Lỗ doanh nghiệp liên doanh - Nguyên nhân và giải pháp

ghiÖp liªn doanh tuyªn bè bÞ thua lç, kÐo dµi triÒn miªn, kÓ c¶ c¸c liªn doanh cã tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh nh­ liªn doanh CoCa-CoLa NgäcHåi,Ch­¬ng D­¬ng, liªn doanh ABB...còng bÞ lç nÆng. Kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng vÊn ®Ò lç,l·i lµ chuyÖn b×nh th­êng, nã cã thÓ x¶y ra ë bÊt cø lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµo dï ®ã lµ doanh nghiÖp cã quy m« lín hay quy m« bÐ, doanh nghiÖp FDI hay doanh nghiÖp néi ®Þa,doanh nghiÖp t­ nh©n hay doanh nghiÖp Nhµ N­íc...Nh­ng ®Ó cho bÞ lç nhiÒu n¨m kÐo dµi triÒn miªn l¹i lµ chuyÖn kh«ng b×nh th­êng,cÇn ph¶i t×m ra nguyªn nh©n ®Ó h¹n chÕ møc thÊp nhÊt lç doanh nghiÖp. VÊn ®Ò lç doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc Nhµ N­íc ®Æc biÖt quan t©m vµ víi mong muèn t×m vÊn ®Ò trªn.Em ®· quyÕt ®Þnh lùa chän ®Ò ¸n m«n häc víi ®Ò tµi “ Lç Doanh nghiÖp liªn doanh: Nguyªn Nh©n vµ Gi¶i Ph¸p”. Néi dung ®­îc chia lµm ba ch­¬ng nh­ sau: Ch­¬ngI: Nh÷ng vÊn ®Ò chung. Ch­¬ngII: Nguyªn nh©n. Ch­¬ngIII: Gi¶i ph¸p. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh biÕt ¬n c¸c thÇy c« trongkhoavµ®ÆcbiÖt d­íi sù h­íng hÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o Ths Bïi Huy Nh­îng ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n m«n häc cña m×nh. Do sù hiÓu biÕt cã h¹n nªn khi thùc hiÖn khã cã thÎ tr¸nh khái thiÕu sãt. Em tha thiÕt mong sù gãp ý phª b×nh cña thÇy c« vµ b¹n bÌ ®Ó lÇn sau hoµn thiÖn tèt h¬n. Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò chung I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc tr­ng cña doanh nghiÖp liªn doanh. 1. Kh¸i niÖm. XÝ nghiÖp liªn doanh lµ méi h×nh thøc tæ chøc c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn tham gia mang quèc tÞch kh¸c nhau trªn c¬ së cïng së h÷u chung vÒ vèn gãp, cïng tham gia qu¶n lý, cïng ph©n phèi lîi nhuËn, cïng chia sÎ rñi ro ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tiªu thô, nghiªn cøu c¬ b¶n vµ nghiªn cøu chiÓn khai theo c¸c ®iÒu kho¶n ®ùc ghi trong hîp ®ång liªn doanh ký kÕt gi÷a c¸c bªn tham gia. 2. §Æc tr­ng cña doanh nghiÖp liªn doanh. 2.1 §Æc tr­ng vÌ kinh tÕ. XÝ nghiÖp liªn doanh lµ m«t thùc thÓ kinh doanh ®äc lËp, ®­¬c thµnh lËp dùa trªn nh÷ng sù kh¸c biÖt cña c¸c bªn tham gia: sù kh¸c biÖt vÒ cuèc tÞch ,sù kh¸c biÖt vÒ hÖ thèng ph¸p luËt, sù kh¸c biÖt trong hÑ thèng qu¶n lý ,sù kh¸c biÖt vÒ nh÷ng tiªu chuÈn cña hÖ thèng tµi chÝnh, sù kh¸c biÖt vÒ c«ng nghÖ vµ nh÷ng kh¸c biÖt vÒ c¸ møc v¨n ho¸. Do ®ã sù tån t¹i cña nã ph¶i ®­îc dùa trªn c¬ së phèi hîp lç lù cña c¸c bªn tham gia vµ thÓ hiªn ë chç: Cïng së h÷u vÒ vèn gãp : c¸c bªn tham gia cã thÓ igãp vèn b»ng tiÒn mÆt, m¸y mãc thiÕt bÞ, chi tiÕt, phô tïng,®Êt ddai nhµ x­ëng, quyÒn sö dông mÆt n­¬c, mÆt biÓn, c¸c dÞch vô x©y dùng , s¶n xuÊt, phôc vô c¸c b»ng ph¸t minh, s¸ng chÕ...Ngoµi ra c¸c bªn cßn ®ãng gãp kh¶ n¨ng, kinh nghiÖm uy tÝn c«ng ty hoÆc nh·n hiÖu hµng ho¸ ... Cïng tham gia qu¶n lý : c¸c bªn tham gia cïng phèi hîp x©y dùng bé m¸y qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý ho¹t ®éng liªn doanh, ®éi ngò c«ng nh©n vµ nh©n viªn phôc vô, ®ång thêi t¹o ra m«i tr­êng ho¹t ®éng néi bé liªn doanh thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn cña n­íc së t¹i. Cïng ph©n phèi lîi nhuËn : c¸c bªn tham gia liªn doanh cïng tiÕn hµnh ph©n phèi c¸c kho¶n lîi Ých thu ®­îc tõ doanh nghiÖp theo nh÷ng ®iÒu kho¶n ®­îc tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn. Th«ng th­êng lîi nhuËn cña liªn doanh ph©n phèi gi÷a c¸c bªn c¨n cø vµo tû lÖ tµi s¶n ®ãng gãp vµo liªn doanh. Cïng chia xÎ rñi ro ,m¹o hiÓm: qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña liªn doanh th­êng gÆp ph¶i nh÷ng mrñi do qu¸ tr×nh thiÕt kÕ liªn doanh kh«ng chu d¸o, do nh÷ng biªn ®éng cña thÞ tr­êng, do c¹nh tranh hoÆc nh÷ng nguyªn nh©n bÊt ngê kh¸c. ThiÖt h¹i nµy do c¸c bªn tham gia chÞu. 2.2 §Æc tr­ng vÒ ph¸p lý Mét liªn doanh lµ mét h×nh thøc ph¸p lý th«ng nhÊt, ho¹t ®éng theo luËt ph¸p cña n­íc cña n­íc së t¹i. XÝ nghiÖp liªn doanh cã t­ c¸ch ph¸p nh©n. QuyÒn lîi cña c¸c bªn tham gia liªn doanh ®­¬c ghi trong hîp ®ång liªn doanh . Doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc thµnh lËp d­íi d¹ng c«ng ty TNHHhoÆc CTCP, ®«i khi nã cßn ®­îc thµnh lËp d­íi h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n hoÆc c¸c hiÖp héi h÷u h¹n.Mçi bªn tham gia liªn doanh ®Òu cã t­ c¸ch ph¸p lý riªng-chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý víi bªn kia vµ t­ c¸ch ph¸p lý chung-chÞu tr¸ch nhiÖm víi toµn thÓ liªn doanh.Nõu hîp ®ång liªn doanh lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó h×nh thµnh nªn doanh nghiÖp liªn doanh th× ®iÒu lÖ hoatj ®éng cña doanh nghiÖp liªn doanh lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chØnh thÓ, tÝnh ®éc lËp cña thùc thÓ ph¸p lý nµy,nã còng lµ c¬ së ®Ó ph©n biÖt thùc thÓ kinh doanh nµy víi thùc thÓ kinh doanh kh¸c. Nh­ vËy, hîp ®ång liªn doanh vµ ®iÒu lÖ doanh nghiÖp lµ hai v¨n b¶n ph¸p lý c¬ b¶n quy ®Þnh vÒ mÆt ph¸p lý cña doanh nghiÖp liªn doanh, mçi lo¹i v¨n b¶n ®ãng mét vai trß nhÊt ®Þnh trong viÖc h×nh thµnh tÝnh ph¸p lý cña doanh nghiÖp liªn doanh II Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña xÝ nghiÖp liªn doanh cña xÝ nghiÖp liªn doanh . C¸c liªn doanh quèc tÕ ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cïng víi lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i vµ ddaau8f t­ quèc tÕ. Lóc ®Çu qu¸ tr×nh bu«n b¸n diÔn ra mét c¸ch tù nhiªn gi÷a c¸c n­íc, sau ®ã dÇn dÇn thóc ®Èy sù ra ®êi cña dßng ®Çu t­ quèc tÕ. §Çu t­ quèc tÕ ph¸t triÓn thóc ®Èy qu¸ tr×nh bu«n b¸n quèc tÕ. NhiÒu nhµ m¸y xÝ nghiÖp cña n­íc nµy ®­îc x©y dùng ë n­íc kh¸c hoÆc n­íc nµy ®i vay vèn cña n­íc kh¸c ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, s¶n xuÊt nh»m thu lîi ë n­íc ngoµi. Ho¹t ®éng ®Çu t­ quèc tÕ ban ®Çu chØ nh»m t×m kiÕm lîi Ých bæ xung, diÔn ra hoµn toµn cã tÝnh chÊt tù nhiªn, dÇn dÇn trë thµnh dßng vËn ®éng chÝnh cña qu¸ tr×nh hîp t¸c gi÷a c¸c c«ng ty hoÆc c¸c n­íc kh¸c nhau. Nguån gèc cña sù vËn ®éng nµy lµ sù ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, sù më réng c¶ vÒ møc ®é vµ ph¹m vi cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ - mét quy luËt cã tÝnh chÊt tù nhiªn - thÓ hiÖn sù tËp chung chuyªn m«n ho¸ sù s¶n xuÊt vµ cung cÊp s¶n phÈm vµ dÞch vô vµo mét n­íc nhÊt ®Þnh dùa trªn ­u thÕ cña n­íc ®ã vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, khoa häc - c«ng nghÖ, chÝnh trÞ - x· héi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c n­íc kh¸c th«ng qua trao ®æi quèc tÕ, ®· ph¸ vì tÝnh chÊt t¸ch biÖt cña nÒn kinh tÕ tõng n­íc, lµm t¨ng sù liªn hÖ phô lÉn nhau gi÷a nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc c«ng nghÖ lµm thay ®æi c¨n b¶n hÖ thèng t­ liÖu s¶n xuÊt - võa lµ tiÒn ®Ò, võa lµ ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ dßng ®Çu t­ quèc tÕ. Sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, khi ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, mçi quèc gia hoÆc mét xÝ nghiÖp chØ tËp trung vµo c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô mòi nhän th× sù liªn hÖ phô thuéc lÉn nhau gi÷a chóng cµng lín. C¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt dan kÕt, th©m nhËp lÉn nhau kh«ng chØ nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc, mµ cßn gi÷a c¸c xÝ nghiÖp, c«ng ty víi nhau, h×nh thµnh nh÷ng thùc tÕ kinh doanh hîp nhÊt gi÷a c¸c bªn. Nh÷ng thùc tÕ kinh doanh nµy lµ mÇm mèng vËt chÊt ®Çu tiªn cuaar c¸c liªn doanh quèc tÕ. Nh­ vËy liªn doanh quèc tÕ xuÊt hiÖn lµ kÕt qu¶ tÊt nhiªn cña sù vËn ®éng cña dßng ®Çu t­ quèc tÕ víi nguån gèc bªn trong lµ sù ph¸t triÓn cña sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. L« - gich cña sù ra ®êi liªn doanh ®­îc thÓ hiÖn ë s¬ ®å sau: L« - gich cña sù liªn doanh quèc tÕ.Liªn doanh quèc tÕ (xÝ nghiÖp liªn doanh) Hîp t¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc d©n C¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ C¸c mèi quan hÖ kinh tÕ C¸c mèi liªn hÖ phæ biÕn III Kinh nghiÖm thµnh lËp vµ qu¶n lý doanh nghiÖp liªn doanh ë mét sè n­íc Ch©u ¸. 