Luận văn Đặc trưng văn xuôi nghệ thuật Bình Nguyên Lộc

phuï oâng hay khoâng, taát caû ôû choã naøy, chöù khoâng phaûi ôû choã taùi giaù kia” (11, 841) Ñoaïn vaên treân laø lôøi nhaø vaên, vì roõ raøng ñöôïc vieát döôùi ñieåm nhìn traàn thuaät cuûa nhaø vaên. OÂng ñöùng beân ngoaøi, quan saùt caâu chuyeän keå veà caùc nhaân vaät baèng ngoâi thöù ba (oâng aáy, baø aáy). Nhöng ôû ñaây, gioïng ñieäu cuûa lôøi vaên khoâng heà baøng quan, laïnh nhaït maø ñaày uaát öùc vaø raát chaët cheõ, vì trong lôøi vaên aáy coù söï xaâm nhaäp trieät ñeå cuûa gioïng ñieäu vaø yù thöùc nhaân vaät vaøo yù thöùc nhaø vaên. Nhaø vaên ñöùng vaøo vò trí cuûa nhaân vaät, coù cuøng ñieåm nhìn vôùi nhaân vaät, ñeå quan saùt vaø mieâu taû. Caâu “ÖØ, taùi giaù thì phaûi trung kieân vôùi choàng môùi, ñieàu ñoù quyù laém” vöøa laø lôøi nhaø vaên noùi vôùi ñoäc giaû, bình luaän cho ñoäc giaû nghe veà caâu chuyeän cuûa oâng Thaàn toác, vöøa laø lôøi oâng Thaàn toác tröôùc caûnh vôï baïc nghóa, ñoàng thôøi coù theå coi ñoù laø lôøi cuûa nhaø vaên... ñoái vôùi nhaân vaät (oâng Thaàn toác), caûm thoâng vaø chia seû vôùi noãi ñau cuûa oâng ta. 98 Nhöng vaên xuoâi ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc khoâng chæ haáp daãn ôû söï ñoàng hieän cuûa nhieàu gioïng ñieäu treân cuøng moät lôøi vaên. Noù coøn haáp daãn ôû moät ñaëc tröng khaùc :“bieán hoùa khoân löôøng”. Coù khi, trong cuøng moät ñôn vò caâu, thì nöûa ñaàu caâu laø lôøi nhaø vaên, nöûa sau cuûa caâu laø lôøi nhaân vaät : “Thaân theå chaøng ñang coù, taâm trí chaøng ñang coù, nghóa laø roõ raøng chaøng coù ôû treân ñôøi nhöng coù töø coù töø bao giôø, coù taïi ñaâu, vaø teân hoï gì, dính líu vôùi nhöõng ai?” ( 11, 811 ) Trong caâu vaên naøy, gioïng ñieäu chuû ñaïo laø gioïng ñieäu nhaân vaät, nhöng roõ raøng nöûa ñaàu cuûa caâu khoâng phaûi lôøi nhaân vaät, vì noù noùi veà nhaân vaät baèng ñaïi töø ôû ngoâi thöù ba (“chaøng” ), nhö vaäy, noù laø lôøi taùc giaû. Coøn nöûa sau cuûa caâu roõ raøng laø lôøi ñoäc thoaïi cuûa nhaân vaät, laø traên trôû, laø böùc xuùc cuûa nhaân vaät veà moät tình huoáng oaùi aêm cuûa chính cuoäc ñôøi mình. Ñaây laø moät kieåu toå chöùc lôøi vaên phöùc ñieäu khaù ñoäc ñaùo, ít thaáy ôû nhöõng nhaø vaên khaùc. Lôøi vaên ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc coøn nhieàu kieåu bieán hoùa khaùc nöõa, phöùc taïp hôn , khoâng phaûi trong noäi boä moät caâu maø ôû caáp ñoä treân caâu. Ôû nhöõng ñoaïn vaên ñoù, ngöôøi ñoïc ñöôïc phieâu löu qua nhieàu lôùp soùng ngoân töø khaùc nhau, chöùng kieán söï thay ñoåi vò trí moät caùch doàn daäp cuûa caùc ñieåm traàn thuaät khaùc nhau. Ñieàu ñoù giaûi thích vì sao vaên cuûa oâng noùi nhieàu ñeán nhöõng ñieàu bình dò cuûa cuoäc soáng haøng ngaøy nhöng laïi vaãn haáp daãn kyø laï. Ngöôøi ta ñoïc qua vaøi trang ñaàu, caûm thaáy ñeà taøi cuûa truyeän cuõng ñôn giaûn, coù leõ khoâng coù gì haáp daãn...; nhöng nghó nhö vaäy ñaáy maø vaãn khoâng sao gaáp saùch laïi ñöôïc, nhö coù moät ma löïc cuoán huùt ngöôøi ta phaûi ñoïc cho heát, caâu naøy goïi caâu kia, ñoaïn naøy goïi ñoaïn kia..., ñeán khi ñoâi maét döøng laïi ôû doøng chöõ cuoái cuøng, ngöôøi ta gaáp saùch laïi vaø cöôøi tuûm tæm, “taâm phuïc khaåu phuïc” tröôùc taøi naêng cuûa nhaø vaên : chuyeän chæ coù theá sao oâng aáy baét mình phaûi ñoïc cho baèng heát... Beân caïnh ñoù,söùc cuoán huùt aáy cuûa vaên xuyeân Bình Nguyeân Loäc khoâng chæ ôû caùch saép xeáp caùc tình tieát (boá cuïc caâu chuyeän) maø coøn ôû söï bieán hoùa cuûa lôøi vaên ngheä thuaät nöõa : “Gia ñình naøo coù bao nhieâu baûo vaät cuõng doàn vaøo ñaây. Noùi baûo vaät laø noùi nhöõng moùn ñoà thaân yeâu chaúng haïn nhö moät böùc aûnh chuïp ñeán boán theá heä ngöôøi hoaëc moät chieác oáng ñieáu maø ngöôøi oâng boán ñôøi cuûa hoï ñaõ huùt 99 qua. Coøn nhöõng baûo vaät khaùc, baùu vaät veà maët cao giaù thì hoï baøy ôû buoàng tröôùc ñeå khoe cuûa(...) Nhöng maø khoâng! Ôû ñaây cuoäc tang thöông cuõng ñaõ ñi qua. Chæ tang thöông ñoái vôùi oâng thoâi, chôù thaät ra ñoù laø cuoäc taùi taïo. Buoàng aên treû nhö buoàng aên nhaø moät thanh nieân môùi cöôùi vôï (...) vôùi nhöõng böùc tranh veõ nhöõng con ngöôøi meùo mieäng, veïo muõi, veà nhöõng ngoâi nhaø gioáng con traâu vaø nhöõng con traâu gioáng caây xoaøi. Buoàng aên naøy cuõng ñieân nhö moät sa loâng, nhö buùi toùc cöùt ngöïa vaø ñuoâi ngöïa nhöng chaéc chaén laø treû, oâng Thaàn Toác nhaän thaáy nhö theá. Naøo ñaâu chieác gheá xích ñu thaân meán maø sau moãi böõa aên oâng naèm ñeå huùt xì gaø? Naøo ñaâu boä vaùn chaân quyø maø treân ñoù oâng vaø baø noâ ñuøa vôùi thaèng Taäp vaø con Leä, oâng thì laøm ngöïa cho con côõi, baø thì laøm chuù ñaùnh xe? Chuùng noù ñaõ xoùa ñi taát caû! Chuùng noù coù hoûi nhau, hoaëc coù töï hoûi nhau hay khoâng nhöõng ñieàu naøy : naèm gheá xích ñu laø moät thoùi quen cuûa anh aáy (...) anh aáy ñi vaéng nhöng ta coù neân deïp chieác gheá xuïc xòch aáy chaêng? (...) Caùi gì thaân yeâu vôùi anh aáy cuõng laø thaân yeâu vôùi mình. Moãi ngaøy, nhìn chieác gheá, mình seõ nghe nhö laø ngöôøi thöông coøn ñaâu ñoù. Ngöôøi ta ñaõ chaúng haùt : Ghe lui khoûi beán coøn giaàm Ngöôøi thöông xa vaéng choã naèm coøn ñaây AØ, coøn caùi píp cuûa mình nöõa… ” ( 11,829 ) Ôû ñoaïn vaên treân, coù söï tieáp noái lieân tuïc cuûa 3 loaïi lôøi vaên : lôøi vaên taùc giaû, lôøi ñoäc thoaïi noäi taâm cuûa nhaân vaät, nhöõng lôøi maø nhaân vaät mong öôùc ôû ngöôøi khaùc. Trong caû ñoaïn naøy, taát caû caùc lôøi vaên khaùc nhau ñeàu thaám ñaãm gioïng ñieäu cuûa nhaân vaät, caûm xuùc cuûa nhaân vaät, theá nhöng lôøi tröïc tieáp cuûa nhaân vaät laïi ñöôïc toå chöùc nhö laø lôøi cuûa ngöôøi keå chuyeän (nhaø vaên). Ñoaïn ñaàu tieân-baøn luaän veà moät thoùi quen, moät “phong tuïc “ thöôøng thaáy trong cuoäc soáng-laø lôøi cuûa nhaø vaên. Dó nhieân, ôû ñoaïn vaên naøy khoâng thaáy coù söï phoái khí vôùi gioïng ñieäu nhaân vaät. Trong caùc tieåu thuyeát “Gioâng toá” cuûa Vuõ Troïng Phuïng, “Chieán tranh vaø Hoøa bình” cuûa L.Toânxtoâi... cuõng thöôøng xuaát hieän nhöõng ñoaïn taùc giaû baøn luaän veà moät vaán ñeà naøo ñoù lieân quan tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp tôùi caâu chuyeän ñang keå. 100 Noù thuaàn tuùy laø lôøi taùc