Luận văn Mô hình và cơ chế hoạt động của tổ chức đầu tư tăng trưởng quỹ bảo hiểm xã hội ở Việt Nam

o vay theo chØ ®Þnh cña ChÝnh phñ 34,4 59,4 58,3 3. Quü hç trî ph¸t triÓn vay 39,6 37,7 34,5 28,3 4. C¸c NHTM quèc doanh vay 23,3 22,3 24,7 36,3 46,7 41,1 42,5 5. Mua c«ng tr¸i 6,6 4,5 3,6 2,8 4,1 6.Mua tr¸i phiÕu KBNN 0,2 6,3 4,4 7. Mua tÝn phiÕu KBNN 15,8 3,9 Tæng céng 100 100 100 100 100 100 100 Nguån sè liÖu: B¸o c¸o quyÕt to¸n cña quü BHXH ViÖt Nam c¸c n¨m 1997 – 2003 Qua b¶ng trªn cho ta thÊy nh÷ng ®Æc ®iÓm tæng qu¸t vÒ t×nh h×nh ph©n bæ nguån vèn ®Çu t­ quü BHXH nh­ sau: - PhÇn vèn ®Çu t­ chñ yÕu vµo 2 danh môc: tiÒn göi ng©n hµng vµ cho vay th«ng qua quü hç trî ph¸t triÓn. Tû träng nguån vèn ®Çu t­ vµo c«ng tr¸i x©y dùng tæ quèc cã xu h­íng gi¶m tõ 6,6% n¨m 1999 xuèng 4,1% n¨m 2003 ®Æc biÖt lµ n¨m 2002 chØ cßn cã 2,8% nh­ vËy tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2003 xu h­íng ®Çu t­ vµo lÜnh vùc c«ng tr¸i cã gi¶m rÊt râ rÖt. T­¬ng tù nh­ vËy xu h­íng ®Çu t­ vµo lÜnh vùc tr¸i phiÕu còng gi¶m tõ 6,3% n¨m 2000 xuèng cßn 4,4% n¨m 2003 thËm chÝ n¨m 2001 vµ n¨m 2002 danh môc nµy kh«ng ®­îc quü chó ý tíi. Riªng ®èi víi lÜnh vùc cho NSNN vay cã xu h­íng t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nÕu n¨m 1999 tû träng danh môc nµy chiÕm 10,2% th× ®Õn n¨m 2003 ®· t¨ng lªn 20,7%. - MÆc dï tû träng ®Çu t­ vèn vµo danh môc ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ quü hç trî ph¸t triÓn chiÕm tû träng lín nhÊt song l¹i cã xu h­íng gi¶m ®i trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y; n¨m 2001 tû träng vèn cho vay vµo c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cao nhÊt lµ 46,7% nh­ng ®Õn n¨m 2003 chØ cßn 42,5%; ®èi víi quü hç trî ph¸t triÓn tû träng vèn ®Çu t­ quü BHXH n¨m 2000 cao nhÊt chiÕm 39,6% nh­ng ®Õn n¨m 2003 chØ cßn 28,3%. - C¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ vµo danh môc tÝn phiÕu KBNN Ýt ®­îc BHXH ViÖt Nam quan t©m trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nÕu nh­ n¨m 1997 danh môc nµy chiÕm tíi 15,8% vµ gi¶m xuèng cßn 3,9% n¨m 1998. Th× kÓ tõ ®ã trë l¹i ®©y danh môc nµy kh«ng ®­îc ®Çu t­ mét chót nµo. §©y còng lµ nguyªn t¾c ®Çu t­ cña quü BHXH. NhËn xÐt tæng qu¸t vÒ t×nh h×nh ph©n bæ vèn ®Çu t­ cña quü BHXH ViÖt Nam. Nh×n vµo danh môc ®Çu t­ trªn, ®iÒu ®Çu tiªn chóng ta cã thÓ nhËn thÊy lµ c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ cña BHXH ViÖt Nam thêi gian qua ®· tu©n theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ mét c¸ch nghiªm chØnh. Tuy nhiªn bªn c¹nh “sù nghiªm chØnh” ®ã, chóng ta còng dÔ nhËn thÊy sù ®¬n ®iÖu trong ho¹t ®éng ®Çu t­ cña BHXH ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m qua, h×nh thøc ®Çu t­ chñ yÕu mµ BHXH ViÖt Nam sö dông lµ gi¸n tiÕp th«ng qua viÖc cho vay vµ mua c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu KBNN. ViÖc ®Çu t­ trùc tiÕp vµo c«ng tr×nh, c¸c dù ¸n hay doanh nghiÖp ch­a ®­îc BHXH ViÖt Nam thùc hiÖn do ch­a t×m ®­îc ®èi t¸c.Trong cÊu tróc ®Çu t­ th× phÇn lín nguån vèn ®Çu t­ quü BHXH ®­îc tËp trung vµo quü hç trî ph¸t triÓn vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh; mét phÇn kh¸c ®­îc dïng cho Bé Tµi chÝnh vay; phÇn cßn l¹i chiÕm tû träng kh«ng ®¸ng kÓ ®­îc dïng ®Ó mua c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu vµ tÝn phiÕu KBNN. Cã hai lý do ®Ó lý gi¶i cho t×nh tr¹ng ph©n bæ vèn ®Çu t­ cña BHXH ViÖt Nam: Thø nhÊt: M«i tr­êng ®Çu t­ tµi chÝnh ë n­íc ta ch­a thuËn lîi do thÞ tr­êng tµi chÝnh ch­a hoµn thiÖn; thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam míi chØ ®­îc biÕt ®Õn vµo n¨m 2000. C¸c c«ng cô cña thÞ tr­êng tµi chÝnh cßn rÊt h¹n chÕ vÒ sè l­îng, kú h¹n vµ chñng lo¹i. ThÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n vµ cho vay tiÒm Èn nguy c¬ lín. Trong m«i tr­êng ®Çu t­ nh­ vËy, BHXH ViÖt Nam phÇn lín chän gi¶i ph¸p an toµn h¬n lµ göi tiÒn vµo ng©n hµng th­¬ng m¹i, cho vay qua quü hç trî ph¸t triÓn, cho NSNN vay, mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu KBNN - nh÷ng lo¹i ®Çu t­ ®­îc coi lµ an toµn nhÊt. Thø hai: Ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH cho ®Õn nay vÒ c¬ b¶n vÉn mang tÝnh bÞ ®éng, theo sù chØ ®Þnh cña ChÝnh phñ. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy tr­íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn lµ do c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH cßn cøng nh¾c, thiÕu linh ho¹t. Bªn c¹nh ®ã, tÝnh chÊt míi mÎ vµ phøc t¹p cña ho¹t ®éng ®Çu t­ quü còng lµ mét nguyªn nh©n ®¸ng kÓ bëi lÏ hÇu hÕt c¸c c¸n bé BHXH ch­a cã kinh nghiÖm trong lÜnh vùc nµy. 2.1.2.3. §¸nh gi¸ vÒ hiÖu qu¶ ®Çu t­ quü BHXH ViÖt Nam. KÕt qu¶ thu nhËp ®Çu t­ cña BHXH ViÖt Nam vµo tæng thu quü BHXH qua c¸c n¨m tõ 1997 ®Õn n¨m 2002 ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng 2.3. B¶ng 2.3: Thu nhËp ®Çu t­ tõ tiÒn t¹m thêi nhµn rçi cña BHXH ViÖt Nam tõ n¨m 1997 – 2003. N¨m Tæng thu quü BHXH (tû ®ång) Thu nhËp tõ ®Çu t­ quü BHXH (tû ®ång) Tû lÖ thu nhËp ®Çu t­ trªn tæng thu quü BHXH (%) 1997 3.495 209,8 6.0 1998 4.109 472,6 11,5 1999 4.675 665,7 14,2 2000 5.881 824,2 14,0 2001 8.030 864,9 10,8 2002 8.568 1.605,7 18,7 2003 10.983 1.911,698 17,4 Nguån: tÝnh tõ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña BHXH ViÖt Nam tõ n¨m 1997 – 2003. Thu nhËp ®Çu t­ trong tæng thu quü BHXH t¨ng lªn rÊt nhanh qua c¸c n¨m. NÕu nh­ n¨m 1997 tû lÖ nµy chØ chiÕm 6% th× ®Õn n¨m 2003 tû lÖ nµy ®· t¨ng lªn tíi 17,4% gÊp gÇn 3 lÇn so víi n¨m 1997. Cã thùc tr¹ng nµy lµ do nh÷ng n¨m ®Çu khi míi t¸ch ra khái NSNN sè d­ quü BHXH dïng ®Ó ®Çu t­ cßn nhá, nh­ng nh÷ng n¨m gÇn ®©y quy m« vèn ®Çu t­ t¨ng nhanh vµ tû lÖ l·i ®Çu t­ cµng hÊp dÉn h¬n v× vËy kÕt qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ ®· ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo tæng thu quü BHXH. Sè l·i thu ®­îc tÝnh ®Õn hÕt n¨m 2003 ®¹t 6.661.533 triÖu ®ång; kh«ng nh÷ng gãp phÇn b¶o toµn vµ ph¸t triÓn quü BHXH mµ cßn t¹o nguån kinh phÝ ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña ngµnh BHXH, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó BHXH ViÖt Nam hoµn thµnh tèt nhiÖm vô ®­îc giao. §iÒu nµy cho chóng ta kh¼ng ®Þnh vÒ tÇm quan träng cña viÖc cÇn thiÕt ph¶i khai th¸c triÖt ®Ó vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ nhµn rçi cña BHXH ViÖt Nam. - HiÖu suÊt sinh lêi mµ BHXH ViÖt Nam ®¹t ®­îc phÇn lín c¸c n¨m ®· ®¶m b¶o ®­îc sù an toµn vÒ gi¸ trÞ vèn. 2.1.2.4.NhËn xÐt chung vÒ ®Çu t­ cña quü BHXH ViÖt Nam Nh÷ng nghiªn cøu vÒ ho¹t ®éng ®Çu t­ quü cña BHXH ViÖt Nam cã thÓ rót ra nh÷ng nhËn xÐt. Thø nhÊt: BHXH ViÖt Nam ch­a thùc sù ®¸nh gi¸ ®óng tÇm quan träng cña ho¹t ®éng ®Çu t­ tiÒn nhµn rçi, do vËy trong mét thêi gian dµi BHXH ViÖt Nam vÉn ch­a thùc hiÖn viÖc chuyªn m«n ho¸ ho¹t ®éng ®Çu t­. Thø hai: BHXH ViÖt Nam ch­a cã sù t¸ch biÖt râ rµng c¸c lo¹i nguån vèn ®Çu t­ theo c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm dµi h¹n hoÆc ng¾n h¹n. ViÖc kh«ng ph©n ®Þnh râ nguån vèn ®Çu t­ trong tong chÕ ®é b¶o hiÓm sÏ dÉn ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ hoµn toµn thiÕu chÝnh x¸c. NÕu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ chung cña toµn bé vèn ®Çu t­ sÏ cã ¶nh h­ëng kh«ng tÝch cùc ®Õn c¸c danh môc mµ thùc