1 T¹i §µi Loan. 1.1 VÒ h×nh thøc ®Çu t­. Theo luËt c«ng ty cña §µi Loan th× cã bèn h×nh thøc ph¸p lý ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh lµ: C«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n (®­îc thµnh lËp tõ hai hay nhiÒu cæ ®«ng ph¶i chÞu v« h¹n ®èi víi c¸c nghÜa vô cña c«ng ty). C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ( cã tõ n¨m ®Õn hai m­¬i cæ ®«ng chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c nghÜa vô cña c«ng ty theo møc vèn ®«ng gãp);C«ng ty cã cæ ®«ng tham gia h÷u h¹n vµ v« h¹n (®­îc thµnh lËp tõ mét hoÆc mét sè cæ ®«ng cã tr¸ch nhiÖm v« h¹n vµ mét hoÆc mét sè cæ ®«ng cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n , c¸c cæ ®«ng cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n chØ chÞu phÇn vèn gãp cña m×nh ); C«ng ty cã sè cæ phÇn h÷u h¹n ( cã tõ b¶y cæ ®«ng trë lªn , vèn cña c«ng ty ®­îc chia thµnh c¸c cæ phÇn vµ mçi cæ ®«ng chÞu tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi cæ phÇn cña m×nh ). 1.2 Quy ®Þnh vÒ tû lÖ gãp vèn. Theo luËt cña §µi Loan, mét c«ng ty kh«ng thÓ lµ mét cæ ®«ng cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong liªn doanh víi tæng sè vèn ®Çu t­ kh«ng v­ît qu¸ 40% sè vèn cña liªn doanh. L­îng vèn tèi thiÓu ®Ó thµnh lËp c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n lµ :500.000NT$( t­¬ng ®­¬ng víi 65.000USD0vaf c«ng ty cã sè cæ phÇn h÷u h¹n lµ:1.000.000NT$. NÕu c«ng ty tham gia ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu th× sè vèn tèi thiÓu ph¶i lµ 5.000.000NT$ ®èi víi c¶ hai lo¹i. 2.T¹i Th¸i Lan 2.1 Quy ®Þnh vÒ h×nh thøc liªn doanh vµ quy ®Þnh vÒ gãp vèn. Theo luËt kinh doanh n­íc ngoµi vµ c¸c bé luËt kh¸c nh­ Bé luËt ®Êt ®ai, hÇu hÕt c¸c xÝ ngiÖp liªn doanh ë Th¸i Lan ®Òu do c¸c ®èi t¸c Th¸i Lan së h÷u ®a sè.Mét sè xÝ nghiÖp liªn doanh lµ mét h×nh thøc hîp t¸c gi­a hai hoÆc nhiÒu bªn ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Nã cã thÓ lµ mét quan hÖ b¹n hµng hay mét c«ng ty tr¸nh nhiÖm h÷u h¹n hoÆc mét h×nh thøc phi c«ng ty. NÕu lµ h×nh thøc phi c«ng ty mét liªn doanh th­êng ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së mét hîp ®ång t­ nh©n, kh«ng ®¨ng ký gi÷a hai bªn. Th«ng th­êng c¸c bªn ®Òu ®ãng gãp vèn, mét bªn gãp c«ng nghÖ vµ bÝ quyÕt cßn bªn kia ®ãng gãp c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ kinh nghiÖm vÒ maketinh. Vèn cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n t­ nh©n ®­îc chia thµnh c¸c cæ phÇn cã gi¸ trÞ ngang nhau. Mçi cæ phÇn cã gi¸ trÞ 5 Baht. 2.2 VÊn ®Ò tµi chÝnh thuÕ. Cã nhiÒu lo¹i thuÕ ¸p dông ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh ë Th¸i Lan ®­îc quy ®Þnh trong hai ®¹o luËt quan träng lµ ®¹o luËt vÒ thu nhËp vµ ®¹o luËt vÒ thuÕ gÝa trÞ gia t¨ng. Theo ®¹o luËt vÒ thu nhËp, c¸c lo¹i thuÕ ¸p dông ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh gåm cã thuÕ thu nhËp, thuÕ kinh doanh ,thuÕ ®¸nh vµo lîi nhuËn chuyÓn vÒ n­íc, lÖ phÝ chøng th­,thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. §èi víi thuÕ thu nhËp c«ng ty ( thuÕ lîi tøc ) tû lÖ thuÕ ¸p dông lµ 35% §Ó khuyÕn khÝnh c¸c c«ng ty lieen doanh tham gia tÝch cùc vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n, nÕu c«ng ty cã ®¨ng ký danh s¸ch t¹i thÞ tr­êng chøng kho¸n Th¸i Lan th× tû lÖ thuÕ nµy lµ 305. C¸c ph­¬ng ph¸p khÊu hao “ gia tèc “ ®­îc ¸p dông ®èi v¬Ý c¸c lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ sö dông trong liªn doanh thuÕ kinh doanh - thuÕ ®¸nh vµo tæng doanh thu - thuÕ ®¸nh vµo tæng doanh thu cña liªn doanh hiÖn ¸p dông ë c¸c møc tõ 0,1% ®Õn 50%. C¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu ®­îc miÔn gi¶m thuÕ kinh doanh. §èi víi thuÕ ®¸nh vµo lîi nhuËn chuyÓn vÒ n­íc ®­îc chia lµm 3 møc: 15%, 20%, vµ 25%. C¸c lo¹i lÖ phÝ chøng th­ ¸p dông cho ho¹t ®éng chuyÓn nh­îng c¸c cæ phiÕu ( 0,1% gi¸ trÞ danh ngi· cña cæ phiÕu chuyÓn nh­îng ), ho¹t ®éng vay nî 0,05% gi¸ trÞ kho¶n nî vay víi møc vay tèi thiÓu lµ 10.000 Bath hoÆc thuÕ c«ng nh©n (tû lÖ 0,1%). ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n ¸p dông ®èi víi c¸c lo¹i c¸ nh©n kinh doanh ë Th¸i Lan, tû lÖ tõ 5% ®Õn 50%. Tõ th¸ng 1/1992, thuÕ kinh doanh ®­îc thay b»ng thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT). Tû lÖ thuÕ tèi thiÓu lµ 10% nh­ng chÝnh phñ Th¸i Lan sÏ cßn gi¶m møc thuÕ nµy xuèng cßn 7%. C¸c xÝ nghiÖp liªn doanh sÏ cã tr¸ch nhiÖm ®¨ng ký nép thuÕ víi Côc thuÕ trong vßng 30 ngµy kÓ tõ ngµy b¾t ®Çu ho¹t ®éng. 2.3 M«i tr­êng ph¸p lý. Thñ tôc thµnh lËp c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh ë Th¸i Lan nãi chung kh¸ ®¬n gi¶n.Mét xÝ nghiÖp liªn doanh cã thÓ ®­îc xÐt duyÖt vµ ®­îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng trong vßng 30 ngµy. Héi ®ång ®Çu t­ cña th¸i lan lµ c¬ quan qu¶n lý viÖc thµnh lËp c¸c xÝ ngiÖp liªn doanh ë Th¸i Lan 3.T¹i Hµn Quèc 3.1 H×nh thøc ®Çu t­ vµ quy ®Þnh vÒ thÓ lÖ gãp vèn. LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc ban hµnh vµo n¨m 1960 nh»m thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cho ®Òn nay, luËt ®· söa ®æi mét sè lÇn theo h­íng khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh, quy ®Þnh 5 h×nh thøc tæ chøc xÝ nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi lµ c«ng ty cæ phÇn tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n, c«ng ty cã sè thµnh viªn tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ v« h¹n vµ h×nh thøc tæ chøc quan hÖ b¸n hµng. Theo bé luËt th­¬ng m¹i, nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo Hµn Quèc ®­îc quy ®Þnh theo ®¹o luËt thu thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ chØ cã bèn h×nh thøc tæ chøc ®Çu míi h×nh thµnh mét ph¸p nh©n ®éc lËp. Bèn lo¹i h×nh tæ chøc c«ng ty nµy kh¸c nhau ë tÝnh chÊt h÷u h¹n ho¹c v« h¹n tr¸ch nhiÖm cña c¸c thµnh viªn vÒ c¸c kho¶n nî hoÆc c¸c nghÜa vô cña c¸c c«ng ty. Tr¸ch nhiÖm cña tõng cæ ®«ng trong c«ng ty cæ phÇn giíi h¹n trong cæ phÇn cña c«ng ty. T­¬ng tù, tr¸ch nhiÖm cña tõng thµnh viªn trong c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n giíi h¹n trong phÇn ®ãng gãp cña hä trong c«ng ty. MÆc dï cã nh÷ng ®Æc ®iÓm gièng nhau nh­ng c«ng ty cæ phÇn nãi chung ®­îc xem lµ h×nh thøc tæ chøc thÝch hîp nhÊt víi thùc thÓ kinh doanh cã quy m« lín trong c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n chØ thÝch hîp víi lo¹i h×nh quy m« nhá. ngoµi ra cßn cã sù kh¸c nhau ë sè l­îng tèi thiÓu c¸c thµnh viªn, kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng cæ phÇn hoÆc cæ phiÕu, c¬ cÊu qu¶n lý vµ qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh. Hai lo¹i h×nh c«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n vµ c«ng ty cã sè thµnh viªn h÷u h¹n vµ v« h¹n cã sè thanhf viªn tr¸ch nhiÖm v« h¹n nh­ng kh«ng yªu cÇu sè vèn ban ®Çu ph¶i ®­îc ®ãng gãp ®Çy ®ñ trong thêi gian thµnh lËp liªn doanh. Lo¹i h×nh doanh nghiÖp liªn doanh thø n¨m chØ lµ mét quan hÖ b¹n hµng Ýt ®­îc sö dông ë Hµn Quèc. C¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi chØ cã thÓ tham gia vµo quan hÖ b¹n hµng víi tû lÖ gãp vèn tèi ®a lµ 50%. 