giaû. Nhöng ôû ñoaïn tieáp theo, tuy lôøi vaên vaãn ñöôïc toå chöùc nhö laø lôøi taùc giaû, nhöng caûm quan cuûa noù ñaõ chuyeån thaønh caûm quan cuûa nhaân vaät. Ôû choã naøy, nhaø vaên mieâu taû laïi yù thöùc cuûa nhaân vaät baèng “lôøi vaên giaùn tieáp phong caùch hoùa”. Ngheä thuaät hoäi hoïa tröøu töôïng voán laø saûn phaåm cuûa xaõ hoäi coâng nghieäp, khaéc hoïa tính thuø nghòch giöõa xaõ hoäi hieän ñaïi vaø caù nhaân , do ñoù phuø hôïp vôùi caûm quan thaåm myõ cuûa lôùp ngöôøi thò daân môùi. Nhöng trong “tröôøng nhìn” cuûa oâng Thaàn Toác thì chuùng laïi laø nhöõng taùc phaåm hoäi hoïa “döôùi möùc trung bình”: con ngöôøi thì meùo mieäng, veïo muõi, ngoâi nhaø gioáng con traâu, con traâu gioáng caây xoaøi... Ñoù laø caùi nhìn cuûa noâng daân ñoái vôùi thaønh thò .Khaéc hoïa moät kieåu nhìn nhö vaäy, nhaø vaên muoán noåi baät söï “laïc haäu” cuûa oâng Thaàn Toác. “OÂng laø ngöôøi cuûa möôøi laêm naêm tröôùc, cuõng bieát tranh soáng, nhöng tranh nheø nheï thoâi, chöa ñeán noãi aùc lieät, nghieät ngaõ nhö baây giôø” (11, 869). Ñeán ñoaïn vaên sau ñoù, thì ñích thöïc laø lôøi ñoäc thoaïi noäi taâm cuûa nhaân vaät, nhöng laïi ñöôïc toå chöùc noù nhö laø lôøi cuûa nhaø vaên : ngöôøi vieát khoâng ñaët lôøi vaên tröïc tieáp aáy vaøo ngoaëc keùp ( “” ). Ôû ñoaïn vaên tieáp thì xuaát hieän nhöõng lôøi maø oâng Thaàn Toác mô öôùc toàn taïi trong yù nghóa cuûa ngöôøi thaân. Hoï seõ khoâng baïc beõo vôùi oâng: “Anh aáy ñi vaéng, nhöng ta coù neân deïp chieác gheá xuïc xòch aáy chaêng?”. OÂng chìm vaøo doøng taâm tö cuûa mình, ñeán noãi ôû caâu tieáp theo khoâng coøn laø nieàm mô öôùc nöõa, maø laø söï hoài töôûng : “Moãi ngaøy nhìn chieác gheá cuûa, mình seõ nghe nhö laø ngöôøi thöông coøn ñaâu ñoù”. Ñöùng ôû hieän taïi maø mô öôùc caùi haïnh phuùc ñaõ maát thì söï mô öôùc aáy deã bieán thaønh hoài töôûng. Neáu gia ñình mình coøn haïnh phuùc nhö hoài xöa, nhaát ñònh ngöôøi vôï seõ giöõ chieác gheá cuûa mình laïi. Nhöng ôû lôøi vaên ngay sau ñoù, khoâng coøn laø lôøi nhaân vaät nöõa, maø chuyeån sang lôøi taùc giaû: “Ngöôøi ta ñaõ chaúng haùt: “Ghe lui khoûi beán coøn giaàm. Ngöôøi thöông xa vaéng choã naèm coøn ñaây”? “. Roõ raøng lôøi vaên mang daùng daáp cuûa lôøi baøn luaän chung veà moät hieän töôïng naøo ñoù trong cuoäc soáng, coù lieân quan tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp ñeán caâu chuyeän. Noù laø lôøi nhaø vaên chöù khoù coù theå laø lôøi ñoäc thoaïi noäi taâm cuûa nhaân vaät. Khoù coù theå hình dung oâng Thaàn Toác laïi coøn ñuû bình thaûn ñeå ngaâm thô. Ñeå ngaâm nga nhö theá, ngöôøi ta vöøa phaûi coù caûm xuùc (caùi naøy thì oâng Thaàn Toác coù thöøa), vöøa phaûi coù moät khoaûng caùch nhaát ñònh vôùi hieän thöïc (caùi naøy thì oâng Thaàn Toác khoù coù, vì oâng ñang bò nhöõng hoài öùc, nhöõng mô maøng cuoán ñi. Ngöôøi giöõ ñöôïc söï bình thaûn chæ coù theå laø nhaø 101 vaên. Vôùi tö caùch laø ngöôøi ñöùng ngoaøi chöùng kieán, oâng ngaâm thô ñeå phuï hoïa vôùi nhaân vaät cuûa mình). Söï bieán hoùa taøi tình trong lôøi vaên ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc laø nhö vaäy. Ñang ôû yù thöùc naøy, ñoät ngoät chuyeån sang yù thöùc khaùc. Moät lôøi vaên coù theå hieåu laø lôøi cuûa ngöôøi naøy, coù theå hieåu laø lôøi cuûa ngöôøi khaùc, maø cuõng coù theå hieåu laø lôøi cuûa moät ngöôøi thöù ba nöõa...Tuy vaäy,trong vaên oâng, “lôøi vaên traàn thuaät” vaø “lôøi vaên hoäi thoaïi” laïi khaù gioáng nhau.Hai loaïi lôøi vaên ñoù ñan xen vaøo nhau,vaø,nhaø vaên hình nhö khoâng quan taâm ñeán vieäc laøm cho lôøi cuûa nhaân vaät ( lôøi vaên hoäi thoaïi ) trôû neân sinh ñoäng,ñaëc thuø,coù caù tính ( kieåu nhö trong vaên Nam Cao ) .Chuùng toâi thaáy coù theå giaûi thích hieän töôïng naøy baèng moät nhaän xeùt coù tính khaùi quaùt cuûa nhaø nghieân cöùu Phuøng Quí Nhaâm : “Tuyø theo naêng löïc cuûa moãi nhaø vaên maø khaû naêng töøng loaïi loøi vaên ngheä thuaät coù khaùc nhau .Coù theå coù nhaø vaên vieát hay ôû daïng naøy maø khoâng vieát hay ôû daïng khaùc.Naêng löïc saùng taïo cuûa ngöôøi vieát cuõng tuyø thuoäc vaøo söï toå chöùc vaên baûn,söï toå chöùc lôøi vaên ngheä thuaät” ( 17, 119 ) 2. Caùc daïng thöùc cuù phaùp cuûa lôøi vaên ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc. Ngoân ngöõ hoïc hieän ñaïi cho raèng coù 7 yeáu toá taïo neân moät quaù trình giao tieáp hoaøn chænh : ngöôøi taïo laäp vaên baûn, ngöôøi tieáp nhaän vaên baûn, noäi dung thoâng tin, muïc ñích giao tieáp, keânh giao tieáp (phöông tieän truyeàn tin), hoaøn caûnh giao tieáp vaø phöông tieän ngoân ngöõ. Öùng vôùi moãi moät ngöôøi taïo laäp vaên baûn, ngöôøi tieáp nhaän vaên baûn , öùng vôùi moãi moät noäi dung, muïc ñích giao tieáp nhaát ñònh, vaên baûn coù moät phöông tieän ngoân ngöõ thích hôïp. Vaên hoïc laø moät daïng thöùc giao tieáp ñaëc bieät cuûa con ngöôøi, cho neân noù coù nhöõng ñaëc tröng rieâng, khaùc vôùi phong caùch ngoân ngöõ cuûa caùc loaïi vaên baûn khaùc. Maët khaùc, ôû moãi nhaø vaên, do caù tính, voán soáng, phong caùch, quan nieäm veà ngheä thuaät... khoâng gioáng nhau, neân lôøi vaên ngheä thuaät cuûa hoï cuõng khaùc nhau. Söï dò bieät aáy trong lôøi vaên ngheä thuaät laø do moãi nhaø vaên coù moät taäp hôïp nhöõng daïng thöùc cuù phaùp rieâng. Cho neân, ñeå 102 tìm hieåu ñaëc tröng vaên xuoâi ngheä thuaät cuûa moät nhaø vaên thì khoâng theå khoâng tìm hieåu caùc kieåu daïng thöùc cuù phaùp trong lôøi vaên ngheä thuaät cuûa oâng ta. Tìm hieåu lôøi vaên ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc, chuùng toâi nhaän thaáy coù caùc kieåu cuù phaùp sau ñaây : Thöù nhaát laø kieåu cuù phaùp soùng ñoâi. Ñoù laø kieåu cuù phaùp döïa treân söï caáu taïo gioáng nhau giöõa hai hay nhieàu caâu hoaëc hai hay nhieàu ngöõ trong caâu. Noù taïo neân nhòp ñieäu doàn daäp, goùp phaàn phaûn aùnh söï phong phuù hieän thöïc, söï beà boän, trong suy tö vaø caûm xuùc cuûa taùc giaû . Ñaây laø kieåu cuù phaùp ñöôïc nhieàu nhaø vaên söû duïng, nhöng moãi ngöôøi moät veû. Ôû Bình Nguyeân Loäc, chuùng toâi nhaän thaáy kieåu soùng ñoâi ñöôïc nhaø vaên öa thích nhaát laø kieåu soùng ñoâi boä phaän : laëp ñi laëp laïi moät ñôn vò ngöõ phaùp trong giôùi haïn moät caâu. Chaúng haïn : “khoâng theå naøo maø anh töôûng