Khóa luận Rửa tiền và chống rửa tiền - Hiện tượng, giải pháp ở các nước trên thế giới và Việt Nam

s¶n bÞ nghi ngê thùc sù "n»m" ë tµi kho¶n v·ng lai cña ng©n hµng n­íc ngoµi ë NewYork. MÆc dï quËn Colombia míi thùc sù cã thÈm quyÒn tµi ph¸n t­¬ng øng ®Ó tÞch biªn tµi s¶n b»ng thñ tôc d©n sù. §iÒu nµy cho thÊy nh÷ng khã kh¨n mµ chóng ta sÏ gÆp ph¶i khi t×m kiÕm, ph¸t hiÖn, b¾t gi÷ vµ tÞch biªn nh÷ng kho¶n tiÒn ë c¸c tµi kho¶n v·ng lai cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi. §iÒu ®¸ng chó ý lµ nh÷ng chiÕn dÞch trªn ®©y ®· t¸i t¹o l¹i nh÷ng t×nh huèng khi c¸c chÝnh phñ n­íc ngoµi hîp t¸c víi nh÷ng ®Ò nghÞ cña Hoa kú. Trong nhiÒu tr­êng hîp, kh«ng cã ®­îc sù hîp t¸c nh­ vËy vµ nh÷ng khã kh¨n cµng t¨ng lªn béi phÇn khi chóng ta gÆp ph¶i nÒn ph¸p luËt vÒ bÝ mËt ng©n hµng kh«ng chÞu hîp t¸c. Tãm l¹i Mü lµ quèc gia mµ hiÖn t­îng "röa tiÒn" x¶y ra t­¬ng ®èi nhiÒu vµ mang tÝnh chÊt phøc t¹p. Tuy nhiªn, ®­îc sù quan t©m cña c¸c c¬ quan h÷u quan víi bé luËt "chèng röa tiÒn" vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nç lùc trong n­íc vµ quèc tÕ, n¹n röa tiÒn ë quèc gia nµy ®ang dÇn ®­îc kiÓm so¸t. 2. Röa tiÒn - chèng röa tiÒn ë Th¸i Lan T¹i Th¸i Lan, "tiÒn bÈn " ®ang ®­îc lµm cho trë lªn "s¹ch h¬n”. N¨m 1999, n­íc nµy ®· thùc thi LuËt chèng röa tiÒn, mét trong nh÷ng ®¹o luËt tiÕn bé nhÊt ë Ch©u ¸, kh«ng chØ nh»m vµo lo¹i téi ph¹m "cæ cån " mµ c¶ vµo ho¹t ®éng phi ph¸p cña nÒn kinh tÕ ngÇm. Bèn n¨m tr«i qua, luËt nµy ®· ph¸t huy t¸c dông lµm cho n¹n röa tiÒn ë Th¸i Lan kh«ng cßn lµ th­êng ngµy n÷a. Trong mét cuéc pháng vÊn gÇn ®©y víi tê Far Eastern Economic Review, «ng Peeraphan Prempooti - Tæng th­ ký v¨n phßng chèng n¹n röa tiÒn (AMLO) kh¼ng ®Þnh : luËt nµy kh«ng lo¹i trõ mét ai c¶, cho dï anh cã quyÒn cao, chøc träng ®i n÷a mµ vi ph¹m luËt th× còng bÞ truy tè. Vµ ®óng nh­ lêi lÏ hïng hån Êy, cho ®Õn nay v¨n phßng nµy ®· vµ ®ang xö lý rÊt nhiÒu vô nh­ng míi chñ yÕu lµ nh÷ng vô nhá. Trong th¸ng 12 n¨m 2000 c¸c nhµ chøc tr¸ch Th¸i Lan ®· ph¸t hiÖn mét vô röa tiÒn trÞ gi¸ 7,7 tû Bath (t­¬ng ®­¬ng 170 triÖu USD) cã liªn quan ®Õn kho¶ng 37 c«ng ty hµng ®Çu mµ ®· ®¸nh lõa ®­îc c¶ nh÷ng nhµ ng©n hµng giµu kinh nghiÖm vµ c¸c nhµ chÝnh trÞ. Trong mét vô mang tÝnh chÊt quèc tÕ vµo th¸ng 8 n¨m 2001, v¨n phßng chèng n¹n röa tiÒn ®· gióp chÆn ®øng mét vô mua b¸n cæ phiÕu bÊt hîp ph¸p b¾t gi÷ 85 ng­êi n­íc ngoµi bÞ buéc téi cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng röa tiÒn xuyªn quèc gia. Trong khi ®ã trªn kh¾p c¶ n­íc c¶nh s¸t Th¸i Lan ®· thu gi÷ tµi s¶n vµ ®Êt ®ai cña nh÷ng kÎ bÞ t×nh nghi lµ bu«n b¸n ma tuý, trong n¨m, hä ®· thu ®­îc tæng sè tµi s¶n trÞ gÝa h¬n 250 triÖu Bath. Nh»m h­íng tíi cã qui ®Þnh chÆt chÏ h¬n ®èi víi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, Th¸i Lan rÊt thËn träng ®i tõng b­íc nhá nh­ng sù ®Þnh h­íng lµ rÊt râ rµng, bëi v× nguyªn nh©n cña khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ n¨m 1997 lµ do nh÷ng quy ®Þnh láng lÎo trong hÖ thèng ng©n hµng vµ mét c¬ chÕ qu¶n lý kÐm. V¨n phßng chèng n¹n röa tiÒn ®· thiÕt lËp ®­îc mét c¬ chÕ thanh tra nh»m ng¨n chÆn sù t¸i diÔn cu¶ nh÷ng vô tham nhòng lín trong qu¸ khø vµ nã còng gãp phÇn ph¸t hiÖn ra nh÷ng kho¶n chi kh«ng ®­îc minh b¹ch vµ c¸c kho¶n trèn thuÕ bÊy l©u nay ®· g©y nh÷ng tæn thÊt lín cho quèc gia nµy. Theo mét viªn chøc cao cÊp cña v¨n phßng hµnh ph¸p Western cã trô së t¹i Bangkok th× Mü ph¶i mÊt 15 n¨m míi cã thÓ ®­a ra ®¹o luËt chèng röa tiÒn vµ cã hiÖu lùc trong khi Th¸i Lan ®· thùc hiÖn tèt ®­îc c¶ hai. Kh«ng theo tiÒn lÖ quèc tÕ, v¨n phßng chèng n¹n röa tiÒn dù tÝnh thùc thi luËt chèng röa tiÒn míi cã hiÖu lùc trë vÒ tr­íc. §iÒu nµy cã thÓ dÉn tíi sù bïng næ nh÷ng tranh c·i vÒ mÆt chÝnh trÞ. Cho tíi b©y giê, ch­a cã vô nµo tr­íc n¨m 1997 ®­îc xem xÐt mÆc dï cã hµng tû Bath trong tµi kho¶n tiÒn göi ng©n hµng vµ vèn cæ ®«ng trong n­íc ®· biÕn mÊt, mµ rÊt cã thÓ, sè tiÒn nµy ®· bÞ ch¶y ra c¸c tµi kho¶n ë ng©n hµng n­íc ngoµi. ¤ng Peeraphan nãi r»ng, v¨n phßng chèng n¹n röa tiÒn ®ang tÝch cùc truy xÐt nh÷ng vô nµy, t×m ra vµ thu håi sè tiÒn ®· biÕn mÊt tr­íc cuéc khñng ho¶ng n¨m 1997, ®ång thêi «ng còng cã trong tay mét danh s¸ch tªn vµ tµi kho¶n ng©n hµng n­íc ngoµi ®ang ®­îc thÈm tra. VÒ c¬ së vËt chÊt, cho ®Õn nay, Mü ®· gióp v¨n phßng chèng n¹n röa tiÒn c¶ vÒ vèn lÉn c«ng nghÖ, mét phÇn mÒm chuyªn viÖt ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng mèi liªn kÕt vµ lµm thµnh c¸c m« h×nh tõ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh kh¸c nhau. Mét phÇn cøng còng ®· ®­îc s½n sµng tiÕp nhËn c¸c b¸o c¸o giao dÞch tõ hµng tr¨m tæ chøc tµi chÝnh. VÒ mÆt nh©n lùc, c¸c thanh tra cña v¨n phßng chèng n¹n röa tiÒn ®­îc ®µo t¹o t¹i mét häc viÖn hµnh ph¸p quèc tÕ do Mü tµi trî ë Bangkok vÒ c¸c lo¹i téi ph¹m trong lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ. §iÒu quan träng nhÊt ®èi víi viÖc thùc thi ph¸p luËt nµy lµ cã sù tham gia cña ng©n hµng. Giê ®©y, quy ®Þnh vÒ viÖc kh«ng hái (no questions) vÒ tµi kho¶n tiÒn mÆt cña kh¸ch hµng ®· ®­îc dÇn thay thÕ bëi quy ®Þnh hiÓu biÕt vÒ kh¸ch hµng víi tõng nh©n viªn ng©n hµng. C¸n bé tÝn dông ph¶i th«ng b¸o tÊt c¶ c¸c giao dÞch cã gi¸ trÞ lín h¬n 2 triÖu Baht cho v¨n phßng chèng n¹n röa tiÒn, ®ång thêi còng ph¶i th«ng b¸o c¸c giao dÞch ®ang nghi do bän röa tiÒn thùc hiÖn nhiÒu giao dÞch cã gi¸ trÞ d­íi møc quy ®Þnh tèi thiÓu. Së ®Þa chÝnh Th¸i lan còng ph¶i th«ng b¸o tÊt c¶ c¸c hîp ®ång mua b¸n bÊt ®éng s¶n lín h¬n 5 triÖu Baht. Nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, V¨n phßng chèng n¹n röa tiÒn Thailand ®ang næi lªn nh­ lµ mét m« h×nh ®¸ng häc tËp trong khu vùc. Malaysia vµ Indonesia còng ¸p dông m« h×nh nµy. Hµn quèc vµ NhËt B¶n ®· cö chuyªn gia ®Õn tham kh¶o. ¤ng Peeraphan cho r»ng mét quèc gia kh«ng thÓ mét m×nh chèng n¹n röa tiÒn v× nã lµ mét lo¹i téi ph¹m kh«ng biªn giíi, do ®ã, bé m¸y hµnh ph¸p cña c¸c quèc gia ph¶i cã sù t­¬ng ®ång. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã sù c¶n trë, mét sè ng­êi vÉn ph¶n ®èi vÒ quy ®Þnh truy tè nh÷ng vô tr­íc khi luËt nµy ban hµnh. Theo mét luËt s­ hµng ®Çu cña Th¸i Lan, Thawat Damsa - ard, mµ th©n chñ cña «ng ®· bÞ thu gi÷ tµi s¶n th×: "Nguyªn t¾c cã hiÖu lùc trë vÒ tõ tr­íc kh«ng nªn ¸p dông bëi luËt quy ®Þnh r»ng tÊt c¶ tµi s¶n thuéc së h÷u cña mét ng­êi lµ kh«ng ®­îc x©m ph¹m. ThuËt ng÷ nµy lµ qu¸ réng". Mét c©u hái lín h¬n ®Æt ra ®èi víi v¨n phßng chèng n¹n röa tiÒn lµ ph¹m vi thÈm quyÒn cña nã lµ bao xa. Víi h¬n 40% GDP cña Th¸i Lan ®­îc coi lµ cã nguån gèc tõ kinh tÕ ngÇm vµ luËt míi nµy bao trïm c¶ tõ lo¹i téi ph¹m "cæ cån" ®Õn n¹n m¹i d©m th× V¨n phßng chèng n¹n röa tiÒn sÏ ho¹t ®éng thö nghiÖm ®Ó chøng tá tÝnh toµn cÇu cña luËt nµy. Cho ®Õn nay, sè vô ®­îc ®­a ra truy tè chñ yÕu lµ nh÷ng vô bu«n lËu ma tuý nhá, quan chøc cÊp cao nhÊt bÞ truy tè chØ lµ viªn trung t¸ c¶nh s¸t. RÊt nhiÒu nhµ chÝnh trÞ cña ChÝnh phñ hiÖn thêi b¾t ®Çu nhËn thøc khi cuéc khñng ho¶ng næ ra n¨m 1997. Theo mét sè nhËn ®Þnh kh¸ tin cËy th× ph¶i cã mét sè quan chøc sÏ ph¶i cã rêi nhiÖm së mét khi V¨n phßng chèng n¹n röa tiÒn ra tay. MÆc dÇu trªn thùc tÕ trô së tæ chøc nµy lµ ®éc lËp nh­ng nã vÉn cÇn sù hîp t¸c tõ nhiÒu phÝa ®Ó cã thÓ ph¸t hiÖn thªm nhiÒu vô phøc t¹p h¬n. Theo mét sè nh©n viªn cña v¨n phßng hµnh ph¸p Westers th× c¸c vô röa tiÒn kh«ng dÔ dµng gi¶i quyÕt mét c¸ch nhanh chãng ®­îc, chóng mÊt rÊt nhiÒu thêi gian vµ nguån lùc. Nã còng nh­ viÖc th¸ch ®è ®Æt tr­íc mÆt b¹n 100.000 « nhí toµn lµ mÇu tr¾ng mµ b¹n ph¶i biÕt b¹n ®ang lµm c¸i g×. Nh­ vËy, sau Mü, Th¸i Lan lµ quèc gia cã nhiÒu thµnh c«ng trong c«ng cuéc chèng "röa tiÒn". 