chÊt ®em l¹i hiÖu qu¶ ®Çu t­ rÊt tÝch cùc. Thø ba: TÝnh chuyªn nghiÖp cña c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cßn h¹n chÕ. BHXH ViÖt Nam ch­a thµnh lËp ®­îc ban ®Çu t­ hoÆc c«ng ty ®Çu t­ chuyªn nghiÖp mµ toµn bé ho¹t ®éng ®Çu t­ ®­îc giao cho Ban kÕ ho¹ch tµi chÝnh ®¶m nhËn. ViÖc nµy sÏ g©y c¶n trë trong viÖc sö dông tèt nguån vèn cho ho¹t ®éng ®Çu t­ quü, thiÕu sù g¾n kÕt gi÷a c¸c bé phËn thu, chi vµ ®Çu t­ tµi chÝnh. Thø t­: ViÖc qu¶n lý ng©n quü cña BHXH ViÖt Nam vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm, nªn ch­a huy ®éng triÖt ®Ó nguån tiÒn t¹m thêi nhµn rçi vµo ho¹t ®éng ®Çu t­. §Ó cã thÓ ph¸t huy tèi ®a c¸c kho¶n tiÒn t¹m thêi nhµn rçi th× ®ßi hái BHXH ViÖt Nam cÇn cã sù qu¶n lý ng©n quü mét c¸ch khoa häc. Tøc lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc l­îng tån quü nhá nhÊt vµ nhanh chãng ®­a tÊt c¶ c¸c kho¶n tiÒn d­ thõa t¹m thêi vµo ®Çu t­. Muèn lµm ®­îc ®iÒu nµy, ®ßi hái BHXH ViÖt Nam ph¶i cã bé phËn kÕ to¸n qu¶n trÞ vµ bé phËn qu¶n lý ng©n quü ®­îc chuyªn m«n ho¸. Trªn thùc tÕ tõ tr­íc tíi nay BHXH ViÖt Nam ch­a chó ý ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý nµy. Thø n¨m: BHXH ViÖt Nam ch­a cã chiÕn l­îc ®Çu t­ tr¸i phiÕu hiÖu qu¶ ®èi víi nguån vèn dµi h¹n. DÔ nhËn thÊy sù mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c kho¶n tiÒn nhµn rçi dµi h¹n l¹i ®­îc ®¶m b¶o b»ng c¸c kho¶n ®Çu t­ ng¾n h¹n trong ®ã chñ yÕu lµ tiÒn göi ng©n hµng. NÕu so s¸nh lîi suÊt ®Çu t­ quü BHXH víi l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng hoÆc quü hç trî ph¸t triÓn th× lîi suÊt ®Çu t­ quü BHXH ViÖt Nam hoµn toµn ch­a cã ­u thÕ. B¶ng 2.4: L·i suÊt cña ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam vµ l·i suÊt cña quü hç trî ph¸t triÓn ViÖt Nam. L·i suÊt cña ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam L·i suÊt cña quü hç trî ph¸t triÓn ViÖt Nam Thêi kú L·i suÊt/ n¨m (%) Thêi kú L·i suÊt/ n¨m (%) 04/01/1999-26/01/2000 8,4 08/07/1999-31/12/1999 9,72 27/01/2000-26/10/2000 7,2 01/01/2000-01/03/2000 9,0 27/10/2000-17/01/2001 6,6 02/03/2000-23/05/2001 7,0 18/01/2001-14/05/2002 7,2 24/05/2001-31/12/2002 5,4 15/05/2002-12/11/2002 7,2 Nguån: Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam, Quü hç trî ph¸t triÓn ViÖt Nam. Trªn thùc tÕ nh×n bÒ ngoµi c¸c tr¸i phiÕu cã l·i suÊt kh«ng cao h¬n tiÒn göi ng©n hµng cã kú h¹n 12 th¸ng víi l·i suÊt 0,6%/th¸ng (t­¬ng ®­¬ng 7,2%/n¨m), song ®Çu t­ vµo tr¸i phiÕu lµ mét lo¹i ®Çu t­ dµi h¹n kh«ng chÞu sù rñi ro cña l·i suÊt. Ng­îc l¹i l·i suÊt tiÒn göi cã kú h¹n cña ng©n hµng cã sù biÕn ®éng th­êng xuyªn. Sù biÕn ®éng vÒ l·i suÊt lµ mét rñi ro lín ®èi víi c¸c kho¶n ®Çu t­ dµi h¹n cña BHXH ViÖt Nam. Bëi vËy BHXH ViÖt Nam cÇn ph¶i cã sù tËp trung h¬n n÷a vµo thÞ tr­êng tr¸i phiÕu ®Ó ®Çu t­ mét c¸ch an toµn vµ ch¾c ch¾n nguån tiÒn t¹m thêi nhµn rçi ®ang ®­îc sinh ra mét c¸ch m¹nh mÏ. Tõ thùc tÕ trªn cho ta thÊy, ®Ó æn ®Þnh c«ng t¸c ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH th× quü nªn thµnh lËp mét tæ chøc chuyªn tr¸ch thùc hiÖn c«ng t¸c ®Çu t­, gióp quü më réng ®­îc nguån thu tõ chÝnh l­îng tiÒn t¹m thêi nhµn rçi. §Ó ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp quü nªn nghiªn cøu kü m« h×nh tæ chøc cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Ó lùa chän ®­îc m« h×nh phï hîp nhÊt víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi ViÖt Nam. 2.2. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi vÒ m« h×nh vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña tæ chøc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH. 2.2.1. Malaysia §Ó thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH, Malaysia cã 3 tæ chøc ®¶m nhiÖm: - Quü dù phßng cho ng­êi lao ®éng (EPF) trùc thuéc Bé Tµi chÝnh - Tæ chøc an sinh x· héi (SOCSO) trùc thuéc Bé Lao ®éng - Vô h­u trÝ thuéc Bé Tµi chÝnh. Trong 3 tæ chøc nµy cã 2 tæ chøc thùc hiÖn ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü ®ã lµ EPF vµ SOCSO. * Quü dù phßng cho ng­êi lao ®éng(EPF) EPF lµ hÖ thèng tiÕt kiÖm quèc gia b¾t buéc. VÒ thùc chÊt ®©y lµ quü tiÕt kiÖm cña ng­êi lao ®éng. Quü nµy ho¹t ®éng th«ng qua sù ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng vµ chñ sö dông lao ®éng. PhÇn ®ãng gãp hµng th¸ng nµy ®­îc gi÷ l¹i t¹i tµi kho¶n ®ãng gãp cña mçi c¸ nh©n vµ nã ®­îc ®em ®Çu t­, t¸i ®Çu t­. Hµng n¨m kho¶n tiÒn l·i ®­îc ®­a vµo tµi kho¶n cña mçi c¸ nh©n, c¸c kho¶n ®ãng gãp cïng víi tiÒn l·i dån l¹i cho ng­êi tham gia. - M« h×nh tæ chøc quü EPF. Quü dù phßng cho ng­êi lao ®éng ®­îc thµnh lËp ngµy 01/10/1931 theo s¾c lÖnh EPF. N¨m 1991, s¾c lÖnh nµy ®­îc thay thÕ b»ng LuËt EPF. EPF lµ quü dù phßng l©u ®êi nhÊt trªn thÕ giíi. Uû ban EPF lµ c¬ quan qu¶n lý quü dù phßng cho ng­êi lao ®éng. Uû ban nµy bao gåm: 1 chñ tÞch; 1 phã chñ tÞch; 5 ®¹i diÖn cho chÝnh phñ; 5 ng­êi cho chñ sö dông lao ®éng; 5 ng­êi ®¹i diÖn cho ng­êi lao ®éng; 3 chuyªn gia trong lÜnh vùc tµi chÝnh, b¶o hiÓm. Trong uû ban nµy, cßn cã mét ban ®Çu t­ quü. Ban ®Çu t­ cã: 1 tr­ëng ban lµ phã gi¸m ®èc EPF; 1 ng­êi ®¹i diÖn cho Bé Tµi chÝnh; 1 ng­êi ®¹i diÖn cho ng©n hµng Trung ­¬ng vµ 3 chuyªn gia vÒ lÜnh vùc tµi chÝnh, ®Çu t­. C¸c thµnh viªn cña uû ban vµ Ban ®Çu t­ ®Òu do Bé Tµi chÝnh bæ nhiÖm. - C¬ chÕ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü EPF. Hµng th¸ng chñ sö dông lao ®éng ®ãng 5% tæng quü tiÒn l­¬ng cña nh÷ng ng­êi tham gia b¶o hiÓm vµ ng­êi lao ®éng ®ãng 1% tiÒn l­¬ng th¸ng cña b¶n th©n. Toµn bé kho¶n tiÒn ®ãng gãp nµy ®­îc ph©n bæ ®­a vµo 3 tµi kho¶n sau: Tµi kho¶n I Tµi kho¶n II Tµi kho¶n III 60% sè tiÒn ®ãng gãp 30% sè tiÒn ®ãng gãp 10% sè tiÒn ®ãng gãp ChØ cã thÓ ®­îc rót tiÒn khi ®Õn tuæi vÒ h­u (55 tuæi) Cã thÓ ®­îc rót ®Ó mua nhµ khi ®ñ 50 tuæi Dïng cho viÖc ch¨m sãc søc khoÎ Sè tiÒn ng­êi lao ®éng ®­îc rót ra b»ng c¶ gèc vµ l·i. L·i suÊt EPF > l·i suÊt ng©n hµng > tû lÖ l¹m ph¸t. Vèn nhµn rçi cña quü EPF ®­îc phÐp ®Çu t­ vµo mét sè lÜnh vùc sau ®©y: + Mua tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. +Cho vay (tæ chøc, c¸ nh©n) +Tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n. + Tham gia thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n. H×nh thøc phæ biÕn lµ tù x©y dùng c¸c kh¸ch s¹n ®Ó cho thuª, x©y dùng c¸c khu nghØ m¸t, du lÞch ®Ó kinh doanh. Nh×n chung, c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña EPF ®Òu ph¶i ®­îc sù ®ång ý cña ChÝnh phñ vµ ®­îc ChÝnh phñ b¶o l·nh. Mét sè dù ¸n nhá ChÝnh phñ ph©n cÊp cho EPF ®­îc lùa chän ph­¬ng ¸n ®Çu t­ nh­ng ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm. * C¬ quan an sinh x· héi (SOCSO) - M« h×nh tæ chøc. §©y lµ tæ chøc cña ChÝnh phñ ®­îc thµnh lËp tõ n¨m 1971, trùc thuéc Bé Lao ®éng. SOCSO qu¶n lý chÕ ®é tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, tö tuÊt, tµn tËt. ViÖc chØ ®¹o vµ gi¸m s¸t chung cña tæ chøc nµy ®­îc giao cho Uû ban SOCSO thùc hiÖn. Uû ban nµy gåm cã: 1 chñ tÞch vµ 1 phã chñ tÞch ®¹i diÖn cho Bé Lao ®éng, 1 ng­êi ®¹i diÖn cho Bé Tµi chÝnh; 1 ng­êi ®¹i diÖn cho Bé Y tÕ; 4 ng­êi ®¹i diÖn cho ng­êi lao ®éng vµ 4 ng­êi ®¹i diÖn cho ng­êi sö dông lao ®éng. C¸c thµnh viªn nµy ®Òu do Bé tr­ëng Bé Lao ®éng bæ nhiÖm; 3 chuyªn gia vÒ lÜnh vùc an sinh x· héi. - C¬ chÕ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. - Hµng th¸ng, chñ sö dông lao ®ãng 1,75% tæng quü tiÒn l­¬ng vµ ng­êi lao ®éng ®ãng 0,5% tiÒn l­¬ng cña b¶n th©n m×nh vµo tæ chøc SOCSO. SOCSO lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp, kh«ng phô thuéc vµo NSNN. SOCSO chØ ®­îc NSNN trî cÊp n¨m ®Çu tiªn khi míi thµnh lËp ®Ó chi cho c¸c chÕ ®é, chi bé m¸y, chi x©y dùng c¬ së vËt chÊt ban ®Çu. Tõ n¨m thø 2, SOCSO ph¶i tù lËp hoµn toµn, kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña SOCSO n¨m 1996 nh­ sau: thu 757 triÖu RM: chi 316 triÖu RM; l·i suÊt ®Çu t­ 200 triÖu RM. C¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ SOCSO ®Òu ph¶i ®­îc sù ®ång ý cña ChÝnh phñ vµ chñ yÕu ®­îc ®Çu t­ vµo c¸c ho¹t ®éng sau: + Mua tr¸i phiÕu, bao gåm c¸c lo¹i sau: 1. Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. 2. Tr¸i phiÕu KLIA (K.L international airport). + TiÒn göi cè ®Þnh. + C¸c kho¶n cho vay dµi h¹n. + §ãng gãp vµo c¸c c«ng ty cæ phÇn. + §Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n. + §Çu t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao. + §Çu t­ vµo bÊt ®éng s¶n (chñ yÕu cho c¸c c«ng ty x©y dùng vay vèn, vèn SOCSO kh«ng trùc tiÕp x©y dùng, kinh doanh nhµ cña). 2.2.2. Philippine. §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH cho ng­êi lao ®éng, ë Philippine cã hai hÖ thèng: - HÖ thèng an sinh x· héi (SSS) ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH cho ng­êi lao ®éng khu vùc t­ nh©n vµ lao ®éng tù do. - HÖ thèng BHXH phôc vô nhµ n­íc (GSIS) ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH cho ng­êi lao ®éng khu vùc Nhµ n­íc. LuËn v¨n chØ xin ®i vµo nghiªn cøu m« tæ chøc vµ c¬ chÕ ®Çu t­ t¨ng tr­ëng cña hÖ thèng an sinh x· héi SSS. * M« h×nh tæ chøc: SSS ®­îc qu¶n lý theo c¬ chÕ tËp trung: Trung ­¬ng qu¶n lý ®èi t­îng, qu¶n lý thu, chi, ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü, qu¶n lý nh©n lùc. C¸c chi nh¸nh cÊp d­íi nh­ tØnh, thµnh phè lµm nhiÖm vô trùc tiÕp ®¨ng ký, xö lý th«ng tin ban ®Çu, thùc hiÖn giao dÞch víi c¸c ®èi t­îng thuéc ®Þa bµn qu¶n lý. C¬ quan Trung ­¬ng cña hÖ thèng SSS gåm cã 136 chi nh¸nh, trong ®ã 101 chi nh¸nh thùc hiÖn nèi m¹ng víi trung t©m ®iÒu hµnh t¹i c¬ quan Trung ­¬ng. Chi phÝ qu¶n lý: kh«ng v­ît qu¸ 12% møc thu BHXH hµng n¨m, céng thªm 3% lÊy tõ lîi nhuËn ®Çu t­ ®Ó chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. * C¬ chÕ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. - VÒ møc ®ãng BHXH vµo SSS: Møc ®ãng vµo hÖ thèng an sinh x· héi (SSS) lµ 8,4% tæng quü tiÒn l­¬ng trong ®ã: + Chñ sö dông lao ®éng: 5,07% + Ng­êi lao ®éng: 3,33% Riªng ®èi víi ng­êi lao ®éng tù do th× møc ®ãng gãp lµ 8% thu nhËp hµng th¸ng. PhÇn ®ãng gãp cña chñ sö dông lao ®éng ®­îc khÊu trõ thuÕ, cßn phÇn ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng th× kh«ng ®­îc khÊu trõ. - Ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ cña quü SSS. HÖ thèng an sinh x· héi cã “c¬ chÕ tµi chÝnh c©n ®èi t¹o nguån côc bé”, víi tû lÖ ®ãng gãp ®­îc gi÷ nguyªn ë møc hiÖn t¹i cho ®Õn khi quü dù tr÷ cña hÖ thèng ngõng t¨ng. Lóc ®ã tû lÖ ®ãng gãp ®­îc xem xÐt l¹i vµ ®iÒu chØnh ®Õn møc cÇn thiÕt. C¸c kho¶n ®ãng ®­îc tÝch luü trong quü dù tr÷ vµ quü nµy ®­îc ®Çu t­ trong n­íc víi tû lÖ lîi tøc hµng n¨m Ýt nhÊt ë møc 9%. Nguyªn t¾c chØ ®¹o chung ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ cña quü SSS lµ ph¶i ®em l¹i lîi Ých cho sè ®«ng c¸c thµnh viªn tham gia BHXH vµ hç trî cho c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ChÝnh phñ, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o kh¶ n¨ng ®øng v÷ng cña hÖ thèng. HÖ thèng SSS cung cÊp cho c¸c thµnh viªn tham gia hÖ thèng c¸c kho¶n vay víi l·i suÊt ­u ®·i nh»m c¸c môc ®Ých nh­ mua nhµ, ®Çu t­ vµ gi¸o dôc. SSS còng lµ mét nguån quan träng cña quü ®Çu t­ cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn nh»m c¸c môc ®Ých c¶i thiÖn phóc lîi cho d©n chóng, chñ yÕu lµ c¸c dù ¸n ®Çu t­ trong c¸c lÜnh vùc nh­ x©y dùng bÖnh viÖn, nhµ chung c­ vµ c¸ dù ¸n ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. 2.2.3. Hungary §Ó ®¶m b¶o c¸c chÕ ®é BHXH cho ng­êi lao ®éng, Hungary cã 2 hÖ thèng quü ®¶m nhiÖm, ®ã lµ quü l­¬ng h­u Nhµ n­íc vµ quü h­u trÝ t­ nh©n. * M« h×nh tæ chøc quü h­u trÝ t­ nh©n. Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña quü h­u trÝ t­ nh©n th«ng qua uû ban gi¸m s¸t quü. Uû ban nµy cã thªm quyÒn trong viÖc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng vµ kiÓm tra ho¹t ®éng cña quü nÕu thÊy cÇn thiÕt. Quü h­u trÝ t­ nh©n cã c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y nh­ sau: - Héi ®ång qu¶n lý: bao gåm nh÷ng ng­êi cã sè phiÕu bÇu cao nhÊt trong sè c¸c thµnh viªn. Tr¸ch nhiÖm cña Héi ®ång qu¶n lý lµ: + §¶m b¶o thùc hiÖn NghÞ quyÕt cña Héi nghÞ. + §¶m b¶o tµi s¶n cña quü ®­îc qu¶n lý theo luËt ®Þnh. + QuyÕt ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh doanh cña quü. + QuyÕt ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch chi tr¶ cña quü. + QuyÕt ®Þnh vÒ gi¸ trÞ tµi s¶n cña quü, lùa chän thµnh viªn qu¶n trÞ, còng nh­ c¸ch thøc tæ chøc vµ ®¨ng ký vµo quü. QuyÒn h¹n cña héi ®ång qu¶n lý: + Héi ®ång qu¶n lý sÏ thùc hiÖn quyÒn cña chñ sö dông lao ®éng th«ng qua Tæng gi¸m ®èc vµ quyÒn chØ ®Þnh mét hoÆc nhiÒu phã tæng gi¸m ®èc vµ kÕ to¸n tr­ëng. + Héi ®ång qu¶n lý sÏ triÖu tËp Héi nghÞ tèi thiÓu 3 th¸ng 1 lÇn. Héi ®ång qu¶n lý sÏ triÖu tËp phiªn häp bÊt th­êng nÕu cã ý kiÕn cña 1/3 sè thµnh viªn Héi ®ång qu¶n lý hoÆc cña tæng gi¸m ®èc. + Héi ®ång qu¶n lý sÏ th«ng qua ý kiÕn trong Héi nghÞ theo ph­¬ng thøc bá phiÕu theo ®a sè. - Ban gi¸m s¸t néi bé. Ban gi¸m s¸t néi bé ®­îc thµnh lËp víi tèi thiÓu 5 thµnh viªn vµ tèi ®a kh«ng qu¸ 7 thµnh viªn. §a sè ban gi¸m s¸t lµ thµnh viªn cña quü, nhiÖm kú cña ban gi¸m s¸t lµ 5 n¨m. * C¬ chÕ ®Çu t­ vµ t¨ng tr­ëng quü h­u trÝ t­ nh©n. Trªn c¬ së sè tiÒn ®ãng gãp cña c¸c thµnh viªn tham gia, Héi ®ång qu¶n lý sÏ ®­a ra kÕ ho¹ch tµi chÝnh dµi h¹n trong 5 n¨m. KÕ ho¹ch tµi chÝnh bao gåm: - §Çu t­ tr¸i phiÕu : ngo¹i trõ cã sù b¶o ®¶m cña Bé Tµi chÝnh, quü chØ cã thÓ ®Çu t­ lín nhÊt 10% tµi s¶n cña m×nh cho viÖc ®Çu t­ tr¸i phiÕu vµ së h÷u lín nhÊt lµ 10% sè l­îng tr¸i phiÕu cña bÊt kú mét ®¬n vÞ ph¸t hµnh nµo. - Quü cã thÓ göi tiÒn vµo bÊt kú mét tËp ®oµn ng©n hµng nµo. Gi¸ trÞ ®Çu t­ cña tr¸i phiÕu vµo bÊt kú mét tËp ®oµn ng©n hµng nµo còng kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 20% tµi s¶n ®Çu t­ trong quü. - Gi¸ trÞ ®Çu t­ vµo tr¸i phiÕu n­íc ngoµi kh«ng v­ît qu¸ 30% tµi s¶n cña quü. - §Çu t­ phÇn tµi s¶n dù tr÷. MÆt kh¸c ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro, quü chia tµi s¶n ®Çu t­ theo danh môc ®· ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh, víi nguyªn t¾c ®Çu t­ kh«ng m¹o hiÓm, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cho c¸c dÞch vô chi tr¶ cña quü. Danh môc ®Çu t­ bao gåm: 1. TiÒn göi cè ®Þnh. 2. Cæ phÇn. 3. ThÕ chÊp, cÇm cè. 4. BÊt ®éng s¶n. 5. Kinh doanh. 