töôïng noãi söï theøm khaùt queâ höông cuûa moät keû lìa xöù vónh vieãn khoâng hy voïng trôû veà nhö em. Theøm nhö laø theøm moät caù nöôùng chaám maém neâm, theøm höông böôûi, theøm tieáng chuoâng chuøa ngaân nga vaøo buoåi hoaøng hoân, theøm caûnh caáy maï vaøo ñaàu muøa luùa...” ( 9,945-946) hoaëc : “Tao khoâng ham vui. Tao chæ thöông meán queâ höông thoâi. Ñi, tao nhôù goác caây ña ñaèng mieáu, tao nhôù con raïch sau nhaø, tao nhôù...tao nhôù ñeán caû caùi muøi ñaát ôû ñaây...” ( 9, 1070 ) Moät kieåu soùng ñoâi khaùc cuõng thöôøng gaëp ôû Bình Nguyeân Loäc laø kieåu soùng ñoâi dieãn ñaït söï ñoái chieáu : “Tình nhö xöù, nhôù nhaø goàm nhieàu yeáu toá , maø noãi theøm muøi ñaát laø moät yeáu toá quan troïng. Noãi theøm naøy coù khi maõnh lieät nhö noãi theøm muøi khoùi thuoác phieän cuûa nhöõng con thaèn laèn, nhöõng con chuoät laét soáng trong buoàng cuûa nhöõng keû huùt thuoác phieän, hoï theøm vaø nhôù ñaát y nhö laø ñaøo haùt theøm vaø nhôù saân khaáu, vuõ nöõ theøm vaø nhôù ñeøn maøu, vaø y nhö laø caù theøm vaø nhôù nöôùc...” ( 9, 981). Ôû ñoaïn vaên treân, kieåu cuù phaùp soùng ñoâi ñaõ keùo taùc giaû lieân töôûng lieân tuïc töø con thaèn laèn, con chuoät laéc ñeán ñaøo haùt, vuõ nöõ vaø ...caù. Nhöõng ñoái töôïng aáy khaùc nhau veà baûn chaát nhöng gioáng nhau ôû choã khoâng theå soáng ñöôïc neáu taùch khoûi moâi tröôøng quen thuoäc cuûa mình. Baèng kieåu caâu 103 naøy, nhaø vaên laøm cho noãi nhôù nhaø, nhôù xöù, voán laø moät loaïi tình caûm tröøu töôïng, ñöôïc trôû neân cuï theå hoaù .Caùi hay trong caâu vaên coù keát caáu soùng ñoâi cuûa Bình Nguyeân Loäc laø vaãn taïo ñöôïc nhòp nhaøng cho caâu vaên maø khoâng laøm cho caâu vaên sa vaøo loái bieàn ngaãu cuûa lôøi vaên cuõ nhö moät soá nhaø vaên Nam boä thöôøng maéc phaûi.Chaúng haïn caâu vaên soùng ñoâi cuûa Bình Nguyeân Loäc khoâng bieàn ngaãu nhö caâu vaên sau cuû Hoà Bieåu Chaùnh : “Coù ñeâm hai ngöôøi ñaøm luaän vieäc ñôøi vôùi nhau ,oâng giaø ñaõ lòch laõm nhôn tình,neân moãi lôøi ñeàu deø daët, ngöôøi treû coøn töï cöôøng töï ñaéc,neân moãi lôøi ñeàu cöùng coûi ,nhöng maø hai ngöôøi chaúng khi naøo choõi vôùi nhau,treû coù tính noùng naûy thì giaø chæ leõ chaùnh maø khuyeân lôn, giaø coù chaùn ñôøi thì treû duøng lôøi eâm maø an uûi ” ( “Ai laøm ñöôïc” ,NXB Mai Höông, SG,1958,tr 25 ).Lôøi vaên ngheä thuaät cuûa Bình Nguyeân Loäc traùnh ñöôïc loái bieàn ngaãu coù leõ vì oâng coá yù taïo ra söï leäch pha trong keát caáu ñoái ( chaúng haïn, ôû caâu vaên treân, coù söï leäch pha veà soá löôïng aâm tieát : ñaøo haùt,vuõ nöõ, saân khaáu,ñeøn maøu – hai aâm tieát- vaø caù,nöôùc - moät aâm tieát - ; hoaëc giöõa caùc veá soùng ñoâi thì xen vaøo moät vaøi dôn vò ngoân ngöõ ñeå ngaên caùch – chaúng haïn xen vaøo cuïm töø chuû vò : “hoï theøm vaø nhôù ñaát y nhö laø…” ).Söï leäch pha chöùng toû lôøi vaên oâng traùnh ñöôïc kieåu bieàn ngaãu laø hoaøn toaøn coù yù thöùc ñoåi môùi chöù khoâng phaûi laø moät hieän töôïng töï phaùt. Beân caïnh ñoù,vaên oâng coøn coù kieåu “soùng ñoâi choàng cheùo” , caùc cuïm töø soùng ñoâi xen keõ laãn nhau ,kieåu nhö : “ Soâng con ôi ! Saøi Goøn laøm ñoûm laøm daùng maø ngöôøi vaãn dô , vaãn hoâi muøi buøn non,muøi nöôùc maém,hoâi caùi muøi cuûa nhöõng chò caàn lao…” ( 9, 821) Ñoïc ñoaïn vaên treân,maëc duø nhaø vaên chæ noùi ñeán caùi dô daùy, baån thæu cuûa doøng soâng,khoâng duøng baát kì moät töø ngöõ coù tính tình thaùi naøo, nhöng ngöôøi ñoïc laïi vaãn caûm nhaän ñöôïc tình yeâu cuûa oâng vôùi nhöõng gì ñöôïc noùi ñeán.Hieäu quaû ngheä thuaät naøy sôû dó ñaït ñöôïc laø do kieåu cuù phaùp soùng ñoâi choàng cheùo cuûa caâu vaên. “Vaãn dô” vaø “vaãn hoâi” laø soùng ñoâi ,nhöng caëp cuïm töø “hoâi muøi buøn non,muøi nöôùc maém” vaø “hoâi caùi muøi cuûa nhöõng chò 104 caàn lao” cuõng ñöôïc soùng ñoâi ,vaø ngay trong cuïm töø “hoâi muøi buøn non,muøi nöôùc maém” cuõng ñöôïc soùng ñoâi ( “muøi buøn non” vaø “muøi nöôùc maém” ).Caùc boä phaän soùng ñoâi choàng cheùo leân nhau , taïo ra moät gioïng ñieäu thieát tha,trìu meán,phaûn aùnh moät tình caûm chaân thaønh cuûa nhaø vaên.Tình caûm ñöôïc theå hieän qua gioïng ñieäu vaø cuù phaùp roõ raøng laø coù hieäu quaû cao hôn nhieàu caùi tình caûm ñöôïc theå hieän tröïc tieáp baèng lôøi . Moät kieåu cuù phaùp cuõng thöôøng xuaát hieän trong lôøi vaên ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc laø kieåu cuù phaùp lieân keát tu töø hoïc. Ñaây laø moät kieåu caâu ngheä thuaät, theo ñoù, taùc giaû thöôøng coá yù vi phaïm logich thoâng thöôøng trong keát hôïp cuù phaùp giöõa caùc veá cuûa caâu gheùp nhaèm laøm cho vieäc traàn thuaät coù nhöõng yeáu toá chuû quan, nhöõng muïc ñích tu töø nhaát ñònh. Thoâng thöôøng, caùc nhaø vaên hay duøng kieåu caâu ñaúng laäp ( khoâng coù lieân töø ) thay cho kieåu caâu chính phuï (coù lieân töø) ñeå taïo neân maøu saéc tình caûm gaàn guõi vaø aán töôïng veà söï am töôøng saâu saéc cuûa mình vôùi ñoái vôùi ñoái töôïng ñöôïc noùi tôùi .Chaúng haïn,ñoaïn vaên sau cuûa Sôn Nam trong truyeän ngaén “Ngaøy möa ñaàu muøa” : “Thöùc ñeâm,ñôøn ca voïng coå,say meøm,… nhöõng thöù vui luaån quaån aáy khoâng coøn quyeán ruõ ñöôïc ai .Con ngöôøi ñaâu phaûi laø caùi maùy, löông tri coøn ñoù,saùng choùi töøng chaäp, thuùc giuïc khaùch aên nhaäu nhôù tôùi Toå quoác”. (trong taäp “Höông röøng Caø Mau”, T3, NXB Treû, 1999,tr131 ) Ôû caâu töù hai cuûa ñoaïn vaên treân, neáu Sôn Nam duøng keát töø (“bôûi vì ...vaãn… vaø… neân…” : Con ngöôøi ñaâu phaûi laø caùi maùy,bôûi vì löông tri vaãn coøn ñoù vaø saùng choùi töøng chaäp neân thuùc giuïc khaùch aên nhaäu nhôù tôùi Toå quoác ) thì quan heä logich nhaân-quaû trôû thaønh hieån nhieân, tính chaát lyù trí seõ ñaåy luøi maët tình caûm vaø tinh thaàn traùch nhieäm vôùi Toå quoác seõ trôû thaønh caùi baét buoäc, caùi aùp ñaët. Ngöôïc laïi, vieäc boû caùc keát töø ñaõ laøm cho tinh thaàn traùch nhieäm cuûa ngöôøi coâng daân vôùi Toå quoác nhö laø hieån nhieân, töï nhieân nhö voán coù. Tính hieån nhieân naøy caøng laøm taêng theâm gioïng ñieäu haøi höôùc ,chaâm bieám cuûa cuïm töø “khaùch aên nhaäu” ( “khaùch aên nhaäu” chöù khoâng phaûi laø “khaùch giang hoà” hay “löõ khaùch boán phöông”…),do ñoù,chuaån bò cho caùch öùng xöû taàm