Khóa luận Quan hệ hợp tác thương mại và đầu tư giữa Việt Nam và Liên Bang Nga

tõ Liªn bang Nga vµo ViÖt Nam, ngoµi nh÷ng lîi Ých kinh tÕ tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi, cßn cho phÐp ViÖt nam sö dông “nh©n tè Nga” - mét n­íc lín trong khu vùc ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò quèc tÕ trong khu vùc theo h­íng cã lîi cho ViÖt Nam. Ngoµi ra, trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· x¸c ®Þnh râ tÇm quan träng cña viÖc ®Èy m¹nh quan hÖ hîp t¸c th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ víi Liªn bang Nga. Nh­ vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh thÞ tr­êng Nga ngµy cµng cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi ViÖt Nam, gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Ch­¬ng 3 TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn Bang Nga I. TriÓn väng 1. Mét sè c¬ së dù b¸o vÒ triÓn väng hîp t¸c th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga §Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ mét c¸ch chÝnh x¸c triÓn väng hîp t¸c th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga, chóng ta ph¶i nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan nh÷ng c¬ së cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh ph¸t triÓn hai n­íc nh­ quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a hai n­íc, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thÞ tr­êng cña tõng n­íc. Tõ phÝa ViÖt Nam Kinh tÕ ViÖt Nam, kÕt thóc n¨m 2002 ®¹t møc t¨ng tr­ëng 7,04 % víi nhiÒu thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ, t¹o tiÒn ®Ò ph¸t triÓn v÷ng ch¾c h¬n cho n¨m 2003. Còng nh­ n¨m 2001, møc t¨ng tr­ëng GDP n¨m 2002 cña ViÖt Nam lµ t­¬ng ®èi cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc §«ng ¸, chØ ®øng sau Trung Quèc. Ngoµi ra theo kh¶o s¸t gÇn ®©y cña Tæ chøc t­ vÊn rñi ro kinh tÕ chÝnh trÞ (PERC) víi giíi kinh doanh (thang ®iÓm tõ 1 ®Õn 10 - rñi ro tõ møc thÊp nhÊt ®Õn møc cao nhÊt) th× ViÖt Nam ®­îc xÕp vµo sè nh÷ng n­íc Ýt cã kh¶ n¨ng chÞu rñi ro tõ bªn ngoµi nhÊt ch©u ¸ víi sè ®iÓm 3,44. Trong bèi c¶nh kinh tÕ toµn cÇu ch÷ng l¹i : Mü, NhËt, §øc…lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ lín nhÊt thÕ giíi còng lÇn ®Çu tiªn trong nhiÒu n¨m høng chÞu c¬n ®au t¨ng tr­ëng ©m, viÖc tæng s¶n phÈm x· héi ViÖt Nam t¨ng cao ®· t¹o ra mét h×nh ¶nh tèt trong m¾t c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. T¹i Héi nghÞ Nhãm t­ vÊn c¸c nhµ tµi trî diÔn ra ®Çu th¸ng 12/2003 c¸c n­íc ®· ®¸nh gi¸ cao c¸c thµnh tùu cña ViÖt Nam vµ cam kÕt tµi trî ODA 2,9 tû USD cho ViÖt Nam trong n¨m 2004. Møc t¨ng nµy ®­îc chó ý khi nguån vèn ODA trªn thÕ giíi nãi chung ®ang gi¶m. N¨m 2002 ViÖt Nam ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu quan träng, ®ã lµ: Ngo¹i th­¬ng æn ®Þnh: Tr­íc nh÷ng khã kh¨n vÒ ®Çu ra cña thÞ tr­êng thÕ giíi do suy tho¸i kinh tÕ trªn diÖn réng, tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn ®¹t gÇn 10%, chøng tá hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®· phÇn nµo lÊy ®­îc uy tÝn cña c¸c ®èi t¸c nhËp khÈu. Kim ng¹ch nhËp khÈu n¨m 2002 ®¹t 19,3 tû USD, t¨ng 19,4% so víi 2001. Vèn ®Çu t­ x· héi t¨ng m¹nh. Tæng vèn ®Çu t­ x· héi ®¹t 180,4 ngh×n tû, ®¸nh dÊu mèc cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay vÒ tû lÖ tæng ®Çu t­ so víi GDP (33,7%). §Çu t­ n¨m 2002 ®· v­ît 4% môc tiªu kÕ ho¹ch ®· ®­îc Quèc héi th«ng qua vµ t¨ng 10,3% so víi n¨m 2001. Khu vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng ®­îc coi lµ khu vùc ®ãng gãp nhiÒu nhÊt vµo nhÞp ®é t¨ng tr­ëng GDP, ®¹t 3,4 ®iÓm phÇn tr¨m hay 48,6 % nhÞp ®é t¨ng tr­ëng. Møc t¨ng gi¸ trÞ gia t¨ng cña khu vùc c«ng nghiÖp – x©y dùng ®¹t 9,4 %. Sù t¨ng tr­ëng cña ngµnh du lÞch: Gi¸ trÞ gia t¨ng cña khu vùc dÞch vô t¨ng 6,5% cao h¬n 0,4 ®iÓm phÇn tr¨m so víi n¨m 2001. Thµnh c«ng nµy cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña ngµnh du lÞch. Du lÞch lµ ngµnh “®­îc mïa” trong n¨m 2002, khi ViÖt Nam ®­îc coi lµ ®iÓm ®Õn an toµn nhÊt ch©u ¸. Kh¸ch quèc tÕ ®Õn ViÖt Nam víi 2.628.000 l­ît ng­êi (55,6% lµ kh¸ch du lÞch) t¨ng 12,8%, doanh thu du lÞch t¨ng kho¶ng 20% so víi n¨m 2001. C¸n c©n thu – chi ng©n s¸ch nhµ n­íc ®­îc c¶i thiÖn. Tæng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc thùc hiÖn c¶ n¨m 2002 t¨ng 7,8% so víi n¨m 2001, ®¹t gÇn 21,0 % so víi GDP. Tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m.Tõ 6,44 xuèng 6,3% - chøng tá c«ng t¸c ®µo t¹o, chÊt l­îng lao ®éng, t¹o viÖc lµm ®· ph¸t huy hiÖu qu¶. Dù kiÕn tû lÖ trªn sÏ gi¶m nhiÒu h¬n nhê sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c¸c ch­¬ng tr×nh môc tiªu lín cña quèc gia vÒ viÖc lµm. Theo “ B¸o c¸o vÒ søc c¹nh tranh toµn cÇu n¨m 2003-2004 ” cña DiÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi (WEF) võa ®­îc c«ng bè míi ®©y th× ViÖt Nam tõ h¹ng 62 n¨m 2002 t¨ng lªn h¹ng 60 n¨m 2003 vÒ chØ sè søc c¹nh tranh t¨ng tr­ëng cßn vÒ chØ sè søc c¹nh tranh trong kinh doanh th× tõ h¹ng 60 n¨m 2002 t¨ng lªn h¹ng 50 n¨m 2003. C¸c chuyªn gia WEF nhËn xÐt, ViÖt Nam ®· c¶i thiÖn râ rÖt thø h¹ng cña m×nh chñ yÕu v× ®· c¶i thiÖn tæng qu¸t ®­îc chÊt l­îng cña c¸c ®Þnh chÕ c«ng. §­îc biÕt, b¶ng xÕp h¹ng vÒ c¹nh tranh toµn cÇu (GCI) ®­îc xÐt dùa trªn 3 c¬ së: M«i tr­êng kinh tÕ vÜ m«, chÊt l­îng cña c¸c ®Þnh chÕ c«ng vµ c«ng nghÖ. C¸c ®¸nh gi¸ trªn ®· ph¶n ¸nh tèc ®é triÓn khai m¹nh mÏ ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ ë ViÖt Nam, gióp chÝnh phñ cã thÓ triÓn khai c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ vÉn cßn nhiÒu th¸ch thøc. §©y còng chÝnh lµ thµnh c«ng quan träng cña ViÖt Nam vµ lµ b»ng chøng thÓ hiÖn quyÕt t©m cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®æi míi, më cöa, t¨ng c­êng tÝnh c«ng khai minh b¹ch cña nÒn kinh tÕ vµ héi nhËp ®Çy ®ñ vµo céng ®ång tµi chÝnh quèc tÕ. Tõ phÝa Liªn Bang Nga HiÖn nay, nÒn kinh tÕ Nga ®ang nhanh chãng cã nh÷ng tin tèt lµnh: t¨ng tr­ëng GDP cao, dù tr÷ ngo¹i hèi t¨ng vµ thÆng d­ th­¬ng m¹i. Theo ®¸nh gi¸ gÇn ®©y, møc l¹m ph¸t lµ võa ph¶i, tiÒn tÖ æn ®Þnh, c¶i c¸ch thuÕ cã nh÷ng tiÕn triÓn tèt vµ b­íc ®Çu ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ l¹c quan, khung ph¸p luËt ®ang ®­îc hoµn thiÖn. Nh÷ng hËu qu¶ cña cuéc khñng ho¶ng n¨m 1998 ®ang mê nh¹t dÇn vµ cã nh÷ng dÊu hiÖu phôc håi trong tõng lÜnh vùc. §Õn gi÷a n¨m 2001, Liªn bang Nga ®· cã dÊu hiÖu t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong ba n¨m liªn tiÕp. GDP n¨m 2000 ë møc kho¶ng 251 tû USD; n¨m 2001 kinh tÕ Nga tiÕp tôc duy tr× møc t¨ng tr­ëng æn ®Þnh trªn 5 %. N¨m 2002 víi møc t¨ng tr­ëng 4,3 % ®­îc ®¸nh gi¸ lµ n¨m thµnh c«ng cña Liªn bang Nga trong lÜnh vùc kinh tÕ. Nh÷ng thµnh tùu nµy cho phÐp n­íc Nga l¹c quan tin t­ëng vµo sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. C¸c nhµ lµm luËt th× ®Æc biÖt quan t©m ®Õn rñi ro cña nÒn kinh tÕ, ®¸ng kÓ nhÊt lµ t×nh tr¹ng l¹m ph¸t. §Õn gi÷a n¨m 2001, l¹m ph¸t ë møc 23,7% hµng n¨m, cao h¬n nhiÒu so víi chØ tiªu phÊn ®Êu cña n­íc nµy lµ 14% vµ tiÕp tôc ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ®ång róp. Sù ph¸ gi¸ kinh khñng cña ®ång róp ®· n©ng ®ì kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c nhµ s¶n xuÊt Nga. Nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo Liªn bang Nga liªn tôc t¨ng. §Çu n¨m 2003 Nga ®· thu hót ®­îc h¬n 20 tû USD vµo nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, n©ng tæng vèn ®Çu t­ vµo Nga lªn ®Õn 43 tû USD. Mü lµ n­íc ®Çu t­ lín nhÊt vµo Nga, sau ®ã lµ ®¶o Sip vµ Hµ Lan. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y m«i tr­êng ®Çu t­ cña Nga ®· b¾t ®Çu ®­îc c¶i thiÖn. N¨m 2001 Tæ chøc xÕp h¹ng hµng ®Çu quèc tÕ ®· n©ng kho¶n nî dµi h¹n b»ng ngo¹i tÖ cña Nga tõ “C” lªn “B”. Theo sè liÖu thèng kª cña H¶i quan Liªn bang Nga, tÝnh tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 8 n¨m 2003 kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña Liªn bang Nga ®¹t 118,8 tû USD, t¨ng 24,5 % so víi cïng kú n¨m 2002. ThÆng d­ th­¬ng m¹i ®¹t 48,8 tû USD. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Liªn bang Nga cã xu h­íng t¨ng cao h¬n so víi tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP thÓ hiÖn ®é më cöa cña nÒn kinh tÕ nga ngµy cµng lín. Víi nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc n­íc Nga ®· cã sù khëi s¾c trong ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh. T×nh h×nh nµy sÏ thuËn lîi h¬n cho ph¸t triÓn hîp t¸c th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga. * * * D­íi t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ mµ chñ yÕu lµ c¸ch m¹ng th«ng tin, c¸c quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i quèc tÕ ®· ph¸t triÓn hÕt søc m¹nh mÏ. Më cöa ®Ó ph¸t triÓn ®· trë thµnh mét nhu cÇu cÊp thiÕt ®èi víi mäi n­íc trªn thÕ giíi. Do vËy, tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®· trë thµnh lµn sãng ®­îc phæ biÕn réng kh¾p ë mäi n¬i trªn thÕ giíi. ChÝnh v× thÕ, Liªn bang Nga vµ ViÖt Nam còng kh«ng thÓ ®øng ngoµi qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ thÕ giíi vµ hÖ thèng th­¬ng m¹i toµn cÇu. Trong nh÷ng n¨m qua cïng víi viÖc ®Èy m¹nh chuyÓn ®æi, c¶i tæ nÒn kinh tÕ, ViÖt Nam còng nh­ Liªn bang Nga ®Òu rÊt chó träng ®Õn viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trªn thùc tÕ, c¶ hai n­íc ®Òu ®· ký kÕt hµng lo¹t c¸c HiÖp ®Þnh kinh tÕ, th­¬ng m¹i song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi, tham gia vµo c¸c tæ chøc, diÔn ®µn trªn thÕ giíi vµ khu vùc. Cã thÓ nãi, viÖc héi nhËp kinh tÕ – th­¬ng m¹i toµn cÇu lµ mét tÊt yÕu. §èi víi ViÖt Nam vµ Liªn Bang Nga, ®©y lµ c¬ héi ®Ó thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c gi÷a hai n­íc. TriÓn väng Trong quan hÖ th­¬ng m¹i song ph­¬ng T×nh h×nh hîp t¸c th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga ®ang diÔn ra hÕt søc thuËn lîi. Hai n­íc ®ang t¨ng c­êng vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao quy m« bu«n b¸n song ph­¬ng vµ t¨ng kim ng¹ch th­¬ng m¹i cho phï hîp víi tiÒm n¨ng hîp t¸c. ë tÇm vÜ m«, ChÝnh phñ hai n­íc ®Òu coi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ – th­¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô hµng ®Çu trong viÖc thóc ®Èy quan hÖ gi÷a hai quèc gia. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam chiÕm 3% kim ng¹ch nhËp khÈu cña Liªn bang Nga vµ kho¶ng 1,5 – 2% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n­íc nµy. C¸c quan chøc Bé kinh tÕ cho biÕt r»ng theo tho¶ thuËn vÒ viÖc tr¶ nî cña ViÖt Nam cho Liªn bang Nga b»ng hµng ho¸ vµ mét sè dù ¸n trong ngµnh c«ng nghiÖp n¨ng l­îng, kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng gi÷a hai n­íc cã thÓ t¨ng lªn ®Õn 700 – 800 triÖu mçi n¨m vµo n¨m 2003 – 2004. C¸c con sè nµy ®­îc c«ng bè dùa trªn c¬ së ®¸nh gi¸ nh÷ng nç lùc cña hai bªn trong khu«n khæ ho¹t ®éng cña Uû ban liªn ChÝnh phñ, còng nh­ c¨n cø vµo t×nh h×nh giao th­¬ng gi÷a hai n­íc thêi gian qua. Víi møc t¨ng kim ng¹ch n¨m sau so víi n¨m tr­íc lµ 1,5 – 2 lÇn trong hai n¨m võa qua, nh÷ng dù b¸o nµy lµ hoµn toµn hîp lý. Thñ t­íng Phan V¨n Kh¶i còng ®· ®Ò nghÞ hai n­íc ®Æt môc tiªu nhanh chãng n©ng kim ng¹ch th­¬ng m¹i song ph­¬ng lªn tíi 1 tû USD. Con sè nµy kh«ng ph¶i lµ xa vêi nÕu ®¸nh gi¸ ®óng møc vÒ tiÒm n¨ng cña c¶ hai n­íc vµ nh×n l¹i quy m« ho¹t ®éng th­¬ng m¹i nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, khi mµ Liªn X« lµ b¹n hµng sè mét cña ViÖt Nam. C¨n cø vµo nhu cÇu nhËp khÈu tõ phÝa Nga vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi, mét sè mÆt hµng ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã kh¶ n¨ng th©m nhËp tèt vµo thÞ tr­êng Nga vµ triÓn väng cô thÓ nh­ sau: ThÞt ®«ng l¹nh: Hµng n¨m, Liªn bang Nga nhËp khÈu xÊp xØ 300.000 tÊn thÞt lîn ®«ng l¹nh, trong ®ã thÞ tr­êng tiªu thô lín nhÊt lµ M¸txc¬va, víi l­îng tiªu thô b×nh qu©n lµ 200.000 tÊn/ n¨m. Ngoµi ra, cßn ph¶i kÓ ®Õn vïng ViÔn §«ng víi kho¶ng 7 - 8 nhµ m¸y chÕ biÕn thÞt phôc vô cho nh©n d©n néi vïng. Tr­íc n¨m 1992, Liªn X« lµ thÞ tr­êng chÝnh tiªu thô thÞt lîn ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam. Sau khi Liªn X« tan r· vµ ®Æc biÖt vµo n¨m 1995 - 1996, khi Liªn bang Nga thi hµnh lÖnh cÊm nhËp khÈu thÞt lîn ViÖt Nam do mang nhiÒu mÇm bÖnh, xuÊt khÈu thÞt ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam gi¶m sót m¹nh. N¨m 1997, Liªn bang Nga ®· b·i bá lÖnh cÊm nµy, t×nh h×nh trªn ®­îc c¶i thiÖn nhiÒu. Tuy nhiªn, l­îng thÞt lîn xuÊt khÈu sang Liªn bang Nga cßn thÊp do søc c¹nh tranh gi¶m. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña ViÖt Nam cao lµ do nguån thu mua chñ yÕu tõ n«ng d©n, chi phÝ ch¨n nu«i lín, s¶n xuÊt quy m« nhá, ph©n t¸n, hiÖu qu¶ thÊp. Do ®ã, ®Ó cã thÓ chiÕm lÜnh mét phÇn thÞ tr­êng ®«ng l¹nh còng nh­ thÞ tr­êng thÞt chÕ biÕn, viÖc ®Çu tiªn ph¶i phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ kh«i phôc l¹i hÖ thèng vËn t¶i hµng ®«ng l¹nh ®­êng biÓn ®Ó c¹nh tranh víi thÞt lîn ®«ng l¹nh vµ c¸c s¶n phÈm thÞt cña Trung Quèc t¹i vïng ViÔn §«ng vµ Sibir. PhÇn phÝa T©y cña Liªn bang Nga, do chÝnh phñ c¸c n­íc EU, Mü ®Òu cã biÖn ph¸p trî gi¸ cho c¸c nhµ xuÊt khÈu thÞt lîn cña hä nªn hÇu nh­ kh«ng cßn chç cho thÞt lîn ViÖt Nam, trõ phi ChÝnh phñ ta quyÕt ®Þnh chi mét sè tiÒn khæng lå. Môc tiªu phÊn ®Êu lµ h¹ gi¸ thµnh thÞt lîn ®«ng l¹nh sang thÞ tr­êng Nga ë møc CIF 750 - 800 USD/ tÊn, vÒ sè l­îng lµ 3000 - 4000 tÊn/ n¨m, vµ dÇn v­¬n tíi møc 10.000 - 15.000 tÊn/ n¨m. Rau qu¶ t­¬i vµ rau qu¶ chÕ biÕn: Lµ mét n­íc hµng n¨m cã tíi 1/2 thêi gian bÞ b¨ng tuyÕt bao phñ, trong khi nÒn n«ng nghiÖp ch­a ph¸t triÓn cao, Liªn bang Nga hµng n¨m cÇn nhËp khÈu mét sè l­îng lín rau qu¶ t­¬i vµ rau qu¶ chÕ biÕn, trong ®ã c¸c rau qu¶ nhiÖt ®íi chiÕm mét tû lÖ ®¸ng kÓ. Liªn bang Nga hiÖn t¹i vÉn nhËp khÈu chñ yÕu tõ c¸c n­íc EU, §«ng ¢u, ch©u Phi vµ ch©u Mü Latinh, thÞ phÇn cña rau qu¶ ViÖt Nam cßn thÊp. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, trong sè c¸c rau qu¶ nhiÖt ®íi nhËp khÈu th× chuèi, cam, quýt lµ nh÷ng lo¹i ®­îc tiªu thô nhiÒu nhÊt ë thÞ tr­êng Nga. VÒ mÆt hµng cam, nhu cÇu nhËp khÈu cña Liªn bang Nga hµng n¨m xÊp xØ 300.000 tÊn. ThÞ tr­êng nhËp khÈu chÝnh lµ c¸c n­íc ven bê §Þa Trung H¶i, trong ®ã c¸c n­íc cung cÊp khèi l­îng lín lµ Hy L¹p, Maroc, Thæ NhÜ Kú, Ixraen, chiÕm tíi 77% thÞ phÇn nhËp khÈu cam t­¬i vµo Liªn bang Nga. Trong thêi kú Liªn X« cò, ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu cam t­¬i cho thÞ tr­êng Nga, song gÇn ®©y, cam ViÖt Nam kh«ng cã mÆt ë Nga nh­ tr­íc. VÊn ®Ò khã kh¨n vÉn lµ gièng c©y, quy ho¹ch trång c©y, b¶o qu¶n, bao b× trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn cam t­¬i. Dù kiÕn, trong c¸c n¨m tíi, Liªn bang Nga vÉn duy tr× møc nhËp khÈu cam t­¬i kho¶ng 300.000 tÊn/ n¨m, nªn nÕu chóng ta cã chÝnh s¸ch thÝch hîp, th× cã thÓ ®¹t møc xuÊt khÈu tõ 5.000 – 7.000 tÊn cam t­¬i sang thÞ tr­êng Nga. VÒ chuèi, hµng n¨m Liªn bang Nga nhËp khÈu sè l­îng kh¸ lín, kho¶ng 600.000 tÊn. Ba n­íc Mü Latinh Evado, Costarica, Colombia lµ c¸c n­íc xuÊt khÈu chÝnh mÆt hµng nµy vµo thÞ tr­êng Nga, chiÕm trªn 90% thÞ phÇn. ViÖt Nam tr­íc ®©y cã xuÊt khÈu chuèi t­¬i vµo Nga, nh­ng víi mét sè l­îng nhá. Cßn trong thêi gian qua, ViÖt Nam l¹i xuÊt khÈu chñ yÕu lµ chuèi sÊy kh«, mçi n¨m gÇn 1.000 tÊn. Chuèi t­¬i th­êng ®­îc vËn chuyÓn sang Liªn bang Nga b»ng tµu m¸t, tøc lµ tµu cã khoang l¹nh chuyªn dïng víi khèi l­îng trung b×nh tõ 1.500-6.000 tÊn/ tµu. T¹i c¸c c¶ng xuÊt khÈu chuèi còng cÇn cã hÖ thèng kho l¹nh ®Ó b¶o qu¶n hµng tr­íc khi xuÊt. §Ó cã thÓ huy ®éng ®­îc mét khèi l­îng lín chuèi t­¬i xuÊt khÈu nh­ vËy th­êng ph¶i cã nh÷ng n«ng tr­êng, ®ån ®iÒn chuyªn canh trång chuèi réng lín nh­ ë c¸c n­íc Trung Mü, trong khi ë ViÖt Nam chuèi th­êng trång theo ph­¬ng thøc ph©n t¸n, gièng qu¶ l¹i nhá, dÉn tíi gi¸ thµnh néi ®Þa cßn cao h¬n gi¸ thµnh quèc tÕ nªn kh«ng c¹nh tranh ®­îc. Do ®ã, muèn khai th¸c tèt thÞ tr­êng Nga, ViÖt Nam cÇn tæ chøc c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn canh tËp trung, ®i kÌm nã ph¶i cã c¬ së t¸i chÕ, ®Çu t­ khoa häc c«ng nghÖ trong kh©u b¶o qu¶n, ®Æc biÖt trong kh©u vËn chuyÓn néi ®Þa còng nh­ vËn chuyÓn quèc tÕ. C¸c lo¹i qu¶ kh¸c: Ngoµi hai mÆt hµng chÝnh trªn, hµng n¨m Liªn bang Nga ®Òu nhËp khÈu c¸c mÆt hµng qu¶ nhiÖt ®íi cña ViÖt Nam nh­: quýt, chanh, døa, xoµi, dõa qu¶, d­a hÊu, b­ëi, khÕ ngät, ë d¹ng qu¶ t­¬i còng nh­ d¹ng n­íc hoa qu¶. VÒ c¸c lo¹i qu¶ cã mói, phÇn lín Nga nhËp khÈu cña c¸c n­íc §Þa Trung H¶i nh­ Hi L¹p, Thæ NhÜ Kú, Ixrael, T©y Ban Nha, Marèc, hay Trung Quèc, c¸c n­íc Nam Mü, v× c¸c quèc gia nµy cã nguån hµng gièng tèt, chÊt l­îng ®ång ®Òu, vÞ ngät, chi phÝ vËn chuyÓn thÊp nªn hµng cña ViÖt Nam rÊt khã c¹nh tranh ®­îc. NÕu chóng ta xö lý ®­îc kh©u gièng quýt qu¶ to ®Òu, vµ ngät hay gièng b­ëi ngät vµ ®ång ®Òu vÒ chÊt l­îng, tæ chøc ®­îc c¬ së s¶n xuÊt tËp trung, hÖ thèng kho b·i, vËn t¶i còng nh­ h¹ gi¸ thµnh th× cã thÓ nèi l¹i viÖc cung cÊp c¸c lo¹i qu¶ cã mói cho vïng ViÔn §«ng, nh­ng còng chØ vµo vô thu ho¹ch chø kh«ng giao hµng quanh n¨m nh­ c¸c n­íc kh¸c ®­îc. C¸c lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi kh¸c nh­ døa, xoµi, v¶i, nh·n, ch«m ch«m, m¨ng côt, khÕ, ®u ®ñ…Liªn bang Nga nhËp khÈu víi khèi l­îng kh«ng lín, v× ®©y kh«ng ph¶i lµ c¸c mÆt hµng dïng ®¹i trµ cho nh©n d©n. C¸c nhµ nhËp khÈu Nga th­êng mua b»ng container l¹nh, mçi thø mét Ýt t¹i c¸c chî b¸n bu«n ë BØ, Hµ Lan, §øc, vÒ r¶i cho c¸c cöa hµng b¸n lÎ trong c¸c thµnh phè lín. V× vËy, trong c¸c n¨m tíi, ta ch­a thÓ tæ chøc xuÊt khÈu c¸c lo¹i qu¶ nµy sang Liªn bang Nga víi khèi l­îng ®¸ng kÓ. Riªng døa vµ xoµi, ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu thö sang vïng ViÔn §«ng vµo mïa ®«ng, tõ 500-1.000 tÊn/n¨m, lµ mét khèi l­îng rÊt nhá. Tãm l¹i, vÒ rau qu¶ chÕ biÕn, rau qu¶ t­¬i, mÆt hµng døa miÕng, n­íc døa ®ãng hép vµ chuèi sÊy lµ c¸c mÆt hµng ViÖt Nam cã ­u thÕ lín, gÇn nh­ kh«ng cã ®èi thñ c¹nh tranh. Tr­íc ®©y, ngoµi døa cña ViÖt Nam, Liªn bang Nga cßn nhËp khÈu tõ Th¸i Lan, tuy nhiªn, do kh«ng chÊp nhËn thanh to¸n tr¶ chËm nªn cuèi cïng, thÞ phÇn dµnh hÕt cho ViÖt Nam. Ngoµi ra, trong sè c¸c mÆt hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Nga, t­¬ng ít lµ mét mÆt hµng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. HiÖn nay, t­¬ng ít ViÖt Nam ®ang ®­îc ng­êi tiªu dïng Nga ­a dïng; chØ tÝnh riªng thÞ tr­êng Matxc¬va mçi th¸ng còng tiªu thô hÕt 30 container hµng nµy. Trung b×nh mçi th¸ng, ViÖt Nam xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Nga kho¶ng 500.000 USD t­¬ng ít, vµ vÉn cßn tiÒm n¨ng t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng nµy. S¶n phÈm tõ c©y c«ng nghiÖp: Nhu cÇu nhËp khÈu hµng n¨m cña Liªn bang Nga ®èi víi c¸c s¶n phÈm tõ c©y c«ng nghiÖp kh¸ lín, ®Æc biÖt lµ chÌ, h¹t ®iÒu, l¹c nh©n, cµ phª, cao su. So víi c¸c n­íc kh¸c, ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ cao trªn thÞ tr­êng Nga, cô thÓ mét sè mÆt hµng nh­ sau: ChÌ: ChÌ ®en lµ lo¹i ®å uèng th«ng dông cña ng­êi Nga. Hµng n¨m, Liªn bang Nga ®Òu nhËp khÈu mét khèi l­îng lín chÌ ®en. HiÖn nay, trªn thÞ tr­êng Nga cã kho¶ng 200 th­¬ng hiÖu chÌ ®en kh¸c nhau, tuy nhiªn, chÊt l­îng l¹i kh«ng kh¸c nhau nhiÒu mµ chñ yÕu lµ c¸c lo¹i chÌ cã chÊt l­îng trung b×nh vµ thÊp, lo¹i chÌ cã chÊt l­îng tèt víi gi¸ cao chØ chiÕm tû träng 10-15%, nh­ c¸c lo¹i Lipton, Dilmah, Brooke, Bond, Pick Wick, Moscow Tea… ChÌ ViÖt Nam míi quay trë l¹i thÞ tr­êng Nga trong 3 n¨m võa qua, nh­ng ®· ®­îc ng­êi tiªu dïng Nga biÕt ®Õn vµ chÊp nhËn bëi chÊt l­îng kh¸ tèt so víi c¸c lo¹i chÌ l­u th«ng trªn thÞ tr­êng, mÆt kh¸c, chÌ ViÖt Nam cã h­¬ng vÞ kh¸ ®Ëm ®µ (nh­ Dragon, Nói ThiÕp), gi¸ b¸n t­¬ng ®èi h¹, chØ b»ng chÌ CTC trung b×nh cña Ên §é. ViÖc qu¶ng c¸o th­êng xuyªn c¸c m¸c chÌ cña ViÖt Nam trªn “T¹p chÝ Hµng hãa vµ gi¸ c¶” cña Liªn bang Nga ®· tõng ®­îc ng­êi tiªu dïng biÕt ®Õn vµ xuÊt hiÖn nhu cÇu ngµy cµng t¨ng, trong khi ®ã chóng ta l¹i kh«ng cã mét l­îng hµng ®¸ng kÓ ®Ó cung cÊp liªn tôc cho thÞ tr­êng. Ngoµi chÌ cña Tæng c«ng ty ChÌ ViÖt Nam, tõ n¨m 1997 mét sè c«ng ty t­ nh©n ViÖt Nam t¹i Liªn bang Nga còng cung cÊp chÌ cho thÞ tr­êng nµy. C¸c c«ng ty nµy tiÕn hµnh liªn kÕt kinh tÕ víi mét sè c«ng ty TNHH ë Th¸i Nguyªn. Tuy nhiªn, s¶n phÈm cña c¸c c«ng ty nµy cã chÊt l­îng ch­a cao, b¸n gi¸ rÎ vµ ch­a hÊp dÉn ®èi víi thÞ tr­êng nµy, nh­ng tiªu thô còng ®­îc khèi l­îng kh¸ lín (tõ 3 - 4 container 40”/ th¸ng). Qua ®©y, thÊy r»ng thÞ tr­êng chÌ Nga kh¸ dÔ tÝnh vµ thiÕu chÌ, ng­êi tiªu dïng cßn ®ang Ýt tiÒn vµ chÊp nhËn c¶ nh÷ng lo¹i chÌ chÊt l­îng thÊp. Tuy nhiªn, xuÊt ph¸t tõ thÞ tr­êng Nga, nhÊt lµ ®Ó tr¸nh thuÕ nhËp khÈu cao, ®Ó gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng søc c¹nh tranh cña chÌ ViÖt Nam t¹i Liªn bang Nga vµ c¸c quèc gia SNG, chóng ta cÇn nhanh chãng tæ chøc ®ãng gãi chÌ t¹i thÞ tr­êng Nga, thËm chÝ c¶ viÖc gia c«ng bao b× t¹i ®Êy. ViÖc ®­a chÌ rêi vµo Liªn bang Nga vµ ®ãng gãi t¹i ®Êy sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao so víi xuÊt khÈu chÌ ®· bao gãi s½n, cô thÓ lµ gi¶m chi phÝ thuÕ nhËp khÈu, thuÕ VAT chÌ tõ 45% (kho¶ng 800 - 850 USD/ tÊn) xuèng cßn tèi ®a 25% (300 - 400 USD/tÊn); gi¶m chi phÝ vËn t¶i ngo¹i v× chÌ rêi cã khèi l­îng nhÑ h¬n so víi chÌ ®· ®ãng gãi khi xÕp trong container. Cµ phª: Cµ phª h¹t nhËp khÈu vµo Liªn bang Nga kh«ng nhiÒu, n¨m 1999 Liªn bang Nga chØ nhËp khÈu kho¶ng 9.000 tÊn cµ phª h¹t trÞ gi¸ 13,5 triÖu USD, chñ yÕu tõ 3 n­íc lµ Ên §é, Bå §µo Nha, ViÖt Nam: 1.214 tÊn. Kh¸c víi cµ phª h¹t, nhu cÇu cµ phª bét, cµ phª hoµ tan vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c ®­îc chÕ biÕn tõ cµ phª (chñ yÕu lµ cµ phª hoµ tan) cña Liªn bang Nga t­¬ng ®èi lín. N¨m 1998, Liªn bang Nga nhËp khÈu 63.650 tÊn, trÞ gi¸ 193,3 triÖu USD, n¨m 1999 lµ 55.000 tÊn, víi trÞ gi¸ 117,7 triÖu USD. C¸c n­íc cung cÊp chñ yÕu c¸c mÆt hµng trªn sang Liªn bang Nga lµ Ên §é, §øc, ngoµi ra cßn ph¶i kÓ ®Õn Indonesia, Hoa Kú, Braxin, Singapore, Ph¸p, Marèc, Achentina, Hµ Lan… ViÖt Nam vÉn ch­a cã c¸c s¶n phÈm cµ phª bét, cµ phª hoµ tan vµ c¸c s¶n phÈm ®­îc chÕ biÕn tõ cµ phª sang thÞ tr­êng Nga. Trong thêi gian tíi cÇn ph¶i phèi hîp, liªn doanh víi c¸c nhµ s¶n xuÊt lín nh­ Nestle ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy b»ng c¸c th­¬ng hiÖu hµng ho¸ ®· cã s½n cña hä. §èi víi cµ phª hoµ tan mang c¸c th­¬ng hiÖu hµng ho¸ cña ViÖt Nam, muèn th©m nhËp thÞ tr­êng cÇn ph¶i cã chiÕn l­îc qu¶ng c¸o tiÕp thÞ, giíi thiÖu réng kh¾p v× ®©y lµ mÆt hµng ng­êi tiªu dïng th­êng rÊt b¶o thñ, gièng nh­ thuèc l¸. NÕu kh«ng lµm tèt c«ng t¸c qu¶ng c¸o tiÕp thÞ vµ kh«ng ph¶i lµ th­¬ng hiÖu næi tiÕng th× kh«ng thÓ tiªu thô víi khèi l­îng lín ®­îc. Cao su thiªn nhiªn: Cïng víi sù tr× trÖ cña s¶n xuÊt, hµng lo¹t c¸c nhµ m¸y sö dông cao su thiªn nhiªn cña Liªn bang Nga ®· ph¶i ngõng ho¹t ®éng; bªn c¹nh ®ã, c«ng nghÖ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm tõ nguyªn liÖu cao su nh©n t¹o ngµy cµng thay thÕ cho c«ng nghÖ s¶n xuÊt tõ cao su tù nhiªn nªn c¸c n¨m gÇn ®©y, nhËp khÈu cao su thiªn nhiªn cña Liªn bang Nga gi¶m sót nghiªm träng. C¸c n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam mçi n¨m xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Nga tõ 300 - 500 tÊn cao su. Riªng n¨m 1999, nhê ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc b¸n hµng kh¸c nhau nh­ b¸n tr¶ chËm, b¸n hµng t¹i kho ngo¹i quan, ®· gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu ®­îc 21.000 tÊn cao su c¸c lo¹i. N¨m 2000, con sè ®ã lµ 10.500 tÊn. §¸ng chó ý, ®a sè l­îng cao su xuÊt khÈu trªn ®Òu do c¸c c«ng ty ng­êi ViÖt Nam t¹i Liªn bang Nga ®øng ra kinh doanh nhËp khÈu, cßn c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cao su trong n­íc, kÓ c¶ doanh nghiÖp Nhµ n­íc, th­êng chØ quan t©m xuÊt khÈu cao su sang thÞ tr­êng Trung Quèc, lóc nµo khã kh¨n míi ®Æt vÊn ®Ò chuyÓn sang thÞ tr­êng Nga, nghÜa lµ kh«ng chñ ®éng më réng x©m nhËp thÞ tr­êng Nga, vµ th­êng lµm viÖc cøng nh¾c trong kh©u thanh to¸n, lµ mét ®iÒu kh«ng phï hîp víi thÞ tr­êng Nga, nªn kh«ng cã hiÖu qu¶. §Ó më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cao su sang Liªn bang Nga, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn m¹nh d¹n ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc b¸n hµng ®a d¹ng, t×m ra gi¶i ph¸p phï hîp cho thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nµy. G¹o: Nhu cÇu hµng n¨m vÒ g¹o cña Liªn bang Nga kho¶ng 500.000 – 510.000 tÊn, trong khi ®ã, s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng thÓ v­ît qu¸ con sè 180 - 200.000 tÊn. ThÞ tr­êng nhËp khÈu g¹o chñ yÕu cña Liªn bang Nga lµ Ên §é, Trung Quèc, Th¸i Lan, ViÖt Nam, Kadacxtan. Trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 2003, ViÖt Nam xuÊt khÈu ®­îc gÇn 235.730 tÊn g¹o sang thÞ tr­êng Nga. §©y lµ mét nç lùc lín cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kinh doanh g¹o sang thÞ tr­êng nµy v× gi¸ g¹o t¹i Liªn bang Nga th«ng th­êng rÊt thÊp. G¹o cña Hoa Kú, EU viÖn trî cho Liªn bang Nga trong n¨m 1999 gÇn 150.000 tÊn ®Õn nay ch­a tiªu thô hÕt, g¹o cña Trung Quèc, Ên §é gi¸ l¹i rÊt c¹nh tranh. Nãi chung, thÞ tr­êng Nga vÉn cã nhu cÇu nhËp g¹o vµ tÊm cña ViÖt Nam nh­ng víi ®iÒu kiÖn gi¸ rÎ (g¹o 25% tÊm gi¸ CIF chØ ë møc 160USD/ tÊn, 30% tÊm kho¶ng 150USD/ tÊn). MÆt kh¸c, kh¸ch hµng mua g¹o chñ yÕu lµ kh¸ch tiªu thô néi ®Þa nªn th­êng thanh to¸n b»ng ®ång Róp, cßn ®a sè c¸c nhµ nhËp khÈu Nga ®· quen lµm ¨n víi c¸c nhµ cung cÊp Trung Quèc, Ên §é, Th¸i Lan, Mü…hä kh«ng mÆn mµ víi doanh nghiÖp ViÖt Nam. Thªm vµo ®ã, gi¸ hµng ViÖt Nam cao, kh«ng ®­îc miÔn thuÕ VAT, c«ng t¸c thÞ tr­êng kh«ng ®­îc chó ý ®óng møc, ngay c¶ khi gi¸ b¸n hµng kh¶ quan. Nh­ vËy, muèn xuÊt khÈu g¹o sang Nga víi sè l­îng lín, ViÖt Nam cÇn cã chiÕn l­îc thÞ tr­êng dµi h¹n, kh«ng lo¹i trõ thêi gian ®Çu ph¶i tù thiÕt lËp kªnh nhËp khÈu (vÝ dô, tæ chøc c«ng ty cã t­ c¸ch ph¸p nh©n Nga ®øng ra nhËp khÈu g¹o tõ ViÖt Nam, lËp kho ngo¹i quan chøa g¹o, x©y dùng m¹ng l­íi tiªu thô g¹o vµ tÊm, cao h¬n n÷a lµ sö dông ng­êi lao ®éng ViÖt Nam t¹i Liªn bang Nga). §Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, cã thÓ ph¶i chÊp nhËn thua lç trong thêi gian ®Çu, vµ tÊt nhiªn, ph¶i tËn dông tèi ®a sù hç trî cña ChÝnh phñ, tËn dông mèi quan hÖ gi÷a hai ChÝnh phñ. Mú ¨n liÒn: HiÖn nay, Liªn bang Nga ®ang nhËp khÈu mú ¨n liÒn cña ViÖt Nam vµ Trung Quèc. So víi mú Trung Quèc, mú ViÖt Nam cã h­¬ng vÞ ®éc ®¸o h¬n, hîp khÈu vÞ víi ng­êi Nga h¬n, nªn ®­îc ­a chuéng h¬n, mÆc dï gi¸ cña hµng ViÖt Nam cao h¬n. V× vËy mÆt hµng mú ¨n liÒn ®ang lµ s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh cao, chiÕm ­u thÕ trªn thÞ tr­êng Nga. Trung b×nh mçi th¸ng ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Liªn bang Nga kho¶ng 100 container, ch­a kÓ ®Õn l­îng hµng ®­îc s¶n xuÊt ngay t¹i thÞ tr­êng Nga. VÊn ®Ò ®èi víi mú ¨n liÒn cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ kh«ng cã mét chiÕn l­îc chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, kh«ng cã kÕ ho¹ch tæng thÓ cho ho¹t ®éng chung, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¹nh tranh lÉn nhau cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµm gi¶m gi¸ hµng vµ hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, ®iÒu nµy cßn t¹o ra khe hë cho hµng Trung Quèc v­¬n lªn trªn thÞ tr­êng Nga. Hµng may mÆc: Trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90, hµng may mÆc ViÖt Nam ®­îc xuÊt khÈu sang Liªn bang Nga víi khèi l­îng lín nhê vµo sù khan hiÕm hµng trªn thÞ tr­êng Nga, mÆc dï hµng ViÖt Nam chÊt l­îng thÊp, mÉu m· xÊu, ®¬n ®iÖu vµ chÊt liÖu kÐm. Sau nµy, do thÞ tr­êng ®­îc më cöa, giao l­u th­¬ng m¹i cña Liªn bang Nga ®­îc më réng, c¸c nguån hµng kh¸c cã c¬ héi x©m nhËp thÞ tr­êng, trong khi ViÖt Nam l¹i kh«ng thay ®æi kÞp thêi mÉu m·, gi¸ nguyªn liÖu ®Çu vµo vµ chi phÝ s¶n xuÊt trong n­íc t¨ng, vËn t¶i kh«ng thuËn lîi, nªn dÇn dÇn hµng may mÆc ViÖt Nam mÊt thÕ ®øng trªn thÞ tr­êng Nga, thay vµo ®ã lµ sù v­ît lªn cña hµng Trung Quèc, Thæ NhÜ Kú…ThÞ tr­êng hµng dÖt may hiÖn nay cña Liªn bang Nga thùc sù lµ mét chiÕn tr­êng, bëi c¸c bªn ®Òu linh ho¹t tõ ph­¬ng thøc thanh to¸n ®Õn viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, lµm hµng gi¶ vµ c¸c gian lËn th­¬ng m¹i kh¸c. Hµng may mÆc cña ViÖt Nam hiÖn t¹i xuÊt khÈu vµo Nga rÊt Ýt, nguyªn nh©n lµ do hµng ViÖt Nam cã gi¸ thµnh t­¬ng ®èi cao, c¸c doanh nghiÖp l¹i e ng¹i rñi ro trong kh©u thanh to¸n, Ýt vèn, nªn chØ tËp trung vµo thÞ tr­êng ®­îc cÊp h¹n ng¹ch. Hµng thñ c«ng mü nghÖ: §©y chÝnh lµ nhãm hµng truyÒn thèng cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Liªn X« tr­íc ®©y. HiÖn nay, ng­êi Nga vÉn ­a dïng mÆt hµng nµy cña ViÖt Nam nh­ng xuÊt khÈu bÞ thu hÑp l¹i chØ cßn ë møc vµi tr¨m ngh×n USD. NÕu muèn t¨ng kim ng¹ch mÆt hµng nµy vµ cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi hµng Trung Quèc trªn thÞ tr­êng Nga, ViÖt Nam cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng, ®a d¹ng ho¸ mÉu m· vµ n©ng cao chÊt l­îng hµng ®Ó hµng ViÖt Nam kh«ng chØ bÒn mµ cßn ®Ñp, kh¸c biÖt. Trong quan hÖ ®Çu t­ Hîp t¸c ®Çu t­ ViÖt Nam – Liªn bang Nga cã tiÒm n¨ng vµ triÓn väng to lín trong thÕ kû XXI. Nh­ ®· tr×nh bµy, giai ®o¹n hiÖn nay ®­îc ®¸nh dÊu bëi sù ph¸t triÓn ®Çy n¨ng ®éng vµ n©ng cao vÒ chÊt cña quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga, trong ®ã cã quan hÖ FDI; ®©y lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh hîp t¸c vµ ®óc rót kinh nghiÖm tõ thùc tiÔn phong phó, sinh ®éng qua nhiÒu thËp kû cña hai d©n téc. Hai bªn ®· ®¹t ®­îc nhiÒu tho¶ thuËn quan träng trong c¸c lÜnh vùc cô thÓ, ®Æc biÖt lµ lÜnh vùc liªn quan ®Õn thu hót vèn ®Çu t­ nh­ khuyÕn khÝch vµ b¶o hé ®Çu t­ còng nh­ c¸c h×nh thøc hîp t¸c trùc tiÕp liªn vïng vµ ®Þa ph­¬ng, gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n hai n­íc. Nh÷ng lÜnh vùc hîp t¸c ­u tiªn x¸c ®Þnh lµ: dÇu khÝ, n¨ng l­îng, ho¸ chÊt, x©y dùng, chÕ t¹o m¸y, chÕ biÕn n«ng s¶n nhiÖt ®íi vµ h¶i s¶n, luyÖn kim… Cã thÓ lÊy vÝ dô, mét sè lÜnh vùc hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga ®· vµ ®ang cã triÓn väng tiÕp tôc ph¸t triÓn trong t­¬ng lai: lÜnh vùc dÇu khÝ, lÜnh vùc n¨ng l­îng (nh­ ®· tr×nh bµy ë ch­¬ng II). HiÖn nay ®ang cã nh÷ng kh¶ n¨ng thùc tÕ ®Ó më réng quan hÖ hîp t¸c song ph­¬ng theo c¸c h­íng chÝnh sau: C¸c dù ¸n lín trong lÜnh vùc th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ dùa vµo c¸c kÕt qu¶ tÝch cùc do XNLD Vietsovpetro ®¹t ®­îc cho phÐp dù ®o¸n trong nh÷ng n¨m tíi møc khai th¸c dÇu hµng n¨m lªn tíi 15 – 16 triÖu tÊn/ n¨m. Hîp t¸c trong lÜnh vùc n¨ng l­îng, bao gåm x©y dùng c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn: Se – San 3, Pr©ykr«ng; hoµn tÊt vµ ®­a vµo ho¹t ®éng nhµ m¸y thuû ®iÖn Yaly, §ami. KhuyÕn khÝch ®Çu t­ gi÷a hai n­íc, thµnh lËp c¸c XNLD phï hîp víi ph¸p luËt hai n­íc, hç trî ph¸t triÓn hîp t¸c th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng trªn c¬ së phèi hîp l©u dµi. Tuy cã nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n vµ cã triÓn väng to lín, nh­ng còng cßn kh«ng Ýt vÊn ®Ò nan gi¶i ®ang ®Æt ra trong viÖc ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ ViÖt Nam – Liªn bang Nga. Chóng ta ph¶i thõa nhËn mét thùc tÕ lµ: mÆc dï ®· cã bÒ dµy kinh nghiÖm còng nh­ thµnh tùu hîp t¸c lín trong qu¸ khø, ®· cã mét chÆng ®­êng ph¸t triÓn sím nhÊt vµ l©u dµi, mÆc dï cã nh÷ng tiÒm n¨ng to lín, nh­ng quan hÖ hîp t¸c th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a hai n­íc ®¸ng tiÕc lµ vÉn cßn nhá bÐ, thiÕu æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c, thËm chÝ cã giai ®o¹n bÞ ®ãng b¨ng, ch­a t­¬ng xøng víi qu¸ khø, tiÒm n¨ng vµ vÞ thÕ ®èi t¸c chiÕn l­îc nh­ hai bªn mong muèn. Ph¶i nhËn thøc h¹n chÕ vµ yÕu kÐm nh­ thÕ nµo vµ ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p th¸o gì g× ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng, m¹nh mÏ quan hÖ hîp t¸c th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn Bang Nga trong thÕ kû XXI? Tr­íc hÕt, t×nh h×nh trªn ®­îc gi¶i thÝch bëi nguyªn nh©n sau: Thø nhÊt, nguyªn nh©n trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch - ®­êng lèi chiÕn l­îc: trong thêi kú thËp niªn nh÷ng n¨m 80, phÝa Liªn X« cã nh÷ng thay ®æi lín trong chiÕn l­îc ®èi ngo¹i, ®Èy m¹nh hoµ ho·n víi Mü, c¶i thiÖn quan hÖ víi Trung Quèc, ®Ó cã thÓ dån søc tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò bªn trong lµ c¸i cç xe kinh tÕ yÕu kÐm, tr× trÖ. Trong bèi c¶nh nµy ®­¬ng nhiªn Liªn X« coi nhÑ quan hÖ víi §«ng D­¬ng, gi¶m nhÑ c¸c cam kÕt víi ViÖt Nam. TiÕp theo lµ thêi kú c¶i c¸ch thÞ tr­êng theo s¬ ®å “ liÖu ph¸p sèc” nh÷ng n¨m cuèi thËp niªn 80 vµ ®Çu thËp niªn 90. Liªn X« gi¶i thÓ vµ n­íc Nga míi ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ cña qu¸ khø, ®ång thêi l¹i lón s©u trong khñng ho¶ng vµ suy tho¸i kinh tÕ trÇm träng, ®· thi hµnh ®­êng lèi h­íng vµo ph­¬ng T©y ®Ó mong nhËn ®­îc vèn, c«ng nghÖ cña CNTB cho c¶i c¸ch kinh tÕ vµ c¬ cÊu, do ®ã cµng bu«ng láng quan hÖ víi ViÖt Nam. Tíi nh÷ng n¨m gi÷a thËp kû 90, cïng víi viÖc ®Þnh h­íng l¹i chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i tõ “§Þnh h­íng §¹i T©y D­¬ng” sang “®Þnh h­íng ¢u - ¸”, quan hÖ ViÖt Nam – Liªn Bang Nga ®­îc nèi l¹i song vÉn cßn cÇm chõng. ChØ gÇn ®©y cïng víi viÖc kh¼ng ®Þnh n©ng quan hÖ ViÖt Nam – Liªn bang Nga lªn tÇm quan hÖ ®èi t¸c chiÕn l­îc ë vïng ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, kinh tÕ Nga ®i vµo æn ®Þnh, b¾t ®Çu cã b­íc håi phôc vµ t¨ng tr­ëng th× quan hÖ hîp t¸c th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a hai n­íc míi cã b­íc ph¸t triÓn thuËn lîi vµ n¨ng ®éng. Thø hai, nguyªn nh©n bÊt cËp vÒ c¬ chÕ – chÝnh s¸ch cô thÓ trong lÜnh vùc hîp t¸c ®Çu t­ cña c¶ hai bªn, do ch­a chuyÓn ®æi kÞp thêi theo c¬ chÕ thÞ tr­êng: thËm chÝ trong nhiÒu tr­êng hîp c¸c nguyªn t¾c hîp t¸c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, hiÖu qu¶ vµ t«n träng kû luËt hîp ®ång còng bÞ vi ph¹m. Thø ba, nguyªn nh©n qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ hîp t¸c ®Çu t­ cßn mang nÆng hµnh chÝnh, quan liªu, kh«ng theo kÞp sù ph¸t triÓn thùc tÕ. Cã nh÷ng thêi kú Nhµ n­íc hai phÝa ®· bu«ng láng qu¶n lý trong lÜnh vùc nµy, kh«ng cã chiÕn l­îc vµ quy ho¹ch vÒ hîp t¸c ®Çu t­, nh­ thiÕu viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu – nhiÖm vô ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, nh÷ng h­íng ­u tiªn vµ ngµnh hîp t¸c cã lîi thÕ; ch­a phèi hîp ®ång bé víi c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch vÜ m« nh­ tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ ph¸p luËt ®Ó khuyÕn khÝch vµ b¶o hé song ph­¬ng hîp t¸c - ®Çu t­; trong khi ë cÊp nhµ n­íc ®· thiÕu ®i sù nç lùc còng nh­ biÖn ph¸p vµ chñ tr­¬ng, th× d­íi cÊp ®Þa ph­¬ng c¬ së l¹i ch­a ®­îc hoµn toµn chñ ®éng vµ thiÕu th«ng tin, thiÕu sù h­íng dÉn còng nh­ thiÕu sù phèi hîp hµnh ®éng chung; kh«ng c¬ quan nhµ n­íc chuyªn tr¸ch, hoÆc cã nh­ng chØ mang tÝnh h×nh thøc. Thø t­, nguyªn nh©n “bÊt kh¶ kh¸ng” cã thÓ lµ nguyªn nh©n cña mäi nguyªn nh©n: sù h¹n chÕ vÒ tµi chÝnh. Nh­ ®· biÕt, c¶ hai phÝa ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga trong thêi kú ®· qua ®Òu gÆp