3. Röa tiÒn- chèng röa tiÒn t¹i Hång K«ng Míi ®©y, mét quan chøc cña ngµnh c¶nh s¸t Hång K«ng kh¼ng ®Þnh r»ng, trong thêi gian qua, nhiÒu tªn khñng bè ®· tiÕn hµnh nhiÒu ®ît röa tiÒn th«ng qua c¸c ng©n hµng ë Hång K«ng. «ng Dick Lee, Phã uû viªn c¶nh s¸t Hång K«ng nhËn ®Þnh trong thêi gian tíi rÊt Ýt kh¶ n¨ng bän khñng bè sÏ tiÕn hµnh nh÷ng hµnh ®éng tÊn c«ng t¹i Hång K«ng nh­ng bän chóng sÏ t¨ng c­êng röa tiÒn th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng ë vïng l·nh thæ nµy. Trong th¸ng 10 võa qua, nhiÒu ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ë Mü ®· loan tin r»ng, theo nhËn ®Þnh cña nhiÒu chuyªn gia Liªn hîp quèc, m¹ng l­íi Al-Qaeda cña Osama- Binladen ®ang cã nhiÒu tµi kho¶n ng©n hµng ë Hång K«ng. Mét chuyªn gia cña Liªn Hîp quèc nhËn xÐt: "Ch­a cã dÊu hiÖu nµo cho thÊy bän khñng bè sÏ tiÕn hµnh c¸c cuéc tÊn c«ng t¹i Hång K«ng. Nh­ng cã nhiÒu kh¶ n¨ng nh÷ng tªn thuéc nhãm Al-Qaeda sÏ t¨ng c­êng lîi dông thµnh phè quèc tÕ cã nhiÒu ng­êi qua l¹i vµ cã hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng phøc t¹p nµy ®Ó tiÕp tôc thùc hiÖn röa tiÒn”. ¤ng Dick - Lee cho biÕt, hiÖn cã nhiÒu tµi kho¶n ng©n hµng ë Hång K«ng cã dÊu hiÖu liªn quan ®Õn nhãm khñng bè Al-Qaeda. Ngoµi ra, «ng Dick - Lee cßn kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc c¶nh s¸t Hång K«ng ph¸t hiÖn vµ b¾t gi÷ 3 kÎ cung cÊp vò khÝ cho nhãm Al-Qaeda (Hai ng­êi cã quèc tÞch Pakistan vµ mét ng­êi cã quèc tÞch Mü) vµo ngµy 20/9 n¨m nay kh«ng ph¶i lµ lÇn ®Çu tiªn c¶nh s¸t cña vïng l·nh thæ nµy ph¸t hiÖn vµ xö lý nh÷ng vô liªn quan ®Õn bän khñng bè. Ba tªn nµy bÞ b¾t trong khi ®ang mua 4 tªn löa Stinger ®Ó b¾n m¸y bay. Tr­íc ®ã, theo Côc ®iÒu tra trung ­¬ng Mü (FBI) 3 tªn nµy ®· dïng 5 tÊn Hasit (chÕ b»ng l¸ thuèc non vµ ®ät gai dÇu) vµ 600kg Heroin ®Ó ®æi lÊy tªn löa cung cÊp cho m¹ng Al-Qaeda. §Ó trÊn an nh©n d©n vµ kh¸ch quèc tÕ, c¸c quan chøc cña ngµnh c¶nh s¸t Hång K«ng tuyªn bè r»ng, trong thêi gian tíi, chÝnh quyÒn vïng l·nh thæ nµy sÏ t¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p truy lïng vµ b¾t gi÷ nh÷ng tªn khñng bè ®i qua, ®ång thêi sÏ ®Èy m¹nh c«ng t¸c kiÓm tra ®Ó phong to¶ c¸c tµi kho¶n mµ bän khñng bè më t¹i c¸c ng©n hµng ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng nµy. Bªn c¹nh ®ã còng theo ngµnh c¶nh s¸t Hång K«ng, chÝnh quyÒn Hång K«ng sÏ t¨ng c­êng hîp t¸c víi c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó ph¸t hiÖn vµ b¾t gi÷ nh÷ng tªn khñng bè ®i qua hoÆc cã nh÷ng hµnh ®éng röa tiÒn qua Hång K«ng. Ngoµi ra chÝnh quyÒn Hång K«ng sÏ t¨ng c­êng vai trß cña ngµnh t×nh b¸o ®Ó chèng khñng bè vµ ho¹t ®éng röa tiÒn. Cho tíi nay, c¶nh s¸t Hång K«ng ®· ghi nhËn vµ ®iÒu tra ®­îc 6800 vô röa tiÒn. Tuy nhiªn hä còng cho biÕt ®ã chØ lµ nh÷ng vô röa tiÒn ®­îc biÕt ®Õn cßn cã bao nhiªu vô röa tiÒn th× hä kh«ng tæng kÕt ®­îc. Tõ n¨m 1989, luËt trõng trÞ téi röa tiÒn ®­îc ban hµnh tíi nay, c¶nh s¸t ®· truy tè 99 c¸ nh©n, tÞch thu ®­îc 39 triÖu USD tang vËt liªn quan ®Õn téi ph¹m röa tiÒn. Thêi gian tíi, c«ng t¸c chèng röa tiÒn sÏ cã nh÷ng thµnh c«ng míi. Ngoµi ra ë c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi, c«ng t¸c chèng röa tiÒn còng ®¹t ®­îc thµnh c«ng nhÊt ®Þnh. Míi ®©y (17/1/2003), T©y Ban Nha ®· ph¸ ®­êng d©y röa tiÒn lín nhÊt Ch©u ©u. Bé Néi vô n­íc nµy cho biÕt, c¶nh s¸t ®· b¾t gi÷ 101 nghi ph¹m ng­êi T©y ban nha, Colombia vµ Dominica sau cuéc ®iÒu tra kÐo dµi suèt 2 n¨m qua. Hä cßn thu ®­îc 542kg cocaine vµ 9,5 triÖu Euro tiÒn mÆt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng bu«n b¸n ma tuý. Bé tr­ëng Bé Néi vô T©y Ban Nha Angel Aceber kh¼ng ®Þnh: "§©y lµ chiÕn dÞch ®iÒu tra téi ph¹m lín nhÊt ë T©y Ban Nha vµ ch¾c ch¾n còng lµ mét trong nh÷ng chiÕn dÞch quan träng nhÊt tõng ®­îc tiÕn hµnh ë Ch©u ¢u”. Theo «ng Acebes, c¸c nhµ ®iÒu tra ®· ph¸t hiÖn viÖc c¸c nghi ph¹m ®· tiÕn hµnh “röa” tæng céng 237,5 triÖu EURO thu ®îc tõ ho¹t ®éng bu«n b¸n ma tuý. Thñ ®o¹n cña chóng lµ mua ®« la Mü tõ c¬ quan hèi ®o¸i T©y Ban Nha, víi sù tiÕp tay cña c¸c nh©n viªn ë ®©y (nh÷ng kÎ tßng ph¹m nµy còng bÞ b¾t). ChiÕn dÞch triÖt ph¸ m¹ng líi röa tiÒn nãi trªn ®îc b¾t ®Çu tõ n¨m 2001. Nh÷ng nghi ph¹m ®· bÞ b¾t trong hµng lo¹t c¸c vô ®ét kÝch suèt 20 th¸ng qua. Sù kiÖn nµy diÔn ra trong bèi c¶nh Madrit ®ang ph¸t ®éng truy quÐt téi ph¹m trªn diÖn réng. Nh­ vËy, “röa tiÒn” lµ ho¹t ®éng quèc tÕ vµ rÊt khã kiÓm so¸t ngay c¶ khi ®· cã ®¹o luËt chèng röa tiÒn. Mét minh chøng râ rµng lµ ®¹o luËt chèng röa tiÒn cña Philipines ®­îc ra ®êi tõ n¨m 2001, nh­ng cho tíi nay, còng gièng nh­ Nga, Nauru, Ukraine vµ Grenada, Philipines vÉn bÞ nhãm ho¹t ®éng tµi chÝnh vÒ röa tiÒn - GAFI – coi lµ “®iÓm hÑn” cña bän téi ph¹m röa tiÒn. FATF ­íc tÝnh, b×nh qu©n mçi n¨m l­îng tiÒn bÈn ®­îc röa th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vµo kho¶ng 200 tû USD, tæng l­îng tiÒn bÈn ®­îc röa hµng n¨m trªn toµn thÕ giíi vµo kho¶ng 1000 tû USD. FATF cho r»ng ho¹t ®éng röa tiÒn vÉn diÔn ra t¹i nhiÒu n­íc lµ do c¸c n­íc nµy ch­a thùc hiÖn nghiªm ngÆt c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t t×nh tr¹ng nµy II. Röa tiÒn – chèng röa tiÒn ë ViÖt nam. 1. Kh¸i qu¸t chung “Röa tiÒn” lµ h×nh thøc ph¹m téi mang tÝnh chÊt quèc tÕ. Nã s½n sµng th©m nhËp vµo c¸c quèc gia vµ g©y tæn h¹i ®Õn quèc gia, ®Æc biÖt lµ nh÷ng quèc gia mµ viÖc kiÓm so¸t ho¹t ®éng nµy cßn cha chÆt chÏ, trong ®ã cã ViÖt nam. ë n­íc ta “röa tiÒn” còng tån t¹i d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ng chñ yÕu lµ qua ho¹t ®éng kinh doanh vµ qua hÖ thèng ng©n hµng. PhÇn lín c¸c ®ång tiÒn phi ph¸p qua hÖ thèng ng©n hµng ®Òu trë thµnh tiÒn s¹ch. V× thÕ mµ ngêi ta gäi hÖ thèng ng©n hµng lµ cç m¸y röa tiÒn (money – laundering machine) cho bän téi ph¹m. Röa tiÒn lµ h×nh thøc téi ph¹m cã tæ chøc vµ g©y nhiÒu t¸c h¹i lín cho nÒn kinh tÕ v× nã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng téi ph¹m, ®Æc biÖt lµ bu«n lËu, bµnh tr­íng ho¹t ®éng. C¸c n­íc sÏ ph¶i chÞu nh÷ng kho¶n tæn thÊt khæng lå