thöôøng cuûa ñoái töôïng ôû ñoaïn sau. 105 Bình Nguyeân Loäc thì ngöôïc laïi. Oâng raát thích duøng kieåu caâu coù moät keát töø. Coù nghóa laø ôû nhöõng caâu aáy, oâng ñaõ löôïc ñi moät keát töø vaø giöõ laïi caùi keát töø quan troïng (maëc duø, caùi keát töø aáy cuõng coù theå boû ñi ñöôïc). Keát töø trong caâu ñaõ nhaán maïnh tính chaát ñaët ñieàu kieän veà maët yù nghóa vaø tính chaát quyeát lieät, aùp ñaët, döùt khoaùt, khoâng thay ñoåi ñöôïc veà maët maøu saéc bieåu caûm : “Toâi thaáy tröôùc raèng toâi seõ buøi nguøi nhôù noù, nhôù caùi vuøng queâ maø noù taû, bôûi toâi ôû thoân queâ, toâi hieåu ñöôïc noù vaø nieàm thöông noãi nhôù cuûa noù cuõng cuøng moät loaïi vôùi nieàm thöông noãi nhôù cuûa toâi, thuôû toâi rôøi laøng leân ñaây. Con toâi khoâng laøm sao hieåu ñöôïc heát, vì chuùng noù khoâng bieát caùi tình nhôù xöù laø gì. Ñoâ thò khoâng phaûi laø nôi maø ngöôøi ta coù theå nhôù ñöôïc, huoáng chi ñoâ thaønh Saøi Goøn thaät keùm thô moäng. Ngaøy mai, toâi phaûi cho gia ñình aên oác gaïo moät böõa môùi ñöôïc, maëc daàu moùn aên aáy raát keùm veä sinh. Con Taùm Cuø laàn coù theå nhôù nhieàu kyû nieäm nöõa, do oác gaïo gôïi ra, seõ noùi theâm caùi gì. Maø toâi thì raát öa nghe noù thaät thaø keå leå nhöõng chuyeän khoâng ñaâu maø coù mình noù vôùi toâi laø hieåu thoâi” ( 9, 932). Trong caùc caâu gheùp chính phuï, veá phuï luoân ñöùng tröôùc, veá chính thöôøng ñöùng sau ( Bôûi toâi cuõng ôû thoân queâ, toâi hieåu ñöôïc noù, cho neân toâi thaáy tröôùc laø toâi seõ buøi nguøi nhôù noù / vì caùc con toâi khoâng bieát caùi tình nhôù xöù laø gì, cho neân chuùng khoâng sao hieåu ñöôïc heát / Maëc duø moùn aên aáy raát keùm veä sinh, toâi phaûi cho gia ñình aên moät böõa oác gaïo môùi ñöôïc...). Ôû ñaây, Bình Nguyeân Loäc ñaûo ñoåi vò trí thoâng thöôøng cuûa veá chính vaø veá phuï: veá chính ñöa leân tröôùc, naèm ôû vò trí cuûa veá phuï vaø veá phuï ñöôïc naèm ôû vò trí cuûa veá chính. Ñieàu naøy khieán cho troïng taâm thoâng baùo ñöôïc chia ñeàu cho caû hai veá. Kieåu cuù phaùp söû duïng giaûi ngöõ (thaønh phaàn chuù thích ) cuõng laø kieåu cuù phaùp Bình Nguyeân Loäc öa thích. Giaûi ngöõ coù theå laøm saùng toû theâm moät phöông dieän naøo ñoù coù lieân quan giaùn tieáp ñeán caâu laøm cho ngöôøi nghe hieåu ñuùng hôn caâu noùi. Sôn Nam coù khi duøng giaûi ngöõ ñaët ôû cuoái caâu,nhaèm taêng tính khaùch quan cho lôøi keå : “ Sau khi rôøi khoûi tröôøng quaän,tuy thi rôùt baèng sô hoïc nhöng haén vaãn bình tónh.ÔÛ choán khæ ho coø gaùy,keû thi rôùt sô hoïc nghieãm nhieân laø nhaø thoâng thaùi.Cuõng nhö ôû giöõa ñaùm ñui,thaèng choät laøm vua ( nguyeân vaên lôøi haén )” ( trong truyeän ngaén 106 “Moái tình ñaàm lai” , sñd ,tr 131 ).Trong ñoaïn vaên naøy,nhaø vaên laáy lôøi cuûa moät nhaân vaät laøm lôøi cuûa mình ,maø ñaáy laïi laø moät lôøi trieát lí ,cho neân thaønh phaàn giaûi ngöõ ôû cuoái caâu ( nguyeân vaên lôøi haén ) laøm cho ngöôøi ñoïc caûm nhaän ñöôïc tính chaát khaùch quan cuûa lôøi ñöôïc keå vaø coù aán töôïng nhaát ñònh veà tính caùch öa trieát lí vôù vaån, öa khoe chöõ vaø öa töï taâng boác baûn thaân cuûa nhaân vaät. Ôû Bình Nguyeân Loäc, giaûi ngöõ thöôøng coù nhieäm vuï boå sung caùc chi tieát, nhaán maïnh nhöõng tình yù quan troïng, nhaéc nhôû ngöôøi ñoïc chuù yù nhöõng choã coát yeáu: “Chieác baùnh phô-laêng do chính tay em laøm, coù chaùy kheùt ñi nöõa, cuõng ñöôïc höông vò cuûa tình thöông cuûa em ñoái vôùi gia ñình, chöù khoâng voâ hoàn nhö chieác baùnh ñeát-seõ cuûa caùc hieäu aên sang troïng” ( 9, 966). “Ñaát coù muøi thaät söï, nhaát laø ñaát môùi, moät muøi raát ñaëc bieät maø muøi hoï quen ngöûi cho ñeán ghieán, thieáu thì hoï nghe theøm” ( 9, 981). “Baø aáy ñeå daønh ñöôïc moät ve nöôùc maém, vaø hoâm aáy baø ta ñaõ ñaõi chaùu moùn caù kho, kho baèng thöù nöôùc xoát cuûa queâ nhaø giaáu kín gaàn möôøi naêm roài, vôùi moät thöù rau coù muøi töông töï nhö höông haønh ta” (9,1062). Thaønh phaàn giaûi ngöõ thöôøng naèm ôû giöõa caâu, nhöng ôû Bình Nguyeân Loäc, coù khi noù naèm ôû cuoái caâu. Luùc naøy, beân caïnh chöùc naêng boå sung chi tieát, nhaán maïnh thoâng tin, noù coøn laøm cho söùc lieân töôûng cuûa ngöôøi ñoïc ñöôïc keùo daøi. Coù khi, ñeán nhöõng choã aáy, ngöôøi ñoïc phaûi döøng laïi vì bò söï lieân töôûng ngoaøi leà aáy chi phoái : “...vaø coù aên ôû vôùi nhöõng oâng Hueâ kyø hai möôi naêm nöõa, chaéc hoï cuõng khoâng chòu ñöôïc nhaïc Jazz. Hoï laø ngöôøi Vieät Nam moät traêm phaàn traêm, tröôùc kia, baây giôø vaø möôøi naêm nöõa” ( 9, 1051). Töông töï nhö kieåu caâu duøng giaûi ngöõ laø kieåu caâu duøng thaønh phaàn “cheâm xen” – thaønh phaàn coù chöùc naêng phaân caùch caùc boä phaän khaùc nhau trong caâu.Nhìn chung,thaønh phaàn cheâm xen,cuõng nhö thaønh phaàn giaûi ngöõ,laø nhöõng yeáu toá “dö thöøa”. Neáu caét boû nhöõng cuïm töø aáy ñi,caâu vaên vaãn ñaày ñuû yù nghóa,ngöôøi nghe vaãn hieåu. Ñaây cuõng laø moät ñaëc ñieåm thöôøng thaáy cuûa vaên xuoâi caùc taùc giaû Nam boä nhö Hoà Bieåu Chaùnh ( vaø noät soá ngöôøi khaùc)… Hoï khoâng thích kieåu caâu vaên quaù chaët cheõ,khuùc chieát , khoâng thöøa khoâng thieáu moät chöõ . Nhöng caùi ñaëc bieät cuûa nhaø vaên xöù Ñoàng Nai laø ôû choã caùi loâi cuoán,caùi haáp daãn nhaát cuûa caâu vaên,caùi khaéc 107 chaïm vaøo traùi tim ngöôøi ñoïc , noùi khaùc ñi,linh hoàn cuûa caâu vaên,laø ôû nhöõng choã dö thöøa aáy. Ñoïc leân thaáy daøi doøng,nhöng chæ caàn caét ñi nhöõng boå ngöõ khoâng caàn thieát ,ngöôøi ta seõ thaáy söùc naëng cuûa caâu vaên maát ñi gaàn heát. Nhöõng boä phaän noøng coát cuûa caâu chæ cung caáp thoâng tin,coøn nhöõng boä phaän dö thöøa – voán duøng ñeå taïo ra khoaûng caùch giöõa ñoäng töø vaø boå ngöõ chính cuûa noù - laïi cung caáp gioïng ñieäu ,thaùi ñoä,caûm xuùc… “ Caây chuoái coù chieác gaäy maàu ñöa em veà trong phuùt giaây queâ höông yeâu daáu aáy… ” ( 9, 918 ) “ Chuùng noù seõ veà ñaát meï,vaø ñaùng lí vì ñöôïc toaïi nguyeän chuùng laïi nhôù khoân nguoâi vaø moät caùch ngöôïc ñôøi queâ höông cuûa ngöôøi khaùc” ( 9, 918 ) Nhöõng thoâng tin dö thöøa naøy giuùp taïo ra nhöõng cuïm töø bieät laäp trong caâu. Moïi söùc naëng cuûa caâu ñöôïc taäp trung vaøo caùi cuïm töø thöøa aáy,vì nhöõng cuïm töø naøy vöøa boå sung