nh÷ng khã kh¨n lín trong chuyÓn ®æi vµ kinh tÕ, do ®ã rÊt thiÕu thèn c¸c ph­¬ng tiÖn tµi chÝnh. §iÒu nµy l¹i m©u thuÉn víi ngay chÝnh môc tiªu vµ ®Æc thï cña ho¹t ®éng hîp t¸c ®Çu t­ lµ nh»m tranh thñ nguån vèn cña ®èi t¸c ®Ó bæ sung cho sù thiÕu hôt cña m×nh. ChÝnh thiÕu vèn ®· lµ lý do lµm h¹n chÕ ®¸ng kÓ sù ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga, ®iÒu nµy khiÕn cho c¸c dù ¸n trong tÇm tay kh«ng thÓ kh¶ thi. Thø n¨m, h¹n chÕ cuèi cïng ®ã lµ sù yÕu kÐm vÒ thùc lùc cña phÝa ®èi t¸c ViÖt Nam trong quan hÖ song ph­¬ng. ViÖc chuyÓn sang hîp t¸c b×nh ®¼ng, hai bªn cïng cã lîi trªn nguyªn t¾c thÞ tr­êng còng cã mÆt tr¸i: buéc c¸c bªn ®èi t¸c ph¶i cã thùc lùc, theo hai nghÜa cã n¨ng lùc vµ tri thøc am hiÓu vÒ lÜnh vùc kinh doanh còng nh­ kh¶ n¨ng vÒ kinh tÕ – tµi chÝnh phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh. Ph¶i thõa nhËn phÝa ®èi t¸c ViÖt Nam cßn yÕu kÐm c¶ hai ph­¬ng diÖn nµy, khiÕn cho kh«ng chØ lµm ¨n víi Liªn bang Nga mµ c¶ víi ®èi t¸c n­íc ngoµi kh¸c bÞ h¹n chÕ rÊt nhiÒu. Kh«ng Ýt tr­êng hîp v× thiÕu kinh nghiÖm vµ hiÓu biÕt cÇn thiÕt, còng nh­ kh¶ n¨ng kinh tÕ tµi chÝnh mµ phÝa ViÖt Nam r¬i vµo t×nh thÕ bÞ ®éng, lÐp vÕ, thua thiÖt vµ rèt cuéc viÖc hîp t¸c kh«ng thÓ tiÕn triÓn hoÆc ®i tíi ®æ bÓ. MÆt kh¸c, thùc lùc yÕu kÐm cña ViÖt Nam th­êng ch¹y theo mèi lîi tr­íc m¾t, thËm chÝ kinh doanh theo kiÓu “chôp giËt”, thiÕu chiÕn l­îc vµ ®èi s¸ch øng xö th«ng minh, thiÕu nh÷ng g­¬ng mÆt doanh nh©n còng nh­ nh÷ng doanh nghiÖp tÇm cì cã tªn tuæi uy tÝn cã thÓ th­¬ng l­îng vµ thu hót ®èi t¸c n­íc ngoµi. S­ h¹n chÕ trong thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi tõ Liªn bang Nga còng nh­ ph¸ vì mét sè cam kÕt, hîp ®ång trong quan hÖ hîp t¸c víi Liªn bang Nga kh«ng thÓ ®æ lçi hoµn toµn cho phÝa b¹n, mµ cã phÇn do yÕu kÐm cña chÝnh doanh nghiÖp ViÖt Nam. Còng do yÕu kÐm cña c¸c nhµ ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam mµ cho ®Õn nay ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga vÉn chñ yÕu lµ thu hót ®Çu t­ cña Nga vµo ViÖt Nam, cßn theo chiÒu ng­îc l¹i th× hÇu nh­ ch­a cã g× ®¸ng kÓ, ngo¹i trõ mét sè dù ¸n nhá chñ yÕu lµ cña t­ nh©n vµ céng ®ång ng­êi ViÖt ë Nga ®Çu t­ vµo lÜnh vùc tiªu dïng vµ ¨n uèng. §iÒu nµy cã nghÜa lµ phÝa ViÖt Nam ®· bá phÝ c¬ héi kinh doanh vµ qu¶ng b¸ s¶n phÈm cña m×nh t¹i mét thÞ tr­êng réng lín vèn kh«ng ph¶i xa l¹ víi chóng ta. II. Gi¶i ph¸p 1. Gi¶i ph¸p cho quan hÖ th­¬ng m¹i T¨ng c­êng ®Çu t­ ®Ó n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu sang Liªn bang Nga. ThÞ tr­êng Nga hiÖn nay bÞ chia thµnh hai khu vùc: khu vùc chÊp nhËn møc gi¸ cao, chÊt l­îng tèt nh×n chung cßn ch­a nhiÒu, th­êng nghiªng vÒ hµng hãa cña EU (hµng tiªu cao cÊp, thiÕt bÞ m¸y mãc…) vµ c¸c n­íc Nam Mü (cµ phª, chÌ, rau qu¶); khu vùc chÊp nhËn møc gi¸ thÊp, chÊt l­îng kh«ng cao (chñ yÕu lµ hµng may mÆc, giµy dÐp, th­êng nghiªng vÒ hµng Thæ NhÜ Kú vµ Trung Quèc). Hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Liªn bang Nga chñ yÕu lµ hµng n«ng s¶n, nguyªn liÖu s¬ chÕ, tû lÖ chÕ biÕn s©u, tinh cßn thÊp hoÆc chñ yÕu gia c«ng, l¾p r¸p nh­ hµng may mÆc, giµy dÐp, ®iÖn tö…Tr­íc m¾t nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cßn phï hîp víi nhu cÇu tiªu dïng cña c¸c tÇng líp d©n c­ thu nhËp ch­a cao cña n­íc Nga, tuy nhiªn vÒ l©u dµi chóng ta cÇn ph¶i n©ng cao tû lÖ s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao vµ chÊt x¸m nh­ phÇn cøng, phÇn mÒm trong khu vùc tin häc…Nh÷ng lîi thÕ vÒ lao ®éng rÎ, nguån tµi nguyªn gia c«ng, lµm thuª sÏ dÇn mÊt ®i khi xu h­íng ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ chñ yÕu dùa vµo tri thøc vµ c«ng nghÖ cao, cô thÓ lµ nh÷ng s¶n phÈm cã hµm l­îng chÊt x¸m cao míi t¹o nªn lîi thÕ c¹nh tranh vµ gi¸ trÞ gia t¨ng cao. Do ®ã, ®Çu t­ theo chiÒu s©u, t¨ng c­êng hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, t¹o ra nhiÒu kiÓu mÉu hµng ho¸ theo tiªu chuÈn quèc tÕ …lµ ®iÒu cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi xuÊt khÈu kh«ng nh÷ng chØ ë thÞ tr­êng Nga mµ cßn trªn c¶ thÞ tr­êng quèc tÕ . KhuyÕn khÝch vµ hç trî hµng xuÊt khÈu. XuÊt khÈu hµng ho¸ sang thÞ tr­êng Nga còng nh­ sang thÞ tr­êng Mü, EU, NhËt B¶n, Trung Quèc vµ nhiÒu thÞ tr­êng kh¸c trªn thÕ giíi ®Òu ph¶i ®­îc coi träng nh­ nhau. Do ®ã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ hç trî hµng xuÊt khÈu lµ chung cho mäi thÞ tr­êng cña tÊt c¶ c¸c n­íc. Theo chÝnh s¸ch nµy, mäi hµng ho¸ xuÊt khÈu ®Òu ®­îc hç trî ®Çu vµo, b¶o ®¶m hiÖu qu¶ cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ®­îc l©u dµi, ®Æc biÖt ­u tiªn cho nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao, sö dông nhiÒu nguyªn liÖu trong n­íc. Thñ tôc hç trî cña Nhµ n­íc cÇn ph¶i hÕt søc ®¬n gi¶n, kh«ng g©y chËm trÔ, phiÒn hµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. Nhµ n­íc kh«ng nªn ph©n biÖt vÒ c¸c h×nh thøc vay vèn hoÆc l·i suÊt ®èi víi mäi doanh nghiÖp trùc tiÕp s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng xuÊt khÈu. ChÝnh phñ cÇn më réng h¬n n÷a chÕ ®é th­ëng theo kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng vµ cho tÊt c¶ mäi doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng lo¹i hµng mµ ViÖt Nam ®ang cã nhiÒu tiÒm n¨ng nh­ l­¬ng thùc, thùc phÈm, chÌ, cµ phª, rau qu¶ hép, rau qu¶ t­¬i, h¹t ®iÒu, h¹t tiªu, gèm sø, thñ c«ng mü nghÖ, hµng may mÆc, giµy dÐp… T¨ng c­êng ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, th«ng tin th­¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp. HiÖn nay chóng ta ®· cã §¹i diÖn th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam t¹i Liªn bang Nga; Trung t©m giíi thiÖu s¶n phÈm cña ViÖt Nam t¹i Matxc¬va; V¨n phßng ®¹i diÖn tiÕp xóc th­¬ng m¹i ë Matxc¬va. C¸c c¬ quan nµy ngoµi viÖc cung cÊp th«ng tin vÒ th­¬ng m¹i cßn gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp hai bªn trong lÜnh vùc tµi chÝnh ng©n hµng, c«ng nghÖ vµ c¸c dÞch vô kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhanh chãng cho th­¬ng m¹i hai n­íc. Do ®ã chóng ta cÇn ph¶i ®Èy m¹nh ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i nµy. §Ó lµm tèt h¬n c«ng t¸c cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng Nga cho c¸c doanh nghiÖp cña m×nh, Ban xóc tiÕn th­¬ng m¹i cÇn phèi hîp víi vô ¢u Mü vµ Th­¬ng vô tæ chøc c¸c héi nghÞ, héi th¶o chuyªn ®Ò. §©y lµ nh÷ng dÞp tèt ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã c¬ héi trao ®æi ý kiÕn, kinh nghiÖm, th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch, chÕ ®é xuÊt nhËp khÈu, hÖ thèng thuÕ quan, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c t­ liÖu cÇn thiÕt kh¸c vÒ thÞ tr­êng Liªn bang Nga.Tõ ®ã gióp c¸c doanh nghiÖp cã sù chuÈn bÞ tèt tr­íc khi b­íc vµo th­¬ng tr­êng cña hä. Ngoµi ra, viÖc th­êng xuyªn tæ chøc c¸c ch­¬ng tr×nh gÆp gì gi÷a c¸c ®oµn doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga lµ rÊt thiÕt thùc trong viÖc trao ®æi vÒ ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p thóc ®Èy sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i