3.2 VÒ c¬ cÊu tæ chøc. ViÖc h×nh thµnh c¬ cÊu héi ®ång qu¶n trÞ trong c¸c liªn doanh d­íi h×nh thøc cæ phÇn Ýt nhÊt lµ ba thµnh viªn. C¸c thµnh viªn ®­îc lùa chän b»ng c¸ch bá phiÕu theo nguyªn t¾c ®a sè trong cuéc häp toµn thÓ c¸c cæ ®«ng. NhiÖm kú cña héi ®ång qu¶n trÞ th«ng th­êng kh«ng qu¸ 3 n¨m gi¸m ®èc c«ng ty n­íc ngoµi cã thÓ tham gia lµm gi¸m ®èc c«ng ty cña Hµn Quèc. 3.3 VÊn ®Ò vÒ thuÕ. §Ó khuyÕn khÝch c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh thµnh lËp toµ ¸n ë Hµn Quèc do dù ¸n sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn,Chinhsw phñ Hµn Quèc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p miÔn vµ gi¶m thuÕ : ThuÕ lîi tøc ®­îc gi¶m ®èi víi phÇn tµi s¶n cña bªn n­íc ngoµi trtrong c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh trong n¨m thuÕ ®Çu tiªn kÓ tõ khi c«ng ty b¾t ®Çu kinh doanh hoÆc gi¶m thuÕ trong 3 n¨m tiÕp theo vµ gi¶m 50% ®èi víi phÇn tµi s¶n cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong 2 n¨m tiÕp theo. ThuÕ thu nhËp cæ phÇn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cña xÝ nghiÖp liªn doanh cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®­îc gi¶m 50% trong thêi gian liªn doanh. C¸c lo¹i thuÕ liªn quan ®Õn tµi s¶n d­îc gi¶m 50% ®èi víi phÇn tµi s¶n nhµ ®Çu t­ n­ãc ngoµi trong thêi gian gi¶m thuÕ lîi tøc.§èi víi c¸c tµi s¶n cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· cã tõ tr­íc khi thµnh lËp nghiÖp liªn doanh ë Hµn Quèc th× møc thuÕ nµy sÏ ¸p dông trong thêi gian 5 n¨m ®Çu kÓ tõ khi ngµy ®­a tµi s¶n vµo liªn doanh . C¸c lo¹i thuÕ hµng ho¸ t­ b¶n nhËp khÈu ®­îc gi¶m 50% trong nh÷ng tr­êng hîp nhÊt ®Þnh nÕu xÝ nghiÖp liªn doanh cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiªn theo luËt quy ®Þnh. ViÖc ­u ®·i vÒ thuÕ còng ®­îc ¸p dông ®èi víi c¸c dù ¸n liªn doanh sö dông c«ng nghÖ cao trªn c¬ së danh môc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chi tiÕt ®­îc Bé tµi chÝnh Hµn Quèc quy ®Þnh. Trong tr­êng hîp xÝ nghiÖp liªn doanh t¨ng vèn b»ng lîi nhuËn thu ®­îc th× c¸c kho¶n thuÕ tr­íc ®ã sÏ ®­îc hoµn l¹i cho liªn doanh kÓ tõ ngµy ®¨ng ký t¹i tµo ¸n.NÕu liªn doanh ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu míi th× viÖc khuyÕn khÝch vÒ thuÕ còng sÏ ®­îc thùc hiÖn gièng nh­ c¸c cæ phiÕu ban ®Çu. Ch­¬ng II. Nguyªn nh©n I. Nguyªn nh©n kh¸ch quan. 1.Cung v­ît qu¸ cÇu. Tuy n­íc ta cã thÞ tr­êng tiÒm n¨ng lín víi sè d©n gÇn 80 triÖu ng­êi song nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n kh«ng cao, sè d©n cã thu nhËp cao ch­a nhiÒu, ch­a æn ®Þnh. Hµng lo¹t c¸c liªn doanh ra ®êi cïng mét sè ngµnh víi sè vèn ®Çu t­ lín ®· dÉn tíi d­ thõa n¨ng lùc s¶n xuÊt. M¸y mãc, thiÕt bÞ kh«ng ®­îc sö dông hÕt c«ng suÊt l¹i chÞu søc Ðp cña hao mßn v« h×nh lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm. T×nh tr¹ng nµy ®ang x¶y ra ë mét sè ngµnh s¶n xuÊt quan träng nh­ mÝa ®­êng, xi m¨ng, thÐp c¸n, « t«, xe m¸y, xe ®¹p, ®iÖn d©n dông, chÊt t¶y röa... §©y lµ hËu qu¶ cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ å ¹t, g©y ra ph¸t triÓn kinh tÕ “qu¸ nãng” trong thêi kú ®Çu. Em xin ®­a ra dÉn chøng sau vÒ ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt « t« ë ViÖt Nam, ta sÏ thÊy sù ®iªu ®øng cña c¸c liªn doanh trong ngµnh s¶n xuÊt nµy. N¨m 1991, ngµnh s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe « t« ë ViÖt Nam cã mét liªn doanh lµ Mªk«ng Auto, ®Õn nay ®· cã 14 liªn doanh ®­îc cÊp giÊy phÐp, trong ®ã 11 liªn doanh ®· ®i vµo s¶n xuÊt vµ ®· cã s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng. C«ng suÊt thiÕt kÕ cña c¸c c«ng ty tèi thiÓu lµ 10 ngµn xe/ n¨m. Trong khi ®ã, møc tiªu thô « t« c¸c lo¹i trong c¶ n­íc hiÖn nay (kÓ c¶ xe míi vµ xe ®· qua sö dông nhËp khÈu) chØ kho¶ng 20 ngµn chiÕc/ n¨m. N¨m 1997, l­îng xe nhËp khÈu nguyªn chiÕc( phÇn lín lµ xe ®· qua sö dông ®· chiÕm tíi 14 ngµn chiÕc). C¸c nhµ s¶n xuÊt « t« trong n­íc ph¶i chia nhau “ chiÕc b¸nh’’ thÞ tr­êng kho¶ng gÇn 6 ngµn chiÕc. ChÝnh t×nh tr¹ng cÊp giÊp phÐp liªn doanh s¶n xuÊt « t« å ¹t, l­îng xe nhËp khÈu nguyªn chiÕc qu¸ lín ®ang lµm ®iªu ®øng ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam. Thùc tÕ cho thÊy, trong n¨m 1997 vµ quý I/1998 tÊt c¶ c¸c liªn doanh l¾p r¸p « t« t¹i ViÖt Nam ®Òu bÞ lç. Ngay c¶ xÝ nghiÖp liªn doanh s¶n xuÊt « t« Hoµ B×nh( VMC) - ®¬n vÞ dÉn ®Çu vÒ sè l­îng « t« b¸n ra t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam ®Òu ph¶i “ co’’l¹i, ho¹t ®éng cÇm chõng. Theo «ng Onishi – tæng gi¸m ®èc Mªk«ng Auto th× “®Ó tån t¹i c¸c liªn doanh ph¶i t×m c¸ch ¨n thÞ phÇn cña nhau” Mét thùc tÕ mµ chung cïng c¶nh qu¶ trong c¸c liªn doanh kh¸ch s¹n. §iÒu nµy còng dÔ hiÓu, khi phßng thõa th× kh¸ch tha hå lùa chän vµ nguy h¹i h¬n c¸c kh¸ch s¹n ®ang ®i vµo con ®­êng ph¸ gi¸ chø kh«ng ph¶i h¹ gi¸ ®Ó khuyÕn m¹i. Qua sè liÖu kh¶o s¸t cña Tæng côc du lÞch, hiÖn nay hÇu hÕt c¸c kh¸ch s¹n ®Òu ph¶i gi¶m gi¸ phßng tõ 50% - 70% so víi gi¸ khung tÝnh thuÕ. C¸c c¬ së kh¸ch s¹n cho thuª th× t×m ®ñ mäi c¸ch ®Ó c¹nh tranh nhau, cßn kh¸ch trä th× thay ®æi liªn tôc chç thuª liªn tôc, lµm cho t×nh h×nh kinh doanh kh¸ch s¹n trë nªn bÊt cßn lµ vÊn ®Ò nhøc nhèi cho toµn nÒn kinh tÕ. Bu«n lËu hµng thµnh phÈm, hoÆc nhËp linh kiÖn víi thuÕ suÊt thÊp vÒ l¾p r¸p hoµn chØnh tung ra thÞ tr­êng ®· lµm ø ®äng s¶n phÈm, gi¶m doanh thu c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Sù tiÕp tay cña mét sè c¸n bé biÕn chÊt trong ngµnh h¶i quan, qu¶n lý thÞ tr­êng cµng lµm cho vÊn ®Ò trë nªn nghiªm träng. Hµng gi¶ tån t¹i ngµy mét tinh vi vµ phøc t¹p. Lo¹i hµng nµo b¸n ch¹y cã lîi nhuËn cao, lËp tøc bÞ bän trôc lîi bÊt chÝnh t×m c¸ch lµm hµng g t trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nhÊt dÉn ®Õn mét lo¹t c¸c doanh nghiÖp liªn doanh thêi gian qua bÞ thua lç. §Ó lµm râ vÊn ®Ò nµy em xin tr×nh bµy c¸c néi dung sau: 1.1. HiÓu b¶n chÊt “chuyÓn gi¸” lµ g×? “§Þnh gi¸ chuyÓn giao” lµ g×? vµ sù kh¸c biÖt gi÷a hai kh¸i niÖm nµy nh­ thÕ nµo? 1.2. Thùc tr¹ng “chuyÓn gi¸” trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh t¹i ViÖt Nam. C¸c c«ng ty ®a quèc gia theo ®uæi chiÕn l­îc toµn cÇu, më réng ho¹t ®éng cña m×nh trªn kh¾p thÕ giíi, do ®ã, mét s¶n phÈm cã thÓ bao