v× c¸c téi ph¹m ®ã. Nh­ trªn ®· nãi, röa tiÒn cßn lµm suy yÕu vµ ¶nh h­ëng ®Õn thanh danh cña hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng. Trong mét vô ¸n tham nhòng xÐt xö n¨m 1999 ë ViÖt nam, c¸c c¬ quan ph¸p luËt ®· ph¸t hiÖn hai nh©n vËt träng t©m cña vô ¸n cã tµi kho¶n ë n­íc ngoµi. Míi ®©y, Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ®· nhËn ®­îc e-mail tõ Nigeria yªu cÇu ng©n hµng më tµi kho¶n ®Ó nhËn 28 triÖu USD, bï l¹i sÏ nhËn ®­îc 15% cña sè tiÒn nµy. Trong vô ¸n ng©n hµng Cæ phÇn N«ng th«n Thanh Ho¸, khi bÞ phanh phui th× c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®· ph¸t hiÖn cã tíi 20 tê sÐc – mçi tê trÞ gi¸ mét triÖu USD cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi göi vµo tµi kho¶n cña ng©n hµng nµy vµ gi¶ thiÕt ®­îc ®­a ra lµ ng©n hµng nµy ®· cho bän téi ph¹m quèc tÕ m­în t­ c¸ch ph¸p nh©n ®Ó röa tiÒn. Tæ chøc c¶nh s¸t quèc tÕ Interpol trong mét c¶nh b¸o míi ®©y víi ChÝnh phñ ViÖt nam, ®· cho r»ng, ViÖt nam ®ang trë thµnh mét trong nh÷ng ®Ých nh¾m cña bän téi ph¹m quèc tÕ trong viÖc h×nh thµnh nh÷ng ®­êng d©y röa tiÒn xuyªn quèc gia. B¸o chÝ vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®· tõng lªn tiÕng c¶nh b¸o c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam vÒ ©m m­u röa tiÒn cña c¸c tæ chøc téi ph¹m quèc tÕ th«ng qua c¸c ®Ò nghÞ cho vay. Mét sè doanh nghiÖp ViÖt nam ®· nhËn ®îc lêi chµo mêi cña mét C«ng ty DÇu khÝ ë Ch©u Phi vÒ viÖc ký c¸c hîp ®ång vay tiÒn, trong ®ã bá trèng phÇn ghi tªn ®èi t¸c níc ngoµi. Mét sè tæ chøc tµi chÝnh n­íc ngoµi còng ®· ®Ò nghÞ cung cÊp nh÷ng kho¶n vay lªn ®Õn hµng tr¨m triÖu USD víi l·i suÊt thÊp vµ thêi h¹n hµng chôc n¨m cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam cã sù b¶o l·nh cña Ng©n hµng nhµ n­íc, vµ ®èi t¸c ViÖt nam sÏ ®­îc h­ëng hoa hång lªn ®Õn 30-40% gi¸ trÞ hîp ®ång. Theo Ng©n hµng Nhµ n­íc, viÖc cho ra ®êi nghÞ ®Þnh chèng röa tiÒn lµ cÊp thiÕt bëi röa tiÒn lµ ho¹t ®éng téi ph¹m mang tÝnh chÊt quèc tÕ. NhiÒu n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi nh­ Th¸i Lan, Philipines, §µi Loan, Mü, NhËt B¶n… ®· ban hµnh luËt chèng röa tiÒn. ë n­íc ta trong thêi gian qua c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vµ c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt ®· ph¸t hiÖn ®­îc nhiÒu hµnh vi cña tæ chøc, c¸ nh©n vi ph¹m c¸c quy t¾c qu¶n lý nhµ n­íc trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng. Mét quan chøc kh¸c cña Ng©n hµng Nhµ n­íc cho r»ng, ho¹t ®éng röa tiÒn mang tÝnh quèc tÕ, v× thÕ, ®Æc biÖt sau vô n­íc Mü bÞ tÊn c«ng ngµy 11/9, hÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu ®Ò cao viÖc chèng röa tiÒn. ViÖc cÇn thiÕt ph¶i sím cã c¸c quy ®Þnh vÒ chèng röa tiÒn trë nªn cÊp b¸ch h¬n. §©y còng lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu cÇn thiÕt ®Ó hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam sím héi nhËp víi quèc tÕ. Tuy nhiªn, hiÖn nay ViÖt Nam vÉn ®îc xem lµ “nÒn kinh tÕ tiÒn mÆt”, v× thÕ t¸c ®éng cña c¸c quy ®Þnh vÒ chèng röa tiÒn sÏ ch­a ®­îc thùc sù lín nh­ nh÷ng n­íc kh¸c. VÒ l©u dµi, viÖc chèng röa tiÒn sÏ ph¶i quy ®Þnh thµnh luËt riªng. 2. Thùc tr¹ng cô thÓ Thùc tÕ, ng­êi ta còng kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c thêi ®iÓm “röa tiÒn” xuÊt hiÖn ë ViÖt nam. Nh­ng gÇn ®©y, ®· xuÊt hiÖn nhiÒu ý kiÕn vÒ “röa tiÒn” ë ViÖt nam. Cã thÓ nhiÒu ho¹t ®éng liªn quan ®Õn röa tiÒn nh­ng do luËt ph¸p n­íc ta vÒ vÊn ®Ò chèng röa tiÒn ch­a hoµn thiÖn nªn kh«ng kiÓm so¸t ®­îc ho¹t ®éng nµy. GÇn ®©y ng­êi ta cho r»ng Hµ KiÒu Anh – c« cùu Hoa hËu ViÖt nam - ®· röa tiÒn cho §«ng Nam associate- mét c«ng ty bu«n lËu ®iÖn tho¹i di ®éng lín nhÊt ViÖt nam. §iÒu nµy kh«ng ph¶i kh«ng cã c¬ së. C«ng ty §«ng Nam do NguyÔn Gia ThiÒu – chång Hµ KiÒu Anh – lµ c«ng ty kinh doanh ®iÖn tho¹i di ®éng trèn thuÕ. D­ luËn rÊt phÉn né tr­íc viÖc “nh÷ng kÎ bßn rót tiÒn cña Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ®Ó x©y dùng nhµ cao cöa réng, röa tiÒn bÈn ®ã vµo kinh doanh nhµ hµng ë kh¾p mäi n¬i. Mét ®iÒu mµ x· héi còng rÊt quan t©m lµ tÊt c¶ nh÷ng lêi khai b¸o cña hoa hËu “lµm kinh tÕ giái” Hµ KiÒu Anh. MÊy ngµy ®Çu x¶y ra vô viÖc, c« khai r»ng kh«ng cã ai lµ ng­êi th©n tham gia vµo c«ng ty §«ng Nam… VËy mµ mÊy h«m sau, ban chuyªn ¸n l¹i t×m ®­îc mét c«ng ty “con” do mÑ c« lµm gi¸m ®èc ë Hµ néi. ChÝnh c« lµ gi¸m ®èc c«ng ty “con” cña §«ng Nam, mµ l¹i lu«n chèi téi víi c¬ quan ®iÒu tra r»ng kh«ng hÒ hay biÕt g× vÒ viÖc lµm ¨n cña NguyÔn Gia ThiÒu. VËy ho¸ ra, c« lµ “bï nh×n” do chång dùng lªn lµm gi¸m ®èc (c« l¹i lµ ng­êi lµm kinh tÕ giái, qu¶n lý nhµ hµng nµy, qu¶n lý nhµ hµng nä…) H¬n n÷a, c« cßn cã bÊt ®éng s¶n mµ nh÷ng ng­êi mÉu ®¾t gi¸ nhÊt ViÖt nam lµm ngµy, lµm ®ªm còng kh«ng thÓ cã sè tiÒn nh­ vËy. Hai nhµ hµng tõ 10 nhµ hµng tõ B¾c chÝ Nam còng kh«ng thÓ cã l·i nhiÒu mµ x©y næi c¨n biÖt thù, còng nh­ më nhµ hµng ë Mü nh­ c«. §iÒu ®ã chøng tá ai ®· lµ ng­êi röa tiÒn cho §«ng Nam vµ tµi s¶n kÕch sï mµ c« hoa hËu cã ë ®iÒu tra th× ®· qu¸ râ hoµn toµn tr¸i ng­îc víi nh÷ng g× c« ®· khai b¸o víi c¬ quan ph¸p luËt. Gi¸ nh­ cã mét quy chÕ kiÓm so¸t röa tiÒn chÆt chÏ th× cã lÏ kh«ng ph¶i b©y giê chóng ta míi ph¸t hiÖn ra nh÷ng téi ph¹m röa tiÒn nh­ Hµ KiÒu Anh vµ nhiÒu téi ph¹m röa tiÒn kh¸c n÷a. KÕt luËn ch­¬ng II. Téi ph¹m “röa tiÒn” cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi víi hµnh vi röa tiÒn ngµy cµng tinh vi. HiÖn nay c¸c quèc gia ®ang cã nhiÒu nç lùc trong chèng röa tiÒn víi hÖ thèng luËt ph¸p vµ c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t hµnh vi röa tiÒn ngµy cµng ph¸t huy hiÖu qu¶. Hoa kú lµ quèc gia ®¹t ®­îc kh¸ nhiÒu thµnh tùu trong chèng röa tiÒn. C¸c quèc gia trong ®ã cã ViÖt nam cÇn cã nh÷ng vËn dông s¸ng t¹o kinh nghiÖm cña Hoa Kú ®Ó giµnh th¾ng lîi trong cuéc chiÕn chèng röa tiÒn. Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p gãp phÇn chèng n¹n röa tiÒn vµ nh÷ng kiÕn nghÞ I. Sù cÇn thiÕt ph¶i chèng “röa tiÒn” vµ nh÷ng ®Þnh h­íng chèng “röa tiÒn” 1. Sù cÇn thiÕt ph¶i chèng “röa tiÒn” Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng n¹n “röa tiÒn “ lµ mét vÊn ®Ò nh¹y c¶m vµ ph¶i tr¶ gi¸ rÊt ®¾t vÒ mÆt x· héi. NÕu nguy c¬ röa tiÒn kh«ng ®­îc ph¸t hiÖn vµ ng¨n chÆn, nã sÏ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó nh÷ng kÎ bu«n b¸n ma tuý, nh÷ng tªn trïm bu«n lËu, tham nhòng vµ nh÷ng kÎ ph¹m téi kh¸c më réng ho¹t ®éng cña m×nh, ®ång thêi lµm cho chi phÝ cña ChÝnh phñ ph¶i t¨ng lªn ®Ó chèng l¹i nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng do viÖc röa tiÒn g©y ra. §ã lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cho viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt hoÆc t¨ng chi phÝ cho viÖc ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång (®iÒu trÞ nh÷ng ng­êi nghiÖn ma tuý…) §ång thêi cßn t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn mäi mÆt cña nÒn kinh tÕ, x· héi ®ã vµ n¹n tham nhòng ë mäi bé phËn cña x· héi cã thÓ x¶y ra, nã gÆm nhÊm nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc vµ sù thÞnh v­îng cu¶ toµn x· héi. Ngµy nay n¹n “röa tiÒn “ kh«ng cßn bã hÑp trong mét quèc gia hay mét céng ®ång nµo ®ã mµ nã ®· lan réng ra kh¾p thÕ giíi. Ho¹t ®éng cña bän téi ph¹m ngµy cµng ®­îc më réng vµ v­¬n ra c«ng nghÖ ngµy cµng cao, th«ng qua c¸c h×nh thøc téi ph¹m xuyªn quèc gia cã tæ chøc. ChÝnh v× vËy mµ chèng röa tiÒn lµ viÖc hÕt søc cÇn thiÕt. Mçi quèc gia ph¶i chñ ®éng t¹o ra c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t n¹n röa tiÒn còng nh­ kÐt hîp cïng c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó lo¹i trõ hiÖn t­îng nµy. T¹i ViÖt Nam, hiÖn t­îng còng ®· xuÊt hiÖn vµ ngµy cµng cã nguy c¬ gia t¨ng. T¸c h¹i cña nã ®ang tõng b­íc ®e do¹ nÒn kinh tÕ x· héi. Do ®ã, cïng víi thÕ giíi, ViÖt Nam cÇn thiÕt ph¶i chèng röa tiÒn . 2. §Þnh h­íng chèng “röa tiÒn” Theo «ng Steven L.Peterson, gi¸m ®èc ®iÒu hµnh ch­¬ng tr×nh chèng téi ph¹m- Côc phßng chèng ma tuý quèc tÕ vµ c«ng t¸c chèng téi ph¹m- Bé ngo¹i giao Hoa Kú th×: “Mét ®Êt n­íc muèn chèng n¹n röa tiÒn cÇn ph¶i cã mét c¬ së h¹ tÇng vÒ luËt, tµi chÝnh vµ c¬ quan thùc thi ph¸p luËt”. ¤ng nãi thªm r»ng hîp t¸c gi÷a khu vùc t­ nh©n vµ nhµ n­íc trong mét quèc gia vµ quèc gia nµy v¬Ý mét quèc gia kh¸c lµ nh÷ng yÕu tè hÕt søc quan träng. Mét yÕu tè hÕt søc cÇn thiÕt kh¸c ®ã lµ viÖc ®µo t¹o, huÊn luyÖn cho tÊt c¶ c¸c c¬ quan, tæ chøc tham gia trong mÆt trËn ®Êu tranh chèng n¹n röa tiÒn §Êu tranh chèng l¹i bän röa tiÒn kh«ng chØ lµm gi¶m ®i nh÷ng vô téi ph¹m vÒ tµi chÝnh mµ nã cßn gióp lo¹i trõ bít n¹n khñng bè vµ nh÷ng lo¹i h×nh téi ph¹m kh¸c cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng téi ph¹m cùc kú nghiªm träng. §Ó chèng l¹i n¹n röa tiÒn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ mét quèc gia cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn sau: Thø nhÊt, c¸c quan chøc chÝnh phñ cÇn ph¶i ®¶m b¶o r»ng hä cã mét hÖ thèng luËt, tµi chÝnh cÇn thiÕt vµ c¬ së ph¸p lý thùc thi ®Ó chèng l¹i n¹n röa tiÒn.“40 khuyÕn nghÞ” cña lùc l­îng tµi chÝnh ®Æc nhiÖm(FATA), mét tiªu chuÈn ®­îc quèc tÕ c«ng nhËn trong vÊn ®Ò nµy ®· chØ ra c¸ch thøc mµ c¸c n­íc cÇn ph¶i lµm ®Ó tù vÖ kh«ng bÞ n¹n röa tiÒn l¹m dông. C¸c n­íc cÇn ph¶i ®¶m b¶o r»ng c¸c c¬ quan chÕ tµi ph¸p luËt, c¸c c¬ quan ra quy ®Þnh vµ hÖ thèng ph¸p luËt cña ®Êt n­íc m×nh ph¶i th­êng xuyªn liªn hÖ, chia sÎ th«ng tin vµ phèi hîp cïng nhau. Thø hai, cÇn ph¶i cã sù tham gia cña c¸c l·nh ®¹o trong khu vùc kinh doanh t­ nh©n, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc dÞch vô tµi chÝnh, ®Ó cïng hç trî c¸c s¸ng kiÕn cña ChÝnh phñ chèng l¹i c¸c téi ph¹m tµi chÝnh vµ n¹n röa tiÒn . Thø ba, c¸c n­íc cÇn tham gia tÝch cùc vµo c¸c diÔn ®µn quèc tÕ vµ khu vùc ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao hiÓu biÕt cña m×nh vµ cñng cè hîp t¸c víi c¸c n­íc ®èi t¸c kh¸c ®Ó chèng l¹i n¹n röa tiÒn. Thø t­, th«ng qua c¸c tho¶ thuËn hîp t¸c, c¸c n­íc cÇn chia sÎ kÞp thêi c¸c th«ng tin quan träng liªn quan ®Õn n¹n röa tiÒn vµ c¸c téi ph¹m tµi chÝnh, cã nh­ vËy c¸c n­íc míi kh«ng trë thµnh ®ång minh cña bän röa tiÒn. §©y lµ nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n ®Ó cuéc ®Êu tranh chèng röa tiÒn cã hiÖu qu¶. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng cuéc ®Êu tranh chèng n¹n “röa tiÒn”, c¸c quèc gia cÇn phèi hîp ®ång bé c¸c biÖn ph¸p trong mét quèc gia còng nh­ phèi hîp cïng hµnh ®éng víi c¸c tæ chøc quèc tÕ. II Mét sè gi¶i ph¸p chèng röa tiÒn Víi mong muèn kiÓm so¸t ®­îc n¹n röa tiÒn, d­íi ®©y xin ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p tæng qu¸t. C¸c quèc gia tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh cô thÓ cña m×nh mµ ¸p dông cho phï hîp, hiÖu qu¶. 1. C¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt vµ ®µo t¹o C¸c ch­¬ng tr×nh hç trî kÜ thuËt vµ ®µo t¹o mét c¸ch chÝnh quy lµ rÊt quan träng ®èi víi viÖc x©y dùng nh÷ng chÕ ®Þnh ®Ó cã thÓ tiÕp cËn th­êng xuyªn ®èi víi c¸c vÊn ®Ò cña n¹n röa tiÒn. Nh­ vËy, c¸c n­íc cuèi cïng sÏ cã thÓ c¶i thiÖn kh¶ n¨ng cña m×nh chèng l¹i n¹n röa tiÒn vµ hä cã thÓ trë thµnh c¸c ®èi t¸c hiÖu qu¶ trong nç lùc chèng l¹i n¹n röa tiÒn trªn toµn cÇu. Côc phßng chèng ma tuý vµ thùc thi ph¸p luËt (INL) cña Bé ngo¹i giao Mü ®ang hoµn thiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî chèng n¹n röa tiÒn. INL tham gia vµ hç trî c¸c c¬ quan chèng röa tiÒn vµ ®­a ra nh÷ng ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng röa tiÒn quèc tÕ. Bé ngo¹i giao ®· võa x©y dùng mét gi¶i ph¸p ®Ó hç trî c¸c c¬ quan liªn quan thiÕt lËp nh÷ng m¹ng l­íi phßng chèng röa tiÒn ®Ó b¶o vÖ c¸c nÒn kinh tÕ vµ c¸c chÝnh phñ kh«ng bÞ c¸c téi ph¹m hµnh chÝnh lµm lòng lo¹n vµ ng¨n chÆn n¹n röa tiÒn trªn quy m« quèc tÕ. Gi¶i ph¸p nµy gåm c¸c c«ng t¸c ®µo t¹o, hç trî kü thuËt vµ nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ c¸c tr­êng hîp röa tiÒn cô thÓ hay ®­a ra nh÷ng thiÕu sãt ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu thùc hiÖn cô thÓ, x©y dùng thÓ chÕ phï hîp. VÝ dô víi gi¶i ph¸p nµy lµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ c¸c c¬ quan thùc hiÖn cã thÓ x¸c ®Þnh r»ng t¹i mét n­íc cßn tån t¹i nh÷ng h¹n chÕ v× n­íc ®ã ch­a cã c¬ quan t×nh b¸o tµi chÝnh (FIU) ®Ó cã thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng ®Çu mèi quan träng & ch­¬ng tr×nh chèng n¹n röa tiÒn cña quèc gia. C¸c FIU cã kh¶ n¨ng trao ®æi nhanh chãng c¸c th«ng tin (gi÷a c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ c¸c c¬ quan thùc thi ph¸p luËt nh­ c«ng tè hay c¬ quan cã thÈm quyÒn kh¸c), khi b¶o vÖ lîi Ých cña c¸c c¸ nh©n v« téi liªn quan ®Õn nh÷ng sè liÖu ®ã. Ngyªn nh©n vÒ viÖc thiÕu FIU ë c¸c n­íc còng kh¸c nhau nªn ch­¬ng tr×nh nµy ®­îc x©y dùng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña mçi n­íc.VÝ dô, nÕu vÊn ®Ò ë ®©y lµ thiÕu c¸c quy ®Þnh Bé Ngo¹i giao cã thÓ gióp tµi trî cho mét chuyªn gia ho¹ch ®Þnh lÊy tõ hÖ thèng dù tr÷ quèc gia Mü ®Ó n­íc nµy dù th¶o nh÷ng quy ®Þnh hoÆc c¸c ph­¬ng h­íng dÉn thÝch hîp vµ sau ®ã tæ chøc mét lo¹t c¸c kho¸ ®µo t¹o ®Ó nh÷ng chuyªn gia, c¸c c¸n bé cÊp d­íi vµ nh÷ng nh©n viªn kh¸c cã thÓ häc c¸ch lµm nh­ thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh nµy cã hiÖu qu¶. NÕu lµ vÊn ®Ò vÒ phÇn cøng hoÆc ph©n tÝch, Bé Ngo¹i giao cã thÓ tµi trî cho c¸c chuyªn gia tõ FIU cña Hoa Kú ®Õn gióp ®ì n­íc nµy, sau ®©y ®­îc gäi lµ FINCEN. Trong n¨m 2000, Bé ngo¹i giao ®· thµnh lËp nhiÒu trung t©m ®iÒu tiÕt Ng©n hµng vµ thùc thi ph¸p luËt nh»m tæ chøc c¸c kho¸ ®µo t¹o vµ hç trî vÒ kü thuËt vÒ c¸c gi¶i ph¸p øng phã víi n¹n röa tiÒn vµ c¸c cuéc ®iÒu tra tµi chÝnh gi÷a c¸c ®èi t¸c trªn toµn cÇu. Nh÷ng kho¸ ®µo t¹o nµy gióp cho nh÷ng nhµ ®iÒu tra tµi chÝnh , c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh trong ng©n hµng vµ c¸c bªn cã truy tè cã nh÷ng c«ng cô cÇn thiÕt ®Ó ph¸t hiÖn ®iÒu tra vµ khëi tè nh÷ng vô röa tiÒn, nh÷ng téi ph¹m tµi chÝnh vµ nh÷ng ho¹t ®éng liªn quan ®Õn téi ph¹m kh¸c. Nh÷ng kho¸ häc nµy ®· ®­îc tæ chøc t¹i Mü vµ mét sè khu vùc liªn quan mµ ch­¬ng tr×nh ®ang tËp trung vµo. INL ®· tµi trî 60 ch­¬ng tr×nh trong n¨m 2000 ®Ó chèng l¹i téi ph¹m tµi chÝnh vµ röa tiÒn, triÓn khai bé phËn t×nh b¸o tµi chÝnh. Ngoµi ra INL còng gióp nhiÒu c¬ quan liªn bang thùc hiÖn ®µo t¹o phôc vô c«ng t¸c chèng téi ph¹m tµi chÝnh vµ c¸c c¬ quan vÒ téi ph¹m tµi chÝnh c¬ quan vµ x©y dùng c¸c kho¸ ®µo t¹o chuyªn s©u t¹i mét sè tæ chøc ®Ó chèng l¹i n¹n röa tiÒn . 