gi÷a hai quèc gia. Sím t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ cho viÖc chuyªn chë hµng ho¸. C¶ hai n­íc cÇn ph¶i thiÕt lËp tèt c¸c kªnh giao nhËn vµ vËn t¶i hµng ho¸ víi nh÷ng ph­¬ng tiÖn vËn t¶i ®a d¹ng, lËp c¸c kho ngo¹i quan, thùc hiÖn dÞch vô chuyÓn khÈu vµ qu¸ c¶nh hµng ho¸, xóc tiÕn m¹nh viÖc thµnh lËp c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh vÒ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña mçi n­íc t¹i n­íc kia, ®Ó cã thÓ ph¸t huy m¹nh vµ tranh thñ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña mçi bªn. §Ó bu«n b¸n víi Liªn bang Nga, nhÊt ®Þnh ph¶i cã luång tµu biÓn hîp lý, c­íc phÝ vËn t¶i ë møc chÊp nhËn ®­îc. §©y lµ mét c«ng viÖc cùc kú khã kh¨n v× v­íng ph¶i mét m©u thuÉn: hµng kh«ng nhiÒu th× kh«ng cã luång tµu hîp lý nh­ng nÕu kh«ng cã luång tµu hîp lý th× kim ng¹ch bu«n b¸n sÏ kh«ng thÓ nhiÒu. §Ó th¸o gì vÊn ®Ò nµy, ViÖt Nam ph¶i t¨ng c­êng ®éi tµu vËn chuyÓn ®Õn Odessa vµ Vladivostok víi møc gi¸ c¹nh tranh hoÆc Nhµ n­íc hç trî mét phÇn gi¸ c­íc. Trong thêi gian 1 hoÆc 2 n¨m ®Çu ChÝnh phñ sÏ trî gióp mét phÇn c­íc phÝ cho c¸c doanh nghiÖp, nh÷ng tµu ch¹y tuyÕn Nga sÏ ®­îc miÔn mäi kho¶n thu cña Nhµ n­íc nh­ c­íc phÝ cËp cÇu, phÝ hoa tiªu, thuÕ vèn, thËm chÝ hoµn thuÕ nhiªn liÖu (nÕu cã)…®Ó gi¶m chi phÝ. C¶i thiÖn c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n gi÷a doanh nghiÖp hai n­íc. HiÖn nay quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Liªn bang Nga ®ang ®­îc ph¸t triÓn trªn mét tÇm cao míi nh­ng hai bªn ®ang vÊp ph¶i khã kh¨n kh«ng nhá trong ph­¬ng thøc thanh to¸n. Tr­íc ®©y, trong thêi kú ®Çu ph­¬ng thøc thanh to¸n chñ yÕu gi÷a hai n­íc lµ hµng ®æi hµng hoÆc hµng xuÊt khÈu sang tÝnh khÊu trõ nî. H¬n n÷a, qu¶n lý tµi chÝnh – tÝn dông cña Liªn bang Nga rÊt phøc t¹p trong khi c¸c doanh nghiÖp Nga chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, kh¶ n¨ng tù chi tr¶ vÒ tµi chÝnh cßn nhiÒu h¹n chÕ. PhÇn lín c«ng ty cña Liªn bang Nga trong quan hÖ lµm ¨n víi ViÖt Nam lµ c¸c c«ng ty t­ nh©n, kh«ng chÞu sù chi phèi cña Nhµ n­íc, Ýt më L/C qua ng©n hµng, do vËy bu«n b¸n gi÷a hai n­íc phÇn lín ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n cña hai n­íc hoÆc th«ng qua ®èi t¸c thø ba. Do ®ã ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n nµy cÇn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam khÈn tr­¬ng tho¶ thuËn víi c¸c ng©n hµng Liªn bang Nga vÒ viÖc cÊp h¹n møc tÝn dông cho c¸c Ng©n hµng Liªn bang Nga ®Ó hç trî doanh nghiÖp n­íc b¹n nhËp khÈu hµng tõ ViÖt Nam, tõng b­íc tiÕn tíi thanh to¸n qua th­¬ng m¹i ®iÖn tö. CÇn ph¶i më réng viÖc cÊp tÝn dông ­u ®·i vµ b¶o l·nh tr¶ chËm theo s¬ ®å Vietcombank vµ Ng©n hµng Vnhestorgbank Nga ®ang ¸p dông cho c¸c c«ng ty Nga trùc tiÕp mua hµng ViÖt Nam ®­a vµo thÞ tr­êng Nga. Ph¸t huy vai trß quan träng cña céng ®ång doanh nghiÖp ng­êi ViÖt Nam t¹i Liªn bang Nga. HiÖn nay cã h¬n 300 doanh nghiÖp, c«ng ty t­ nh©n ViÖt Nam ho¹t ®éng t¹i Liªn bang Nga. LÜnh vùc ho¹t ®éng cña hä rÊt ®a d¹ng, song phÇn lín lµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu c¸c lo¹i hµng tiªu dïng. C¸c c«ng ty nµy thÓ hiÖn tÝnh n¨ng ®éng rÊt cao. Hä tù m×nh chñ ®éng t×m kiÕm thÞ tr­êng, nguån hµng, nguån tµi chÝnh, chñ ®éng liªn doanh, liªn kÕt, tù ho¹ch to¸n…b»ng mäi c¸ch sinh lîi nhuËn ®Ó tù tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Hä Ýt nhiÒu ®· thùc hiÖn ®­îc vai trß lµ cÇu nèi cho quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai quèc gia. NhiÒu hµng ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc kh«ng trùc tiÕp b¸n ®­îc cho c¸c doanh nghiÖp Nga vµ ®· ph¶i th«ng qua hä hoÆc hä ®· lµm m«i giíi cho nhiÒu hîp ®ång b¸n hµng cña Liªn bang Nga cho ViÖt Nam. Mét sè nhµ doanh nghiÖp ViÖt Nam t¹i Liªn bang Nga ®· kh¸ thµnh c«ng trong viÖc cung cÊp vÒ ViÖt Nam nhiÒu lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau, tõ s¶n phÈm c«ng nghÖ cao ®Õn c¸c lo¹i m¸y mãc phô tïng, thiÕt bÞ cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp quèc gia…Do ®ã cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hä vÒ t­ c¸ch ph¸p nh©n, trong viÖc lùa chän c¸c h×nh thøc kinh doanh, tËn dông c¸c kh¶ n¨ng cña hä lµm cÇu nèi ®Ó hµng hãa ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn th©m nhËp, më réng thÞ tr­êng t¹i Liªn bang Nga. Gi¶i ph¸p cho quan hÖ ®Çu t­: Tr­íc hÕt, cÇn ph¶i t¨ng c­êng vai trß cña Nhµ n­íc hai bªn ®Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý song ph­¬ng vÒ hîp t¸c ®Çu t­. Nh­ ®· biÕt, b­íc vµo thÕ kû míi hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a hai n­íc cã nhiÒu c¬ héi vµ thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ dùa trªn c¬ së ®­êng lèi ®èi ngo¹i hîp t¸c toµn diÖn vµ ®èi t¸c chiÕn l­îc gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga. Tuy nhiªn, ®Ó tËn dông c¬ héi vµ biÕn kh¶ n¨ng thµnh hiÖn thùc cÇn cã nh÷ng nç lùc tr­íc hÕt ë cÊp chÝnh phñ ®Ó cô thÓ ho¸ ®­êng lèi, chñ tr­¬ng trung thµnh chÝnh s¸ch, chiÕn l­îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ng¾n h¹n vµ dµi h¹n. Còng cÇn cã c¬ chÕ phèi hîp ho¹t ®éng liªn chÝnh phñ nh»m chØ ®¹o, tæ chøc, qu¶n lý hiÖu qu¶ ho¹t ®éng hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a hai n­íc còng nh­ c¬ chÕ vËn hµnh cô thÓ phï hîp víi ®Æc ®iÓm ®èi t­îng hîp t¸c ®Çu t­ ViÖt Nam – Liªn bang Nga. Ph¸t huy h¬n n÷a vai trß ho¹ch ®Þnh vµ ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh khung cho sù hîp t¸c còng nh­ sù chØ ®¹o, phèi hîp cña Uû ban liªn chÝnh phñ, vai trß t­ vÊn tham m­u vµ qu¶n lý ®iÒu hµnh cña Bé chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i còng nh­ bé, ngµnh vµ c¬ quan chñ qu¶n C¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga. §¶m b¶o æn ®Þnh kinh tÕ – chÝnh trÞ – x· héi cÇn thiÕt; sù trung thùc vµ tËn tôy cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh vµ c«ng quyÒn; sù thuËn tiÖn vµ hÖ thèng chÊt l­îng cao cña hÖ thèng dÞch vô h¹ tÇng tµi chÝnh – liªn l¹c – th«ng tin vµ kÕt nèi Internet; sù tin cËy vµ æn ®Þnh cña ph¸p luËt, khÈn tr­¬ng ban hµnh c¸c luËt vÒ hîp ®ång nh­îng quyÒn, b¶n quyÒn, ®¨ng ký kinh doanh vµ quyÒn tù do kinh doanh cña c«ng d©n n­íc ngoµi, luËt vÒ vïng kinh tÕ tù do, luËt tr¸nh ®¸nh thuÕ trïng vµ ­u ®·i thuÕ còng nh­ tµi chÝnh cho c«ng d©n hai n­íc. §a d¹ng ho¸, tù do ho¸ c¸c h×nh thøc vµ chñ thÓ hîp t¸c ®Çu t­ còng nh­ khuyÕn khÝch vµ b¶o hé song ph­¬ng ho¹t ®éng hîp t¸c ®Çu t­: §a d¹ng ho¸ c¸c lÜnh vùc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó më thªm kªnh ®Çu t­ míi. Ngoµi 3 h×nh thøc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn nay (liªn doanh, 100% vèn n­íc ngoµi, hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh) cÇn ph¶i ¸p dông c¸c h×nh thøc kh¸c nh­ cho phÐp mua l¹i vµ s¸p nhËp trong mét sè lÜnh vùc, ¸p dông h×nh thøc c«ng ty mÑ – con ho¹t ®éng theo h×nh thøc ®a chøc n¨ng, xem xÐt viÖc cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ Nga mua h¬n 30% cæ phÇn doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸. KhuyÕn