gåm nhiÒu bé phËn ®­îc s¶n xuÊt ë nhiÒu n­íc kh¸c nhau vµ c¸c s¶n phÈm hoµn thµnh sÏ ®­îc b¸n réng r·i kh¾p toµn cÇu. VÊn ®Ò nµy lµ ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô néi bé c«ng ty rÊt phøc t¹p. Gi¸ mµ t¹i ®ã hµng ho¸ hay dÞch vô ®­îc chuyÓn giao gäi lµ gi¸ chuyÓn giao. MÆc dï lµ gi¸ h×nh thµnh trong néi bé (tøc lµ dùa trªn c¬ së “cã quen biÕt”) nh­ng th«ng th­êng, luËt ph¸p quèc tÕ ®ßi hái gi¸ chuyÓn giao nµy ph¶i ®­îc ®¸nh gi¸ theo tiªu chuÈn gi¸ thÞ tr­êng cã nghÜa lµ nã ®­îc thùc hiÖn nh­ víi nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c kh«ng cã liªn kÕt trªn thÞ tr­êng. Nh­ vËy, khi thùc hiÖn mét ngiÖp vô chuyÓn giao qua l¹i gi÷a c¸c c«ng ty trong m«t c«ng ty ®a quèc gia, tr­íc hÕt n¶y sinh nhu cÇu lµ ph¶i tÝnh to¸n gi¸ chuyÒn giao. Theo thuËt ng÷ chuyªn m«n, c«ng viÖc nµy ®­îc gäi lµ ®Þnh nghÜa chuyÓn giao(transfer pricing). Khi c¸c c«ng ty ®a quèc gia x¸c ®Þnh gi¸ chuyÓn giao trong néi bé cao h¬n hay thÊp h¬n gi¸ thÞ tr­êng th× x¶y ra hiÖn t­îng chuÈn gi¸. XÐt trªn khÝa c¹nh thuÕ, chuyÓn gi¸ lµ mét hµnh vi nh»m lµm gi¶m ®i sè lîi tøc, thu nhËp mµ c¸c c«ng ty con thùc tÕ ph¶i kª khai víi c¬ quan thuÕ ViÖt Nam ®Ó trèn vµ tr¸nh thuÕ. Nh×n bÒ ngoµi, hiÖn t­îng chuyÓn gi¸ ë ViÖt Nam ®­îc nhËn d¹ng qua mét sè dÊu hiÖu râ nÐt sau ®©y: + §èi víi c¸c yÕu tè ®Çu vµo, mét sè doanh nghiÖp FDI thùc hiÖn kª khai t¨ng gi¸ ®èi víi tµi s¶n gãp vèn, chi phÝ nguyªn, vËt liÖu, chi phÝ gi¸n tiÕp... + §èi víi c¸c yÕu tè ®Çu ra, mét sè doanh ngiÖp FDI kª khai gi¸ hµng xuÊt b¸n thÊp h¬n gi¸ thùc tÕ. §Ó thùc hiÖn môc ®Ých cña m×nh, c¸c c«ng ty ®a quèc gia cã thÓ tÝnh gi¸ c¸c ngiªp vô chuyÓn giao thÊp h¬n hoÆc cao h¬n gi¸ thÞ tr­êng. C¸c nghiÖp vô chuyÓn giao nµy cã thÓ thùc hiÖn d­íi hai h×nh thøc: + ChuyÓn giao gi÷a c«ng ty mÑ víi mét c«ng ty con vµ ng­îc l¹i. + ChuyÓn giao gi÷a c ¸c c«ng ty con cã quan hÖ liªn kÕt víi nhau. Nh­ vËy, vµ thùc chÊt hai kh¸i niÖm “ ®Þnh gi¸ chuyÓn giao’’ vµ “ chuyÓn gi¸’’ lµ kh«ng ®ång nhÊt víi nhau, mÆc dï, xÐt vÒ mét khÝa c¹nh nµo ®ã, chóng cã nh÷ng néi dung gièng nhau, bëi lÏ: “ ®Þnh gi¸ chuyÓn giao’’ lµ mét kh¸i niÖm vÒ c¸c khÝa c¹nh tÝch cùc cña mét chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ chuyÓn giao cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia thùc hiÖn ®èi víi n­íc chñ nhµ vµ víi chÝnh quèc. Cßn “ chuyÓn gi¸ lµ mét ho¹t ®éng chñ quan cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia nh»m tèi thiÓu ho¸ sè thuÕ ph¶i nép th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ c¸c ngiÖp vô chuyÓn giao trong néi bé c«ng ty ®a quèc gia kh«ng ®óng víi gi¸ thÞ tr­êng. 1.2. PhÇn nµy em tr×nh bµy c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong c¸c liªn doanh “n©ng gi¸’’ ®Çu vµo nh­ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh vµ chi phÝ kh¸c nh­ thÕ nµo? Thø nhÊt, víi chi phi s¶n xuÊt kinh doanh. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp liªn doanh bao gåm: chi phÝ vËt t­, nguyªn liÖu ®­a vµo s¶n xuÊt vµ chi phÝ vÒ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. VÒ chi phÝ vËt t­, nguyªn liÖu. Theo qui ®Þnh hiÖn hµnh, c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú khi thu nhËp chÞu thuÕ c¸c chi phÝ vÒ nguyªn liÖu, vËt liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng l­îng, hµng ho¸ (gäi chung lµ chi phÝ vËt t­, nguyªn liÖu) liªn quan ®Õn doanh thu vµ thu nhËp chÞu thuÕ trong kú. Møc chi phÝ ®­îc x¸c ®Þnh dùa vµo ®Þnh møc tiªu hao vËt t­ hîp lý vµ gi¸ thùc tÕ vËt t­ xuÊt kho. VÒ chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. Mét vÊn ®Ò bøc xóc ®Æt ra trong qu¶n lý chi phÝ khÊu hao TSC§ cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®ã lµ viÖc kiÓm so¸t, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ (nguyªn gi¸) ®Ých thùc cña m¸y mãc thiÕt bÞ gãp vèn liªn doanh cña bªn n­íc ngoµi. §iÒu 9, luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1996 quy ®Þnh. Gi¸ trÞ phÇn vèn gãp cña mçi bªn trong doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së gi¸ trÞ thÞ tr­êng t¹i thêi ®iÓm gãp vèn. Gi¸ trÞ thuÕt bÞ, m¸y mãc dïng ®Ó gãp vèn ph¶i ®­îc tæ chøc gi¸m ®Þnh ®éc lËp cÊp chøng chØ, trong tr­êng hîp cÇn thiÕt c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã quyÒn chØ ®Þnh tæ chøc gi¸m ®Þnh ®Ó gi¸m ®Þnh l¹i gi¸ trÞ c¸c kho¶n vèn gãp cña c¸c bªn, Tuy vËy, ®· 13 n¨m qua, kÓ tõ khi cã luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Õn nay, ch­a cã c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc cã thÈm quyÒn nµo ®øng ra ban hµnh nh÷ng ph­¬ng ph¸p vµ chuÈn mùc lµm c¨n cø ®Þnh gi¸, gi¸m ®Þnh vµ t¸i gi¸m ®Þnh gi¸ trÞ vµ chÊt l­îng tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh, còng nh­ khung gi¸ chuyÓn giao c«ng nghÖ ( tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh). Do ®ã, trong thêi gian qua ®· cã kh«ng Ýt tr­êng hîp c¸c c«ng ty qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi lóng tóng, khã sö tr­íc kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh vµ t¸i gi¸m ®Þnh kh¸c nhau ®èi víi cïng mét d©y truyÒn m¸y mãc - thiÕt bÞ gãp vèn liªn doanh cña n­íc ngoµi hoÆc ®èi víi c¸c hîp ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ. Ai ®óng, ai kh«ng ®óng, ®Òu kh«ng cã chuÈn mùc mµ ph¸n quyÕt. §©y chÝnh lµ kÏ hë lín nhÊt trong c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc mµ kh«ng Ýt nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· lîi dông ®Ó khai t¨ng, khai kh«ng ®óng gi¸ trÞ m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ dïng gãp vèn liªn doanh, g©y thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña doanh nghiÖp ViÖt Nam.DÉn chøng sau ®©y sÏ minh ho¹ cho ®iÒu ®ã: M¸y mãc, thiÕt bÞ nhËp vÒ hoÆc ë d¹ng ®¬n lÎ hay ®ång bé, míi hoÆc ®· qua sö dông, theo tæng kÕt chung ®­îc khai víi gi¸ cao h¬n thùc tÕ tõ 20 - 30. §èi víi vËt t­, linh kiÖn nhËp vÒ th­êng xuyªn cho s¶n xuÊt, gi¸ c¶ còng lu«n ë møc cao do phÝa n­íc ngoµi trùc tiÕp ®Æt mua. Mét sè lo¹i vËt t­ chÊt l­îng kÐm, thËm chÝ s¾p hÕt h¹n sö dông vÉn ®­îc nhËp víi gi¸ cao ®Ó råi ph¶i thanh lý phÇn lín, t¨ng chi phÝ kh«ng ®¸ng cho s¶n xuÊt. Ch¼ng h¹n, Kh¸ch s¹n liªn doanh gi÷a Sµi Gßn Tourist vµ tËp ®oµn Vina Group ®· quyÕt ®Þnh quyÕt to¸n trÞ gi¸ thiÕt bÞ, vËt t­ cña tËp ®oµn Vina Group ®­a vµo liªn doanh 4,34 triÖu USD, nh­ng sau ®ã mét c«ng ty gi¸m ®Þnh quèc tÕ gi¸m ®Þnh l¹i th× gi¸ thiÕt bÞ vËt t­ chØ cßn 2,9 triÖu USD. Sau khi nhµ n­íc uû nhiÖm cho c«ng ty kiÓm to¸n SGS gi¸m ®Þnh thÝ ®iÓm 12 ®¬n vÞ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp vèn liªn doanh th× cã tíi 6 ®¬n vÞ cã chªnh lÖch vÒ gi¸ bu«n thiÕt bÞ, cao h¬n gi¸ trÞ thùc 14 triÖu USD. Bé c«ng nghiÖp kh¶o s¸t thÝ ®iÓm ë 42 liªn doanh ®· thÊy phÝa ViÖt Nam thiÖt h¹i tíi 50 triÖu USD. Sau khi kh¶o s¸t ë 42 doanh nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi Bé Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ x· héi ®· ph¸t hiÖn 76% m¸y mãc thiÕt bÞ thuéc thÕ hÖ 50 – 60, trªn 70% m¸y mãc ®· hÕt khÊu hao, gÇn 50% thiÕt bÞ lµ lo¹i t©n trang, thËm chÝ cã m¸y xeo giÊy s¶n xuÊt tõ n¨m 1905, nåi h¬i chÕ t¹o tõ n¨m 1927. Thø hai, vÒ chi phÝ kh¸c bao gåm: Nh­ chi