6. Bu«n b¸n cæ phiÕu. Trong danh môc ®Çu t­ chia quü lµm hai lo¹i: ®Çu t­ ng¾n h¹n (d­íi 1 n¨m) vµ ®Çu t­ dµi h¹n (tõ 1 n¨m trë lªn). Trong qu¸ tr×nh ®Çu t­, quü cã thÓ tù qu¶n lý tµi s¶n hoÆc uû th¸c mét phÇn hoÆc tÊt c¶ c¸c tµi s¶n cho c¸c c«ng ty qu¶n lý tµi s¶n chuyªn nghiÖp. Nh­ vËy cã thÓ thÊy r»ng, ®Ó quü h­u trÝ t­ nh©n ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, nhµ n­íc Hungary ®· dµnh rÊt nhiÒu ­u ®·i c¶ vÒ mÆt ph¸p lý ®Õn c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. §©y còng lµ mét sù ­u ®·i nh»m duy tr× sù æn ®Þnh kinh tÕ, chÝnh trÞ cña ®Êt n­íc, ®ång thêi chøng tá kh¶ n¨ng øng phã nhanh nh¹y vµ linh ho¹t cña hÖ thèng an sinh x· héi tr­íc sù chuyÓn biÕn cña nÒn kinh tÕ. 2.3. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm vÒ ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH ®èi víi ViÖt Nam. Qua nghiªn cøu kinh nghiÖm ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH cña mét sè n­íc cã thÓ rót ra mét sè bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam nh­ sau: Thø nhÊt: Nh×n chung quü BHXH ë c¸c n­íc ®Òu cã sè d­ rÊt lín, ®Òu cã c¸c tæ chøc chuyªn tr¸ch vÒ ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü vµ ®éi ngò chuyªn gia giái vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ, b¶o hiÓm. Cã n­íc thµnh lËp mét tæ chøc trùc thuéc Tæng gi¸m ®èc (nh­ EPF cña Malaysia). Thø hai: VÒ nguyªn t¾c ®Çu t­ ph¶i ®¶m b¶o an toµn, h¹n chÕ rñi ro vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n th­êng xuyªn. L·i xuÊt ®Çu t­ ph¶i lu«n cao h¬n tû lÖ l¹m ph¸t. Thø ba: ChÝnh phñ c¸c n­íc ®Òu ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­, phÇn lín c¸c dù ¸n ®Çu t­ ®Òu ph¶i ®­îc chÝnh phñ cho phÐp, nh×n chung danh môc ®Çu t­ do chÝnh phñ quy ®Þnh, ngoµi c¸c dù ¸n ®Çu t­ do ChÝnh phñ qu¶n lý, ChÝnh phñ cã thÓ ph©n cÊp cho c¸c tæ chøc BHXH quyÒn qu¶n lý vµ ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®èi víi c¸c dù ¸n nhá. Thø t­: BHXH chØ nªn tËp trung ®Çu t­ nguån vèn nhµn rçi vµo c¸c tµi s¶n tµi chÝnh, v× chØ cã nh÷ng tµi s¶n nµy míi ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n th­êng xuyªn cho c¸c chÕ ®é BHXH. Trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n cã møc ®é rñi ro cao vµ ch­a hoµn thiÖn nh­ ë n­íc ta ®Çu t­ cña BHXH nªn h¹n chÕ tèi ®a vµo lÜnh vùc nµy. Thø n¨m: VÒ thêi h¹n ®Çu t­, nÕu c«ng t¸c dù b¸o lµm tèt th× cã thÓ ®Çu t­ dµi h¹n, cßn ë ViÖt Nam hiÖn nay kinh nghiÖm dù b¸o ch­a nhiÒu, tr×nh ®é cßn h¹n chÕ v× vËy nªn dµnh tû lÖ vèn tèi ®a vµo lÜnh vùc ®Çu t­ ng¾n h¹n ®ång thêi còng h¹n chÕ ®­îc rñi ro. Nghiªn cøu m« h×nh vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c n­íc, chóng ta kh«ng thÓ m¸y mãc ¸p dông vµo ViÖt Nam, nhÊt lµ kh«ng thÓ sao chÐp con sè cô thÓ trong c¸ quy ®Þnh ph¸p lý, v× m«i tr­êng kinh tÕ vµ thÓ chÕ ë n­íc ta kh«ng gièng c¸c n­íc kh¸c. Tuy nhiªn còng cÇn coi ®ã lµ nh÷ng c¬ së tham chiÕu quan träng trong viÖc ®Þnh h×nh m« h×nh tæ chøc còng nh­ x©y dùng c¬ chÕ ho¹t ®éng cña tæ chøc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH ë ViÖt Nam. Ch­¬ng 3 Mét sè ®Ò xuÊt vÒ x©y dùng m« h×nh vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña tæ chøc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH ë ViÖt Nam. 3.1. Môc tiªu vµ ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn BHXH ViÖt Nam. 3.1.1. Môc tiªu ph¸t triÓn BHXH cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. BHXH lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña quyÒn con ng­êi trong x· héi v¨n minh. ë n­íc ta, BHXH lµ chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, cã ý nghÜa kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ nh©n v¨n s©u s¾c, ®· ®­îc HiÕn ph¸p n­íc ta quy ®Þnh: “H­ëng BHXH lµ quyÒn c¬ b¶n cña tÊt c¶ ng­êi lao ®éng thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ”, V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX kh¼ng ®Þnh: “KhÈn tr­¬ng më réng hÖ thèng BHXH vµ an ninh x· héi… Thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi b¶o ®¶m an toµn cuéc sèng mäi thµnh phÇn kinh tÕ, cøu trî nh÷ng ng­êi gÆp rñi ro bÊt h¹nh”, v× vËy môc tiªu ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý BHXH trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ph¶i x©y dùng mét quü BHXH tån t¹i ®éc lËp víi NSNN, b¶o ®¶m yªu cÇu tù c©n ®èi ®ång thêi ®¶m b¶o nguyªn t¾c b×nh ®¼ng gi÷a quyÒn lîi vµ nghÜa vô nh»m æn ®Þnh cuéc sèng cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi gÆp rñi ro lµm gi¶m hoÆc mÊt nguån thu nhËp tõ lao ®éng. BHXH ViÖt Nam trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc, còng nh­ trong viÖc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®óng ®¾n môc tiªu vµ nhiÖm vô chñ yÕu sau ®©y: - Mäi ho¹t ®éng BHXH ®Òu ph¶i thùc hiÖn tèt chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, gãp phÇn thay thÕ thu nhËp cho c¸c ®èi t­îng tham gia BHXH khi hä bÞ èm ®au, thai s¶n, TNL§ - BNN, h­u trÝ, tö tuÊt ®¶m b¶o æn ®Þnh cuéc sèng cña hä v× d©n sinh h¹nh phóc, vµ d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh. §ã chÝnh lµ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc gãp phÇn gi÷ v÷ng thÓ chÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. - Tõng b­íc thùc hiÖn BHXH ®Õn mäi ng­êi lao ®éng, mäi tÇng líp nh©n d©n vµ tiÕn tíi thùc hiÖn b¶o hiÓm y tÕ toµn d©n. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 cã kho¶ng 10 triÖu ng­êi tham gia BHXH, chiÕm 20% lùc l­îng lao ®éng x· héi vµ cã kho¶ng 60 triÖu ng­êi tham gia b¶o hiÓm y tÕ, chiÕm 70% d©n sè. - T¨ng nhanh nguån thu cña quü BHXH tõ sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH, thùc hiÖn chi ®óng, ®ñ vµ kÞp thêi, gi¶m dÇn nguån chi tõ NSNN, b¶o ®¶m c©n ®èi quü l©u dµi. PhÇn quü t¹m thêi nhµn rçi ®­îc ®Çu t­ c¸c dù ¸n quèc gia nh»m gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. - N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý cña bé m¸y ngµnh BHXH ViÖt Nam tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng theo h­íng tinh gän, hiÖu qu¶ vµ hiÖn ®¹i nh»m ®¸p øng sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh vµ phôc vô tèt nhÊt cho mäi ®èi t­îng tham gia BHXH. Trªn c¬ së môc tiªu, nhiÖm vô cña BHXH nh­ trªn, ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn BHXH cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong thêi gian tíi nh­ sau: 3.1.2. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn BHXH cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. TiÕp tôc x©y dùng ®Çy ®ñ, ®ång bé hÖ thèng ph¸p luËt vÒ BHXH. Tr­íc m¾t cÇn ph¶i xóc tiÕn ngay viÖc x©y dùng luËt BHXH ®Ó tiÕn tíi qu¶n lý Nhµ n­íc trong lÜnh vùc nµy b»ng ph¸p, luËt. Më réng ®èi t­îng tham gia BHXH tíi mäi ng­êi lao ®éng, dï hä tham gia lao ®éng trong bÊt cø ngµnh nghÒ nµo, thuéc thµnh phÇn kinh tÕ nµo, miÔn lµ hä tham gia ®ãng ®Çy ®ñ vµo quü BHXH theo luËt ®Þnh. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c h×nh thøc BHXH b¾t buéc vµ BHXH x· héi tù nguyÖn ®Ó khuyÕn khÝch nh÷ng ng­êi giµu cã tÝch cùc tham gia BHXH, thùc hiÖn mét b­íc ph©n phèi l¹i thu nhËp trong céng ®ång, gãp phÇn ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi vµ an ninh x· héi. Thùc hiÖn quü BHXH tån t¹i ®éc lËp víi NSNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, vµ trë thµnh mét bé phËn cña hÖ thèng tµi chÝnh quèc gia, mét tô ®iÓm cña thÞ tr­êng tµi chÝnh, c¸c nguån thu quü BHXH ph¶i trang tr¶i ®ñ c¸c néi dung chi tiªu cña quü, nghÜa lµ c©n ®èi thu chi cña quü ®ång thêi thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü. Bé m¸y qu¶n lý cÇn ph¶i tinh gi¶n, gän nhÑ, ®a chøc n¨ng trªn c¬ së x¸c ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô, mèi quan hÖ vµ quy chÕ lµm viÖc cô thÓ. ¸p dông m¹nh c«ng cô th«ng tin trong qu¶n lý Nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ trong qu¶n lý nghiÖp vô sù nghiÖp BHXH nh­ qu¶n lý c¸c ®èi t­îng tham gia vµ h­ëng BHXH, qu¶n lý thu - chi BHXH, qu¶n lý tµi chÝnh, thèng kª, kÕ to¸n BHXH… T¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ c«ng nghÖ cho ngµnh, ®¶m b¶o ngang tÇm thêi ®¹i vµ hoµ nhËp vµo céng ®ång quèc tÕ. Xóc tiÕn thiÕt lËp vµ më réng quan hÖ cña BHXH ViÖt Nam víi c¸c tæ chøc BHXH, An sinh x· héi quèc tÕ, tr­íc m¾t lµ héi nhËp vµo c¸c n­íc trong khu vùc. Víi c¬ chÕ thu – chi quü BHXH nh­ hiÖn nay, th× quü BHXH chØ cã kh¶ n¨ng chi tr¶ cho ®èi t­îng tham gia BHXH khi hä vÒ h­u b×nh qu©n tõ 7 ®Õn 8 n¨m. ThÕ nh­ng víi tuæi thä cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam hiÖn nay th× thùc tÕ BHXH ph¶i chi tr¶ b×nh qu©n tõ 10 ®Õn 15 n¨m, ®ång thêi trong t­¬ng lai sè l­îng ng­êi tham gia BHXH ®­îc thanh to¸n ngµy cµng gia t¨ng. VËy th× l­îng thiÕu hôt nµy BHXH sÏ gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo? Dùa vµo NSNN lµ biÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó BHXH gi¶i quyÕt khã kh¨n trªn. §Ó gi¶m g¸nh nÆng cho NSNN th× BHXH ph¶i chñ ®éng n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ c«ng t¸c ®Çu t­ l­îng tiÒn nhµn rçi cña quü. §Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH th× BHXH ViÖt Nam nªn nhanh chãng thµnh lËp mét tæ chøc cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong ho¹t ®éng ®Çu t­. D­íi ®©y lµ mét vµi ®Ò xuÊt vÒ m« h×nh cña tæ chøc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. 3.2. C¸c m« h×nh tæ chøc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng Quü BHXH XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý luËn, thùc tiÔn vµ kinh nghiÖm rót ra tõ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ®Ò tµi ®­a ra ba m« h×nh tæ chøc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng, trªn c¬ së c¸c ­u nh­îc ®iÓm cña tõng m« h×nh ®Ó ®Ò xuÊt lùa chän cho phï hîp víi ViÖt Nam. 3.2.1. M« h×nh tæ chøc ®Çu t­ chuyªn nghiÖp 3.2.1.1. Thµnh lËp c«ng ty t¨ng tr­ëng Quü BHXH * VÒ m« h×nh tæ chøc: §©y lµ c«ng ty thuéc thuéc lo¹i h×nh doanh nghiÖp Nhµ n­íc, chuyªn lµm nhiÖm vô kinh doanh tiÒn nhµn rçi cña quü, ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Song môc tiªu kinh doanh cña c¸c c«ng ty lµ ®Ó t¨ng truëng quü, phôc vô quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. V× vËy, c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty lµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô c«ng céng trong lÜnh vùc BHXH, v× d©n sinh h¹nh phóc. C«ng ty lµ ®¬n vÞ cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, cã tµi kho¶n riªng ®Æt t¹i c¸c ng©n hµng thÝch hîp, cã vèn ®iÒu lÖ phï hîp víi tæ chøc. C«ng ty ®­îc quyÒn tæ chøc c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ tr­êng theo sù chØ ®¹o cña Tæng gi¸m ®èc. VÒ m« h×nh tæ chøc, ®©y lµ c«ng ty trùc thuéc BHXH ViÖt Nam do Tæng gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam thµnh lËp, nªn kh«ng cÇn cã Héi ®ång qu¶n trÞ . Gi¸m ®èc c«ng ty do Tæng gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam bæ nhiÖm. Gi¸m ®èc lµ ®¹i diÖn ph¸p nh©n cña c«ng ty vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Tæng gi¸m ®èc vµ ph¸p luËt vÒ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng cña c«ng ty. §Ó gióp Tæng gi¸m ®èc ®iÒu hµnh ®­îc c¸c nghiÖp vô chuyªn m«n, c«ng ty cÇn ph¶i cã c¸c bé phËn chuyªn tr¸ch sau: - Bé phËn chuyªn m«n lµm c«ng t¸c kÕ ho¹ch; x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng ho¹t ®éng, ph­¬ng h­íng ®Çu t­, t×m ®èi t¸c ®Çu t­, nghiªn cøu thÞ tr­êng… - Bé phËn nghiÖp vô thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô chuyªn m«n nh­ chuÈn bÞ c¸c thñ tôc ph¸p lý cÇn thiÕt cho c¸c dù ¸n ®Çu t­, tæ chøc thÈm ®inh dù ¸n, tÝnh to¸n l·i suÊt cña tõng dù ¸n, tæ chøc thùc hiÖn dù ¸n… - Bé phËn kÕ to¸n, thèng kª, h¹ch to¸n kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c«ng ty, thanh quyÕt to¸n c¸c nghiÖp vô tµi chÝnh, thu nî… * VÒ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c«ng ty: - VÒ c¬ chÕ giao vèn: C«ng ty ®­îc Tæng gi¸m ®èc giao nhiÖm vô qu¶n lý toµn bé tiÒn nhµn rçi cña quü BHXH vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü theo sù ph©n cÊp cña ChÝnh phñ. TiÒn nhµn rçi cña quü bao gåm toµn bé sè tiÒn nhµn rçi trong c¸c n¨m qua vµ sè tiÒn nhµn rçi bæ sung hµng n¨m (tõ quü BHXH vµ tõ lîi nhuËn ®Çu t­). - VÒ c¬ chÕ h¹ch to¸n: C«ng ty ®­îc h¹ch to¸n ®éc lËp theo luËt doanh nghiÖp Nhµ n­íc. NghÜa lµ h¹ch to¸n theo c¬ chÕ lÊy thu bï chi vµ ®ãng thuÕ cho Nhµ n­íc. NÕu h¹ch to¸n theo c¬ chÕ nµy th× c«ng ty chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ l·i cho quü BHXH. C«ng ty lµ ng­êi ®i vay, cßn quü BHXH lµ ng­êi cho c«ng ty vay, l·i suÊt thanh to¸n gi÷a c«ng ty vµ quü BHXH lµ l·i suÊt ®­îc h×nh thµnh theo l·i suÊt huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng. C¸c chÝnh cña Nhµ n­íc trong viÖc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü ®Òu ®­îc tËp trung vµo mét ®Çu mèi lµ c«ng ty, c«ng ty cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn nh­ c¬ chÕ ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ kh¸c, nh­: C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh cña Nhµ n­íc, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i… Khi ®ã, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, x· héi, kinh tÕ muèn vay vèn cña c¸c quü ph¶i th«ng qua c«ng ty. C«ng ty lµm nhiÖm cô cho vay trùc tiÕp. * ­u ®iÓm cña m« h×nh nµy: - Ph¸t huy ®­îc tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña c«ng ty trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, chñ ®éng t×m kiÕm ®èi t¸c ®Çu t­, thËn träng trong viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­. §©y lµ ­u ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH. - B¶o ®¶m quyÒn b×nh ®¼ng vÒ mÆt kinh tÕ gi÷a quü BHXH víi Nhµ n­íc vµ c¸c ®èi t¸c ®Çu t­. - Thu håi vèn nhanh. - H×nh thµnh møc l·i suÊt hîp lý theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Víi tr×nh ®é chuyªn nghiÖp trong c«ng t¸c ®Çu t­, kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh møc l·i suÊt còng nh­ dù b¸o tr­íc ®­îc c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt ®Çu t­, c«ng ty cã thÓ ®­a ra mét møc l·i suÊt hîp lý kh«ng chØ tr¸nh ®­îc rñi ro mµ cßn ®¶m b¶o cã l·i trong ho¹t ®éng ®Çu t­. * Nh­îc ®iÓm: - V× ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, môc ®Ých cña c«ng ty lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, lîi nhuËn sÏ dÔ chi phèi tÊt c¶ ho¹t ®éng cña c«ng ty. ThËm chÝ v× quan ®iÓm lîi nhuËn ®¬n thuÇn c«ng ty ph¸t sinh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ kh«ng an toµn nh­: ®Çu t­ chøng kho¸n, bÊt ®éng s¶n, cho t­ nh©n vay nÆng l·i… C¸c ho¹t ®éng nµy cã rñi ro lín v× vËy m« h×nh c«ng ty chØ thÝch hîp víi c¸c tæ chøc chuyªn kinh doanh tiÒn tÖ. M« h×nh nµy hiÖn t¹i ch­a thÝch hîp víi ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH ë ViÖt Nam. - GÆp ph¶i sù c¹nh tranh víi c¸c trung gian tµi chÝnh kh¸c nh­: c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c c«ng ty tµi chÝnh… 3.2.1.2. Thµnh lËp ban qu¶n lý ®Çu t­ t¨ng tr­ëng Quü BHXH * VÒ m« h×nh tæ chøc: §©y lµ mét ban chuyªn m«n trùc thuéc BHXH ViÖt Nam. NhiÖm vô cña ban lµ gióp Tæng gi¸m ®èc qu¶n lý sè tiÒn t¹m thêi nhµn rçi cña quü vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. Tr­ëng ban vµ c¸c phã tr­ëng ban do Tæng gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam bæ nhiÖm. Ban cã chøc n¨ng tham m­u gióp Tæng gi¸m ®èc qu¶n lý c«ng t¸c ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. V× vËy, vÒ mÆt ph¸p lý, ban kh«ng ph¶i lµ ®¬n vÞ kinh doanh tiÒn tÖ. Nh­ng trªn thùc tÕ, c¸c nghiÖp vô cña Ban lµ nghiÖp vô kinh doanh tiÒn tÖ. V× vËy, ban còng cÇn cã c¸c bé phËn gióp viÖc nh­ mét c«ng ty (nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn). V× kh«ng ph¶i lµ mét ban ®éc lËp nªn kh«ng cã bé phËn v¨n phßng, hµnh chÝnh, qu¶n trÞ. Nh÷ng c«ng viÖc nµy do v¨n phßng BHXH ViÖt Nam ®¶m nhiÖm. Nh­ng Ýt nhÊt ph¶i cã 3 bé phËn nghiÖp vô sau: + Bé phËn kÕ ho¹ch + Bé phËn nghiÖp vô. + Bé phËn kÕ to¸n, thèng kª, vµ tæng hîp. Ba bé phËn nµy còng cã thÓ thµnh lËp 3 phßng ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña Ban. * VÒ c¬ chÕ ho¹t ®éng: Ban kh«ng ph¶i lµ ®¬n vÞ kinh doanh tiÒn tÖ ®¬n thuÇn theo m« h×nh c«ng ty. C¸c ho¹t ®éng cña Ban còng cã thu, chi vµ cã lîi nhuËn. Nh­ng ph­¬ng tiÖn t¹o ra nguån thu - chi lµ tõ sè tiÒn t¹m thêi nhµn rçi cña quü BHXH kh«ng thuéc së h÷u cña Ban, mµ thuéc së h÷u cña c¸c bªn tham gia BHXH. V× vËy, nguån thu còng kh«ng thuéc së h÷u cña Ban. Tõ ®Æc tr­ng ®ã, c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn ho¹t ®éng ®Çu t­ còng mang tÝnh ®Æc thï, kh«ng thÓ vËn dông c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn cña c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu. Tõ nh÷ng ®Æc thï vÒ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña Ban qu¶n lý ®Çu t­ t¨ng tr­ëng nªu trªn, m« h×nh nµy cã nh÷ng ­u nh­îc ®iÓm sau ®©y: - VÒ ­u ®iÓm: Kh¾c phôc ®­îc c¸c nh­îc ®iÓm cña m« h×nh ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH. Cô thÓ: + Ph¸t huy ®­îc vai trß Tæng gi¸m ®èc cña BHXH ViÖt Nam trong qu¶n lý sè tiÒn t¹m thêi nhµn rçi cña quü: 1. Gióp BHXH x¸c ®Þnh vµ kiÓm so¸t ®­îc sè tiÒn t¹m thêi nhµn cÇn thiÕt ph¶i ®­îc dù tr÷ ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH ®­îc th­êng xuyªn vµ æn ®Þnh. 2. X¸c ®Þnh sè tiÒn nhµn rçi cÇn thiÕt ph¶i ®­îc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng, ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ t¨ng tr­ëng cã hiÖu qu¶. 3. §¶m b¶o ®é an toµn cao trong ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH. Trªn thùc tÕ, c¸c nhiÖm vô hiÖn nay BHXH ViÖt Nam ch­a thùc hiÖn ®­îc. Kho¶ng 33.698 tû ®ång tiÒn nhµn rçi (tÝnh ®Õn hÕt n¨m 2003), ch­a x¸c ®Þnh ®­îc sè l­îng cÇn ®Çu t­ t¨ng tr­ëng, sè l­îng cÇn ph¶i ®­îc dù tr÷. §©y lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt ®ªt ®¶m b¶o sù æn ®Þnh cña quü trong t­¬ng lai. + Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô chuyªn m«n vÒ ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü, bao gåm: 1. T×m ®èi t¸c ®Çu t­. 2. Tham m­u vÒ l·i suÊt ®Çu t­. 3. X¸c ®Þnh thêi h¹n ®Çu t­ vµ møc vèn ®Çu t­. 4. Thu nî. Ngoµi ra, m« h×nh Ban qu¶n lý ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH cßn cã thªm nh÷ng ­u ®iÓm nh­: 1. Cã kh¶ n¨ng dù b¸o kÕ ho¹ch ®Çu t­ quü hµng n¨m vµ kÕ ho¹ch dµi h¹n; Nghiªn cøu qu¸ tr×nh, thñ tôc, ®iÒu kiÖn ®Çu t­; nghiªn cøu ph©n phèi sö dông l·i ®Çu t­… 2. TiÕt kiÖm ®­îc gi¶m thiÓu ®­îc c¸c chi phÝ ®Ó duy tr× ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn nh­ : V¨n phßng, hµnh chÝnh, qu¶n trÞ. - Nh­îc ®iÓm Bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm trªn ®©y, nÕu thµnh lËp Ban qu¶n lý ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, ®ã lµ: Kh«ng n¨ng ®éng: §©y lµ h¹n chÕ râ nÐt nhÊt so víi m« h×nh thµnh lËp c«ng ty, nÕu kh«ng cã c¬ chÕ thÝch hîp sÏ dÉn ®Õn tÝnh hµnh chÝnh ®¬n thuÇn trong qu¶n lý ®Çu t­. TÝnh hµnh chÝnh, quan liªu, mÖnh lÖnh dÔ x¶y ra trong qu¶n lý ®Çu t­ t¨ng tr­ëng. Víi m« h×nh cña Ban nh­ trªn ®Ó h¹n chÕ ®­îc c¸c nh­îc ®iÓm th× ChÝnh phñ ph¶i ban hµnh c¸c quyÕt ®Þnh trong ®ã cã quy ®Þnh râ quyÒn h¹n vµ nghÜa vô cña Ban ®Çu t­, g¾n chÆt tr¸ch nhiÖm cña hä víi hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c ®Çu t­. §ång thêi cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o trong c«ng t¸c ®Çu t­ lµm cho hiÖu qu¶ c«ng t¸c ®Çu t­ thu ®­îc ë møc cao. 3.2.2. M« h×nh uû th¸c ®Çu t­ qua c¸c tæ chøc ®Çu t­ chuyªn nghiÖp §èi víi BHXH ViÖt Nam hiÖn nay do ch­a cã m« h×nh tæ chøc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng vµ kinh nghiÖm ®Çu t­ ch­a nhiÒu th× viÖc sö dông dÞch vô uû th¸c ®Çu t­ còng lµ rÊt cÇn thiÕt. §Æc tr­ng cña uû th¸c ®Çu t­ lµ ng­êi ®Çu t­ ®Çu t­ gi¸n tiÕp th«ng qua mét c«ng ty hoÆc mét quü ®Çu t­ chuyªn nghiÖp ®­îc qu¶n lý bëi c¸c chuyªn gia ®Çu t­. Sau khi ng­êi ®Çu t­ giao vèn cho ng­êi ®Çu t­ uû th¸c, hä mÊt quyÒn ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­. Cßn ng­êi uû th¸c sÏ toµn quyÒn ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®Ó mang l¹i lîi nhuËn. Lîi nhuËn thu ®­îc cña ng­êi ®Çu t­ lµ thu nhËp sau khi ®· trõ ®i c¸c chi phÝ qu¶n lý (phÝ uû th¸c) vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c. Uû th¸c ®Çu t­ cã nh÷ng lîi Ých vµ h¹n chÕ sau ®©y: - Lîi Ých cña ®Çu t­ uû th¸c: DÞch vô uû th¸c cã ­u thÕ ë chç c¸c nhµ qu¶n lý chuyªn nghiÖp cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn nhanh víi danh môc ®Çu t­ réng h¬n so víi ®Çu t­ ®¬n lÎ. Nh­ vËy hä cã kh¶ n¨ng mang l¹i lîi nhuËn cao h¬n so víi viÖc BHXH ViÖt Nam tù ®Çu t­. C¸c lîi Ých cô thÓ cña ®Çu t­ uû th¸c lµ: + Kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi tµi s¶n ®Çu t­ cao h¬n v× c¸c nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp cã kh¶ n¨ng sö dông tèt h¬n c«ng nghÖ th«ng tin. + C¸c nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t ®­îc c¸c c¬ héi ®Çu t­ kh¸c nhau mµ nh÷ng c¬ héi nµy ®ßi hái c¸c kiÕn thøc chuyªn nghiÖp hoÆc chØ dµnh cho c¸c nhµ ®Çu t­ cã nhiÒu kinh nghiÖm. + V× giao dÞch víi khèi l­îng lín, hoa hång trªn mçi tµi s¶n ®Çu t­ sÏ gi¶m xuèng, nªn ®Çu t­ uû th¸c sÏ tiÕt kiÖm ®­îc mét c¸ch ®¸ng kÓ chi phÝ thñ tôc. + Kinh nghiÖm cña ng­êi ®Çu t­ chuyªn nghiÖp sÏ lµm gi¶m bít møc rñi ro cho c¸c tµi s¶n ®Çu t­. + BHXH ViÖt Nam kh«ng cÇn ph¶i thµnh lËp mét tæ chøc vÒ ®Çu t­ t¨ng tr­ëng riªng cho ngµnh m×nh. - BÊt lîi cña ®Çu t­ uû th¸c: BHXH ®Çu t­ qua c¸c dÞch vô uû th¸c cïng víi viÖc nhËn ®­îc lîi Ých lµ kÌm theo c¸c rñi ro. C¸c bÊt lîi cña ®Çu t­ uû th¸c cã thÓ tãm t¾t trªn nh÷ng ®iÓm nh­ sau: + Ng­êi ®Çu t­ (BHXH) ph¶i tõ bá quyÒn lùa chän tµi s¶n ®Çu t­ thùc tÕ vµ sù tù chñ trong viÖc sö dông vèn ®Çu t­. - Thu nhËp ®Çu t­ bÞ mÊt ®i mét phÇn ®¸ng kÓ cho chi phÝ qu¶n lý. - Rñi ro mÊt vèn còng lµ yÕu tè bÊt lîi ®¸ng kÓ cña lo¹i ®Çu t­ nµy. Th«ng th­êng ®Çu t­ uû th¸c, ng­êi qu¶n lý ®Çu t­ hoµn toµn kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm khi vèn ®Çu t­ bÞ thiÖt h¹i do mét nguyªn nh©n kh¸ch quan, ch¼ng h¹n rñi ro thÞ tr­êng. Hä chØ chÞu tr¸ch nhiÖm nÕu thiÖt h¹i do sù yÕu kÐm cña qu¶n lý g©y ra. Mèi quan hÖ gi÷a BHXH vµ ng­êi qu¶n lý ®Çu t­ chuyªn nghiÖp lµ mèi quan hÖ tÝn th¸c b»ng sù tÝn nhiÖm. Ng­êi qu¶n lý ®Çu t­ ho¹t ®éng trªn c¬ së uy tÝn cña m×nh trªn thÞ tr­êng. MÆc dï cã nh÷ng bÊt lîi song sù tån t¹i vµ ngµy cµng ph¸t triÓn cña dÞch vô uû th¸c ®Çu t­ lµ mét b»ng chøng cho tÝnh hiÖu qu¶ cña lo¹i h×nh ®Çu t­ nµy. Do vËy viÖc uû th¸c vèn ®Çu t­ cña BHXH kh«ng ph¶i lµ viÓn v«ng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ BHXH cÇn ph¶i lùa chän ®­îc c¸c c«ng ty qu¶n lý vèn tèt nhÊt. Trong viÖc thiÕt lËp quan hÖ uû th¸c kh«ng chØ dõng l¹i lµ sù tÝn th¸c mµ cÇn ph¶i g¾n tr¸ch nhiÖm ph¸p lý vµo c¸c hîp ®ång uû th¸c ®Çu t­. 