yù nghóa cho nhöõng ñoäng töø ñöùng tröôùc noù, vöøa taïo ra moät khoaûng caùch nhaát ñònh giöõa ñoäng töø naøy vaø boå ngöõ chính cuûa noù ( trong hai daãn chöùng treân, ñoäng töø “veà” vaø boå ngöõ chính chæ nôi choán “queâ höông yeâu daáu” ñöôïc phaân caùch baèng cuïm töø boå ngöõ phuï : “trong phuùt giaây” ; ñoäng töø “nhôù” vaø boå ngöõ chính chæ ñoái töôïng “queâ höông cuûa ngöôøi khaùc” ñöôïc phaân caùch baèng cuïm töø boå ngöõ phuï : “khoân nguoâi vaø moät caùch ngöôïc ñôøi” ). Khoaûng caùch naøy coù chöùc naêng gaây neân moät söï baát ngôø trong chôø ñôïi . Neáu vieát “chuùng laïi nhôù queâ höông cuûa ngöôøi khaùc” thì chöa loät taû heát söï oaùi oaêm cuûa söï vieäc , chöa theå hieän heát söï traên trôû ,baên khoaên cuûa taùc giaû ,khoâng taïo ñöôïc söï baát ngôø cho ngöôøi ñoïc… Kieåu cuù phaùp thöù tö phoå bieán trong lôøi vaên ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc laø kieåu “tröôøng cuù”. Tröôøng cuù laø moät kieåu caâu raát daøi, ñöôïc caáu taïo baèng söï truøng ñieäp cuûa nhöõng cuïm töø coù moái lieân keát chaët cheõ. Thöïc ra, taùc giaû coù theå taùch caâu aáy thaønh nhöõng caâu ngaén ñeå deã ñoïc hôn. Nhöng khi aáy, caùi aán töôïng veà phöùc taïp cuûa hieän thöïc, söï phong phuù cuûa caùc söï kieän trong ñôøi soáng, söï lieàn maïch chaët cheõ trong tö duy ngöôøi vieát... seõ khoâng coøn. Moät caâu tröôøng cuù, do ñoù, chæ vôùi caùi caáu truùc noäi boä phöùc taïp cuûa mình , ñaõ coù theå laøm noåi roõ moät neùt baûn chaát naøo ñoù cuûa vaán ñeà. Noù thöôøng coù hai phaàn ,phaàn tröôùc vaø phaàn sau,coù quan heä ñoái laäp vaø 108 thoáng nhaát logich ,vaø trong moãi phaàn thöôøng coù nhieàu cuïm töø quan heä chaët cheõ vôùi nhau veà ngöõ nghóa.Theo chuùng toâi ñöôïc bieát,trong vaên xuoâi ngheä thuaät vieát baèng chöõ quoác ngöõ thì taùc phaåm “Thaày Lararo Phieàn” cuûa Nguyeãn Troïng Quaûn (1887 ) laø moät trong nhöõng truyeän ngaén ñaàu tieân coù nhieàu tröôøng cuù .Chaúng haïn : “Song nghæ ñi nghæ laïi moät hoài,laïi baøn raèng : chuyeän ngöôøi maø mình muoán bieát maø chi, neân toâi laïi cuoái xuoáng maø xem boït nöôùc vaän sau laùi taøu traøo leân nhö baïc soâi, laïi moät hai khi coù yieáng saùng traêng gioïi xuoáng thì boït nöôùc aáy hoaù ra nhö baïc vaøng loän laïi vaäy maø daåu theá naøo theá naøo thì trí khoân toâi coù cuõng baét töôûng tôùi chuyeän thaày tu neân toâi quyeát loøng laàn naøy xuoáng xin thaày aáy thuaät chuyeän mình ra” ( in trong : Vaên xuoâi Nam boä nöûa ñaàu theá kæ XX ,NXB Vaên ngheä TP.HCM , tr 20 . Chuùng toâi khoâng söûa caùc loãi chính taû cuûa nhaø vaên ) Vieát tröôøng cuù laø moät ñieàu khoù ,bôûi leõ ngöôøi vieát phaûi coù moät tö duy khaù chaët cheõ ñeå xaép xeáp caùc yù theo nhöõng quan heä hôïp lyù naøo ñoù : nguyeân nhaân – keát quaû, ñieàu kieän-keát quaû, ñoái laäp,töông phaûn, löïa choïn,ñaúng laäp … Söï chaët cheõ ,maïch laïc cuûa caâu vaên ñöôïc taïo neân phaàn lôùn laø nhôø söï saép xeáp naøy chöù khoâng phaûi ôû vieäc duøng nhieàu hay ít caùc keát töø .Caâu vaên treân cuûa Nguyeãn Troïng Quaûn coù nhieàu laàn duøng keát töø ( song,laïi, maø, neân, maø, laïi, maø daãu…theá naøo…thì, neân )nhöng roõ raøng yù töù coøn khaù lan man.Trong caâu vaên ngheä thuaät tieáng Vieät hieän ñaïi ,tröôøng cuù coù nhieàu keát töø xuaát hieän khoâng nhieàu,maø phoå bieán laø nhöõng caâu vaên ngaén goïn , ít coù keát töø nhöng yù töù khaù chaët cheõ.Chaúng haïn, caâu vaên sau cuûa Nguyeãn Quang Saùng : “Hoaû löïc phoøng khoâng cuûa ta ñaõ baén rôi hai chieác, chuùng bay daït ñi moät luùc roài baày khaùc laïi keùo tôùi ” ( truyeän ngaén “Chò Nhung”,Tuyeån taäp Nguyeãn Quang Saùng,NXB Vaên Ngheä TPHCM,1992,tr131 ), hoaëc caâu vaên cuûa Sôn Nam : “Quan hai Pheït-Naêng gaät ñaàu roài ñöa tay voã nheï leân ñaàu giaùo Chích nhö ngöôøi ta khen ñöùa con coù hieáu.Thaày giaùo Chích thaáy ñau xoùt laï luøng”( truyeän “Hai oâng giaø” ,sñd,tr 114 ).Caû hai lôøi vaên treân ñeàu coù keát caáu nhaân – quaû ,nhöng khoâng coù nhöõng keát töø chæ quan heä aáy.Tuy vaäy,yù nghóa caâu vaên vaãn maïch laïc,quan heä nhaân quaû giöõa caùc hieän töôïng ñöôïc noùi tôùi vaãn roõ raøng.Vaên xuoâi ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc thì vöøa phoå bieán nhöõng caâu vaên ngaén 109 goïn,xuùc tích – theo xu höôùng chung – ñoàng thôøi cuõng coù raát nhieàu tröôøng cuù.Song tröôøng cuù cuûa Bình Nguyeân Loäc ,so vôùi tröôøng cuù cuûa vaên xuoâi ngheä thuaät thôøi kì Nguyeãn Troïng Quaûn, laø caû moät böôùc tieán raát daøi ,vì noù ñöôïc vieát khaù chaët cheõ.Trong tieáng Vieät hieän ñaïi, tröôøng cuù thöôøng xuaát hieän nhieàu trong vaên haønh chính,vaên khoa hoïc( ñaëc bieät laø khoa hoïc xaõ hoäi ),coøn trong vaên xuoâi ngheä thuaät thì thöôøng xuaát hieän trong chính luaän – nhö trong chính luaän cuûa Hoà chuû tòch ,cuûa Thuû töôùng Phaïm Vaên Ñoàng .Dó nhieân, vaãn coù nhieàu ngoaïi leä, chaúng haïn,”Gioâng toá” cuûa Vuõ Troïng Phuïng tröôùc kia hay “Noãi buoàn chieán tranh” cuûa Baûo Ninh gaàn ñaây laïi coù raát nhieàu tröôøng cuù .Hieän töôïng xuaát hieän nhieàu tröôøng cuù laøm cho truyeän ngaén vaø tieåu thuyeát Bình Nguyeân Loäc mang moät chuùt hôi thôû cuûa chính luaän - nhieàu lí leõ, nhieàu suy tö - laøm cho gioïng ñieäu cuûa lôøi vaên trôû neân soâi noåi , ñaày nhieät huyeát khi nhaø vaên baøy toû söï phaûn ñoái hay ñoàng tình ñoái vôùi moät vaán ñeà… Ôû lôøi vaên ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc, coù nhieàu kieåu tröôøng cuù khaùc nhau. Coù khi ñoù laø kieåu phaàn tröôùc raát daøi ( ñöôïc trình baøy theo loái môû roäng yù, lieân keát moät loaït luaän ñieåm rieâng leû, ñöôïc taïo neân baèng nhieàu caáu truùc chuû vò ) - phaàn sau keát thuùc moät caùch ngaén goïn : “Coù nhöõng taâm hoàn coát-moâ-boâ-lích (tính töø Phaùp cuûa vò giaùo sö giaø naøy, toâi xin taïm dòch laø taâm hoàn ñoâ thò vaø quoác teá), nhöõng ngöôøi maø taâm hoàn nhö vaäy, hoï raát thoaûi maùi nhö caù trong nöôùc khi hoï chaïy töø thuû ñoâ cuûa quoác gia naøy ñeán thuû ñoâ cuûa quoác gia khaùc, moãi choã hoï soáng qua vaøi thaùng, khoâng gaén boù vôùi ñoâ thò naøo heát, hoaëc ngöôøi cuûa ñoâ thò naøo heát, nhöng laïi raát öa nhöõng ngöôøi aáy trong moät luùc / roài ra ñi, khoâng luyeán