khÝch hîp t¸c ®Çu t­ trªn c¬ së hîp t¸c liªn vïng, gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c tØnh, thµnh phè còng nh­ trùc tiÕp gi÷a c¸c c¬ së vµ c«ng d©n hai n­íc. Më réng, ph¸t triÓn ®ång bé vµ n©ng cao chÊt l­îng c¸c dÞch vô, hç trî doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Çu t­ sang Liªn bang Nga vµ ng­îc l¹i. ¦u tiªn næi bËt trong sè c¸c dÞch vô nµy lµ cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng (chÊt l­îng, gi¸ c¶ vµ cung – cÇu còng nh­ triÓn väng s¶n phÈm); th«ng tin ®èi t¸c, c¬ héi vµ kinh nghiÖm kinh doanh; th«ng tin vÒ m«i tr­êng ®Çu t­ (c¸c quy ®Þnh ph¸p lý, thñ tôc xuÊt – nhËp khÈu; c¸c yªu cÇu vµ giÊy chøng nhËn vÖ sinh an toµn, chÊt l­îng s¶n phÈm; c¸c ®Æc ®iÓm v¨n ho¸, thÞ hiÕu tiªu dïng; hÖ thèng ph©n phèi hµng;…) vµ c¸c dÞch vô xóc tiÕn th­¬ng m¹i (héi chî, triÓn l·m, qu¶ng c¸o vµ tham quan thÞ tr­êng; m«i giíi vµ tiÕp xóc víi c¸c ®èi t¸c tiÒm n¨ng…), mét trang Web nèi m¹ng quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc t­ vÊn chuyªn nghiÖp ho¹t ®éng trªn ph¹m vi toµn quèc vµ toµn cÇu, chuyªn cung cÊp c¸c dÞch vô th«ng tin vµ tr¶ lêi nhanh, kÞp thêi vµ cung cÊp cã hÖ thèng c¸c v¨n b¶n liªn quan c¸c yªu cÇu vÒ th«ng tin nªu trªn ch¾c ch¾n sÏ rÊt cÇn thiÕt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang vµ muèn ®Çu t­ sang Liªn bang Nga còng nh­ c¸c doanh nghiÖp Nga muèn ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. H¬n n÷a, hä còng rÊt quan t©m ®Õn sù hç trî vÒ c¸c dÞch vô hç trî t­ ph¸p, nhÊt lµ vÒ ®¨ng ký vµ xö lý tranh chÊp th­¬ng hiÖu, t­ vÊn kÕ to¸n, thuÕ vµ thñ tôc xuÊt nhËp khÈu; c¸c dÞch vô tµi chÝnh ng©n hµng, næi bËt lµ dÞch vô thanh to¸n chuyÓn tiÒn, b¶o hiÓm vµ b¶o l·nh tÝn dông. ViÖc thµnh lËp c¸c kho ngo¹i quan ë trong n­íc vµ ë n­íc ngoµi, ph¸t triÓn hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i qua biªn giíi thuËn lîi, nhanh, an toµn, rÎ lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó t¨ng c­êng sù l­u chuyÓn, th«ng th­¬ng hµng ho¸, dÞch vô gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ, còng nh­ kÝch thÝch ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga. KÕt luËn Trong h¬n 50 n¨m qua, quan hÖ truyÒn thèng vµ hîp t¸c nhiÒu mÆt ViÖt Nam – Liªn bang Nga ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu quan träng vµ hiÖu qu¶ thiÕt thùc cho c¶ hai bªn. KÕt qu¶ tèt ®Ñp cña quan hÖ hîp t¸c ViÖt – Nga ®· gãp phÇn to lín vµo sù nghiÖp b¶o vÖ vµ x©y dùng ®Êt n­íc chóng ta, ®· vµ ®ang ®ãng gãp tÝch cùc vµo sù thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam. Ngµy nay, nh÷ng chuyÓn biÕn s©u s¾c cña t×nh h×nh thÕ giíi, nh÷ng vËn héi vµ th¸ch thøc cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ tri thøc, còng nh­ yªu cÇu vµ môc tiªu ph¸t triÓn cña mçi n­íc ®ßi hái quan hÖ ViÖt – Nga trong thÕ kû 21 ph¶i ®­îc n©ng lªn mét tÇm cao míi. MÆt kh¸c, viÖc cñng cè vµ ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c nhiÒu mÆt ViÖt – Nga lªn tÇm cao míi trªn tinh thÇn ®èi t¸c chiÕn l­îc cßn gãp phÇn n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga, ®ãng gãp tÝch cùc vµo viÖc cñng cè xu thÕ hoµ b×nh, æn ®Þnh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn ë Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vµ trªn thÕ giíi. LÞch sö ®· sang trang. Nh÷ng trang sö qu¸ khø ®Ñp ®Ï hµo hïng sÏ lµ c¬ së thuËn lîi ®Ó mèi quan hÖ hai n­íc v­¬n tíi mét t­¬ng lai tèt ®Ñp. Víi nh÷ng kÕt qu¶ cô thÓ ®¹t ®­îc trong quan hÖ h÷u nghÞ hîp t¸c gi÷a hai n­íc vµ ®Æc biÖt thÓ hiÖn qua chuyÕn th¨m n­íc ta cña Tæng thèng Liªn bang Nga V.Putin, cã thÓ hy väng vµ tin t­ëng r»ng n­íc Nga vµ nh©n d©n Nga - ng­êi b¹n tin cËy vµ ®¸ng quý cña ViÖt Nam – sÏ ngµy cµng æn ®Þnh, phån vinh, cã vÞ trÝ xøng ®¸ng trªn tr­êng quèc tÕ, r»ng mèi quan hÖ ®èi t¸c chiÕn l­îc gi÷a hai n­íc vµ hai d©n téc sÏ ph¸t triÓn thuËn lîi, tèt ®Ñp. Tµi liÖu tham kh¶o GS. TS. Bïi Xu©n L­u – Gi¸o tr×nh Kinh tÕ ngo¹i th­¬ng – Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc n¨m 2002 GS. PTS. T« Xu©n D©n – PTS. Vò ChÝ Léc – Gi¸o tr×nh Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ – Nhµ xuÊt b¶n Hµ Néi n¨m 1997 ChiÕn l­îc kinh tÕ tµi chÝnh cña Liªn bang Nga – ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ thÕ giíi n¨m 2002 “Sù chuyÓn h­íng chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Liªn bang Nga ë khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. Nguyªn nh©n vµ t¸c ®éng” – ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ thÕ giíi n¨m 2002 Kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 2002 – ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ­¬ng – Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia ViÖt Nam víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ – Nhµ xuÊt b¶n thèng kª n¨m 2003 LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn §TNN liªn quan C¸c v¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn VIII, IX “§Ò c­¬ng b¸o c¸o chi tiÕt vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu vµ c¸c biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu” – Bé Th­¬ng m¹i th¸ng 5/1999 Niªn gi¸m thèng kª c¸c n¨m 1999, 2000, 2001, 2002 T¹p chÝ Nghiªn cøu ch©u ¢u sè 2(50)/2003; 2/2001; 3/2001. T¹p chÝ Kinh tÕ ®èi ngo¹i sè 1/2002 T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 303 th¸ng 8/2003 T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 2/2003; 5/2003 T¹p chÝ Tµi chÝnh Doanh nghiÖp sè 1/2003 T¹p chÝ Céng s¶n sè 17 th¸ng 6/2002 Thêi b¸o Ng©n hµng sè 85 (864); 89 (868) B¸o BIKI – TiÕng Nga sè 20(20/2/2003); 57(24/5/2003); 58(27/5/2003); 59(29/5/2003); 60(31/5/2003); 118(16/10/2003) ChiÕn l­îc chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp sè 9/2003 Chuyªn san Kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi tõ n¨m 2000 – 2003 Trang web cña Bé ngo¹i giao ViÖt Nam : Trang web cña Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam : Trang web cña §µi tiÕng nãi ViÖt Nam : www.vov.org.vn Phô lôc B¶ng 11: MÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Liªn bang Nga Giai ®o¹n 1992 - 1995 MÆt hµng §¬n vÞ 1992 1993 1994 1995 ThÞt chÕ biÕn TÊn 9.328 14.478 9.073 3.618 Hµng dÖt kim may s½n 1000 USD 57.306 27.147 37.502 23.856 Giµy dÐp c¸c lo¹i ,, 753 9.086 2.836 1.563 Hµng thªu ,, 150 2.427 2.914 2.019 Hµng m©y tre ,, 1.693 519 418 1.219 G¹o TÊn 12.200 75.000 3.000 28.368 L¹c 1000 USD 113 1.894 698 2.712 ChÌ ,, 2.530 1.872 168 2.033 Cao su ,, 4.336 5.253 1.544 933 Cµ phª ,, 56 3.416 344 1.049 Qu¶ hép ,, 5.117 6.069 … 8.438 Nguån: Sè liÖu thèng kª kinh tÕ – x· héi ViÖt Nam tõ 1985 - 1995 B¶ng 12: MÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Liªn bang Nga MÆt hµng §¬n vÞ 1996 1997 1998 Cao su TÊn 2.266 509 165 G¹o ,, 18.296 18.558 38.624 H¶i s¶n 1000 USD 93 1.895 337 Hµng dÖt may ,, 45.877 41.436 59.342 Rau qu¶ ,, 2.075 2.571 1.248 Cµ phª TÊn 197 18 342 ChÌ ,, 262 --- --- GiÇy dÐp 1000 USD --- --- 10.669 H¹t ®iÒu TÊn --- --- 7.137 Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu – Bé th­¬ng m¹i