3.2.3. M« h×nh kÕt hîp gi÷a ®Çu t­ chuyªn nghiÖp vµ uû th¸c ®Çu t­ XuÊt ph¸t tõ sù ph©n tÝch ­u nh­îc ®iÓm cña hai m« h×nh tæ chøc nªu trªn (®Çu t­ chuyªn nghiÖp vµ uû th¸c ®Çu t­) ®Ò tµi cho r»ng, mçi mét m« h×nh cã lîi thÕ cña nã, nh­ng còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Song nh÷ng h¹n chÕ cña tõng m« h×nh còng lµ nh÷ng néi dung cÇn ph¶i nghiªn cøu t×m c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc. Quan ®iÓm chung cña ®Ò tµi lµ h¹n chÕ cña m« h×nh nµo kh«ng cã h­íng kh¾c phôc, hoÆc khã kh¾c phôc lµm ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn c©n ®èi quü BHXH th× kh«ng nªn ¸p dông. Cßn nh÷ng h¹n chÕ nµo cã thÓ kh¾c phôc ®­îc b»ng c¸c gi¶i ph¸p, c¬ chÕ thÝch hîp th× cã thÓ ¸p dông m« h×nh ®ã vµo thùc tÕ. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm nµy, theo chóng t«i, BHXH ViÖt Nam cã thÓ ¸p dông kÕt hîp gi÷a m« h×nh ®Çu t­ chuyªn nghiÖp vµ h×nh thøc uû th¸c ®Çu t­ mµ cô thÓ lµ thµnh lËp Ban qu¶n lý ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH (theo m« h×nh ®· tr×nh bµy ë môc 3.2.2) trªn c¬ së kÕt hîp võa ®Çu t­ trùc tiÕp võa uû th¸c ®Çu t­. Nh÷ng nh­îc ®iÓm cña m« h×nh thµnh lËp Ban qu¶n lý ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH lµ c¨n bÖnh phæ biÕn cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh, sù nghiÖp, kÓ c¶ nh÷ng ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu. §èi víi m« h×nh nµy nh­îc ®iÓm nµy còng dÔ x¶y ra nh­ng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã biÖn ph¸p kh¾c phôc nh­: quy ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Ban, t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn, t¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra… Nh­ng biÖn ph¸p quan träng nhÊt lµ ph¶i cã c¬ chÕ thÝch hîp, b¶o ®¶m hµi hoµ lîi Ých kinh tÕ gi÷a c¸c bªn tham gia ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. §Ò tµi cho r»ng, trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cã thu th× cÇn thiÕt ph¶i ph¸t huy ®ßn bÈy kinh tÕ. Khi ®· gi¶i quyÕt hµi hoµ lîi Ých kinh tÕ gi÷a c¸c bªn tham gia trong qu¶n lý ®Çu t­ th× c¸c nh­îc ®iÓm cña m« h×nh nµy ch¾c ch¾n ®­îc kh¾c phôc. So víi c¸c nh­îc ®iÓm cña m« h×nh c«ng ty ®Çu t­ vµ uû th¸c ®Çu t­, th× biÖn ph¸p kh¾c phôc h¹n chÕ cña m« h×nh thµnh lËp ban ®Çu t­ t¨ng tr­ëng cã c¬ së khoa häc phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã tÝnh kh¶ thi h¬n. VÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i x©y dùng ®­îc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña BHXH trong qu¶n lý ®Çu t­ t¨ng tr­ëng. Ph¶i thÓ chÕ ho¸ ®­îc c¬ chÕ ®ã thµnh c¸c quy chÕ, quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña c¸c bªn tham gia qu¶n lý, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH. Thùc tÕ hiÖn nay BHXH ViÖt Nam ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong ®Çu t­, ®Æc biÖt lµ t×m c¸c ®èi t¸c ®Çu t­ cho phï hîp. V× vËy bªn c¹nh nh÷ng danh môc ®Çu t­ mµ BHXH ViÖt Nam tù ®Çu t­, cã thÓ dµnh mét tû lÖ vèn nhµn rçi nhÊt ®Þnh ®Ó ®Çu t­ qua c¸c dÞch vô uû th¸c. Ho¹t ®éng nµy lµm cho nguån vèn nhµn rçi trong quü BHXH lu«n vËn ®éng vµ sinh lêi. Tuy vËy viÖc sö dông dÞch vô uû th¸c ®Çu t­ cÇn ph¶i cã nh÷ng hîp ®ång cô thÓ g¾n liÒn víi tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ph¸p lý, ®iÒu ®ã ®¶m b¶o kh¶ n¨ng ch¾c ch¾n cho BHXH trong vÊn ®Ò thu håi vèn ®Çu t­. 3.3. C¸c ®iÒu kiÖn ®Ó Ban qu¶n lý ®Çu t­ ra ®êi vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ Nh­ ®· tr×nh bµy trªn theo ý kiÕn cña riªng b¶n th©n em khi thÞ tr­êng tµi chÝnh ë n­íc ta cßn ch­a æn ®Þnh, tæ chøc ®Çu t­ ra ®êi nªn tån t¹i ë d¹ng kÕt hîp gi÷a ®Çu t­ chuyªn nghiÖp vµ uû th¸c ®Çu t­, mµ cô thÓ lµ thµnh lËp Ban qu¶n lý ®Çu t­. §Ó tæ chøc ra ®êi vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× c¸c ®iÒu kiÖn tõ phÝa Nhµ n­íc cho ®Õn quü BHXH còng nh­ chÝnh Ban qu¶n lý ®Çu t­ quü BHXH ph¶i ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm chØnh vµ linh ho¹t. 3.3.1. C¸c ®iÒu kiÖn tõ phÝa Nhµ n­íc. * Tr­íc khi Ban qu¶n lý ®Çu t­ ®­îc thµnh lËp: Nhµ n­íc nªn khuyÕn khÝch vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn tõ c¸c thñ tôc ph¸p lý cho ®Õn c¬ së vËt chÊt ®Ó quü BHXH ViÖt Nam thµnh lËp ®­îc tæ chøc ®Çu t­ quü BHXH, t¸ch ho¹t ®éng ®Çu t­ tõ Ban kÕ ho¹ch tµi chÝnh chuyÓn sang cho tæ chøc míi nµy. * Khi tæ chøc nµy ®· ®­îc thµnh lËp: - Nhµ n­íc nªn quy ®Þnh râ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña Ban qu¶n lý ®Çu t­, g¾n chÆt lîi Ých kinh tÕ cña Ban víi hiÖu qu¶ c«ng t¸c ®Çu t­. - T¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó tæ chøc nhanh chãng æn ®Þnh vÒ mÆt nh©n sù vµ sím ®i vµo ho¹t ®éng. - Hoµn thiÖn c¸c ®Þnh chÕ ph¸p lý vÒ ®Çu t­ quü BHXH v× khi c¸c quy ®Þnh chÕ ph¸p lý ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ ®ång bé nã sÏ quyÕt ®Þnh tíi hiÖu qu¶ ®Çu t­ quü BHXH. Cã thÓ kÓ ®Õn mét nh÷ng quy ®Þnh mang b¾t buéc ph¶i ®­îc thÓ chÕ hãa nh­: nguyªn t¾c ®Çu t­, danh môc ®Çu t­, tû lÖ ph©n bæ vèn ®Çu t­, ph©n phèi lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng ®Çu t­… ®Òu cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH. Mét hÖ thèng c¸c ®Þnh chÕ ph¸p lý ®ång bé tÝch cùc sÏ lµ c¬ së t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho quü BHXH tham gia ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh ®ång thêi nã còng t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn lîi tøc vµ rñi ro mong ®îi cña ho¹t ®éng ®Çu t­. - æn ®Þnh m«i tr­êng ®Çu t­: Méi tr­êng ®Çu t­ cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t­ quü BHXH. Mét m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ban ®Çu t­ ®­a ra c¸c luång tiÒn t¹m thêi nhµn rçi vµo c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­. MÆt kh¸c m«i tr­êng ®Çu t­ vèn thuËn lîi còng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó BHXH lùa chän lÜnh vùc ®Çu t­ tèi ­u chøa ®ùng Ýt rñi ro nhÊt. - æn ®Þnh chÝnh s¸ch tµi kho¸: NÕu ChÝnh phñ kiÓm so¸t ®­îc møc th©m hôt NSNN, x¸c ®Þnh ®­îc nguån bï ®¾p béi chi NSNN, lµm lµnh m¹nh ho¸ ho¹t ®éng NSNN sÏ lµ c¬ së ®Ó c¬ quan ®Çu t­ ®Þnh h­íng c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cña m×nh. - æn ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, kiÓm so¸t ®­îc tû lÖ l¹m ph¸t gióp cho Ban qu¶n lý ®Çu t­ x©y dùng ®­îc lîi suÊt ®Çu t­ hîp lý nh»m ®¶m b¶o ®­îc gi¸ trÞ thùc cña quü trong t­¬ng lai. - Më réng h¬n n÷a c¸c danh môc ®Çu t­ cña quü BHXH nh­ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o møc ®é an toµn cao. - T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, khuyÕn khÝch tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng ®Çu t­ cña Ban. - Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ ­u ®·i ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH: C¸c chÝnh s¸ch nµy cã thÓ lµ ­u ®·i vÒ thuÕ; ­u tiªn mét sè lÜnh vùc ®Çu t­, dù ¸n ®Çu t­ mµ vèn ®­îc ®¶m b¶o an toµn, it rñi ro mang l¹i hiÖu qu¶ cao, hay cho ®éc quyÒn ë mét sè lÜnh vùc ®Çu t­ kÓ c¶ c¸c lÜnh vùc m¹ng tÝnh phóc lîi x· héi, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, ­u tiªn trong c¸c cuéc ®Êu thÇu cã sù tham gia cña quü BHXH,… 3.3.2. C¸c ®iÒu kiÖn vÒ phÝa quü BHXH: * Tr­íc khi Ban qu¶n lý ®Çu t­ ®­îc thµnh lËp: Nghiªn cøu x©y dùng ®Ò ¸n thµnh lËp Ban qu¶n lý ®Çu t­ quü BHXH mét c¸ch cô thÓ, râ rµng, c¬ c©u tæ chøc hîp lý, tõ ®ã nhanh chãng tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt, ®­a tæ chøc ®i vµo ho¹t ®éng. * Khi Ban qu¶n lý ®Çu t­ ®· ®­îc thµnh lËp: - §µo t¹o ®éi ngò c¸n bé võa am hiÓu s©u vÒ BHXH vµ nghiÖp vô tµi chÝnh, ®ång thêi ph¶i am hiÓu vÒ thÞ tr­êng vµ c¸c nghiÖp vô tÝn dông. - Trang bÞ ®Çy ®ñ c¬ së vËt chÊt kü thuËt, trô së lµm viÖc, ph­¬ng tiÖn lµm viÖc cho c¸c ®éi ngò c¸n bé, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó hä nhanh chãng n¾m b¾t c«ng viÖc. 3.3.3. C¸c ®iÒu kiÖn vÒ phÝa Ban qu¶n lý ®Çu t­ quü BHXH. - Ban ph¶i cã t­ c¸ch ph¸p nh©n ®Çy ®ñ, cã con dÊu, cã tµi kho¶n. §©y lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cã tÝnh chÊt ph¸p lý phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cña Ban. - Do võa míi ®­îc thµnh lËp Ban qu¶n lý ®Çu t­ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong ho¹t ®éng. Tuy nhiªn cÇn ph¶i nç lùc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ ngay tõ ban ®Çu. - Ho¹t ®éng ®Çu t­ cÇn ph¶i nghiªn cøu kü ®èi t­îng ®Çu t­, sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ c¸c nh©n tè cã ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­, tr¸nh ®­îc rñi ro kh«ng mong ®îi. - N¨ng ®éng trong c«ng t¸c ®Çu t­, tÝch cùc chñ ®éng phèi hîp víi c¸c c¬ quan, c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc tµi chÝnh - tÝn dông cña Nhµ n­íc ®Ó tranh thñ ®­îc sù gióp ®ì, ®ång thêi t×m kiÕm ®­îc c¬ héi ®Çu t­ thuËn lîi. - Tranh thñ ®­îc sù gióp ®ì cña c¸c ®¬n vÞ tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc nh»m trang bÞ thªm c¬ së vËt chÊt còng nh­ häc hái kinh nghiÖm quèc tÕ trong c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t­ cña Ban. Víi c¸c ®iÒu kiÖn trªn ®©y, hy väng Ban qu¶n lý ®Çu t­ quü BHXH nhanh chãng ®­îc thµnh lËp vµ sím ®i vµo ho¹t ®éng nh»m n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ c«ng t¸c ®Çu t­. KÕt luËn Nghiªn cøu m« h×nh vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña tæ chøc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH cho phÐp chóng ta ®i ®Õn kÕt luËn sau ®©y: - ViÖc thµnh lËp tæ chøc tæ chøc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH lµ hÕt søc cÇn thiÕt ë ViÖt Nam hiÖn nay. - Ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH ph¶i tu©n thñ c¸c yªu cÇu kh¸ch quan cña quy luËt kinh tÕ trªn thÞ tr­êng nh­ quy luËt cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr­êng, quy luËt h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña l·i suÊt. §©y lµ nh÷ng luËn cø khoa häc lµm c¬ së cho viÖc ®Ò suÊt c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ quü vµ m« h×nh tæ chøc thÝch hîp ®Ó qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH. - Ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH trong thêi gian qua tuy rÊt ®¸ng khÝch lÖ nh­ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ ch­a cao v× ch­a cã tæ chøc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. - Nh÷ng kinh nghiÖm cña n­íc ngoµi vÒ m« h×nh vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña tæ chøc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü cã thÓ ¸p dông ë ViÖt Nam trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. - §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH, luËn v¨n ®· giíi thiÖu c¸c m« h×nh tæ chøc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü, ®ã lµ: M« h×nh tæ chøc ®Çu t­ chuyªn nghiÖp, m« h×nh uû th¸c ®Çu t­ vµ m« h×nh kÕt hîp gi÷a ®Çu t­ chuyªn nghiÖp vµ uû th¸c ®Çu t­. Tõ viÖc ph©n tÝch c¸c ­u, nh­îc ®iÓm cña tõng m« h×nh luËn v¨n ®· lùa chän m« h×nh ®Çu t­ kÕt hîp, ®ã lµ: Ban qu¶n lý ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH trªn c¬ së kÕt hîp h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp vµ h×nh thøc uû th¸c ®Çu t­. §ång thêi víi c¸c ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt mµ luËn v¨n ®· ®­a ra hy väng tæ chøc sím ®­îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cao h¬n. §Ó hoµn thµnh ®­îc luËn v¨n nµy, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o - TS NguyÔn Träng Th¶n, cïng toµn thÓ c¸c c«, chó, anh, chÞ t¹i phßng BHXH – YTÕ trong thêi gian qua ®· quan t©m, gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn, h­íng dÉn em nghiªn cøu vµ hoµn thµnh luËn v¨n nµy. Song trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vµ h¹n chÕ. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù chØ b¶o, h­íng dÉn vµ gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c c¸n bé trùc tiÕp thùc hiÖn c«ng viÖc qu¶n lý vµ nh÷ng ng­êi quan t©m ®Ó bµi luËn v¨n cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. B¸o c¸o quyÕt to¸n quü BHXH c¸c n¨m 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003. 2. B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng cña B¶o hiÓm x· ViÖt Nam 3.V¨n b¶n sè 21/BHXH-H§QL ngµy 28 th¸ng 12 n¨m 2000 vÒ viÖc tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh BHXH. 4. CÈm nang an sinh x· héi - vÊn ®Ò tµi chÝnh cña an sinh x· héi. 5. Quü B¶o hiÓm x· héi vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®¶m b¶o c©n ®èi æn ®Þnh giai ®o¹n 2000 – 2002. 6. Kû yÕu BHXH - ChiÕn l­îc ph¸t triÓn BHXH ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010. 7. Mét sè c«ng ­íc cña tæ chøc lao ®éng Quèc tÕ (ILO) 8. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®¶m b¶o an sinh x· héi - Kû yÕu héi th¶o khoa häc (2002) – Häc viÖn tµi chÝnh. 9. B¶o hiÓm x· héi – Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt, NXB thèng kª. 10. NghÞ ®Þnh sè 12-CP ngµy 26 th¸ng 01 n¨m 1995 vª ban hµnh §iÒu lÖ BHXH. 11. NghÞ ®Þnh sè 19-CP ngµy 26 th¸ng 02 n¨m 1995 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc thµnh lËp BHXH ViÖt Nam. 12. NghÞ ®Þnh sè 93/1998/N§-CP ngµy 12 th¸ng 11 n¨m 1998 vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu lÖ BHXH ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 12-CP ngµy 26 th¸ng 01 n¨m 1995 cña ChÝnh phñ. 13. NghÞ ®Þnh sè 52/1999/N§-CPP ngµy 006/02/2002 vÒ quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña BHXH ViÖt Nam. 14. Th«ng t­ sè 85/1998/TT-BTC ngµy 25 th¸ng 06 n¨m 1998 h­íng dÉn quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi BHXH ViÖt Nam. 15. QuyÕt ®Þnh sè 02/2003/Q§-TTg ngµy 02 th¸ng 01 n¨m 2003 vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi BHXH. 16. Th«ng t­ 49/2003/TT/BTC ngµy 16 th¸ng 05 n¨m 2003. 17. T¹p chÝ Lao ®éng vµ X· héi sè 174 18. T¹p chÝ b¶o hiÓm x· héi. 19. Néi san nghiªn cøu khoa häc tµi chÝnh kÕ to¸n, sè 2(53)