huy vai trß cña c¸c HiÖp héi cã liªn quan. HiÖn nay, chóng ta ®· thµnh lËp c¸c HiÖp héi ngµnh nghÒ cã liªn quan, nh­: HiÖp héi chñ tµu ViÖt Nam, HiÖp héi giao nhËn kho vËn ViÖt Nam, HiÖp héi c¶ng biÓn ViÖt Nam, HiÖp héi ®¹i lý m«i giíi ViÖt Nam, HiÖp héi vËn t¶i « t«. Trong ®ã, ba HiÖp héi ®Çu tiªn ®· trë thµnh thµnh viªn tÝch cùc cña c¸c HiÖp héi ngµnh nghÒ t­¬ng øng ë ASEAN. §ã lµ mét thuËn lîi lín ®èi víi viÖc ph¸t triÓn VT§PT ë ViÖt Nam. Thµnh viªn cña c¸c HiÖp héi trªn ®©y lµ nh÷ng ng­êi tham gia chñ yÕu vµo c¸c ho¹t ®éng VT§PT ë n­íc ta. V× vËy, c¸c HiÖp héi ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ph¸t triÓn VT§PT ViÖt Nam. §Ó ph¸t huy vai trß ®ã cña HiÖp héi, viÖc chó ý tíi nh÷ng khÝa c¹nh sau lµ rÊt cÇn thiÕt: - ThiÕt lËp c¸c thñ tôc vµ c¸c tiªu chuÈn kinh doanh cho c¸c héi viªn. Trªn c¬ së ®ã ®¶m b¶o chÊt l­îng cña ng­êi kinh doanh VT§PT. - B¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c héi viªn trong quan hÖ víi n­íc ngoµi, th«ng qua c«ng t¸c t­ vÊn vµ th«ng tin néi bé. - Båi d­ìng ®µo t¹o c¸c héi viªn. viÖc ®µo t¹o ngµnh nghÒ ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc ph¸t triÓn chuyªn m«n. ®©y lµ sù hç trî hÕt søc ®¾c lùc cho c¸c c¬ quan Nhµ n­íc trong viÖc ®µo t¹o ph¸t triÓn chuyªn ngµnh vÒ VT§PT còng nh­ c¸c luËt lÖ, quy ®Þnh cã liªn quan tíi VT§PT. - T­ vÊn cho c¸c c¬ quan Nhµ n­íc vÒ biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý ph¸t triÓn VT§PT. 3.4.2 C¸c gi¶i ph¸p vi m«: N©ng cao sù hiÓu biÕt vµ nhËn thøc vÒ VT§PT VT§PT lµ lo¹i h×nh tuy kh«ng cßn míi ®èi víi n­íc ta nh­ng do ch­a cã ®ñ c¬ së h¹ tÇng ®Ó ph¸t triÓn vµ nh×n chung, c¸c doanh nghiÖp kinh doanh vËn t¶i thùc hiÖn vÉn cßn cã nh÷ng ®iÒu ch­a n¾m râ do ch­a ®­îc ®µo t¹o kÜ cµng nªn hiÖn nay, nhiÒu ng­êi vÉn cßn ch­a biÕt ®Çy ®ñ vÒ VT§PT. Trong khi ®ã, ®èi víi thÕ giíi, VT§PT ngµy mét ph¸t triÓn nhanh chãng vµ ®­îc c¶i tiÕn. V× vËy, muèn ph¸t triÓn VT§PT ë n­íc ta trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi th× c«ng viÖc tr­íc tiªn ph¶i lµm cho mäi ng­êi cã ®­îc sù hiÓu biÕt mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c vÒ VT§PT vµ tÝnh ­u viÖt cña nã so víi c¸c lo¹i h×nh vËn t¶i truyÒn thèng. Trªn c¬ së ®ã, mçi ng­êi sÏ cã ®­îc c¸i nh×n ®óng ®¾n vµ cã nhËn thøc t×m c¸ch ph¸t triÓn VT§PT ë ViÖt Nam. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña VT§PT ë ViÖt Nam cÇn ®­îc thùc hiÖn trªn 3 ph­¬ng diÖn: §èi víi doanh nghiÖp kinh doanh VT§PT (gåm c¸c chñ ph­¬ng tiÖn vµ c¸c nhµ lµm dÞch vô giao nhËn vËn t¶i ), viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh thÓ hiÖn qua: - N¾m v÷ng th«ng tin thÞ tr­êng VT§PT trong n­íc vµ thÕ giíi; - Cã ®éi ngò c¸n bé tinh th«ng vÒ VT§PT; - Cung cÊp chÊt l­îng phôc vô tèt nhÊt, ®¶m b¶o tÝn nhiÖm; - Thµnh th¹o trong viÖc tiÕp thÞ, cã mèi quan hÖ ®èi t¸c víi c¸c chñ ph­¬ng tiÖn vµ c¸c nhµ giao nhËn vËn t¶i trong n­íc vµ thÕ giíi. §èi víi dÞch vô VT§PT cô thÓ, viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh thÓ hiÖn qua: - ChÊt l­îng phôc vô tèt nhÊt; - Gi¸ thµnh dÞch vô thÊp nhÊt; - §¶m b¶o thêi gian hoµn thµnh dÞch vô sím nhÊt, qua ®ã hµng ho¸ ®Õn tay ng­êi sö dông ®óng thêi gian nh­ yªu cÇu; - §é tin cËy cña dÞch vô ®­îc ®¶m b¶o. ChØ cã thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu trªn ®©y, chóng ta míi n©ng cao ®­îc n¨ng lùc kinh doanh VT§PT, míi chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. §©y lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan träng nhÊt ®Ó ph¸t triÓn VT§PT cña ViÖt Nam. Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp cÇn khai th¸c t¹i khu vùc víi c¸c ®¹i lý giao nhËn kh¸c vµ cïng gãp vèn kinh doanh ngµnh nghÒ cßn míi mÎ nµy. §iÒu nµy sÏ cã vai trß lín trong nh÷ng nç lùc v­ît qua nh÷ng khã kh¨n vÒ thiÕu vèn vµ nh©n lùc. Nh÷ng hîp t¸c nh­ vËy kÕt qu¶ lµ cã thÓ thiÕt lËp liªn doanh ë cÊp ®é khu vùc ®Ó h×nh thµnh tæ chøc cÇu nèi hoÆc hÖ thèng vËn t¶i xuyªn lôc ®Þa qua c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, kÓ c¶ c¸c quèc gia ®ang t¸ch biÖt. B»ng c¸ch liªn kÕt sö dông xe moãc vµ c¸c xe t¶i trªn ®­êng bé vµ ®­êng s¾t, nh÷ng hÖ thèng cÇu nèi cã thÓ ®­îc dïng vµo ph­¬ng thøc vËn t¶i kÕt hîp ®Ó vËn chuyÓn hµng ho¸ kÓ c¶ c¸c h×nh thøc phi container vµ hµng rêi. KÕt luËn Trong bu«n b¸n quèc tÕ, vËn t¶i lµ mét kh©u quan träng kh«ng thÓ thiÕu, nÕu kh«ng cã vËn t¶i th× bu«n b¸n quèc tÕ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. ChÝnh v× thÕ mµ c¸c ®iÒu kiÖn bu«n b¸n truyÒn thèng lu«n kÌm theo c¸c quy ®Þnh vÒ thuª tµu vËn chuyÓn hµng. VËn t¶i vµ bu«n b¸n quèc tÕ lu«n t¸c ®éng vµ hç trî, thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Tr­íc ®©y, viÖc vËn chuyÓn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n do ph­¬ng tiÖn vËn t¶i th« s¬, th«ng tin liªn l¹c chËm trÔ. Ngµy nay, víi nh÷ng tݪn bé kü thuËt tiªn tiÕn ®­îc ¸p dông trong lÜnh vùc vËn t¶i l­u th«ng, mÆt kh¸c cã nh÷ng c¶i tiÕn ®¸ng kÓ vÒ mÆt luËt ph¸p c¸c n­íc nªn ®· thùc sù t¹o nªn nh÷ng biÕn ®æi to lín trong vËn t¶i quèc tÕ vÒ vËn t¶i ®­êng biÓn, ®­êng s¾t, ®­êng bé còng nh­ hµng kh«ng. §Æc biÖt cã sù tham gia cña mét ph­¬ng thøc vËn t¶i míi – VT§PT. B»ng nh÷ng nghiªn cøu cña kho¸ luËn nµy: tõ nh÷ng néi dung vÒ c¬ së h¹ tÇng, yªu cÇu ph­¬ng tiÖn, néi dung mang tÝnh nghiÖp vô nh­ c¬ së ph¸p lý, c¸c chøng tõ VT§PT, c¸c chi phÝ, tr¸ch nhiÖm vµ rñi ro liªn quan tíi c¸c bªn, c¸c th«ng tin nµy cho phÐp chóng ta ®¸nh gi¸ kh¸ch quan tõng møc ®é vÒ c¸c yªu cÇu cña ph­¬ng thøc vËn t¶i. Tõ ®ã, ta cã thÓ x¸c ®Þnh møc ®é mµ chóng ta tham gia vµo hÖ thèng VT§PT quèc tÕ. ChÝnh v× vËy, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ViÖt Nam kinh doanh VT§PT nãi riªng còng nh­ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kinh