löu, cuõng khoâng ñeå laïi caùi gì caû” ( 9, 916). Phaàn ñaàu cuûa caâu ñöa ra haøng loaït thoâng tin, thoâng tin naøy boå sung cho thoâng tin, taïo ra söï caêng thaúng chôø ñôïi, ñeán phaàn thöù hai, nhòp ñieäu caâu dòu xuoáng vaø keát thuùc, gôïi leân söï phuõ phaøng cuûa moät caùch soáng, moät kieåu soáng. Coù khi, ñoù laø kieåu caâu coù söï caân baèng giöõa phaàn tröôùc vaø phaàn sau. Phaàn ñaàu ñöôïc neâu leân doàn daäp, phaàn sau cuõng doàn daäp khoâng keùm. Tuy vaäy, phaàn sau coù phaàn daøi hôn, vì gioáng nhö caâu gheùp chính phuï, troïng taâm cuûa tröôøng cuù thöôøng doàn vaøo phaàn sau: 110 “Ñeâm mai, nhaø nhaø seõ ngaùt höông traàm, nhaø nhaø seõ ñoaøn tuï, /// trong khi ñoù thì moät ngöôøi seõ bay treân vaïn daëm truøng döông vì khoâng coøn laáy moät maùi tranh ñeå maø vaøo, theøm maùi tranh quyeän khoùi lam chieàu aáy, maø khoâng bao giôø ñöôïc höôûng” ( 9, 946). Ôû tröôøng cuù naøy, phaàn ñaàu coù hai ñôn vò, phaàn sau cuõng coù hai ñôn vò nhöng daøi hôn. Keát caáu song song cuûa noù taïo ra söï ñoái laäp cao ñoä giöõa hai ñoái töôïng : moät coäng ñoàng vaø moät con ngöôøi, söï ñoaøn tuï sum hoïp ngaøy Teát vaø caûnh leânh ñeânh bieät xöù. Coù khi, ñoù laø kieåu tröôøng cuù maø ñoaïn ñaàu raát ngaén, ñoaïn sau laïi raát daøi : “Ngaøy xöa, ôû Haø Noäi coù moät nhaø trí thöùc ñi Taây hoïc töø thuôû leân möôøi. OÂâng aáy ñoã ñaït raát cao, vaø thaám nhuaàn vaên hoùa Taây phöông /// cho ñeán ñoãi khi nghe ai ñoïc leân teân chaøng Ulysee, oâng ta rung ñoäng sau xa vaø caû moät quaù khöù Hy laïp-La maõ soáng daäy tröôùc maét oâng ta, trong khi ñoù, thì oâng ta hoaøn toaøn döûng döng khi nghe ai ngaâm: Beán Taàm döông canh khuya ñöa khaùch. Quanh hôi thu lau laùch ñìu hiu” ( 9, 1051). Ñaây laø kieåu tröôøng cuù khoâng coù söï ñoái laäp giöõa hai phaàn cuûa caâu, maø ngöôïc laïi, hai phaàn aáy boå sung cho nhau. Phaàn ñaàu raát ngaén, (“oâng aáy ñoã ñaït raát cao vaø thaám nhuaàn vaên hoùa Taây phöông” ), phaàn sau laø toaøn boä cuïm töø coøn laïi ( ranh giôùi cuûa hai phaàn laø toå hôïp töø “cho ñeán ñoãi “ ).Cuïm töø naøy laø phuï toá boå nghóa cho chính toá “thaám nhuaàn” ôû phaàn tröôùc. Nhö vaäy, toaøn boä phaàn sau cuûa tröôøng cuù , raát daøi vaø khaù naëng neà , laø boå ngöõ cuûa cuïm töø “thaám nhuaàn vaên hoùa Taây phöông”. Noù gôïi leân taát caû söï xoùt xa, mai mæa, nghòch dò cuûa ñoái töôïng ñöôïc noùi ñeán, khaéc chaïm vaøo trí oùc ngöôøi ñoïc thaùi ñoä phuû ñònh hoaøn toaøn ñoái vôùi nhöõng keû vong baûn.Toaøn boä thaønh phaàn thöù hai cuûa tröôøng cuù naøy,neáu muoán vieát ngaén goïn,thì coù theå thay baèng nhöõng töø ngöõ nhö : “voâ cuøng saâu saéc” , “gaàn nhö tuyeät ñoái” … ,taïo thaønh moät caâu vaên “suùc tích” : “OÂâng aáy ñoã ñaït raát cao, vaø thaám nhuaàn vaên hoùa Taây phöông gaàn nhö tuyeät ñoái ” , vaø nhö vaäy thì caâu vaên maát heát taát caû yù nghóa cuûa noù.Roõ raøng,Bình Nguyeân Loäc duøng tröôøng cuù heát söùc thích hôïp vaø kheùo leùo. 111 Tính phong phuù cuûa nhöõng kieåu cuù phaùp trong lôøi vaên ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc coøn theå hieän ôû choã oâng keát hôïp haøng loaït kieåu cuù phaùp khaùc nhau trong moät ñoaïn vaên, moät caâu vaên, taïo thaønh hieän töôïng hoäi tuï tu töø hoïc. Chaúng haïn, ñoaïn vaên sau keát hôïp giöõa kieåu cuù phaùp soùng ñoâi vaø kieåu cuù phaùp “caâu hoûi tu töø” ( kieåu caâu coù hình thöùc caâu hoûi ,nhöng khoâng coù muïc ñích nghi vaán maø coù muïc ñích khaúng ñònh hoaëc phuû ñònh ) : “...laø gì, chính em cuõng khoâng noùi ñích xaùc ñöôïc. Moät vuõng ao tuø trong thoân xoùm chaêng? Moät chaân trôøi quen thuoäc? Moät muøi caù nöôùng? Moät vaøi tieáng saùo muïc ñoàng? Hay laø taát caû nhöõng thöù aáy, noù hoïp thaønh linh hoàn cuûa queâ cha ñaát toå maø em ngôõ töø boû ñöôïc, nhöng coù theå ñöôïc” ( 9, 946 ). Coù khi, ñoù laø kieåu cuù phaùp duøng thaønh phaàn giaûi ngöõ keát hôïp vôùi kieåu cuù phaùp duøng lieân keát tu töø hoïc : “Chuùng toâi thöông yeâu caùi goø coû chaùy naøy quaù roài, khoâng laøm sao maø döùt ra ñeå ñi ñaâu ñöôïc heát, cho daãu laø chæ ñi ôû caùch ñaây vaøi daëm huù” ( 9, 1084). Caâu treân coù hai vò ngöõ ( “thöông yeâu caùi goø coû chaùy naøy quaù roài” vaø “khoâng laøm sao maø döùt ra ñeå ñi ñaâu ñöôïc heát, cho daãu laø chæ ñi ôû caùch ñaây vaøi daëm huù”). Giöõa hai vò ngöõ aáy coù quan heä nhaân – quaû veà maët yù nghóa,do ñoù coù theå coù lieân töø chæ quan heä nguyeân nhaân-keát quaû (“cho neân” ), nhöng taùc giaû ñaõ löôïc boû, laøm cho yù nghóa nguyeân nhaân-keát quaû bò laøm cho nhoeø ñi, phaàn lyù trí ñöôïc xoùa nhoøa, chæ coøn laïi phaàn tình caûm ñöôïc ñoäc toân : ôû ñaây, tình yeâu queâ höông nhö khoâng coøn coù moät nguyeân nhaân vaät chaát cuï theå naøo nöõa, maø trôû thaønh moät caùi gì ñoù hieån nhieân, baûn naêng. Ñaëc bieät laø trong vò ngöõ thöù hai thì cuïm töø cuoái (“cho daãu laø laø chæ ñi ôû caùch ñaây vaøi daëm huù”) vöøa laø moät thaønh phaàn coù chöùc naêng chuù thích ( thaønh phaàn giaûi ngöõ ) vöøa laø veá chæ yù töông phaûn cho cuïm töø ñöùng tröôùc ñoù(“khoâng laøm sao maø döùt ra ñeå ñi ñaâu ñöôïc heát” ),cho neân,cuïm töø ñöùng giöõa cuûa caâu (“khoâng laøm sao maø döùt ra ñeå ñi ñaâu ñöôïc heát” )vöøa laø cuïm töø chæ keát quaû cho cuïm töø chæ nguyeân nhaân ñöùng tröôùc (vò ngöõ thöù nhaát ) ,vöøa laø veá töông phaûn cho cuïm töø phía sau ( trong caëp lieân töø : “…vaãn khoâng… daãu cho…” ).Söï nhaäp nhoeø naøy cuõng goùp phaàn taïo neân söï ngöï trò hoaøn toaøn cuûa tình caûm vaø ñaåy luøi maët lyù trí. Tö töôûng cuûa nhaø vaên ñöôïc khaéc chaïm maïnh meõ hôn. 112 Toùm laïi, vaên xuoâi ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc coù raát nhieàu kieåu cuù phaùp khaùc nhau.Moãi moät kieåu cuù phaùp ñeàu coù moät “yù nghóa” cuûa rieâng noù. Caâu vaên cuûa oâng,trong caûm nhaän böôùc ñaàu cuûa chuùng toâi,ñaõ ñaït tôùi söï thoáng nhaát giöõa “yù nghóa” cuûa cuù phaùp vaø tö töôûng maø caâu vaên dieãn ñaït. ( noùi caùch khaùc laø ôû ñaây noäi dung vaø hình thöùc khoâng taùch rôøi nhau ).Caâu vaên soùng ñoâi thöôøng gaén lieàn vôùi gioïng ñieäu tröõ tình. Caâu vaên duøng lieân töø thöôøng gaén lieàn vôùi “gioïng ñieäu phaân tích” – moät gioïng ñieäu “giuùp nhaø vaên ñi saâu khaùm phaù nhöõng vaán ñeà coù yù nghóa cuûa xaõ hoäi ,cuûa thôøi ñaïi,vaø nhaát laø nhöõng vaán ñeà tieàm aån khaù phong phuù ,phöùc taïp cuûa ñôøi soáng taâm linh con ngöôøi” ( 17,124 ) .Caâu vaên tröôøng cuù thöôøng gaén lieàn vôùi gioïng ñieäu “traàm tö theá söï” – moät kieåu gioïng ñieäu “ boäc loä thaùi ñoä chính kieán cuûa nhaø vaên tröôùc cuoäc soáng,theå hieän ñoä noâng saâu,söï thaâm traàm vaø day döùt cuûa nhaø vaên tröôùc nhöõng vaán ñeà ñöôïc thöïa hieän trong taùc phaåm cuûa mình” ( 17,156 )… Söï thoáng nhaát giöõa cuù phaùp, gioïng ñieäu vaø tö töôûng cuûa caâu vaên ñaõ giuùp vaên xuoâi ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc coù moät söùc haáp daãn ñaùng keå. TOÙM TAÉT CHÖÔNG V Chöông V trình baøy veà ngoân töø ngheä thuaät trong vaên xuoâi ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc.Chöông naøy coù hai phaàn : phaàn ñaàu trình baøy veà caùc daïng thöùc ña thanh phöùc ñieäu vaø phaàn hai trình baøy veà caùc daïng thöùc cuù phaùp.Vaên xuoâi ngheä thuaät Bình Nguyeân Loäc coù nhöõng daïng thöùc ña thanh ,phöùc ñieäu thöôøng thaáy nhö : ñan xen giöõa yù thöùc nhaân vaät naøy vôùi yù thöùc nhaân vaät kia,söï xuyeân thaám vaøo nhau giöõa yù thöùc taùc giaû vaø yù thöùc nhaân vaät, söï gieãu nhaïi cuûa nhaø vaên hoaëc nhaân vaät ñoái vôùi moät yù thöùc naøo ñoù ngoaøi xaõ hoäi … Beân caïnh ñoù,lôøi vaên ngheä thuaät cuûa oâng coøn coù kieåu ña thanh ít gaëp laø : söï xaâm nhaäp cuûa yù thöùc ñoäc giaû vaøo yù thöùc cuûa nhaø vaên,thaäm chí vaøo yù thöùc cuûa nhaân vaät trong truyeän.Vaø nhìn chung,moät trong nhöõng ñieàu haáp daãn cuûa vaên oâng laø söï ñoàng hieän cuûa nhieàu gioïng ñieäu treân cuøng moät loøi vaên.Ngoaøi nhöõng ñaëc ñieåm treân,lôøi vaên cuûa oâng coøn coù khaù nhieàu caùc daïng thöùc cuù phaùp khaùc nhau nhö : kieåu cuù phaùp soùng ñoâi, kieåu cuù phaùp lieân keát tu töø hoïc, kieåu cuù phaùp söû duïng giaûi ngöõ,kieåu cuù phaùp duøng thaønh phaàn cheâm xen,kieåu cuù phaùp tröôøng cuù…Nhöõng kieåu cuù phaùp treân khoâng phaûi laø saùng taïo cuûa rieâng Bình Nguyeân Loäc maø laø thaønh töïu phaùt trieån chung cuûa tieáng Vieät.Ñieàu ñaùng chuù yù laø nhaø vaên ñaõ 113 söû duïng caùc daïng cuù phaùp aáy moät caùch nhuaàn nhuyeãn,thaønh thuïc, taïo neân söï thoáng nhaát cao ñoä giöõa daïng thöùc cuù phaùp vôùi tö töôûng vaø gioïng ñieäu cuûa caâu vaên ,laøm cho vaên oâng coù moät söù haáp daãn ñaùng keå. 114 KEÁT LUAÄN 1.Veà quan nieäm vaên chöông cuûa Bình Nguyeân Loäc, chuùng toâi nhaän thaáy oâng ñeå laïi cho chuùng ta nhieàu kinh ngieäm quyù.Oâng pheâ phaùn thöù vaên chöông ñoài truïy, baïo löïc, ma quaùi, phaûn daân toäc, ñoàng thôøi ca ngôïi nhöõng aùng vaên coù ích ,duø ñôn giaûn nhöng phaûi coù ích.Vaên chöông phaûi ñem laïi cho taâm hoàn ngöôøi ñoïc moät chuùt gì nhö laø tha thieát, nhö laø maùu thòt vôùi queâ cha ñaát toå. Quan nieäm vaên chöông aáy laø thaùi ñoä cuûa oâng tröôùc tình hình vaên ngheä Saøi Goøn tröôùc 1975. Laáy nhöõng con ngöôøi nhoû beù laøm ñeà taøi saùng taùc vaø laø ñoái töôïng phuïc vuï, Bình Nguyeân Loäc yeâu moät thöù vaên dung dò, gaàn guõi, deã hieåu (töø ngoân ngöõ ñeán coát truyeän, tình huoáng, chi tieát, tö töôûng…) .Tuy vaäy,söï deã hieåu cuõng ñoâi khi ñöa taùc phaåm cuûa oâng rôi vaøo ñôn giaûn,coù phaàn sô löôïc vaø deã daõi trong caùch vieát. Dó nhieân laø vì deã daõi neân nhöõng taùc phaåm aáy khoù coù theå soáng ñöôïc laâu daøi,nhöõng daãu sao,chuùng khoâng bao giôø laø nhöõng taùc phaåm voâ ích.Maët khaùc,beân caïnh moät soá khoâng nhieàu nhöõng taùc phaåm ñöôïc vieát thaät ñôn giaûn vaø deã hieåu,vieát cho nhöõng ñoäc giaû khoâng thích phaûi suy ngaãm quaù nhieàu,oâng coøn coù nhöõng taùc phaåm nhaém ñeán nhöõng ñoäc giaû tri kæ ,vaø nhöõng taùc phaåm naøy thöïc söï laø nhöõng aùng vaên hay,coù nhöõng giaù trò laâu daøi caû veà ngheä thuaät laãn noäi dung.Söï nghieäp vaên chöông cuûa oâng khoâng chæ ñöôïc saùng taïo ra baèng taâm hoàn, taøi naêng cuûa nhaø vaên maø coøn döôùi söï ñònh höôùng cuûa moät quan nieäm saùng taùc ñuùng ñaén vaø raát thöïc teá,cho neân noù ñaõ trôû thaønh moät di saûn ñaùng quyù, ñaùng ñöôïc traân troïng cuûa chuùng ta hoâm nay. Chuùng toâi thaáy,xeùt ñeán cuøng, thì ñieàu maø caùc nhaø vaên hieän nay caàn hoïc taäp ôû Bình Nguyeân Loäc laø thaùi ñoä phuïc vuï ngöôøi ñoïc vaø ñaët bieät laø tinh thaàn löïa choïn “thò tröôøng tieâu thuï” cho taùc phaåm cuûa mình.Oâng khoâng thaàn thaùnh hoaù vaên chöông,do ñoù,khoâng coi thöôøng nhöõng ñoäc giaû vaên hoaù khoâng cao,saün saøng vieát cho hoï,phuïc vuï hoï,goùp phaàn ñaùnh baïi nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa nhöõng thöù vaên ngheä ñoäc haïi trong taâm hoàn hoï.Vöøa coù caùi nhìn cuûa moät nhaø kinh teá vöøa coù nhaõn quan cuûa moät nhaø ngheä só ,oâng coi vaên chöông nhö moät moùn haøng,cuõng caàn phaûi ñöôïc 115 ngöôøi tieâu duøng boû tieàn ra mua,vaø chæ khi ngöôøi ta mua taùc phaåm cuûa mình,ñoïc noù,thì noù môùi coù taùc duïng xaõ hoäi vaø mình môùi trôû thaønh moät nhaø vaên coù ích thöïc söï.Thô in ra maø bò phuû buïi trong nhöõng cöûa haøng saùch thì chöa theå noùi gì ñeán nhöõng giaù trò thaåm mó,giaùo ducï hay nhaän thöùc cuûa noù.Ñeå ñöôïc ngöôøi ta mua vaø ñoïc thì nhaø saûn xuaát caàn bieát töï tieát cheá ñeå saùng taùc sao cho phuø hôïp. Nhöng khoâng coi reû hay haï thaáp vaên chöông ,oâng vaãn ñeán vôùi nhöõng ñoäc giaû tri kæ cuûa rieâng mình baèng taát caû söï phong phuù vaø toaøn veïn cuûa con ngöôøi tinh thaàn cuûa mình. Coù theå noùi,oâng laø ngöôøi coù caùi taâm cuûa moät ngöôøi caàm buùt chaân chính ! 