1.1. §µo t¹o c¸c ®èi t¸c. C¸c c¬ quan sau cung cÊp c¸c kho¸ ®µo t¹o chèng röa tiÒn vµ c¸c kho¸ hç trî kü thuËt th«ng qua INL: M¹ng l­íi chÕ tµi ®èi víi téi ph¹m tµi chÝnh (FINCEN): FINCEN lµ c¬ quan t×nh b¸o Tµi chÝnh Hoa Kú do Bé tµi chÝnh qu¶n lý, hç trî kü thuËt vµ tæ chøc c¸c kho¸ ®µo t¹o cho c¸c quan chøc chÝnh phñ n­íc ngoµi, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh tµi chÝnh, c¸c quan chøc thùc thi ph¸p luËt, vµ c¸c ng©n hµng. C¸c kho¸ ®µo t¹o nµy bao trïm rÊt nhiÒu chñ ®Ò c¸c lo¹i h×nh röa tiÒn, tæ chøc vµ vËn hµnh c¬ quan t×nh b¸o tµi chÝnh, thµnh lËp hÖ thèng toµn diÖn vÒ phßng chèng n¹n röa tiÒn, ho¹t ®éng vµ cÊu tróc m¹ng vi tÝnh, c¸c hÖ thèng phßng chèng n¹n röa tiÒn cña tõng n­íc vµ c¸c quy ®Þnh. FINCEN còng phèi hîp chÆt chÏ víi Egmont Group gåm 50 c¬ quan t×nh b¸o tµi chÝnh ®Ó gióp c¸c n­íc thµnh lËp c¸c bé phËn t×nh b¸o tµi chÝnh cña riªng m×nh. Ngoµi ra, nhiÒu n­íc còng ®· ®­îc FINCEN gióp ®ì nh­ Argentina, Armenia, Bahanias, §øc, Hy l¹p, Hång K«ng, Ên §é, Indonesia, §¶o Man, Jamaica, Tersey, Kazakhsitan, Lebano, Italia, Liechtenstein, Nauru, Nigeria, Hµ Lan, Lalan, Paragoay, Nga, Seycheele, Nam Phi, Thuþ Sü, St. Vincen Grenadines, §µi Loan, Tanzania, Th¸i Lan, Tonga, V­¬ng quèc Anh, FINCEN còng thùc hiÖn trao ®æi c¸c bé víi c¸c c¬ quan t×nh b¸o tµi chÝnh cña Hµn Quèc vµ BØ. C¬ quan qu¶n lý doanh thu néi bé (IRS) : c¬ quan qu¶n lý doanh thu néi bé thuéc Bé tµi chÝnh Mü, tËp trung ho¹t ®éng ®µo t¹o cña m×nh vµo kü n¨ng ®iÒu tra liªn quan ®Õn téi ph¹m tµi chÝnh vµ röa tiÒn. Môc ®Ých cña nh÷ng kho¸ ®µo t¹o nµy lµ gióp chÝnh phñ c¸c n­íc thiÕt lËp vµ hoµn thiÖn c¸c luËt lÖ chèng röa tiÒn, c¸c h×nh thøc téi pham thuÕ vµ tÞch thu tµi s¶n. Ngoµi ra IRS gióp ®iÒu tra nh÷ng tr­êng hîp vi ph¹m nh÷ng luËt nµy vµ khuyÕn khÝch m¹ng l­íi chèng röa tiÒn tu©n theo c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ. C¬ quan b¶o mËt: bé phËn b¶o mËt thuéc Bé Tµi chÝnh Mü tham gia vµo c¸c c«ng t¸c ®µo t¹o c¸c quan chøc chÝnh phñ vµ c¸c quan chøc thùc thi ph¸p luËt vÒ c¸c gian lËn tµi chÝnh, ®iÒu tra c¸c vô tiÒn gi¶ vµ nh÷ng téi ph¹m kh¸c liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Trong n¨m 2000, Bé phËn b¶o mËt ®· hç trî cho c¸c ch­¬ng tr×nh cña INL th«ng qua viÖc ®µo t¹o cho c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ thùc thi ph¸p luËt t¹i Trung Quèc, Nigeria, Bulgari vµ Lithuana. Ngoµi ra bé phËn nµy còng cã nh÷ng bµi gi¶ng t¹i c¸c häc viÖn cña Hungari vµ Th¸i Lan vµ tæ chøc c¸c líp häc ®Æc biÖt t¹i Bulgari, Colombia, Hy L¹p, Italia, Mªxic«, vµ Rumani vµ t¹i héi th¶o cña Interpol tæ chøc t¹i Lyon, Ph¸p. Côc h¶i quan Liªn bang (VSCS): Côc H¶i Quan, phßng ®iÒu tra, bé phËn ®iªï tra tµi chÝnh thuéc Bé Tµi chÝnh ®· gióp hç trî c¸c chuyªn gia vÒ ®iÒu tra c¸c vô röa tiÒn theo c¸ch truyÒn thèng vµ röa tiÒn lÐn lót, hä sÏ lµ nh÷ng ng­êi phæ biÕn nh÷ng kinh nghiÖm cña m×nh cho c¸c nh©n viªn ng©n hang, quan chøc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi ph¸p luËt cã tªn trong c¸c ch­¬ng tr×nh INL. Lµ ng­êi chñ tr× hoÆc ®ång chñ tr× víi c¸c c¬ quan liªn bang kh¸c, trong n¨m 2000, VSCS ®· tæ chøc nhiÒu héi th¶o vÒ phßng chèng téi ph¹m tµi chÝnh vµ röa tiÒn ë trong còng nh­ ë ngoµi n­íc víi sè nh©n viªn ®­îc ®µo t¹o lªn ®Õn 725 ng­êi tõ 16 quèc gia trªn thÕ giíi. C¬ quan hç trî kü thuËt (OTA): C¬ quan hç trî kü thuËt thuéc Bé Tµi chÝnh hç trî cho c¸c quan chøc cao cÊp cña nhiÒu bé vµ c¸c ng©n hµng trung ­¬ng trong lÜnh vùc c¶i c¸ch thuÕ, qu¶n lý vµ ph¸t hµnh nî chÝnh phñ, ®Þnh h­íng vµ qu¶n lý ng©n s¸ch, c¶i c¸ch tæ chøc tµi chÝnh, c¶i c¸ch c¸c c¬ quan thùc thi ph¸p luËt liªn quan ®Õn röa tiÒn vµ c¸c téi ph¹m tµi chÝnh kh¸c. OTA phèi hîp víi c¸c nh©n viªn cña sø qu¸n vµ kh¸ch hµng cña n­íc së t¹i ®Ó thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n dµi h¹n, thiÕt kÕ nh»m môc ®Ých thóc ®Èy nh÷ng thay ®æi cã tæ chøc hÖ thèng vµ ¸p dông c¸c c¬ cÊu tæ chøc míi. Trong n¨m 2000, mét sè dù ¸n ®· ®­îc thùc hiÖn ë mét sè n­íc nh­ Armenia (hç trî kü thuËt ®Ó xö lý téi ph¹m tµi chÝnh, téi ph¹m cã tæ chøc, téi ph¹m ®¸nh b¹c vµ nh÷ng gian lËn kh«ng b¶o hiÓm); t¹i Salvador (so¹n th¶o vµ thùc hiÖn luËt chèng l¹i n¹n röa tiÒn, gióp ®ì thiÕt kÕ, x©y dùng vµ tuyÓn c¸n bé cho c¬ quan tµi chÝnh cña ElSahador); t¹i Georgia (hîp t¸c víi c¬ quan tµi chÝnh cña quèc tÕ Mü, Bé t­ ph¸p , uû ban hèi ®o¸i vµ chøng kho¸n Mü, thùc hiÖn b¸o c¸o vÒ c¸c quan chøc cña c¬ quan chøng kho¸n quèc gia); t¹i Indonesia (x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng kiÓm to¸n cho c¸c c¸n bé cña c¸c phßng thuéc c¬ quan c¬ cÊu, thuéc ng©n hµng Indonessia vµ cung cÊp c¸c kiÕn thøc liªn quan ®Õn c¸c vô ®iÒu tra vÒ röa tiÒn vµ thu håi tµi s¶n) t¹i Moldova (hç trî kü thuËt cho nh÷ng ng­êi so¹n th¶o phÇn vÒ téi ph¹m tµi chÝnh vµ kinh tÕ cña bé luËt tè tông h×nh sù hiÖn ®ang ®­îc quèc héi xem xÐt, hç trî cho bé tµi chÝnh h×nh thµnh c¬ quan phô tr¸ch trèn thuÕ vµ nhãm c«ng t¸c vÒ gian lËn trong ng©n hµng, ®µo t¹o ph¸p lý vµ hç trî chèng l¹i gian lËn tÝn dông, gian lËn giÊy tê vµ x©y dùng c¸c nghµnh nghiªn cøu ph¸p lý cho chÝnh phñ). C¸c c¬ quan t­ vÊn cña c¬ quan thùc thi ph¸p luËt còng gióp Peru vµ Malaysia ®Ó so¹n th¶o vµ th¶o luËn c¬ së ph¸p lý chèng l¹i n¹n röa tiÒn . C¬ quan ®µo t¹o khëi tè n­íc ngoµi (OPDAT): ®©y chÝnh lµ n¬i ®µo t¹o c¸c nh©n viªn thùc thi ph¸p luËt, c¸c thÈm ph¸n, c¸c uû viªn c«ng tè. Trong n¨m 2000, OPDAT ®· tµi trî cho 13 héi th¶o trªn thÐ giíi liªn quan ®Õn vÊn ®Ò thu håi tµi s¶n vµ röa tiÒn. Kho¶ng 800 häc viªn ®· ®­îc dµo t¹o vÒ röa tiÒn xuyªn quèc gia, thu håi tµi s¶n quèc tÕ vµ ph©n chia tµi s¶n. Ngoµi ra bé phËn chèng röa tiÒn vµ thu håi tµi s¶n cña Bé t­ ph¸p ®· tæ chøc mét héi th¶o khu vùc vÒ röa tiÒn vµ thu håi tµi s¶n t¹i Buenos Aires víi sù tham gia cña 200 uû viªn c«ng tè vµ c¸c nh©n viªn thùc thi ph¸p luËt tõ Argentina, Paraguay vµ Bolivia. C¬ quan phßng chèng ma tuý (DEA) phßng ®µo t¹o cña c¬ quan, bé ®µo t¹o quèc tÕ n»m trong mét phÇn cña ch­¬ng tr×nh tÞch thu tµi s¶n cña Bé