phÝ vÒ qu¶n lý, tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o,khuyÕn m¹i ,tiÒn l­¬ng ng­êi n­íc ngoµi... VÒ chi phÝ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i lµ mét néi dung cña chi phÝ tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, lµm mét bé phËn chi phÝ kinh doanh cÇn thiÕt vµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng. Theo luËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, c¸c chi phÝ qu¶ng c¸o tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c ®­îc khèng chÕ tèi ®a kh«ng qu¸ 7% tæng sè chi phÝ (riªng ®èi víi ho¹t ®éng th­¬ng nghiÖp, tæng sè chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh møc khèng chÕ kh«ng bao gåm gi¸ mua vµo cña hµng ho¸ b¸n ra) trong thêi gian qua, nhiÒu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· liªn tôc kiÕn nghÞ ®Ò nghÞ bá møc khèng chÕ ®èi víi c¸c chi phÝ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i víi lý do viÖc khèng chÕ c¸c chi phÝ nµy sÏ lµm cho hä mÊt ®i c¬ héi tiªu thô hµng ho¸, më réng thÞ tr­êng nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô míi (?) Theo em cho r»ng, viÖc giíi h¹n c¸c chi phÝ ®­îc chÊp nhËn khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp lµ vÊn ®Ò b×nh th­êng trong c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña ViÖt Nam còng nh­ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh¸c. Chóng ta kh«ng phñ nhËn quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, trong ®ã c¸c doanh nghiÖp liªn doanh cã quyÒn ®­îc ®Þnh ®o¹t c¸c chi phÝ cÇn thiÕt cã lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, chóng ta kh«ng thÓ chÊp nhËn viÖc mét sè doanh nghiÖp ®· l¹m dông quyÒn tù chñ ®ã ®Ó tiÕn hµnh c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, thùc hiÖn c¸c chiÕn dÞch qu¶ng c¸o kÐo dµi víi qui m« lín, thùc hiÖn khuyÕn m¹i trµn lan, thËm chÝ tíi møc b¸n ph¸ gi¸ s¶n phÈm g©y lç nÆng cho doanh nghiÖp, g©y khã kh¨n cho ®èi t¸c bªn ViÖt Nam, lµm tæn h¹i ®Õn nguån thu ng©n s¸ch nhµ n­íc, nh­ng l¹i t¨ng ®­îc thÞ phÇn trong n­íc cho c«ng ty mÑ, do lo¹i ®­îc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh yÕu h¬n vÒ tiÒm lùc tµi chÝnh ra khái thÞ tr­êng ViÖt Nam. Cã thÓ dÉn ra mét sè tr­êng hîp tiªu biÓu sau: Liªn doanh P&G ViÖt Nam (lµ liªn doanh gi÷a c«ng ty Ph­¬ng §«ng thuéc Tæng c«ng ty ho¸ chÊt ViÖt Nam vµ c«ng ty PROCTER & GAMBLEAR EAST) chuyªn s¶n xuÊt chÊt tÈy röa tæng hîp. Liªn doanh nµy cã sè vèn ®Çu t­ ban ®Çu lµ 37 triÖu USD chØ sau 2 n¨m ho¹t ®éng, liªn doanh ®· bÞ lç tíi 28 triÖu USD. §iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ chi phÝ qu¶ng c¸o cña liªn doanh chiÕm tíi 31,2% gi¸ thµnh s¶n phÈm. Hay c«ng ty Coca- Cola Ch­¬ng D­¬ng lµ liªn doanh gi÷a tæng c«ng ty n­íc gi¶i kh¸t Ch­¬ng D­¬ng vµ Coca – Cola Indochina, víi tæng sè vèn ®Çu t­ lµ 48,7 triÖu ®« la, vèn ph¸p ®Þnh lµ 20,7 triÖu USD. Liªn doanh nµy míi ®i vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 9/ 1995, nh­ng ®Õn 16/4/1998/ tøc lµ chØ qua h¬n hai n¨m ho¹t ®éng ®· lç tæng céng 151 tû ®ång. Chi phÝ tiÕp thÞ cña liªn doanh C«ca- C«la Ch­¬ng D­¬ng b»ng 8,47% tæng chi phÝ vµ b»ng 9,63% so víi tæng doanh thu b¸n hµng. C«ca- C«la Ch­¬ng D­¬ng ®· x©m chiÕm thÞ phÇn cña c¸c ®èi thñ b»ng con ®­êng b¸n ph¸ gi¸. §Æc biÖt, trong hai th¸ng 3 vµ th¸ng 4 /1998 C«ca – C«la ®· ph¸ gi¸ tíi møc kû lôc: 30%. Theo em viÖc khèng chÕ c¸c chi phÝ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i chung cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh ngiÖp, kh«ng tinh ®Õn ngµnh nghÒ- s¶n phÈm kinh doanh ®Òu ë møc 7% tæng chi phÝ lµ ch­a thÊt hîp lý; nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, ®Ó thùc hiÖn c¸c nghiÖp qu¶ng c¸o trªn c¸c ph­¬ng tiÖn ®¹i chóng ( ®µi ph¸t thanh, truyÒn h×nh, b¸o chÝ...) hä ph¶i chÞu møc gi¸ cao h¬n tõ 3 –5 lÇn so víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. THIÕU Ch­¬ng III Gi¶i ph¸p I BiÖn ph¸p chèng chuyÓn gi¸ 1. Ph­¬ng ph¸p gi¸ tù do cã thÓ so s¸nh ®­îc (Comparable Uncontrolled Price Method- CUP) Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc sö dông thay cho ph­¬ng ph¸p so s¸nh gi¸ thÞ tr­êng tù do theo th«ng t­ 74TC/TCT. Thùc ra “so s¸nh gi¸ thÞ tr­êng tù do” chØ lµ mét nguyªn t¾c hµng ®Çu trong ®Þnh gi¸ chuyÓn giao chø kh«ng thÓ xem lµ mét ph­¬ng ph¸p thùc thô. Néi dung cña ph­¬ng ph¸p CUP lµ so s¸nh gi¸ c¶ ph¶i tr¶ cho c¸c hµng ho¸, dÞch vô ®­îc chuyÓn giao trong mét nghiÖp vô chuyÓn giao cã kiÓm so¸t víi gi¸ c¶ ph¶i tr¶ cho c¸c hµng ho¸, dÞch vô chuyÓn giao trong mét nghiÖp vô chuyÓn giao tù do cã thÓ so s¸nh ®­îc. Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc so s¸nh: + Doanh sè b¸n cña mét c«ng ty cho bªn kh«ng liªn kÕt. + HoÆc doanh sè b¸n ra cña mét bªn kh«ng liªn kÕt cho mét thµnh viªn cña c«ng ty. + HoÆc doanh sè b¸n gi÷a c¸c bªn kh«ng cã liªn hÖ g× víi nhau. ViÖc so s¸nh trªn nh»m thùc hiÖn nguyªn t¾c gi¸ thÞ tr­êng (tøc lµ d÷a trªn quan hÖ kh«ng quen biÕt) trong c¸c nghiªph vô chuyÓn giao. Khi thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p cÇn l­u ý: NÕu kh«ng cã sù kh¸c biÖt d÷a c¸c nghiÖp vô chuyÓn giao so s¸nh ®­îc, viÖc so s¸nh cã thÓ diÔn ra ®¬n gi¶n vµ thuËn lîi. Nªu cã sù kh¸c biÖt kh«ng lín l¾m d÷a c¸c nghiÖp cô chuyÓn giao cña bªn cã liªn kÕt víi nhau víi bªn kh«ng liªn kÕt, cã thÓ lµm ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ c¶ giao dÞch nh­: chÊt l­îng hµng ho¸, nh¹n hiÖu hµng ho¸, ®iÒu kiÖn giao hµng, thêi h¹n chuyÓn giao, quan hÖ thanh to¸n, cã thÓ thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p “CUP ®­îc ®iÒu chØnh”. Ph­¬ng ph¸p CUP cã ®iÒu chØnh sÏ kh«ng thùc hiÖn ®­îc khi cã nh÷ng sù kh¸c biÖt trong c¸c nghiÖp vô chuyÓn giaod÷a c¸c bªn liªn kÕt vµ kh«ng liªn kÕt mf ®iÒu chØnh rÊtkhã thùc hiÖn ®­îc. Nh÷ng sù kh¸c biÖt ®ã bao gåm: kh¸c biÖt vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, kh¸c biÖt thÞ tr­êng vÒ mÆt ®Þa lý, kh¸c biÖt vÒ cÊp ®é thÞ tr­êng, kh¸c biÖt vÒ sè l­îng vµlo¹i tµi s¶n v« h×nh liªn quan ®Õn viÖc b¸n hµng. Khi sö dông ph­¬ng ph¸p nµy, chóng ta cã thÓ ph¸t hiÖn ®­îc nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh bÊt hîp lý th«ng qua so s¸nh c¸c doanh nghiÖp t t­¬ng tù trong nh÷ng nghiÖp vô chuyÓn giao cã thÓ so s¸nh ®­îc. VÝ dô, khi xem xÐt gi¸ vèn hµng b¸n vµ chi phÝ vÒ gi¸ nguyªn vËt liÖu cña liªn doanh s¶n xuÊt n­íc gi¶i kh¸t A t¹i TP Hå ChÝ Minh chóng ta thÊy : gi¸ vèn hµng ho¸ b¸n ra chiÕm tû lÖ 64,72% trªn doanh thu vµ chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chiÕm tû lÖ 52,42% trªn doanh thu. Nªu so s¸nh víi c«ng ty n­íc gi¶i kh¸t I.B.C, mét ®¬n vÞ cïng ngµnh nghÒ vµ quy m« s¶n xuÊt th× tû lÖ gi¸ vèn hµng ho¸ trªn doanh thu lµ 51,1% vµ tû lÖ vÒ chi phÝ nguyªn, vËt liÖu lµ 46,93% trªn doanh thu, râ rµng c¸c kho¶n chi phÝ cña c«ng ty A ®· cã vÊn ®Ò cÇn ph¶i kiÓm tra l¹i. T­¬ng tù, chi phÝ vÒ qu¶ng c¸o cña c«ng ty A lµ 7,94% trªn gi¸ b¸n th× c«ng ty IBC chi phÝ vÒ qu¶ng c¸o lµ 4,94%. §iÒu nµy cho thÊy, c«ng ty A ®· sö dông chiÕn thuËt dµnh thÞ tr­êng s¶n phÈm nªn sÆn sµng n©ng cao kho¶n phÝ qu¶ng c¸o tiÕp thÞ lªn vµlµm lç thªm cho liªn doanh. NÕu c¬ quan thuÕ sö dông ph­¬ng ph¸p so s¸nh