doanh trong lÜnh vùc vËn t¶i nãi chung cã thÓ héi nhËp, tham gia c¸c ho¹t ®éng b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c cïng khu vùc, mét mÆt Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch phèi hîp kÞp thêi, mÆt kh¸c c¸c doanh nghiÖp cÇn n©ng cao nghiÖp vô vµ ph¶i n¾m thêi c¬ cña giai ®o¹n chuyÓn ®æi ®Ó nhanh chãng ph¸t triÓn. §iÒu nµy tuy kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò cã thÓ thùc hiÖn ®­îc trong mét thêi gian ng¾n nh­ng nã lµ mét trong nh÷ng nh©n tè ®¶m b¶o sù th¾ng lîi trong c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong thÞ tr­êng vËn t¶i quèc tÕ vÒ l©u dµi. Tµi liÖu tham kh¶o: Giao th«ng vËn t¶i ViÖt Nam b­íc vµo thÕ kû 21 – Bé GTVT – 1999. Hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p lùa chän Container trong VT§PT ë ViÖt Nam – TS. Vò ThÕ B×nh – 2000. Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn VT§PT trong ngµnh ®­êng s¾t ViÖt Nam – TS. Lª Qu©n & ThS. NguyÔn ThÞ Hoµi An – T¹p chÝ Th«ng tin KHCN GTVT sè 11/12 n¨m 2001. Logistics vµ vÊn ®Ò cung cÊp tiªu thô hµng ho¸ - T¹p chÝ Hµng h¶i sè 5 n¨m 2002. VÒ tæ chøc VT§PT ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long – KS. TrÇn §ç Liªm, chñ nhiÖm HTX R¹ch GÇm - T¹p chÝ GTVT sè 3 n¨m 2003. Ph¸t triÓn VT§PT cña ViÖt Nam – ThS. NguyÔn T­¬ng, Tr­ëng ban ASEAN, Bé GTVT – T¹p chÝ Hµng h¶i ViÖt Nam sè 8 n¨m 2003. X©y dùng m« h×nh ph¸t triÓn VT§PT ë ViÖt Nam – TSKH. NguyÔn V¨n Ch­¬ng, ViÖn chiÕn l­îc vµ ph¸t triÓn GTVT – T¹p chÝ GTVT sè 6 n¨m 2003. Ph¸t triÓn VT§PT ë ViÖt Nam ®Ó ®¸p øng nhu cÇu héi nhËp quèc tÕ - TSKH. NguyÔn V¨n Ch­¬ng, ViÖn chiÕn l­îc vµ ph¸t triÓn GTVT – T¹p chÝ GTVT sè 1+2 n¨m 2003. Ph¸t triÓn xuÊt khÈu thêi k× 2001 – 2010 – Bé Th­¬ng m¹i, th¸ng 7 n¨m 2000. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi – Lª Du Phong, NguyÔn Thµnh §é chñ biªn, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1997. Niªn gi¸m thèng kª 2001 – NXB Thèng kª, Hµ Néi, 2002. Gi¸o tr×nh “VËn t¶i vµ B¶o hiÓm trong Ngo¹i th­¬ng” – NguyÔn Hång §µm – tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, 1994. Gi¸o tr×nh “Giao nhËn vËn t¶i hµng ho¸ quèc tÕ ”- PGS.TS §inh Ngäc ViÖn chñ biªn – NXB GTVT , 2002. C¸c C«ng ­íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i vµ hµng h¶i – tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, 1999. Hoµ nhËp vµo thÞ tr­êng ASEAN – Uû ban kÕ ho¹ch Nhµ n­íc, 1995. T­ liÖu kinh tÕ c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN – Tæng côc Thèng kª, NXB Thèng kª, 1998. Manual on Freight Forwarding – ESCAP so¹n th¶o Multimodal transport- UNTAD/UNDP. Development of Multimodal Transports and Logistics Services – United Nation Conference on Trade and Development. HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ VT§PT quèc tÕ – B¶n dÞch tiÕng Anh cña Ban th­ kÝ Bé GTVT.