T­ ph¸p ®· tæ chøc nhiÒu héi th¶o vÒ röa tiÒn vµ tÞch thu tµi s¶n quèc tÕ. Nh÷ng héi th¶o nµy ®­a ra nh÷ng so s¸nh ph©n tÝch luËt cña Mü víi nh÷ng n­íc kh¸c vµ x©y dùng mèi quan hÖ vµ thiÕt lËp m¹ng l­íi th«ng tin gi÷a c¸c quan chøc nh©n viªn thùc thi ph¸p luËt liªn quan ®Õn ma tuý vµ c¸c c«ng bè vÒ vÊn ®Ò röa tiÒn trong ®ã cã c¸c kho¸ häc ®Æc biÖt dµnh cho c¸c nhµ qu¶n lý ng©n hµng trung ­¬ng n­íc ngoµi, c¶nh s¸t h¶i quan vµ c¸c c«ng tè viªn. Trong n¨m 2000, mét sè héi th¶o ®· ®­¬c tæ chøc Hungari, Panama, Peru, Singapo, Nam Phi, T©y ban Nha vµ c¸c kho¸ ®µo t¹o khu vùc vÒ chèng n¹n röa tiÒn ®· ®­îc thùc hiÖn ë Brazil. Côc ®iÒu tra liªn bang (FBI): Bé phËn phô tr¸ch vÒ vÊn ®Ò röa tiÒn cña Côc ®iÒu tra Liªn bang thuéc Bé t­ ph¸p ®· ®µo t¹o nhiÒu nh©n viªn thùc thi ph¸p luËt quèc tÕ ®Ó ®iÒu tra c¸c h×nh thøc röa tiÒn. C¸c kho¸ ®µo t¹o nµy tËp trung chó ý tíi c¸c m¸nh khoÐ mµ bän röa tiÒn th­êng sö dông ®Ó che dÊu vµ nguþ trang nguån gèc cña sè tiÒn bÊt h¬p ph¸p vµ cung cÊp c¸c biÖn ph¸p thùc thi ph¸p luËt víi kh¶ n¨ng truy lïng dÊu vÕt nguån gèc vµ chñ së h÷u cña nh÷ng sè tiÒn ®ã. FBI còng cung cÊp c¸c chuyªn gia ®µo t¹o n©ng cao vÒ nh÷ng kü n¨ng, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ truyÒn thèng. VÝ dô nh­ Ng©n hµng Internet, thÎ tÝn dông th«ng minh vµ thÎ ®iÖn tö. Trong n¨m 2000, FBI ®· hç trî nhiÒu kho¸ ®µo t¹o chèng téi ph¹m tµi chÝnh vµ röa tiÒn t¹i Moldova, Pakistan, Panama, Nga, PhÇn Lan, Slovakia, Ukraina vµ ViÖt Nam. Ngoµi ra FBI còng ®· tæ chøc cã nhiÒu kho¸ ®µo t¹o vµ héi th¶o chuyªn ®Ò vÒ röa tiÒn t¹i häc viÖn FBI cña Quantico, Virginia vµ trô së cña FBI t¹i Washington D.C. Héi ®ång qu¶n trÞ cña hÖ thèng dù tr÷ liªn bang nh©n viªn cña côc dù tr÷ liªn bang, Ng©n hµng Trung ­¬ng Mü còng ®· tæ chøc c¸c kho¸ ®µo t¹o vµ cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c thñ tôc vµ m¸nh khoÐ röa tiÒn cho c¸c nh©n viªn thùc thi ph¸p luËt n­íc ngoµi, c¸c chuyªn gia t­ vÊn cña ng©n hµng trung ­¬ng cho hµng chôc n­íc mçi n¨m bao gåm Angentina, Brazil, Canbe, Czech, Ecuador, PhÇn Lan, Nga vµ c¸c n­íc nam Th¸i B×nh D­¬ng, V­¬ng quèc ¶ rËp thèng nhÊt vµ Uraguay. 1.2. C¸c s¸ng t¹o hç trî ®a ph­¬ng : - N»m trong ch­¬ng tr×nh chèng röa tiÒn, INL nhËn ra nhu cÇu dµi h¹n vÒ c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o trong khu vùc, vÝ dô, INL cïng víi liªn minh ch©u ©u vµ v­¬ng quèc anh ®· tµi trî cho ch­¬ng tr×nh chèng röa tiÒn cña c¸c n­íc vïng Caribe (CALP ) nh»m môc ®Ých lµm gi¶m c¸c vô röa tiÒn cã thÓ dÉn ®Õn c¸c téi ph¹m h×nh sù nghiªm träng b»ng c¸ch ng¨n chÆn, ®iÒu tra vµ khëi tè kÞp thêi c¸c vô röa tiÒn. CALP còng ®ang cè g¾ng ph¸t triÓn nhõng g× cã thÓ ®­îc vÒ mÆt tæ chøc t¹i c¸c n­íc Caribe ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chèng röa tiÒn t¹i c¸c n­íc, khu vùc vµ trªn thÕ giíi. - INL còng tham gia vµ hç trî tµi chÝnh cho nhiÒu c¬ quan, tæ chøc chèng röa tiÒn trªn toµn thÕ giíi. Trong n¨m 2000 ®· trî gióp cho nhãm chèng röa tiÒn ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng (ABG), lùc l­îng tµi chÝnh ®Æc nhiÖm vïng Caribe, lùc l­îng tµi chÝnh ®Æc nhiÖm vµ héi ®ång ch©u ©u (COE) ; APG vµ COE còng ®­îc hç trî ®Ó thùc hiÖn nhiÒu tr×nh ®µo t¹o ®a ph­¬ng cho c¸c thµnh viªn. - TiÕp theo c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cña INL lµ c¸c biÖn ph¸p phèi hîp liªn ngµnh ®Ó gi÷a c¸c c¬ quan thùc thi ph¸p luËt ®Ò xuÊt bao gåm c¸c häc viÖn vÒ thùc thi ph¸p luËt quèc tÕ ILEAS do INL thµnh lËp vµ tµi trî tæ chøc nhiÒu kho¸ häc vÒ thùc thi ph¸p luËt cho c¸c quan chøc qu¶n lý bËc trung. C¸c kho¸ ®µo t¹o nµy gåm c¸c häc phÇn gi¶ng vÒ téi ph¹m tµi chÝnh vµ röa tiÒn. C¸c héi th¶o vÒ nh÷ng chñ ®Ò nµy cµng ®­îc tæ chøc cho c¸c quan chøc thùc thi ph¸p luËt cao cÊp. - C¸c s¸ng kiÕn cña ILEAS ®­îc x©y ®ùng trªn c¬ së khu vùc. Häc viÖn ILEAS ®Çu tiªn cña ch©u ©u ®­îc thµnh lËp t¹i Budapest vµ tËp trung chñ yÕu vµo ®µo t¹o c¶nh s¸t vµ c¸c c¬ t­ ph¸p h×nh sù cña c¸c n­íc SNG vµ trung ©u. Mét häc viªn ILEA kh¸c cña khu vùc §«ng Nam ¸ ®· khai gi¶ng vµo th¸ng 3 n¨m 1999 t¹i BangKok vµ cho ®Õn nay ®· cã h¬n 1000 quan chøc tõ m­êi n­íc §«ng Nam ¸ tham dù c¸c kho¸ häc ë ®©y. Mét häc viªn ILEA còng ®· thµnh lËp t¹i §«ng Hemisphere nh­ng ®Þa ®iÓm l©u dµi cho häc viÖn nµy cßn ®ang ®­îc xem xÐt. Ngoµi ra, häc viÖn ILEA ë khu vùc Nam Phi t¹i Ganorone còng ®· khai gi¶ng ngµy 23/4/2001. Víi c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®µo t¹o, hÖ thèng chèng röa tiÒn vµ téi ph¹m tµi chÝnh ngµy cµng ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. 2. BiÖn ph¸p cña ngµnh ng©n hµng. Trong hÖ thèng c¸c h×nh thøc ®­îc sö dông ®Ó röa tiÒn bän téi ph¹m ®Æc biÖt quan t©m tíi röa tiÒn qua hÖ thèng ng©n hµng. Nh÷ng vô röa tiÒn lín ph¸t hiÖn gÇn ®©y chñ yÕu cã liªn quan tíi hÖ thèng ng©n hµng. V× vËy ngµnh ng©n hµng cÇn cã nh÷ng nç lùc ®Æc biÖt trong cuéc chèng röa tiÒn ®Çy khã kh¨n nµy. §iÒu cã nghÜa lµ ngµnh ng©n hµng ph¶i thÊy ®­îc r»ng m×nh lu«n lµ c¸i ®Ých mµ bän téi ph¹m th­êng xuyªn nh¾m ®Ó röa tiÒn. Do vËy nghµnh ng©n hµng ph¶i phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan, c¸n bé ban ngµnh cã liªn quan ®Ó thùc hiÖn hiÖu qu¶ cuéc ®Êu tranh chèng röa tiÒn . §ã lµ ®µo t¹o ®éi ngò nh©n viªn cã ®ñ tr×nh ®é nhËn biÕt kh¸ch hµng, thiÕt lËp, sö dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®µo t¹o… ®Ó chèng röa tiÒn. Trong tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n cña bän téi ph¹m muèn röa tiÒn qua ng©n hµng th× giai ®o¹n ®Ó ph¸t hiÖn hµnh vi röa tiÒn nhÊt lµ giai ®o¹n kh¸ch hµng khai b¸o th«ng tin ®Ó më tµi kho¶n. V× thÕ, ngµy nay, thùc hiÖn chÝnh s¸ch nhËn biÕt kh¸ch hµng(know your customer- KYC) ®ang tõng b­íc ph¸t triÓn ®­îc hiÖu qu¶ trong viÖc chèng röa tiÒn. ë ®©y xin giíi thiÖu vÒ chÝnh s¸ch nµy ®Ó tiÖn tham kh¶o vËn dông. 2.1. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch “nhËn biÕt kh¸ch hµng”-KYC Lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cho c¸c ng©n hµng tu©n thñ tÊt c¶ c¸c ®iÒu luËt vµ c¸c qui ®Þnh. Lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¸c ng©n hµng trë thµnh n¹n nh©n cña nh÷ng ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p do kh¸ch hµng cña hä thùc hiÖn. B¶o vÖ uy tÝn vµ danh tiÕng cña kh¸ch hµng. Kh«ng lµm c¶n trë mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a ng©n hµng vµ c¸c kh¸ch hµng tèt cña hä. 2.2. Néi dung cña chÝnh s¸ch “nhËn biÕt kh¸ch hµng” ChÝnh s¸ch “nhËn biÕt kh¸ch hµng” ph¶i ®­îc ¸p dông víi tÊt c¶ mäi kh¸ch hµng giao dÞch trong n­íc vµ quèc tÕ, ph¶i yªu cÇu cung cÊp c¸c b»ng chøng chøng minh nh©n th©n cña kh¸ch hµng nh­: hé chiÕu, giÊy phÐp l¸i xe, chøng minh nh©n d©n vµ b»ng chøng vÒ c¸c quyÒn së h÷u lîi nhuËn tõ c¸c giao dÞch thùc hiÖn qua ng©n hµng. ChÝnh s¸ch “nhËn biÕt kh¸ch hµng” còng ph¶i ®­îc ¸p dông ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Ng­êi ®¹i diÖn doanh nghiÖp còng nh­ ng­êi thõa kÕ ph¶i ®­îc luËt ph¸p thõa nhËn. TÊt c¶ c¸c b¸o c¸o cña doanh nghiÖp ph¶i chÝnh x¸c vµ cËp nhËt (®Æc biÖt lµ c¸c b¸o c¸o vÒ tªn së h÷u doanh nghiÖp) ®Ó lµm c¨n cø kiÖn c¸o trong tr­êng hîp röa tiÒn. TÊt c¶ c¸c thñ tôc “nhËn biÕt kh¸ch hµng” nµy ®Òu ®­îc thùc hiÖn kÓ tõ khi kh¸ch hµng ®Æt quan hÖ giao dÞch. Mét lo¹t c¸c c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn ®Ó nhËn biÕt kh¸ch hµng: NÕu c¸ nh©n më tµi kho¶n cã ®Þa chØ nhµ riªng vµ n¬i lµm viÖc kh«ng cïng ®Þa chØ bµn víi ng©n hµng th× nh©n viªn ng©n hµng ph¶i t×m hiÓu t¹i sao kh¸ch hµng l¹i më tµi kho¶n t¹i ng©n hµng m×nh. Sau khi kh¸ch hµng më tµi kho¶n, c¸c ng©n hµng ph¶i gäi ®iÖn ®Õn nhµ riªng (®èi víi c¸ nh©n) vµ trô së c«ng ty (®èi víi c«ng ty) ®Ó c¶m ¬n kh¸ch hµng vÒ viÖc më tµi kho¶n. Th«ng qua ®ã ng©n hµng sÏ më réng ®iÒu tra ®èi víi nh÷ng sè ®iÖn tho¹i kh«ng giao dÞch ®­îc Ng©n hµng cÇn ph¶i hái nguån gèc cña mét khèi l­îng tiÒn mÆt lín dïng ®Ó më tµi kho¶n hoÆc t×m hiÓu vÒ kh¸ch hµng th«ng qua c¸c ng©n hµng phôc vô tr­íc ®ã. Ng©n hµng còng cÇn ph¶i kiÓm tra trùc tiÕp t¹i trô së c«ng ty ®Ó thÊy râ sù tån t¹i vµ kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô cña c«ng ty. Yªu cÇu kh¸ch hµng lµ doanh nghiÖp cung cÊp: + B¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp + Danh s¸ch, ®Þa chØ cña kh¸ch hµng vµ ng­êi cung cÊp chÝnh cña doanh nghiÖp. Th«ng qua danh s¸ch nµy, ng©n hµng sÏ kiÓm tra ®­îc c¸c ho¹t ®éng ®¸ng ngê cña kh¸ch hµng nh­ tµi kho¶n tiÒn göi m©u thuÉn víi ho¹t ®éng kinh doanh, viÖc mua b¸n, thanh to¸n, chuyÓn tiÒn b»ng ®iÖn, chuyÓn vèn ra n­íc ngoµi m©u thuÉn víi ho¹t ®éng kinh doanh. + Miªu t¶ lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh chÝnh vµ c¸c giao dÞch quèc tÕ th­êng xuyªn. C¸c ng©n hµng cã mét hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®Ó gi¸m s¸t c¸c giao dÞch nh»m x¸c ®Þnh giao dÞch ®ã cã m©u thuÉn víi sù miªu t¶ cña kh¸ch hµng kh«ng. Ng©n hµng còng nªn cã mét chÝnh s¸ch ®Ó duy tr× sù hiÓu biÕt réng vÒ c¸c nghiÖp vô kinh doanh cu¶ kh¸ch hµng còng nh­ c¸c giao dÞch hä thùc hiÖn. §iÒu ®ã sÏ gióp cho ng©n hµng dù ®o¸n ®­îc ch¾c ch¾n mèi quan hÖ gi÷a c¸c giao dÞch mµ kh¸ch hµng cã thÓ ®ang thùc hiÖn, tõ ®ã biÕt ®­îc nguån thu nhËp cña hä. + Dù tÝnh khèi l­îng b¸n hµng b»ng tiÒn mÆt nh»m kiÓm tra gi¸n tiÕp nguån gèc tiÒn mÆt nép vµo tµi kho¶n. 2.3. Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ChÝnh s¸ch “nhËn biÕt kh¸ch hµng” ThiÕt lËp chøc n¨ng kiÓm so¸t néi bé tÝnh tu©n thñ víi nh÷ng nhiÖm vô: + KiÓm tra giao dÞch, ®¸nh gi¸ sù tu©n thñ chÝnh s¸ch vµ c¸c thñ tôc. + KiÓm tra nh÷ng nh©n viªn ®ang lµm viÖc ®Ó ®¸nh gi¸ sù hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch, thñ tôc cña ng©n hµng. + Xem xÐt nh÷ng chÝnh s¸ch ®· ®­îc ban hµnh vµ nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ®Ó tiÕn hµnh ®Ò nghÞ chØnh söa cho phï hîp h¬n + B¸o c¸o tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ph¸t hiÖn ®­îc cho ng­êi qu¶n lý cÊp cao. Ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm gi÷a ®iÒu hµnh hµng ngµy víi chøc n¨ng kiÓm so¸t néi bé §¶m b¶o ®éi ngò nh©n viªn ®­îc ®µo t¹o phï hîp ®Çy ®ñ tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh cña nh÷ng chÝnh s¸ch vµ thñ tôc néi bé. Mét ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o phï hîp bao gåm: + TÊt c¶ c¸c nh©n viªn nghiÖp vô, nh©n viªn kiÓm to¸n néi bé, nh©n viªn giao dÞch víi kh¸ch hµng ®Òu ph¶i ®­îc ®µo t¹o c¬ b¶n vÒ nghiÖp vô ng©n hµng, kÓ c¶ nh÷ng ph­¬ng ph¸p vµ kÕ ho¹ch röa tiÒn th«ng th­êng. + Th­êng xuyªn båi d­ìng ®Ó nh©n viªn ®­îc cung cÊp th«ng tin cËp nhËt vµ hiÖn hµnh nhÊt - Ng­êi qu¶n lý cÊp cao ph¶i tiÕn hµnh c¸c qui ®Þnh, qui tr×nh phï hîp ®­îc ban gi¸m ®èc phª chuÈn vµ thi hµnh ®Çy ®ñ. §ång thêi ng­êi qu¶n lý cÊp cao ph¶i ®­îc cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch, c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ b¸o c¸o ®Ò xuÊt vÒ bÊt kú sù kh«ng tu©n thñ nµo. - ViÖc vËn dông chÝnh s¸ch “nhËn biÕt kh¸ch hµng” kÕt hîp víi c¸c biÖn ph¸p kh¸c víi sù phèi hîp ®ång bé cña c¸c c¬ quan h÷u quan ch¾c ch¾n sÏ mang l¹i nhiÒu th¾ng lîi trong cuéc chiÕn chèng röa tiÒn. 3. Hîp t¸c quèc tÕ chèng “röa tiÒn” Röa tiÒn cho tíi thêi ®iÓm hiÖn nay ®· mang tÝnh chÊt quèc tÕ. V× thÕ ®Ó chèng röa tiÒn cÇn cã sù hîp t¸c cña c¸c quèc gia – hîp t¸c quèc tÕ. Tæ chøc hµng ®Çu ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt quèc tÕ trong lÜnh vùc chèng röa tiÒn lµ FATF: lùc l­îng tµi chÝnh ®Æc nhiÖm chèng röa tiÒn . FATF ®· ®­a ra c¸c chuÈn mùc cho phong trµo chèng röa tiÒn quèc tÕ lµ “40 khuyÕn nghÞ” vµ “nh÷ng ®iÒu phô lôc” bao gåm hÖ thèng t­ ph¸p h×nh sù vµ thùc thi ph¸p luËt, hÖ thèng tµi chÝnh vµ sù ®iÒu tiÕt hÖ thèng ®ã, vµ hîp t¸c quèc tÕ ®Ó chèng “röa tiÒn” (Néi dung s¬ l­îc cña c¸c khuyÕn nghÞ ®· ®Ò cËp ë trªn). Nh÷ng khuyÕn nghÞ nµy ®­a ra nh÷ng nguyªn t¾c hµnh ®éng vµ cho phÐp c¸c n­íc ¸p dông chóng mét c¸ch linh ho¹t tuú theo thùc tr¹ng vµ luËt ph¸p tõng n­íc). Thªm vµo ®ã, nh»m thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn c¸c chuÈn mùc quèc tÕ vÒ chèng röa tiÒn trªn toµn thÕ giíi FATF ®· xóc tiÕn thµnh lËp c¸c nhãm hµnh ®éng khu vùc. Nh÷ng nhãm nµy cã ®Þa vÞ quan s¸t viªn ®èi víi FATF. Chøc n¨ng cña thµnh viªn khu vùc nµy còng nh­ c¸c thµnh viªn cña FATF. VÝ dô nh­ nhãm khu vùc ®¸nh gi¸ lÉn nhau gi÷a c¸c thµnh viªn vµ theo dâi xu h­íng röa tiÒn trong khu vùc. Nh÷ng nç lùc ph¸t triÓn nh÷ng nhãm khu vùc cña FATF ë Ch©u Phi vµ Nam Mü ®· dÉn ®Õn viÖc thµnh lËp nhãm chèng röa tiÒn §«ng vµ Nam Phi. Lùc l­îng ®Æc nhiÖm vÒ ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ chèng röa tiÒn ë Nam Mü. Nh÷ng tæ chøc khu vùc kh¸c theo d¹ng FATF lµ nhãm chèng röa tiÒn ë Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, lùc l­îng ®Æc nhiÖm vÒ ho¹t ®éng tµi chÝnh ë vïng biÓn Caribean, vµ Uû ban héi ®ång Ch©u ©u PC – R- EV. Sù hîp t¸c chÆt chÏ víi c¸c tæ chøc quèc tÕ cßn cã nghÜa lµ FATF ®· dùng lªn m¹ng l­íi chèng röa tiÒn toµn cÇu. NhiÒu tæ chøc tham gia vµo cuéc chiÕn chèng röa tiÒn víi t­ c¸ch nh­ quan s¸t viªn cña FATF nh­ ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸, Ng©n hµng t¸i ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Ch©u ©u (EBRD), Ng©n hµng ph¸t triÓn liªn Hoa Kú (IADB), Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), nhãm thanh tra ng©n hµng h¶i ngo¹i (OGBS), V¨n phßng liªn hîp quèc vÒ kiÓm so¸t ma tuý vµ ng¨n ngõa téi ph¹m (ONO DCCP). NhiÒu tæ chøc quèc tÕ ®· h×nh thµnh c¸c ch­¬ng tr×nh chèng röa tiÒn quan träng. III. Nh÷ng kiÕn nghÞ víi ViÖt nam HËu qu¶ n¹n röa tiÒn lµ v« cïng nghiªm träng, v× thÕ ®iÒu tÊt yÕu lµ ph¶i chèng n¹n röa tiÒn. Nh­ng lµm sao ®Ó cuéc chiÕn chèng n¹n röa tiÒn thµnh c«ng, trªn ®©y ®· ®Ò ra mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh chÊt tæng qu¸t mµ vËn dông nã cÇn ph¶i cã ®iÒu kiÖn vµ thêi gian l©u dµi. Tr­íc m¾t, ®Ó giµnh th¾ng lîi trong cuéc chiÕn chèng “röa tiÒn”, xin ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ ë ViÖt nam. 1. §èi víi ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt nam: CÇn nghiªn cøu, bæ sung ®Ó sím tr×nh ChÝnh phñ – nghÞ ®Þnh vÒ chèng röa tiÒn, ®Ó chóng ta cã mét v¨n b¶n ph¸p quy chuyªn ngµnh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ. 