víi c«ng ty IBC th× cã thÓ ng¨n chÆn kho¶n chi lµm “ngÌo” liªn doanh nµy. 2. Ph­¬ng ph¸p b¸n l¹i ( Pesale Price Method) §©y lµ mét ph­¬ng ph¸p ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thÞ tr­êng cña nghiÖp vô chuyÓn giao b»ng c¸ch lÊy gÝa b¸n thùc tÕ trõ bít ®i mét kho¶n chiÕt khÊu thÝch øng cho ng­êi b¸n l¹i. VÒ thùc chÊt ph­¬ng ph¸p nµy x©y dùng trªn c¬ së ph­¬ng ph¸p tû träng suÊt lîi nhuËn cña Mü vµ cã mét vµi nÐt t­¬ng ®ång víi ph­¬ng ph¸p sö dông gi¸ b¸n ®Ó x¸c ®Þnh gÝa mua theo Th«ng t­ 74 TC/T. Ph­¬ng ph¸p nµy sö dông thÝch hîp ®èi víi ngµnh th­¬ng nghiÖp víi nghiÖp vômua ®i b¸n l¹i c¸c s¶n phÈm hµng ho¸. §Ó thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p nµy, chóng ta ph©n biªt hai chñ thÓ mét bªn c«ng ty s¶n xuÊt (A) b¸n s¶n phÈm cña m×nh, mét bªn lµ c«ng ty th­¬ng m¹i (B) chuyªn mua nh÷ng s¶n phÈm ®ã vµ b¸n l¹i trªn thÞ tr­êng. Kho¶n chiÕt khÊu thÝch øng nµy lµ tæng sè lîi nhuËn thu ®­îc biÓu hiÖn giíi d¹ng tû suÊt lîi nhuËn trªn doanh thu mµ c«ng ty th­¬ng m¹i (B) nhËn ®­îc khi thùc hiÖn mét nghiÖp vô chuyÓn giao tù do trong mét thÞ tr­êng thÝch øng. Khi thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p nµy cÇn l­u ý ph¶i ®¸p øng nh÷ng ®iÒu kiÖn sau: + C¸c c«ng ty hoÆc ng­ßi mua s¶n phÈm cña c«ng ty (B) kh«ng cã quan hÖ liªn kÕt víi c«ng ty(B). NÕu tån t¹i mèi quan hÖ liªn kÕt ë ®©y th× viÖc x¸c ®Þnh doanh sè sÏ kh«ng mang tÝnh kh¸ch quan. + NghiÖp vô cña c«ng ty (B) ph¶i cã liªn quan víi nghiÖp vô chuyÓn giao cÇn x¸c ®Þng gÝa thÞ tr­êng ( nghiÖp vô chuyÓn giao trong néi bé c«ng ty) Tr­êng hîp kh«ng tån t¹i nghiÖp vô nµy, cã thÎ d÷a trªn kho¶n chiÕt khÊu cã nguån gèc tõ doanh thu cña c«ng ty (B)trong mét thÞ tr­êng t­¬ng tù. Gi÷a nghiÖp vô chuyÓn giao ®­îc xem trong néi bé c«ng ty vµ nghiÖp vô chuyÓn giao cã thÓ so s¸nh ®­îc cã thÓ nhiÒu sai biÖt do sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ nh­: sù biÕn ®æi l·i suÊt, t×nh tr¹ng kinh tÕ suy tho¸i hay ph¸t triÓn bét ph¸t. NÕu cã sù kh¸c biÖt x©y ra gi÷a nghiÖp vô chuyÓn giao cã liªn kÕt vµ nghiÖp vô chuyÓn giao kh«ng liªn kÕt cã thÓ so s¸nh ®­îc th× cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®iÒu chØnh kho¶n chiÕt khÊu nµy. VÝ dô : Mét c«ng ty Mü chuyªn s¶n xuÊt dông cô ytÕ. C«ng ty nµy tiÕn hµnh b¸n s¶n phÈm cña m×nh cho mét sè ®¹i lý ë ViÖt Nam. §Ó x¸c ®Þnh gi¸ mua vµo ®èi víi c¸c s¶n phÈm mµ c¸c ®¹i lý ViÖt Nam ®· nhËn cña c«ng ty mÑ, c¬ quan thuÕ ViÖt Nam sÏ x¸c ®Þnh: - Gi¸ b¸n c¸c dông cô y tÕ cho nh­ng cöa hµng ®éc lËp víi c«ng ty (®Æt t¹i ViÖt Nam) - Tû su¸t lîi nhuËn trªn doanh thu b×nh qu©n cña nganh dông cô y tª lµ 18%. Tuy nhiªn, do nh÷ng dông cô y tÕ mµ c«ng ty trªn cung cÊp lµ lo¹i ®Æc biÖt, t¸c dông ®iÒu trÞ ®Æc thï nªn tû suÊt lîi nhuËn dù kiÕn sÑ t¨ng thªm 3% so víi dông cô y tÕ th«ng th­ên. Do ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh tû suÊt lîi nhuËn trªn doanh thhu cña c¸c cöa hµng ®éc lËp lµ 21% ®Ó lµm c¬ së x¸c ®Þnh gi¸ mua vµo. 3. Ph­¬ng ph¸p phÝ céng thªm ( Cost Plu Method) Ph­¬ng ph¸p nµy ®ùoc sö dông ®Ó x¸c ®Þng gi¸ thÞ tr­êng trªn c¬ së c«ng thªm mét khoan n©ng gi¸ (mark- up) thÝch hîp vµo chi phÝ s¶n xuÊt. Ph­¬ng ph¸p nµy th­êng ®­îc ¸p dông ®èi víi c¬ së s¶n xuÊt theo hîp ®ång gia c«ng häc c¸c c¬ së dÞch vô. C¸c kho¶n phÝ céng thªm bao gåm : chi phÝ giao hµng trong kú, c¸c chi phÝ qu¶n lý chung. Mét ®iÓm thuËn lîi cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ khi x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng ¸p dông trong mét tr­êng hîp s¶n xuÊt theo hîp ®ång th× ®iÒu quan träng cÇn nhÊn m¹nh lµ h×nh thøc chuyÓn giao theo c¸c hîp ®ång chuyÓn giao cã thÓ so s¸nh ®­îc kh«ng cÇn ph¶i cã sù t­¬ng tù nh­ c¸c hµng ho¸ chuyÓn giao trong néi bé c«ng ty. VÝ dô: Mét c«ng ty chuyªn s¶n xuÊt mÆt hµng trang trÝ néi thÊt(HG) ®iÒu hµnh toµn bé ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ triÓn khai s¶n xuÊt t¹i §µi Loan. Sau khi s¶n xuÊt qua kh©u chÕ biÕn thµnh gç «can, sÑ ®­îc chuyÓn giao ®Õn mét chi nh¸nh t¹i ViÖt Nam. T¹i ®©y, gç «can sÏ ®­îc gia c«ng thµnh s¶n phÈm trang trÝ néi thÊt nh­ bµn, ghÕ , gi­êng, tñ…vµ ®­îc chuyÓn ng­îc vÒ §µi Loan. Trong tr­êng hùop nµy, c«ng ty ViÖt Nam lµ mét c«ng ty chuyªn s¶n xuÊt theo hîp ®ång, thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt giíi h¹n, kh«ng lµm c«ng viÖc ®iÒu ®é s¶n xuÊt, kh«ng mua nguyªn vËt liÖu vµ còng kh«ng chÞu rñi ro vÒ vËt liÖu cung øng vµ thÞ tr­êng tiªu thô. S¶n phÈm trang trÝ néi thÊt sÏ mang nh¹n hiÖu cña c«ng ty §µi Loan HG hoµn toµn kh«ng cã tªn cña c«ng ty ViÖt Nam. Do c«ng ty §µi Loan chØ thùc hiÖn hîp ®ång s¶n xuÊt víi mét c«ng ty ë ViÖt Nam nªn kh«ng cã thÓ thùc hiÖn ®­îc ph­¬ng ph¸p CUP ®Ó x¸c ®Þnh chuyÓn giao trong néi bé c«ng ty nµy. Tuy nhiªn, do c«ng ty con ë ViÖt Nam kh«ng chØ thùc hiÖn nhiÖm vô gia c«ng cho c«ng ty mÑ ë §µi Loan mµ cßn cã thÓ gia c«ng cho s¶n xuÊt cho c¸c c«ng ty kh«ng liªn kÕt kh¸c nh÷ng mÆt hµng trang trÝ néi thÊt t­ng tù do ®ã kho¶n n©ng gÝa mµ c«ng ty ViÖt Nam khi lµm dÞch vô cho c«ng ty kh«ng liªn quan kh¸c sÏ lµ nh÷ng th«ng tin cã thÓ so s¸nh ®­îc dïng ®Ó ¸p dông ph­¬ng ph¸p gi¸ trÞ phÝ céng thªm khi ®Þnh gi¸ cho nghiÖp vô chuyÓn giao cña c«ng ty §µi Loan cã liªn kÕt. Khi sö dông ph­¬ng ph¸p nµy cÇn l­u ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: - NÕu c«ng ty con chØ thùc hiÖn hîp ®ång cho c«ng ty mÑ ë chÝnh quèc mµ kh«ng gia c«ng cho mét c«ng ty kh¸c kh«ng liªn kÕt, lóc ®ã kho¶n n©ng gi¸ sÏ d÷a trªn c¬ së lo¹i h×nh ho¹t ®éng gia c«ng t­¬ng tù cña c«ng ty kh¸c trªn thÞ tr­êng. - CÇn ph¶i quan t©m ®Õn n¨ng lùc s¶n xuÊt c«ng nghÖ, khèi l­îng s¶n xuÊt … trong khi x¸c ®Þnh kho¶n chi phÝ t¨ng thªm, ®Æc biÖt lµ yÕu tè n¨ng lùc s¶n xuÊt (c«ng suÊt ho¹t ®éng) - NÕu c«ng ty con kh«ng dµnh hÕt toµn bé c«ng suÊt ho¹t ®éng cho mét kh¸ch hµng duy nhÊt (ë ®©y lµ c«ng ty mÑ) th× vÊn ®Ì kh«ng sö dông hÕt c«ng suÊt kh«ng ph¶i thuéc tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty mÑ, do ®ã kh«ng thÓ ®­a hÕt toµn bé chi phÝ gi¸n tiÕp vµo kho¶n n©ng gi¸. - NÕu c«ng ty con s¶n xuÊt theo hîp ®ång dµnh hÕt toµn bé c«ng suÊt, c«ng ty mÑ vÉn ph¶i chÊp nhËn toµn bé chi phÝ nµy dï hä cã sö dông hay kh«ng. II Gi¶i ph¸p cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp liªn doanh. 