2.Veà tö töôûng ,oâng khoâng quan nieäm yeâu nöôùc thì phaûi bieát laøm ñöôïc nhöõng gì to lôùn cho ñaát nöôùc.Laøm ñöôïc thì toát quaù, nhöng duõng khí vaø taøi naêng khoâng phaûi laø caùi ñöôïc chia cho taát caû moïi ngöôøi.Chæ caàn coù moät taám loøng laø ñöôïc ! Maø ñieàu minh chöùng roõ raøng nhaát cho taám loøng cuûa anh vôùi queâ cha ñaát toå laø nieàm thöông noãi nhôù cuûa anh ,laø nhöõng rung ñoäng saâu xa trong loøng anh tröôùc nhöõng gì taïo neân caùi khoâng gian vaên hoaù cuûa daân toäc : moät caâu hoø,moät ñieäu voïng coå ,moät caùi baùnh xeøo ,moät muøi höông haønh kho,moät maùi chuøa cong cong… ,ñôn giaûn vaø nhoû beù,nhöng chuùng coù theå hun ñuùc trong loøng anh moät sôïi tô vaøng taâm linh, moûng manh nhöng vöõng chaéc ,ñeå noái anh vôùi coäi nguoàn,coät chaët anh vaøo moät khoâng gian cuï theå cuûa daân toäc,ñeå anh khoâng coøn laø con ngöøôi cuûa moïi khoâng gian,laïc loaøi ,khoâng ñieåm töïa. Trong taâm hoàn oâng,cuõng nhö trong taâm hoàn cuûa nhieàu ngheä só Vieät theá kæ XX, daân toäc,ñaát nöôùc,queâ höông gaàn nhö ñöôïc truøng khít vôùi noâng thoân. Ñoâ thò voán khoâng töï mình sinh ra trong loøng daân toäc maø ñöôïc ñònh hình cuøng vôùi nhöõng böôùc chaân cuûa phöông Taây treân cô theå cuûa xöù sôû ,trong khi ñoù, vaên hoaù daân toäc vaãn chöa coù ñuû söùc maïnh ñeå ñoàng hoaù vaø bieán noù thaønh moät khoâng gian mang baûn saéc daân toäc ( ngoaïi tröø Haø Noäi , Hueá ),cho neân,noù trôû thaønh khoâng gian ñeå nhöõng taâm hoàn baùm reã vaøo coäi nguoàn caûm thaáy bô vô,laïc loõng. Con ngöôøi soáng ôû hieän taïi trong khoâng gian ñoâ thò nhöng nhung nhôù khoân nguoâi khoâng gian thoân daõ trong dó vaõng laø moät caáu truùc ngheä thuaät aùm aûnh nhaø vaên, trôû thaønh moâ hình chung cho 116 nhieàu taùc phaåm cuûa oâng,vaø ñem laïi cho vaên xuoâi cuûa oâng moät baûn saéc khaù rieâng trong soá nhöõng nhaø vaên Nam boä noåi tieáng. 3.Veà ngoân töø ngheä thuaät ,lôøi vaên cuûa oâng ñöôïc toå chöùc theo keát caáu ña thanh,phöùc ñieäu.Dó nhieân, keát caáu phöùc ñieäu trong vaên oâng khoâng gioáng keát caáu cuûa nhöõng nhaø vaên khaùc. Keát caáu ña thanh cuûa lôøi vaên Bình Nguyeân Loäc khoâng chæ coù söï phoái khí giöõa lôøi taùc giaû vaø lôøi nhaân vaät, giöõa lôøi cuûa caùc nhaân vaät vôùi nhau ,giöõa lôøi taùc giaû vaø lôøi nhaân vaät vôùi lôøi cuûa moät tö töôûng naøo ñoù trong xaõ hoäi ñöông thôøi ( laø nhöõng kieåu keát caáu ñöôïc M.Bakhtin phaân tích khaù kó ) maø coøn coù caû söï phoái khí giöõa lôøi nhaø vaên,lôøi nhaân vaät ñoái lôøi cuûa ngöôøi ñoïc maø nhaø vaên döï kieán ñöôïc. Ñieàu ñoù chöùng toû tinh thaàn ñoái thoaïi cuûa nhaø vaên vôùi ngöôøi ñoïc luoân ôû möùc ñoä cao,vaø cuõng chöùng toû oâng coi vaên chöông nhö laø moät hình thöùc giao tieáp ñaëc bieät cuûa mình vôùi xaõ hoäi. Beân caïnh ñoù, lôøi vaên cuûa oâng coøn coù nhieàu daïng thöùc cuù phaùp ñaùng chuù yù, nhö daïng soùng ñoâi, daïng caâu duøng giaûi ngöõ,daïng tröôøng cuù ,hay nhöõng daïng keát hôïp nhöõng kieåu treân.Thöïc ra,nhöõng daïng thöùc cuù phaùp ñoù khoâng phaûi laø nhöõng saùng taïo rieâng cuûa Bình Nguyeân Loäc.Ñoù laø nhöõng thaønh töïu phaùt trieån chung cuûa ngoân ngöõ daân toäc.Nhöng ñieàu ñaùng chuù yù laø nhöõng caùch vieát saùng taïo, linh hoaït cuûa oâng khi söû duïng nhöõng kieåu cuù phaùp treân nhaèm ñaït tôùi hieäu quaû thaåm mó cuï theå. HEÁT 117 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1.Laïi Nguyeân Aân,( 1999 ), 150 thuaät ngöõ vaên hoïc, NXB Ñaïi hoïc quoác gia,Haø Noäi. 2.M.Bakhtin ,( 1992 ) Lí luaän vaø thi phaùp tieåu thuyeát, Tröôøng vieát vaên Nguyeãn Du, Haø Noäi ( Phaïm Vónh Cö dòch ) 3.M.Bakhtin, ( 1998 )Nhöõng vaán ñeà thi phaùp Ñoxtoâiepki , NXB Giaùo duïc ( Traàn Ñình Söû, Laïi Nguyeân Aân, Vöông Trí Nhaøn dòch ) 4.Nguyeãn Vaên Daân,( 1998 ),Lí luaän vaên hoïc so saùnh ,NXB Khoa hoïc xaõ hoäi. 5.Leâ Baù Haùn ( chuû bieân ), ( 1997 ),Traàn Ñình Söû,Nguyeãn Khaéc Phi , Töø ñieån thuaät ngöõ vaên hoïc, NXB Ñaïi hoïc quoác gia,Haø Noäi. 6.Traàn Ñình Höôïu,( 2001 ), Caùc baøi giaûng veà tö töôûng phöông Ñoâng, NXB Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi ( Laïi Nguyeân Aân bieân soaïn ) 7.I.P. I-Lin , E.A. Tzurganova,( 2003 ), Caùc khaùi nieäm vaø thuaät ngöõ cuûa caùc tröôøng phaùi nghieân cöùu vaên hoïc ôû Taây Aâu vaø Hoa kì theá kyû XX , NXB Ñaïi hoïc quoác gia,Haø Noäi ( ngöôøi dòch : Ñaøo Tuaán Aûnh , Traàn Hoàng Vaân ,Laïi Nguyeân Aân ) 8.Bình Nguyeân Loäc,( 2001 ) ,Tuyeån taäp Bình Nguyeân Loäc, taäp 1, NXB Vaên hoïc. 9.Bình Nguyeân Loäc,( 2001 ),Tuyeån taäp Bình Nguyeân Loäc, taäp 2, NXB Vaên hoïc. 10.Bình Nguyeân Loäc,( 2001 ),Tuyeån taäp Bình Nguyeân Loäc, taäp 3 , NXB Vaên hoïc. 11.Bình Nguyeân Loäc,( 2001 ),Tuyeån taäp Bình Nguyeân Loäc, taäp 4, NXB Vaên hoïc. 12.Bình Nguyeân Loäc, ( 1967 ),Quaùn tai heo ( tieåu thuyeát ) , Vaên Xöông xuaát baûn, Saøi Goøn. 13.Bình Nguyeân Loäc,( 1971 ), Nguoàn goác Maõ Lai cuûa daân toäc Vieät Nam, NXB Baùch Loäc, Saøi Goøn. 14.Yu.Loátman ,Keát caáu taùc phaåm ngheä thuaät ngoân töø , ( in trong saùch : Trònh Baù Ñónh ,( 2002 ), Chuû nghóa caáu truùc vaø vaên hoïc ,NXB Vaên hoïc ) 118 15.Phöông Löïu ( chuû bieân ) ,( 2001 ),Traàn Ñình Söû, Nguyeãn Xuaân Nam, Leâ Ngoïc Traø, La Khaéc Hoaø, Thaønh Theá Thaùi Bình, Lyù luaän vaên hoïc, NXB Giaùo duïc. 16.Phuøng Quí Nhaâm, (1991 ),Thaåm ñònh vaên hoïc, NXB Vaên ngheä TP.HCM. 17.Phuøng Quí Nhaâm , ( 2003 ), Vaên hoïc vaø vaên hoaù – töø moät goùc nhìn ,NXB Vaên hoïc,Trung taâm nghieân cöùu Quoác hoïc . 18.V.I.Propp ,Nghieân cöùu caáu truùc vaø nghieân cöùu lòch söû veà truyeän coå tích thaàn kì, ( in trong saùch : Trònh Baù Ñónh ,2002, Chuû nghóa caáu truùc vaø vaên hoïc NXB Vaên hoïc ) 19.V.I.Propp, Caáu truùc truyeän coå tích, ( in trong saùch : Ngheä thuaät nhö laø thuû phaùp , 2001,NXB Hoäi nhaø vaên, Ñoã Lai Thuyù bieân soaïn ) 20.J.P.Sartre,( 1999 ), Vaên hoïc laø gì ? , NXB.Hoäi nhaø vaên, Nguyeân Ngoïc dòch 21.Viktor Shklovski, Ngheä thuaät nhö laø thuû phaùp, ( in trong saùch : Ngheä thuaät nhö laø thuû phaùp , 2001,NXB Hoäi nhaø vaên , Ñoã Lai Thuyù bieân soaïn ) 22.Leùvi – Strauss, Roman Jakovson, “Nhöõng con meøo” cuûa Charles Beaudelaire , ( in trong saùch : Trònh Baù Ñónh ,2002, Chuû nghóa caáu truùc vaø vaên hoïc ,NXB Vaên hoïc ) 23.Leùvi – Strauss, Caáu truùc vaø hình thöùc , ( in trong saùch : Trònh Baù Ñónh ,2002, Chuû nghóa caáu truùc vaø vaên hoïc ,NXB Vaên hoïc ) 24.Traàn Höõu Taù ,( 2000 ),Nhìn laïi moät chaëng ñöôøng vaên hoïc,NXB Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 25.Tz.Todorov , Thi phaùp hoïc, ( in trong saùch : Trònh Baù Ñónh , 2002,Chuû nghóa caáu truùc vaø vaên hoïc ,NXB Vaên hoïc ) 26.Nguyeãn Quang Thaéng,Bình Nguyeân Loäc – moät buùt löïc lôùn , (in trong saùch : Bình Nguyeân Loäc ,Tuyeån taäp Bình Nguyeân Loäc,2001, T1, NXB Vaên hoïc )