2. §èi víi ChÝnh phñ ViÖt nam: cÇn xem xÐt, phª duyÖt sím nghÞ ®Þnh vÒ chèng röa tiÒn - §ång thêi chØ ®¹o phèi hîp c¸c ban ngµnh, c¬ quan, tæ chøc trong n­íc vµ n­íc ngoµi trong viÖc chèng röa tiÒn. 3. §èi víi c¸c c¸ nh©n: khi thÊy mäi ng­êi hay ai ®ã cã liªn quan hoÆc cã biÓu hiÖn cña hµnh vi röa tiÒn cÇn b¸o ngay cho c¬ quan cã thÈm quyÒn ®Ó sím cã biÖn ph¸p kÞp thêi. KÕt luËn ch­¬ng III. Trong ch­¬ng chñ yÕu ®­a ra c¸c biÖn ph¸p truyÒn thèng ®Ó chèng röa tiÒn. Bªn c¹nh ®ã cã ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ vÒ chèng röa tiÒn ë ViÖt nam. KÕt luËn chung Röa tiÒn lµ hµnh vi téi ph¹m mang tÝnh chÊt quèc tÕ vµ hËu qu¶ cña n¹n röa tiÒn lµ kh«ng l­êng hÕt ®­îc nÕu nã kh«ng ®­îc kiÓm so¸t chÆt chÏ. Ph©n tÝch thùc tr¹ng vµ xu h­íng röa tiÒn cña bän téi ph¹m t¹i c¸c n­íc kh¸c nhau, chóng ta thÊy ®­îc b¶n chÊt cùc kú nguy hiÓm cña ho¹t ®éng nµy. Nã l«i kÐo hÇu hÕt c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quan träng cña ®Êt n­íc tham gia vµo quy tr×nh röa tiÒn: c¸c c¬ quan trung ­¬ng, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc... vµ nhÊt lµ nã lîi dông ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng-mét thµnh phÇn ®­îc coi lµ m¹ch m¸u cña nÒn kinh tÕ quèc gia... §èi víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu, nã lµm suy yÕu mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, ph¸ ho¹i uy tÝn cña nhiÒu tæ chøc tµi chÝnh, ng©n hµng; nã c¶n trë trµo l­u héi nhËp cña c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh, lµm ph¸ háng mèi quan hÖ liªn ng©n hµng toµn cÇu. Nguy hiÓm h¬n lµ n¹n röa tiÒn lµm tha ho¸ nhiÒu quan chøc chÝnh phñ, c¸c doanh nh©n còng nh­ nhiÒu thµnh phÇn d©n c­ kh¸c. TÊt c¶ ®Òu v× lîi nhuËn, v× bÞ ®ång tiÒn dô dç mµ ®· v« t×nh hay h÷u ý tiÕp tay, phôc vô cho bän téi ph¹m, bän tham nhòng. Nh­ vËy, hËu qu¶ x· héi cña n¹n röa tiÒn còng nghiªm träng kh«ng kÐm hËu qu¶ kinh tÕ mµ nã g©y ra. NhËn thøc ®­îc møc ®é nguy hiÓm cña ho¹t ®éng röa tiÒn, céng ®ång thÕ giíi ®· nhanh chãng vµo cuéc. NhiÒu tæ chøc chèng röa tiÒn quèc tÕ ®· ®­îc thµnh lËp nh­ Lùc l­îng ®Æc nhiÖm tµi chÝnh (FAFT) ®· ®­îc thµnh lËp t¹i Ch©u ¢u, Ch©u Mü, Ch©u Phi. Kh«ng thê ¬ víi c¸c ho¹t ®éng quèc tÕ, ViÖt nam cña chóng ta còng ®· tÝch cùc ho¹ch ®Þnh c¸c ch­¬ng tr×nh phßng vµ chèng röa tiÒn. Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, víi mét hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng cßn manh món, mét thÞ tr­êng tµi chÝnh cßn non trÎ, ViÖt nam ®ang vµ sÏ trë thµnh ®Ých ng¾m cña bän röa tiÒn. §· cã mét vµi hiÖn t­îng nghi ngê lµ röa tiÒn t¹i ViÖt nam. NÕu kh«ng cã mét khung ph¸p lý chÆt chÏ vÒ vÊn ®Ò nµy, vµ nÕu nh­ kh«ng trang bÞ mét kiÕn thøc ®Çy ®ñ cho c¸c c¸n bé ng©n hµng trong viÖc ph¸t hiÖn vµ xö lý c¸c hµnh vi nghi ngê vÒ röa tiÒn th× ch¼ng bao l©u n÷a ho¹t ®éng nµy sÏ nhanh chãng x©m nhËp vµ hoµnh hµnh ë n­íc ta. Tuy nhiªn, nh­ chóng ta ®· biÕt, ChÝnh phñ ViÖt nam vµ hÖ thèng ng©n hµng ®· nhanh chãng ho¹ch ®Þnh c¸c ch­¬ng tr×nh cô thÓ chèng röa tiÒn. T¹i Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt nam- mét ng©n hµng cã nhiÒu giao dÞch quèc tÕ nhÊt, ®· x©y dùng mét quy tr×nh “nhËn biÕt kh¸ch hµng” (KYC) cô thÓ ®Ó thùc hiÖn t¹i c¸c bé phËn tÝn dông, quan hÖ ®¹i lý, chuyÓn tiÒn...Cuèi n¨m 2002, theo khuyÕn c¸o cña Côc ®iÒu tra liªn bang Mü, còng nh­ thùc hiÖn chØ ®¹o cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt nam, Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt nam ®· yªu cÇu toµn bé c¸c chi nh¸nh trong hÖ thèng kiÓm tra, b¸o c¸o vµ phong to¶ c¸c tµi kho¶n (nÕu cã) cã liªn quan ®Õn m¹ng l­íi khñng bè Al Queda. §èi víi Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt nam – c¬ quan qu¶n lý cao nhÊt vÒ ng©n hµng, hiÖn t¹i ®ang hoµn chØnh néi dung dù th¶o NghÞ ®Þnh vÒ chèng röa tiÒn ®Ó tr×nh lªn ChÝnh phñ phª duyÖt. Dù kiÕn NghÞ ®Þnh nµy sÏ ®­îc ban hµnh vµo cuèi n¨m 2003. Ngoµi viÖc hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p lý vÒ röa tiÒn, ViÖt nam còng lu«n lu«n h­íng tíi héi nhËp vµ t×m kiÕm sù hç trî cña c¸c tæ chøc chèng röa tiÒn trªn thÕ giíi trong cuéc chiÕn ®Êu ®Çy cam go víi mét lo¹i h×nh téi ph¹m míi cã tªn lµ “téi ph¹m röa tiÒn” nµy. Hy väng víi sù nç lùc hîp t¸c cña c¸c quèc gia còng nh­ viÖc n©ng cao tÇm nhËn thøc cña mäi ng­êi d©n vÒ n¹n röa tiÒn, c«ng cuéc chèng röa tiÒn sÔ ngµy mét ®¹t nhiÒu th¾ng lîi, vµ c¸c ®ång tiÒn “bÈn” thu tõ ma tuý, bu«n lËu, tham nhòng, khñng bè... sÏ kh«ng cßn kh¶ n¨ng ®­îc “lµm s¹ch” mét c¸ch phi ph¸p n÷a. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Anti – Money Laundering – Seminar – Hanoi, 30 may 2002 Presentedby: David Hsu- Vice president – Regional Compliance Officer- Citibank 2. Kinh tÕ – Tµi chÝnh tiÒn tÖ thÕ giíi – Ng©n hµng Nhµ n­íc sè 3/2003 3. T¹p chÝ §iÖn tö cña Bé Ngo¹i giao Hoa kú, triÓn väng kinh tÕ 5/2001 4. Nh÷ng ng­êi ®µn «ng cña Tæng thèng 5. Sù cÇn thiÕt ph¶i ban hµnh nghÞ ®Þnh chèng röa tiÒn ë ViÖt nam – Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Phông – T¹p chÝ Ng©n hµng sè 7/2002 6. Chèng n¹n röa tiÒn qua ng©n hµng t­ nh©n – Hoµng Liªn S¬n - §Çu t­ chøng kho¸n sè 157, 9/12/02. 7. ChÝnh s¸ch nhËn biÕt kh¸ch hµng, mét chÝnh s¸ch chèng röa tiÒn hiÖu qu¶ ë Mü – Minh NghÜa – T¹p chÝ Ng©n hµng sè 11/02. 8. Th¸i Lan víi viÖc chèng röa tiÒn – NguyÔn ThÞ Tam. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 12/2001 9. Mü chèng khñng bè trong lÜnh vùc tiÒn tÖ – H­¬ng Giang (Theo t¹p chÝ Trung Quèc) 10. Quan hÖ gi÷a röa tiÒn vµ sù an toµn cña hÖ thèng Ng©n hµng Tµi chÝnh – Minh NghÜa NHNN – ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ sè ½ 11. Ba “Thiªn ®­êng röa tiÒn” cã thÓ bÞ trõng ph¹t. Lan Anh – theo BBC, 26/0/01 12. Thêi b¸o Ng©n hµng c¸c sè n¨m 2000, 2001, 2002, 2003. 13. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam 2001, 2002, 2003 14. Ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp …2001, 2002, 2003 15. T¹p chÝ Ng©n hµng …2001, 2002, 2003 16. ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ 2001, 2002, 2003 17. NhiÒu vô röa tiÒn ®­îc thùc hiÖn t¹i Hång K«ng Gia thµnh (Theo b¸o chÝ n­íc ngoµi) §Çu t­ chøng kho¸n sè 155, 25/11/02 18. Ng¨n chÆn ho¹t ®éng röa tiÒn (Philipines cã hoµn tÊt viÖc bæ sung mét sè ®iÒu vµo luËt chèng röa tiÒn. §Çu t­ chøng kho¸n sè 67, 17/2/03