1 C¬ së gi¶i ph¸p. C«ng ty cæ phÇn cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ h×nh thøc ®Çu t­ phæ biÕn trªn thÕ giíi. Tõ n¨m 1995Trung Quèc ®· ban hµnh quy ®Þnh t¹m thêi vÒ h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ cho phÐp cæ ph©n ho¸ mét sè doanh nghiÖp FDI ®ang ho¹t ®éng. HiÖn nay ë ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®· ®­îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn. Trªn thùc tÕ, khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ang lµ mét trong nh÷ng khu vùc m¹nh nhÊt xÐt theo c¸c liªu chÝ vÒ tÝnh liªn tôc vµ æn ®Þnh cña t¨ng tr­ëng, kh¶ n¨ng tµi chÝnh, nghiÖp vô kinh doanh,... Mét sè doanh nghiÖp FDI còng cã nguyÖn väng tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ vµ chuyÓn sang h×nh thøc doanh nghiÖp cæ phÇn. ViÖc cho phÐp nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thµnh lËp doanh nghiÖp cæ phÇn lµ gi¶i ph¸p cÇn thiÕt ®Ó t¹o thªm kªnh huy ®éng vèn, ®a d¹ng h¸o c¸c h×nh thøc ®Çu t­, më ra kh¶ n¨ng cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n trong n­íc mua l¹i cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp FDI, tiÕn tíi thèng nhÊt mÆt b»ng ph¸p lý gi÷a ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, tao thªm hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®ang cßn trong giai ®o¹n s¬ khai, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n bªn ngoµi ViÖt Nam ®Ó thu huý thªm vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp FDI t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam trong c¸c doanh nghiÖp nµy cã cæ phÇn, ®­îc lµm chñ thøc sù, c¶i thiÖn mèi quan hÖ gi÷a ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy doanh nghiÖp FDI kinh doanh cã hiÖu qu¶, n©ng cao thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, vµ gãp phÇn vµo sù t¨ng tr­ëng chung cña ®Êt n­íc. Cæ phÇn ho¸ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp FDI c¶i t¹o c¬ cÊu tµi chÝnh, t¨ng tû lÖ huy ®éng vèn tõ cæ ®«ng, gi¶m tû lÖ vèn vay ng©n hµng, linh ho¹t vµ tù do h¬n trong viÖc l­u chuyÓn vèn gi÷a c¸c cæ ®«ng. Më réng quy m« s¶n xuÊt mµ kh«ng bÞ rµng buéc bëi c¸c ®iÒu kiÖn hÕt søc chÆt chÏ khi vay vèn ng©n hµng hoÆc c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. 2 Mét sè vÊn ®Ò ph¸p lý khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ doanh ngiÖp FDI Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp FDI sÏ lµm thay ®æi sè l­îng chñ së h÷u doanh nghiÖp, thay ®æi tû lÖ gi÷a vèn ph¸p ®Þnh vµ vèn vay cña doanh nghiÖp. Tæ chøc, c¸ nh©n mua cæ phÇn cña doanh nghiÖp FDI ®­îc coi lµ gãp vèn ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp. QuyÒn së h÷u vµ mäi quyÒn hîp ph¸p kh¸c cña tæ chøc, c¸ nh©n mua cæ phÇn cña doanh nghiÖp FDI ®­îc b¶o hé theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. §©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc míi mÎ, ch­a ®­îc quy ®Þnh vµ h­íng dÉn trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh. Dã ®ã, cÇn tiÕn hµnh lµm thÝ ®iÓm theo mét tiÕn tr×nh hîp lý, kÞp thêi cã biÖn ph¸p ®iÒu chØnh nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra. Tr­íc m¾t cÇn sö lý mét sè vÊn ®Ò ®Ó t¹o hµnh lang ph¸p lý cho viÖc triÓn khai thùc hiÖn thi ®iÓm Thø nhÊt, kh¾c phôc nh÷ng m©u thuÉn gi÷a luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c. LuËt doanh nghiÖp ®· quy ®Þnh cô thÓ vÒ c«ng ty cæ phÇn. Tuy nhiªn, luËt nµy còng nh­ luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc ch­a cho phÐp nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thµnh lËp doanh nghiÖp cæ phÇn mµ chØ ®­îc mua cæ phÇn víi møc kh«ng qu¸ 30% vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp ViÖt Nam. Trong khi ®ã, luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam l¹i quy ®Þnh: phÇn gãp vèn cña bªn n­íc ngoµi hoÆc c¸c bªn n­íc ngoµi vµo vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh kh«ng d­íi 30% vèn ph¸p ®Þnh. Do ®ã cÇn cã quy ®Þnh râ rµng ®Ó ph©n biÖt doanh nghiÖp cæ phÇn cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi doanh nghiÖp cæ phÇn ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp. Theo ®ã, doanh ngiÖp cæ phÇn cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, tæng gi¸ trÞ cæ phÇn do c¸c cæ ®«ng n­íc ngoµi n¾m gi÷ kh«ng d­íi 30 vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cæ phÇn cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc h­ëng c¸c quyÒn lîi vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô theo quy ®Þnh cña luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. Mçi cæ ®«ng chÞu tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi cæ phÇn m×nh n¾m gi÷ ®­îc tù do chuyÓn nh­îng cæ phÇn. Theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, thêi h¹n ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp FDI kh«ng qu¸ 50 n¨m, tr­êng hîp ®Æc biÖt, c¨n cø quy ®Þnh cña uû ban th­êng vô Quèc héi, ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh thêi h¹n dµi h¬n nh­ng tèi ®a kh«ng qu¸ 70 n¨m. §iÒu nµy ¶nh h­ëng tíi sù tån t¹i cña doanh nghiÖp cæ phÇn cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, v× gi¸ trÞ cæ phÇn cña doanh nghiÖp sÏ bÞ gi¶m dÇn khi thêi h¹n ho¹t ®éng ngµy cµng bÞ rót ng¾n. Dã ®ã, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp FDI cÇn xem xÐt vµ b·i bá quy ®Þnh vÒ thêi h¹n ho¹t ®éng ®èi víi doanh nghiÖp cæ phÇn cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thø hai, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp FDI khi cæ phÇn ho¸. Tµi s¶n cña doanh nghiÖp FDI ®­îc h×nh thµnh tõ vèn gãp cña chñ ®Çu t­(vèn ph¸p ®Þnh) vµ vèn vay. Theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, doanh nghiÖp kh«ng ®­îc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Thùc tÕ, khi kinh doanh cã l·i, mét sè doanh nghiÖp ®· sö dông mét phÇn hoÆc toµn bé lîi nhuËn ®Ó t¸i ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt. V ho doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn ho¸ kh«ng ph¶i nép thªm tiÒn thuª ®Êt. NÕu doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn ho¸ ph¶i chuyÓn sang thuª ®Êt, th× gi¸ t­¬ng ®­¬ng víi gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt trong thêi gian tõ khi doanh nghiÖp liªn doanh cæ phÇn. Gi¸ trÞ nµy nhá h¬n vèn gãp mµ bªn ViÖt Nam ®¨ng ký t¹i giÊy phÐp ®Çu t­. Trong tr­êng hîp ®ã, hoÆc lµ bªn ViÖt Nam ph¶i huy ®éng c¸c nguån vèn kh¸c ®Ó bï vµo phÇn gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt bÞ hôt ®i do cæ phÇn ho¸ hoÆc Nhµ n­íc ph¶i cho phÐp ®Þnh t­¬ng øng víi phÇn gi¶m gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt cña bªn ViÖt Nam. Thø ba, gi¸ trÞ cæ phÇn vµ ®iÒu kiÖn niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®èi víi doanh nghiÖp FDI. Theo c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh vÒ cæ phÇn ho¸, gi¸ trÞ cæ phÇn x¸c ®Þnh trªn c¬ së ®ång ViÖt Nam. NghÞ ®Þnh 48/1998/N§ - CP vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n chØ cho phÐp doanh nghiÖp ph¶i ph¸t hµnh chøng kho¸n ghi b»ng ®ång ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp FDI liªn quan nhiÒu ®Õn kinh doanh quèc tÕ, h¹ch to¸n phô thuéc vµo c«ng ty mÑ, nguån thu b»ng ngo¹i tÖ lín vµ giµ trÞ tµi s¶n hÇu hÕt ®Òu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ®« la Mü. Do ®ã, cÇn xem xÐt cho phÐp doanh nghiÖp FDI ®­îc lùa chän gi¸ trÞ cæ phÇn vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu cña doanh nghiÖp trªn c¬ së ®« la Mü hoÆc ®ång ViÖt Nam. ViÖc cho phÐp doanh nghiÖp FDI ph¸t hµnh cæ phiÕu ghi b»ng ®«la Mü lµm cho hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n trong n­íc trë lªn phong phó, ®a d¹ng h¬n, thu hót ®­îc sù quan t©m ®Çu t­ cña ng­ßi n­íc ngoµi ®ang lµm viÖc t¹i ViÖt Nam ,ViÖt kiÒu vµ ng­êi ViÖt Nam cã ngo¹i tÖ hîp ph¸p.§ång thêi, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp FDI huy ®éng vèn tõ c¸c cæ ®«ng n­íc ngoµi th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n bªn ngoµi ViÖt Nam sau Sù tham gia cña c¸c doanh nghiÖp FDI vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam sÏ lµ t¸c nh©n lµm t¨ng tÝnh hÊp daanxcuar thÞ tr­êng nµy.Khi lùa chän ®Çu t­ nhiÒu ng­êi sÏ thÝch mua cæ phiÕu cña doanh nghiÖp FDI hownmua cæ phiÕu cuarcacs doanh nghiÖp trong n­íc v× c¸c doanh nghiÖpFDI th­êng cã tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh vµ chuyªn nghiÖp h¬n trong kinh doanh.Do ®ã,cÇn khuyÕn khÝch doanh nghiÖp FDI sau khi cæ phÇn ho¸ niªm yÕt thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam nÕu ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CPngµy 11 th¸ng 7 n¨m 1998 vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tuy vËy, ph¶i cã quy ®Þnh ®iÒu kiÖn doanh nghiÖp cæ phÇn FDI ®­îc ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ niªm yÕt trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi.ViÖc cho phÐp doanh nghiÖp cæ phÇn cã FDI ®­îc niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n n­íc ngoµi lµ cÇn thiÕt kh«ng chØ nh»m huy ®éng c¸c nguån vèn ®Çu t­ tõ bªn ngoµi mµ cßn t¹o ra sù th«ng tho¸ng cho m«i tr­êng ViÖt Nam. Thø t­, quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam trong doanh nghiÖp FDI ®­îc cæ phÇn ho¸. ViÖc cæ phÇn ho¸ ph¶i ®¶m b¶o duy tr× ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ viÖc lµm cña ng­êi lao ®éng .Ng­êi lao ®äng trong doanh nghiÖp FDI nh×n chung cã thu nhËp t­¬ng ®èi cao nªn cã kh¶ n¨ng mua cæ phÇn cña doanh nghiÖp .§Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam cã cæ phÇn trong doanh nghiÖp FDI, cÇn cã quy ®Þnh vÒ viÖc khuyÕn khÝch doanh nghiÖp b¸n cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng nh­ ph©n chia lîi nhuËn cho ng­êi lao ®éng ®Ó mua cæ phÇn, trÝch mét l­îng cæ hÇn ­u ®·i dµnh cho ng­êi lao ®éng, ¸p dông gi¸ b¸n ­u ®·i vµ chÕ ®é khÊu trõ dÇn vµo l­¬ng hµng th¸ng khi b¸n cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam trong doanh nghiÖp. Tr­êng hîp ng­êi lao ®éng ch­a ®­îc mua cæ phiÕu ngay, doanh nghiÖp dµnh cho hä quyÒn ­u ®·i tiÖn mua cæ phÇn cña doanh nghiÖp trong t­¬ng lai. Doanh nghiÖp cæ phÇn cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i tiªp tôc thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt trong hîp ®ång lao ®éng, tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ ®· ®­îc ký kÕt tr­íc do ®ã cho tíi khi hÕt h¹n, nÕu cã thay ®æi ph¶i cã sù tho¶ thuËn ®éng ý cña ng­êi lao ®éng. Tãm l¹i, cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ mét nhu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña n­íc ta. §Ó cã thÓ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, cÇn ph¶i söa ®æi, ®iÒu chØnh, bæ sung mét sè quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy trong luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. Mét khung ph¸p lý t­¬ng ®èi hoµn chØnh sÏ t¹o thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ thùc hiÖn ch­¬ng trinhf cæ phÇn ho¸ vèn ®Çu t­ cña hä, ®ång thêi ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tr­íc m¾t, ChÝnh phñ cÇn ban hµnh mét quy chÕ t¹m thêi vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, víi hiÖu lùc ph¸p lý ®ñ søc th¸o gì c¸c v­íng m¾c nªu trªn, t¹o hµnh lang ph¸p lý cho c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ doanh nghiÖp thùc hiÖn thÝ ®iÓm. Nh­ vËy doanh nghiÖp FDI khi thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ ph¶i tu©n thñ quy ®Þnh cña luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Quy chÕ t¹m thêi vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp FDI lµ NghÞ ®Þnh 48/1998/N§ - CP vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ hiÖn nay, cÇn sím triÓn khai tiÕn hµnh thÝ ®iÓm viÖc cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp FDI ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i trong mét sè lÜnh vùc ®Ó rót kinh nghiÖm ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch tr­íc khi thùc hiÖn ®¹i trµ. 3. Gi¶i ph¸p kh¸c. 3.1 N©ng cao chÊt l­îng thu hót ®Çu t­. chóng ta ph¶i ph©n tÝch kü hiÖn tr¹ng, tÝnh to¸n tæng quy hoÆch chung vµ tuwnhf lÜnh vùc ®Ó cÊp giÊy phÐp.Thêi gian qua,chÊt l­îng kh©u quy hoÆch tÝnh to¸n qu¸ kÐm,dÉn tíi viÖc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ cho mét sè ngµnh hµng, lÜnh vùc qu¸ nhu cÇu, g©y l·ng phÝ, thiÖt h¹i cho ®Êt n­íc,lµm cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mÊt ®i niÒm tin.Chóng ta cã khuyeensskhichs®Çu t­, song kh«ng ph¶i b»ng mäi gi¸. S¾p tíi cÇn c¨n cø vµo ph­¬ng h­íng kÕ hoÆch , chiÕn l­îc cña n­íc ta trong 5-10 n¨m tíi ®Ó x©y dùng mét quy hoÆch tæng thÓ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, trªn c¬ së ®ã c¸c ngµnh, bé,phuwong x©y dùng chi tiÕt cho ngµnh,bé,®Þa ph­¬ng cña m×nh. Quy ho¹ch ph¶i khoa häc vµ hîp lý, sao cho ph¸t huy ®­îc néi lùc vµ g¾n víi tiÕn tr×nh héi nhËp, n©ng cao søc c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ, kÕt hîp gi¶i quyets cña an ninh quèc phßng. CÇn sím c«ng bè c¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn cña tõng ngµnh, tõng vïng, tõng ®Þa ph­¬ng ... 3.2 N©ng cao chÊt l­îng c¸n bé trong ®iÒu hµnh trong liªn doanh. Kh«ng Ýt tr­êng hîp c¸n bé cña ta hoÆc kh«ng n¾m râ, hoÆc lµm ng¬ tr­íc nh÷ng sai ph¹m cña ®èi t¸c n­íc ngoµi. CÇn chÊm døt hiÖn t­îng doanh nghiÖp ViÖt Nam nµo cã ®Êt ®­a vµo liªn doanh lµ ®­¬ng nhiªn ®­îc cö c¸n bé sang n¾m gi÷ c¸c vÞ trÝ chñ chèt dµnh cho phÝa ViÖt Nam. Ngay c¶ khi c¸n bé ®ã thiÕu kiÕn thøc vÒ chuyªn ngµnh mµ liªn doanh yªu cÇu, thiÕu kinh nghiÖm vÒ ngo¹i ng÷. §èi víi nh÷ng c¸n bé lµm trong c¸c liªn doanh hoÆc cho ®i ®µo t¹o t¹i chøc bæ sung, hoÆc ®­îc thay thÕ. Víi liªn doanh míi cÇn lËp héi ®ång thi tuyÓn c¸n bé vÒ qu¶n lý c¸n bé nhµ n­íc chuyen m«n vµ ngo¹i ng÷ ( T­¬ng tù nh­ thi c«ng chøc). ë tõng c­¬ng vÞ cña m×nh, nÕu ®Ó x¶y ra hiÖn t­îng lç gi¶ kh«ng b¸o c¸o cÊp trªn phÝa ViÖt Nam , c¸n bé ®ã sÏ bÞ xö lý kû luËt, thuyªn chuyÓn c«ng t¸c. §èi víi n­íc ta hiÖn nay, nh÷ng c¸n bé lµm viÖc t¹i c¸c liªn doanh,ghoawcj c¸c c¬ quan liªn quan ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¹t c¸c yªu cÇu nh­ : Tinh th«ng nghiÖp vô vÒ ®Çu t­ quèc tÕ, am hiÓu vÒ thÞ tr­êng vµ tËp qu¸n, th«ng lÖ quèc tÕ,nh÷ng c¸n bé nµy kh«ng ph¶i lµ thiÕu song l¹i ch­a ®­îc dïng ®óng chç. 3.3 N©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp liªn doanh nãi riªng, doanh nghiÖp FDI nãi chung. C¸c bé, c¸c ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng ph¶i thùc sù phíi hîp víi nhau chÆt chÏ h¬n n÷a, ®Æc biÖt trong b­íc chuÈn bÞ thu hót ®Çu t­ ®Ó “ mét cöa, mét dÊu” trë thµnh hiÖn thùc. ë ®©y, Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ chÝnh lµ nh¹c tr­ëng. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy, cÇn ph¶i x©y dùng quy chÕ phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c bé, tØnh trong viÖc qu¶n lý ho¹t déng ®Çu t­ n­íc ngoµi theo ®óng thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm cña m×nh.TriÖt ®Ó vµ kiªn quyÕt trong viÖc quy ®Þnh râ rµng, minh b¹ch c¸c thñ tôc hµnh chÝnh ë mäi kh©u mäi cÊp, c«ng khai c¸c quy tr×nh, thêi h¹n , tr¸ch nhiÖm xö lý c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, th­êng xuyen gÆp gì, ®èi tho¹i víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi.