Luận văn Thẩm quyền của tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính

ủa Tòa án cấp dưới, thông qua đó hướng dẫn hoạt động xét xử của Tòa án cấp dưới cho phù hợp với pháp luật và thực tế khách quan. 2.2.2. Phạm vi xét xử phúc thẩm51 Tòa án cấp phúc thẩm chỉ xem xét lại phần bản án, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm có kháng cáo, kháng nghị hoặc có liên quan đến nội dung kháng cáo, kháng nghị. 2.2.3. Thẩm quyền ra các quyết định của Tòa án cấp phúc thẩm Trong quá trình giải quyết vụ án theo thủ tục phúc thẩm, Tòa án cấp phúc thẩm có thẩm quyền ra các quyết định sau: 49 Xem Điều 173 Luật tố tụng hành chính 2010 50 Xem khoản 1 Điều 19 Luật tố tụng hành chính 2010 51 Xem Điều 190 Luật tố tụng hành chính 2010 Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 26 SVTH: Huỳnh Thị Canh Tạm đình chỉ xét xử phúc thẩm vụ án nếu vụ án rơi vào các trường hợp:52 Đương sự là cá nhân đã chết, cơ quan, tổ chức đã giải thể mà chưa có cá nhân, cơ quan, tổ chức kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng; hoặc đương sự là cá nhân mất năng lực hành vi dân sự mà chưa xác định được người đại diện theo pháp luật; hoặc đã hết thời hạn chuẩn bị xét xử mà một trong các đương sự không thể có mặt vì lý do chính đáng, trừ trường hợp có thể xét xử vắng mặt các đương sự; hoặc trường hợp cần đợi kết quả giải quyết của cơ quan khác hoặc vụ việc khác có liên quan. Đình chỉ xét xử phúc thẩm vụ án trong trường hợp vụ án rơi vào các trường hợp:53 Người khởi kiện là cá nhân đã chết mà quyền, nghĩa vụ của họ không được thừa kế; cơ quan, tổ chức đã giải thể mà không có cá nhân, cơ quan, tổ chức kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng; hoặc trường hợp người khởi kiện rút đơn khởi kiện và được Tòa án chấp nhận; hoặc người khởi kiện đã được triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn vắng mặt; hoặc người bị kiện hủy bỏ quyết định hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh hoặc chấm dứt hành vi hành chính bị khởi kiện và người khởi kiện đồng ý rút đơn khởi kiện, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập đồng ý rút yêu cầu; hoặc các trường hợp phải trả lại đơn kiện quy định tại khoản 1 Điều 109 của Luật tố tụng hành chính mà Tòa án đã thụ lý.54 Người kháng cáo rút toàn bộ kháng cáo hoặc Viện kiểm sát rút toàn bộ kháng nghị; Người kháng cáo được triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn vắng mặt; Các trường hợp khác mà pháp luật có quy định. Bên cạnh đó, trong quá trình giải quyết vụ án, để tạm thời giải quyết yêu cầu cấp bách của đương sự, bảo vệ chứng cứ, bảo toàn tình trạng hiện có 52 Xem thêm Điều 197 và khoản 1 Điều 118 Luật tố tụng hành chính 2010 53 Xem khoản 1 Điều 198 Luật tố tụng hành chính 2010 54 Xm thêm tại điểm a khoản 1 Điều 120 Luật tố tụng hành chính 2010 Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 27 SVTH: Huỳnh Thị Canh tránh gây thiệt hại không thể khắc phục được hoặc bảo đảm việc thi hành án Tòa án cấp phúc thẩm có thẩm quyền quyết định áp dụng các biện pháp áp dụng, thay đổi, hủy bỏ các biện pháp khẩn cấp tạm thời theo quy định tại chương V Luật tố tụng hành chính.55 Việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời trước khi mở phiên tòa do một Thẩm phán xem xét, quyết định.Việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời tại phiên tòa do Hội đồng xét xử xem xét, quyết định. 2.2.4. Thẩm quyền quyết định của Hội đồng xét xử phúc thẩm56 Khi xét xử phúc thẩm vụ án hành chính, Hội đồng xét xử phúc thẩm có thẩm quyền ra một trong các quyết định sau: Bác kháng cáo, kháng nghị và giữ nguyên các quyết định, bản án sơ thẩm khi toàn bộ bản án, quyết định sơ thẩm hợp pháp và có căn cứ; Sửa một phần hoặc toàn bộ bản án sơ thẩm nếu Tòa án cấp sơ thẩm quyết định không đúng pháp luật trong các trường hợp: Việc chứng minh và thu thập chứng cứ đã thực hiện đầy đủ và theo đúng quy định tại Chương VI của Luật tố tụng hành chính;57 hoặc việc chứng minh và thu thập chứng cứ chưa thực hiện đầy đủ ở cấp sơ thẩm nhưng tại phiên Tòa phúc thẩm đã được bổ sung đầy đủ. Hủy bản án sơ thẩm và chuyển hồ sơ vụ án cho Tòa án cấp sơ thẩm xét xử lại trong trường hợp có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng hoặc có chứng cứ mới quan trọng mà Tòa án cấp phúc thẩm không thể bổ sung được; Hủy bản án sơ thẩm và đình chỉ việc giải quyết vụ án nếu trong quá trình xét xử sơ thẩm có một trong các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 120 của Luật tố tụng hành chính;58 Đình chỉ việc giải quyết vụ án theo trình tự phúc thẩm, nếu việc xét xử phúc thẩm vụ án cần phải có mặt người kháng cáo và họ đã được triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn vắng mặt. 55 Xem thêm Điều 199 và chương V Luật tố tụng hành chính 2010 56 Xem Điều 205 Luật tố tụng hành chính 2010 57 Xem Chương VI Luật tố tụng hành chính 2010 58 Xem khoản 1 Điều 120 Luật tố tụng hành chính 2010 Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 28 SVTH: Huỳnh Thị Canh 2.3. Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm Theo quy định tại điều 19 Luật tố tụng hành chính 2010,59 hoạt động xét xử của Tòa án gồm hai cấp xét xử là sơ thẩm và phúc thẩm. Trong đó cấp sơ thẩm là cấp xét xử đầu tiên và cấp phúc thẩm là cấp xét xử thứ hai nếu như bản án, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm bị kháng cáo, kháng nghị. Việc xét xử phúc thẩm được tiến hành khi bản án, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật nhằm kiểm tra tính hợp pháp và có căn cứ của bản án, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm. Khi Tòa án cấp phúc thẩm tuyên án hoặc ra quyết định, bản án, quyết định này có hiệu lực pháp luật kể từ ngày Tòa án cấp phúc thẩm ra bản án hoặc quyết định và bản án, quyết định này không bị kháng cáo và sẽ đi vào giai đoạn thi hành án. Bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật được bảo đảm thi hành theo nguyên tắc bảo đảm hiệu lực của bản án, quyết định.60 Thực tế cho thấy có những trường hợp bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật và được đưa ra thi hành nhưng vẫn còn nhiều thiếu sót, sai lầm. Để kịp thời phát hiện nhanh, sữa chữa những sai lầm, thiếu sót, pháp luật tố tụng hành chính quy định những thủ tục đặc biệt là thủ tục giám đốc thẩm và tái thẩm để xem xét lại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật mà có căn cứ cho rằng bản án, quyết định đó là thiếu chính xác. Khác với xét xử phúc thẩm, thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm không được coi là một cấp xét xử và một hoạt động xét xử mà đây chỉ là thủ tục xem xét lại hồ sơ vụ án để tìm ra những sai lầm, thiếu sót của bản án, quyết định đang có hiêu lực thi hành. Thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm được thực hiện trên cơ sở kháng nghị của những người có thẩm quyền.61 2.3.1. Tính chất của giám đốc thẩm, tái thẩm 59 Xem Điều 19 Luật tố tụng hành chính 2010 60 Xem Điều 21 Luật tố tụng hành chính 2010 61 Xem thêm Điều 212 và Điều 235 luật tố tụng hành chính 2010 Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 29 SVTH: Huỳnh Thị Canh Giám đốc thẩm là xét lại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị vì phát hiện có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án.62 Tái thẩm là xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị vì có những tình tiết mới được phát hiện có thể làm thay đổi cơ bản nội dung của bản án, quyết định mà Tòa án, đương sự không biết được khi Tòa án ra bản án, quyết định đó.63 2.3.2. Phạm vi và thẩm quyền giám đốc thẩm, tái thẩm Phạm vi giám đốc thẩm, tái thẩm:64 Hội đồng giám đốc thẩm, tái thẩm chỉ xem xét phần quyết định của bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị hoặc có liên quan đến việc xem xét nội dung kháng nghị. Tuy nhiên, Hội đồng giám đốc thẩm, tái thẩm vẫn có quyền xem xét toàn bộ bản án, quyết định, tức là có quyền xem xét cả phần bản án, quyết định không bị kháng nghị hoặc không có liên quan tới việc kháng nghị nếu việc làm đó là cần thiết để bảo vệ lợi ích của nhà nước, bảo vệ lợi ích của người không phải là đương sự. Thẩm quyền giám đốc thẩm, tái thẩm:65 Ủy ban Thẩm phán Tòa án cấp tỉnh giám đốc thẩm, tái thẩm những vụ án mà bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án cấp huyện bị kháng nghị. 2.3.3. Thẩm quyền quyết định của Hội đồng giám đốc thẩm, tái thẩm Hội đồng giám đốc thẩm có quyền ra các quyết định:66 Không chấp nhận kháng nghị và giữ nguyên bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật nếu xét thấy bản án, quyết định bị kháng nghị là hợp pháp và có căn cứ, việc xét xử vụ án là chính xác khách quan; 62 Xem Điều 209 Luật tố tụng hành chính 2010 63 Xem Điều 232 Luật tố tụng hành chính 2010 64 Xem Điều 224 Luật tố tụng hành chính 2010 65 Xem khoản 1 Điều 219 Luật tố tụng hành chính 2010 66 Xem thêm Điều 225 Luật tố tụng hành chính 2010 Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 30 SVTH: Huỳnh Thị Canh Hủy bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị và giữ nguyên bản án, quyết định của Tòa án cấp dưới đã xét xử đúng pháp luật, nhưng đã bị bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị hủy bỏ hoặc bị sửa đổi một phần hay toàn bộ;67 Hủy bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị để xét xử sơ thẩm hoặc phúc thẩm lại trong các trường hợp: Việc thu thập chứng cứ và chứng minh chưa thực hiện đầy đủ hoặc không theo đúng quy định tại Chương VI của Luật tố tụng hành chính; hoặc kết luận trong bản án, quyết định không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án hoặc có sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật; hoặc thành phần của Hội đồng xét xử sơ thẩm hoặc phúc thẩm không đúng quy định của Luật tố tụng hành chính hoặc có vi phạm nghiêm trọng khác về thủ tục tố tụng. Hủy bản án, quyết định của Tòa án đã giải quyết vụ án và đình chỉ việc giải quyết vụ án nếu trong quá trình xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm có một trong các trường hợp Tòa án phải đình chỉ giải quyết vụ án hành chính68. Hội đồng tái thẩm có quyền ra các quyết định sau:69 Không chấp nhận kháng nghị và giữ nguyên bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật; Hủy bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật để xét xử sơ thẩm lại theo thủ tục do Luật tố tụng hành chính quy định; Hủy bản án, quyết định của Tòa án đã xét xử vụ án và đình chỉ giải quyết vụ án. Nhìn chung, Luật Tố tụng hành chính đã đáp ứng được sự đòi hỏi của xã hội và của nhân dân trong việc cải cách các thủ tục hành chính theo hướng lấy mục tiêu phục vụ nhân dân là một thước đo cho sự tiến bộ của một nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa, thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh cũng được quy định một cách cụ thể và thể hiện được vai trò của mình trong việc giải quyết các vụ án hành chính, đáp ứng được nhu cầu của thực tiễn xét 67 Xem thêm Điều 226 Luật tố tụng hành chính 2010 68 Xem thêm khoản 1 Điều 120 Luật tố tụng hành chính 2010 69 Xem thêm Điều 237 Luật tố tụng hành chính 2010 Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 31 SVTH: Huỳnh Thị Canh xử các khiếu kiện các quyết định hành chính, hành vi hành chính xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của các nhân, cơ quan, tổ chức, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả hành pháp, tăng cường pháp chế xã hội Chủ nghĩa. Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 32 SVTH: Huỳnh Thị Canh CHƯƠNG 3: THẨM QUYỀN CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP TỈNH TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH: THỰC TIỄN VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ 3.1. Tìm hiểu về thực tiễn giải quyết án vụ án hành chính của Tòa án nhân dân cấp tỉnh Trong những năm qua, bằng hoạt động xét xử nói chung, giải quyết các khiếu kiện hành chính nói riêng, Tòa án án đã góp phần tích cực bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, tăng cường pháp chế xã hội Chủ nghĩa và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy, so với các lĩnh vực như hình sự, dân sự thì trong lĩnh vực hành chính, số lượng vụ việc đã được giải quyết tại Tòa án còn hạn chế, vai trò của Tòa án trong lĩnh vực này còn chưa cao và chưa đáp ứng được các yêu cầu hiện tại của xã hội. Ở nước ta hiện nay, hoạt động giải quyết các khiếu nại và khiếu kiện hành chính đang được thực hiện bởi 2 cơ chế là hành chính và tư pháp. Theo Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính đối với hầu hết các loại việc, sau khi đã được giải quyết khiếu nại lần 1 hoặc lần 2 (hoặc quá thời hạn không được giải quyết), nếu người dân không đồng ý có thể khởi kiện ra tòa án để được giải quyết. Sau khi Luật Tố tụng hành chính 2010 có hiệu lực thi hành - ngày 01/7/2011, người dân có quyền khởi kiện vụ án hành chính đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính trong trường hợp không đồng ý với quyết định đó, hoặc đã khiếu nại với người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, nhưng hết thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật về khiếu nại mà khiếu nại không được giải quyết hoặc đã được giải quyết nhưng không đồng ý với kết quả giải quyết đó. Tuy nhiên, hiện nay, số lượng đơn khởi kiện hành chính được gửi đến Tòa án và được thụ lý giải quyết trên thực tế còn ít, trong khi đó số lượng đơn khiếu nại gửi đến các cơ quan hành chính vẫn còn nhiều. Nhìn lại công tác giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính những năm gần đây cho thấy: Khiếu nại hành chính hiện nay không chỉ diễn biến phức tạp hơn Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 33 SVTH: Huỳnh Thị Canh về nội dung, tính chất mà còn tăng lên đáng kể về mặt số lượng. Mỗi năm, cơ quan hành chính nhà nước các cấp phải tiếp nhận và giải quyết hàng chục nghìn vụ khiếu nại. Chỉ tính riêng 3 năm 2006 - 2008, các cơ quan hành chính nhà nước trên toàn quốc đã tiếp nhận được 303 nghìn đơn khiếu nại về gần 235 nghìn vụ việc. Cụ thể, Ủy ban nhân dân các cấp đã tiếp nhận hơn 214 nghìn đơn về hơn 182 nghìn vụ việc, các Bộ ngành tiếp nhận gần 89 nghìn đơn về khoảng 53 nghìn vụ việc. Trong khi đó, theo báo cáo kết quả giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội năm 2008 cho biết, tại 28 tỉnh miền Bắc, trong số xấp xỉ 57 nghìn vụ việc khiếu nại hành chính đã giải quyết thì chỉ có 310 vụ việc công dân khởi kiện ra Tòa án.70 Còn theo báo cáo của 11 tỉnh có thống kê, trong 5 năm (2005-2009) chỉ có 182/71.572 vụ việc khiếu nại công dân khởi kiện ra Tòa án và được Tòa án thụ lý giải quyết, chiếm tỷ lệ khoảng 0,254% số vụ việc khiếu nại.71 Mặc dù các số liệu trên chưa phản ánh đầy đủ, toàn diện thực tiễn hoạt động xét xử các khiếu kiện hành chính nhưng qua đó cũng cho thấy số lượng các vụ kiện hành chính được giải quyết tại Tòa án chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ so với các khiếu nại tại cơ quan hành chính nhà nước. Luật tố tụng hành chính được ban hành đã mở rộng thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân nói chung và của Tòa án nhân dân cấp tỉnh nói riêng nhưng số lượng và chất lượng các vụ án hành chính được thụ lý cũng như được giải quyết tại Tòa án vẫn chưa cao và chưa đáp ứng được nhu cầu của thực tế. Tại các Tòa án nhân dân cấp tỉnh, theo quy định thẩm quyền của các Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết các vụ án hành chính bao gồm thẩm quyền xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm, và tái thẩm, tuy nhiên thực tiễn cho thấy hầu như các Tòa cấp tỉnh xét xử vụ án hành chính theo thủ tục phúc thẩm là đa số, còn lại số lượng án sơ thẩm hiện nay tuy số lượng án có tăng lên đáng kể nhưng việc giải quyết vẫn còn chậm trễ, chất lượng xét xử vẫn chưa tốt. 70 Cẩm Vân: “Giải quyết khiếu nại hành chính: Cơ chế tài phán hành chính có ưu việt?” Xem tại: 71 Xem Báo cáo Tổng kết việc thi hành Luật khiếu nại, tố cáo (từ năm 2005 đến 6/2009) của Thanh tra Chính phủ. Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 34 SVTH: Huỳnh Thị Canh Riêng đối với việc giải quyết vụ án hành chính tại một số Tòa án tỉnh như Tòa án nhân dân tỉnh Bạc liêu theo báo cáo tổng kết thì trong năm 2010 số vụ án hành chính thụ lý chỉ có 4 vụ, năm 2011 thụ lý 13 vụ nhưng chỉ giải quyết được 4 vụ.72 Tại Tòa án nhân dân thành phố Cần Thơ thì theo thống kê từ các năm 2009 đến nay số lượng vụ án hành chính được thụ lý tuy có tăng so với các năm nhưng vẫn còn rất ít so với thực tế. Cụ thể, năm 2009, thụ lý 7 vụ sơ thẩm, giải quyết được 6 vụ, thụ lý và giải quyết 4 vụ phúc thẩm; năm 2010 thụ lý 11 vụ và giải quyết 5 vụ sơ thẩm, thụ lý và giải quyết 7 vụ án phúc thẩm; năm 2011, thụ lý 18 vụ và giải quyết 2 vụ sơ thẩm, thụ lý và giải quyết 6 vụ phúc thẩm;73 Về chất lượng xét xử, xét xử phúc thẩm chủ yếu là bác kháng cáo, và giữ nuyên các quyết định của bản án sơ thẩm; các vụ án được thụ lý theo thủ tục sơ thẩm thì việc giải quyết vẫn còn chậm, chất lượng giải quyết chưa cao dẫn đến tình trạng án sơ thẩm tồn đọng còn nhiều. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng số lượng và chất lượng giải quyết các vụ án hành chính tại các Tòa án cấp tỉnh còn hạn chế có một số nguyên nhân sau: Thứ nhất, do Tòa án được tổ chức theo cấp hành chính nên có lúc, có nơi nguyên tắc độc lập xét xử của Tòa án đã ít nhiều không được thực hiện triệt để; đã xảy ra hiện tượng một số vụ án xét xử bị ảnh hưởng của cấp ủy và chính quyền địa phương, thậm chí có trường hợp can thiệp sâu vào hoạt động xét xử của Tòa án, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, vị thế của Tòa án bị xâm hại, lòng tin của nhân dân đối với nền công lý xã hội bị suy giảm. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, nhưng có lẽ nguyên nhân không thể không nhắc đến đó là: do mức độ phụ thuộc vào chính quyền địa phương về quan hệ hành chính và hỗ trợ cơ sở vật chất; do một số cấp uỷ địa phương còn nhận thức chưa đúng đắn vai trò lãnh đạo của Đảng về công tác xét xử đối với Tòa án có tổ chức Đảng phụ thuộc mình. Đặc biệt trong lĩnh vực xét xử các khiếu kiện hành chính, một lĩnh vực phán quyết về tính hợp pháp của quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính của cơ quan nhà nước hoặc nhân 72 Báo cáo công tác xét xử tại Tòa án nhân dân tỉnh Bạc Liêu (năm 2010 – 2011) 73 Báo cáo công tác xét xử tại Tòa án nhân dân thành phố Cần Thơ (năm 2009 – 2011) Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 35 SVTH: Huỳnh Thị Canh viên nhà nước thì thẩm phán cấp tỉnh xét xử hành vi hành chính của một Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh là điều có khả năng dẫn đến thiếu khách quan. Thứ hai, trong thời gian qua chất lượng giải quyết các vụ án hành chính vẫn còn những tồn tại vì việc xét xử các vụ án hành chính là một lĩnh vực còn mới. Đội ngũ Thẩm phán, cán bộ, công chức của Tòa Hành chính Tòa án nhân dân cấp tỉnh chưa được đào tạo, bồi dưỡng nhiều về nghiệp vụ giải quyết các vụ án hành chính cũng như kiến thức về quản lý hành chính nhà nước có liên quan đến những lĩnh vực mà Tòa án có thẩm quyền giải quyết. Vẫn còn có cán bộ Tòa án chưa thực sự nắm vững các quy định của Luật Khiếu nại, tố cáo, của Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính, đặc biệt là Luật tố tụng hành chính mới vừa có hiệu lực; một số Thẩm phán chưa quan tâm một cách đầy đủ các văn bản pháp luật về quản lý hành chính nhà nước liên quan đến những loại quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu kiện mà mình đang thụ lý, giải quyết. Trong công tác chuyên môn còn vi phạm về điều kiện khởi kiện và điều kiện thụ lý, giải quyết các vụ án hành chính. Đường lối giải quyết một số vụ án không đúng dẫn đến đã bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm để rồi phải xét xử phúc thẩm, sơ thẩm lại vụ án. Vì vậy, có bộ phận công dân còn e ngại trước khi chọn con đường khởi kiện tại Tòa án. Thứ ba, một số quy định của Luật Tố tụng hành chính cho đến nay vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể, gây khó khăn cho việc áp dụng của các tòa địa phương. Chẳng hạn như chưa có hướng dẫn về các quyết định, hành vi hành chính nào thuộc phạm vi bí mật nhà nước trong các lĩnh vực an ninh, quốc phòng, ngoại giao và mang tính nội bộ của cơ quan tổ chức. Chưa có hướng dẫn về thẩm quyền đánh giá tính hợp pháp của quyết định, hành vi hành chính và quyết định giải quyết khiếu nại của Hội đồng xét xử. Thứ tư, sửa đổi bổ sung nhằm hoàn thiện các quy định về tố tụng hành chính là điều cần thiết và Luật tố tụng hành chính 2010 đã làm được điều đó. Tuy nhiên có những nội dung trong quy định về thủ tục tố tụng cần được nghiên cứu một cách thấu đáo hơn nhằm bảo đảm hiệu quả thực hiện các quy định này trong thực tiễn. Việc không quy định thủ tục tiền tố tụng hành chính Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 36 SVTH: Huỳnh Thị Canh là bắt buộc (trừ một số loại khiếu kiện) là một ví dụ. Cũng tương tự như việc mở rộng thẩm quyền xét xử hành chính, việc không quy định thủ tục tiền tố tụng hành chính là bắt buộc sẽ làm gia tăng số lượng các vụ kiện hành chính tại Tòa án, trong khi năng lực xét xử nói chung và xét xử hành chính nói riêng của hệ thống Tòa án nhân dân ở nước ta mà đặt biệt là Tòa án nhân dân cấp tỉnh đang là vấn đề cần được xem xét và đáng được lưu tâm. Quan trọng hơn, giải quyết các tranh chấp hành chính bằng con đường khiếu nại hành chính cũng có những ưu điểm vốn có và nếu giải quyết được thành công bằng con đường này sẽ tiết kiệm được nhiều chi phí và thời gian so với giải quyết bằng con đường xét xử hành chính. Với những loại khiếu kiện hành chính liên quan nhiều đến các vấn đề kỹ thuật như tranh chấp trong lĩnh vực thuế, quản lý đất đai, sở hữu trí tuệ, việc giải quyết bằng con đường hành chính thực sự là cần thiết. Vì vậy, việc loại bỏ quy định bắt buộc về điều kiện tiền tố tụng đối với việc giải quyết các khiếu kiện hành chính trong những lĩnh vực này vẫn chưa thật sự khoa học. Đơn cử một số vụ án hành chính đã được xét xử tại một số Tòa án cấp tỉnh như sau: Theo hồ sơ, sáng 9-12-2009, anh Quân chạy xe hơi bốn chỗ đi uống cà phê. Như mọi hôm, anh chạy xe đến quán cà phê quen thuộc rồi dừng xe dưới lòng đường để vào quán. Anh ngồi uống cà phê được một lúc thì bị cán bộ Thanh tra giao thông thành phố Cần Thơ đến lập biên bản xử phạt vi phạm hành chính với lý do đỗ xe dưới lòng đường. Cùng bị lập biên bản với anh Quân lúc đó còn có chủ ba chiếc xe khác. Thấy khu vực này không hề có biển cấm dừng hoặc đỗ xe, anh Quân không chịu ký vào biên bản xử phạt. Vì vậy, thanh tra giao thông đã chụp lại hình ảnh hiện trường vị trí xe và thực hiện một số biện pháp nghiệp vụ khác. Khoảng một tuần sau, chánh thanh tra Sở giao thông vận tải thành phố Cần Thơ đã ra quyết định xử phạt anh Quân 300.000 đồng về hành vi để xe, đỗ xe ở lòng đường, hè phố trái quy định của pháp luật. Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 37 SVTH: Huỳnh Thị Canh Ngay khi nhận được quyết định xử phạt, anh Quân đã khiếu nại. Ngày 5, chánh thanh tra Sở giao thông vận tải ra quyết định giữ nguyên quyết định xử phạt nói trên. Ngày 25-2-2010, anh Quân đã khởi kiện yêu cầu Tòa án nhân dân thành phố Cần Thơ hủy quyết định hành chính nói trên của chánh thanh tra Sở giao thông vận tải thành phố Cần Thơ. Theo đơn khởi kiện, anh Quân cho rằng mình không hề vi phạm pháp luật về giao thông bởi khu vực anh đậu xe không hề có biển báo cấm dừng hoặc đỗ xe. Vì vậy, việc chánh thanh tra Sở giao thông vận tải thành phố Cần Thơ xử phạt anh với lý do đỗ xe ở lòng đường, hè phố trái quy định của pháp luật là không có căn cứ. Xét xử sơ thẩm vụ án , Tòa án nhân dân thành phố Cần Thở đã bác đơn khởi kện của anh Quân và tuyên quyết định của chánh thanh tra Sở giao thông vận tải thành phố Cần Thơ là đúng. Không đồng ý với bản án sơ thẩm, anh Quân kháng cáo. Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã chấp nhận đơn kháng cáo, sửa án sơ thẩm, tuyên hủy quyết định xử phạt vi phạm hành chính của chánh thanh tra Sở giao thông vận tải thành phố Cần Thơ vì anh Quân đổ xe trên lòng đường nhưng tại đó không có biển báo cấm và đại diện bị đơn không đưa ra chứng cứ chứng minh hành vi của anh Quân là trái pháp luật. Một vụ án không phức tạp, chứng cứ rõ ràng, người dân làm những việc mà pháp luật không cấm vậy mà tại cấp sơ thẩm Hội đồng xét xử lại tuyên quyết định của chánh thanh tra Sở giao thông là có căn cứ và đúng pháp luật để rồi tại cấp phúc thẩm Hội đồng xét xử sửa án. Nguyên nhân chủ yếu là ở thẩm phán được phân công giải quyết vụ án đã không tìm hiểu rõ và không nắm rõ quy định của pháp luật; tinh thần, trách nhiệm trong việc giải quyết vụ án vẫn chưa cao. Từ đó dẫn đến việc một vụ án không phức tạp lại phải xử đi xử lại gây lãng phí công sức, thời gian và chi phí cho người dân cũng như cho cơ quan xét xử, làm mất lòng tin của người dân đối với các cơ quan xét xử, với những người trực tiếp giải quyết vụ án. Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 38 SVTH: Huỳnh Thị Canh Vụ thứ hai:74 Cuối năm 2005, bà Phan Thị Len và bà Nguyễn Thị Dong được Ủy ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa bán nhà ở thuộc sở hữu nhà nước và chuyển quyền sử dụng đất ở (hoá giá) theo Nghị định 61/CP tại khu nhà, đất 25 - 26 Nguyễn Đình Chiểu, Nha Trang. Bà Len đã nộp đủ 610 triệu đồng tiền hóa giá nhà và được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) trên diện tích 216,8m2, bà Dong đã nộp đủ 345 triệu đồng tiền hóa hóa giá nhà và được cấp sổ đỏ trên diện tích 143,4m2. Sau đó, vợ chồng ông Nguyễn Quốc Hưng nhận chuyển nhượng 31,3m2 đất của bà Len và được bà Dong tặng 74m2 đất. Trên đất có sổ đỏ, họ đã xây nhà mới, có giấy phép xây dựng. Ngày 20-6-2008, Uỷ ban nhân dân tỉnh Khánh Hoà ra các quyết định hủy các quyết định hóa giá nhà cho bà Len và bà Dong, trả lại họ số tiền họ đã nộp. Họ làm đơn khiếu nại. Uỷ ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa trả lời, năm 2003 Tổng công ty Khánh Việt đã được giao lập dự án đầu tư cao ốc tại khu nhà, đất 25 - 26 Nguyễn Đình Chiểu, việc Uỷ ban nhân dân tỉnh hóa giá nhà cho hai hộ dân là không đúng. Bị Uỷ ban nhân dân tỉnh Khánh Hoà bác đơn, bà Len và bà Dong làm đơn kiện, đề nghị Tòa tuyên hủy các quyết định ngày 20-6-2008 của Uỷ ban nhân dân tỉnh Khánh Hoà. Tháng 6-2009, Tòa án nhân dân tỉnh Khánh Hòa đình chỉ giải quyết đơn kiện của bà Len và bà Dong, với lý do không thuộc thẩm quyền. Ngày 11- 9-2009, Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân Tối cao tại Đà Nẵng phán quyết, việc khiếu kiện của hai bà thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án. Ngày 16-3-2012, vụ kiện của bà Len được Tòa án nhân dân tỉnh Khánh Hòa đưa ra xét xử sơ thẩmTại tòa, đại diện được ủy quyền của Uỷ ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa là ông Nguyễn Hoạt, Trưởng Phòng Quản lý nhà và Thị trường bất động sản, Sở Xây dựng Khánh Hòa thừa nhận, sai phạm trong việc hóa giá thuộc về Uỷ ban nhân dân tỉnh, bà Len không hề có lỗi. 71 Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 39 SVTH: Huỳnh Thị Canh Bảo vệ quyền lợi cho bà Len, luật sư Bùi Văn Nhĩ nêu quan điểm, bà Len được hóa giá nhà một cách hợp pháp, chuyển nhượng đất cho vợ chồng ông Hưng cũng hợp pháp. Nhưng quyết định số 1561/QĐ-UBND của Uỷ ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa về việc hủy quyết định hóa giá nhà cho bà Len không nêu được vì sao phải hủy quyết định đó, không hề đề cập đến quyền lợi của vợ chồng ông Hưng. Theo luật sư, quyết định số 1561 trái pháp luật, gây thiệt hại nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của bà Len và vợ chồng ông Hưng. Phần thẩm vấn, tranh luận tại tòa kết thúc chiều 16-3, nhưng đến sáng 20-3, Tòa mới tuyên án. Theo Hội đồng xét xử, Uỷ ban nhân dân tỉnh Khánh Hóa ra quyết định 1561 là đúng pháp luật, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của Tổng công ty Khánh Việt, do vậy không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Len. Qua việc xét xử vụ án như trên có thể thấy một số điểm mà Hội đồng xét xử đã giải quyết vẫn chưa thuyết phục đối với quyền và lợi ích của người dân. Việc phía bị đơn thừa nhận quyết định hóa giá cho bà Len là do lỗi của Ủy ban và bà Len không có lỗi, như vậy việc bà Len được hóa giá nhà và chuyển nhượng cho ông Hưng là hợp pháp. Trước đó, năm 2003 tổng công ty Khánh Việt đã được giao phần đất đó để lập dự án đầu tư cao ốc thì tại sao năm 2005 phía Ủy ban lại quyết định hóa giá nhà cho bà Len, rõ ràng đây là lỗi của Ủy ban, nếu hủy quyết định hóa giá nhà của bà Len và chỉ trả lại số tiền đã nhận thì quyền và lợi ích của bà Len không được bảo vệ chính đáng. Bởi vì lỗi là do Ủy ban ra quyết định hóa giá mà không kiểm tra chính xác nay lại ra quyết định hủy mà không nêu được lý do hủy, lại không đề cập đến vấn đề thiệt hại mà phía bà Len phải gánh chịu, nay Hội đồng xét xử lại tuyên quyết định 1561 là đúng pháp luật và bảo vệ quyền và lợi ích của công ty Khánh Việt, vậy thì lợi ích của bà Len đã bị bỏ qua, phần lỗi đã chứng minh được là do phía Ủy ban thì Hội đồng xét xử cũng không đề cập để giải quyết cho thỏa đáng. Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 40 SVTH: Huỳnh Thị Canh Qua đây có thể thấy chất lượng xét xử vụ án của Tòa án chưa tốt, việc giải quyết của Tòa án đã không thuyết phục người khởi kiện, quyền và lợi ích của các bên không được giải quyết một cách thỏa đáng. Từ đó mà việc kháng cáo, kháng nghị vẫn diển ra kéo theo vụ án phải tiếp tục chuyển lên cấp trên để giải quyết lại, gây lãng phí thời gian, chi phí để giải quyết, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của các bên. 3.2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện chế định về thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính Từ việc phân tích những bất cập và nguyên nhân dẫn tới những bất cập nói trên, người viết xin đưa ra một số ý kiến nhằm giải quyết những bất cập đó, đồng thời nhằm hướng tới việc hoàn thiện hơn chế định về thẩm quyền của Tòa án nhân dân các cấp nói chung và Tòa án nhân dân cấp tỉnh nói riêng trong giải quyết các vụ án hành chính: Thứ nhất, xây dựng mô hình Tòa án sơ thẩm khu vực và Toà án phúc thẩm khu vực, trong đó có tòa chuyên trách xét xử những vụ án hành chính75 Mặc dù Tòa hành chính đã được thành lập và thẩm quyền xét xử của Tòa án đối với các khiếu kiện hành chính ngày càng được mở rộng nhưng xuất phát từ thực tế hiện nay mô hình tổ chức hệ thống Tòa án của nước ta còn nhiều hạn chế. Bên cạnh những vấn đề như cơ sở vật chất, kinh phí, nhân lực chuyên môn vừa thiếu, vừa dàn trải, thì vẫn còn hiện tượng một số vụ án xét xử bị ảnh hưởng của cấp ủy và chính quyền địa phương. Do đó, quán triệt tinh thần Nghị Quyết số 49/NQ-TW của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, tổ chức hệ thống Tòa án theo thẩm quyền xét xử, không phụ thuộc vào đơn vị hành chính mà sẽ thành lập các Tòa án theo khu vực, gồm Tòa án sơ thẩm khu vực được tổ chức ở một hoặc một số đơn vị hành chính cấp huyện; Tòa án phúc thẩm có nhiệm vụ chủ yếu là xét xử phúc thẩm và xét xử sơ thẩm một số vụ án, Tòa thượng thẩm được tổ chức theo khu vực 75Nguyễn Thắng Lợi: “Bàn về một số đổi mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính tại Việt Nam hiện nay”, xem thêm tại: Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 41 SVTH: Huỳnh Thị Canh có nhiệm vụ xét xử phúc; Tòa án nhân tối cao có nhiệm vụ tổng kết kinh nghiệm xét xử, hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật, phát triển án lệ và xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm. Mô hình tổ chức hệ thống Tòa án này cũng đã được nhiều học giả, chính trị gia và chuyên gia pháp luật trao đổi, thảo luận trên một số diễn đàn về thuận lợi và khó khăn, trong đó đã phân tích và chỉ ra nhiều ưu việt so với mô hình tổ chức Tòa án hiện nay. Trong đó, có ý kiến cho rằng theo mô hình này thì Tòa án cấp tỉnh hiện nay, cơ bản là không thay đổi, gần như là chuyển ngang thành Tòa án phúc thẩm có nhiệm vụ chủ yếu là xét xử phúc thẩm và xét xử sơ thẩm một số loại việc. Tuy nhiên mô hình này vẫn còn phát sinh bất cập, ví dụ như khi có căn cứ cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính của Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh mà trái pháp luật, xâm phạm quyền lợi ích hợp pháp của người dân thì họ khởi kiện ở đâu? Nếu khởi kiện tại Tòa án cấp phúc thẩm (tương đương cấp tỉnh) thì vẫn chưa khắc phục được tình trạng bị ảnh hưởng bởi cấp uỷ và chính quyền địa phương như đã phân tích ở trên; Nếu giao thêm cho Tòa án sơ thẩm khu vực thì sẽ gặp nhiều khó khăn, khó đáp ứng được yêu cầu cải cách tư pháp. Do đó, thiết nghĩ, trong mô hình cải cách tổ chức Tòa án sau này nên theo hướng triệt để hơn, tức là Tòa án phúc thẩm theo mô hình của Nghị quyết số 49/NQ-TW cũng nên được tổ chức theo khu vực. Căn cứ vào đặc điểm địa lý, tính chất dân cư và đặc biệt là số vụ việc khiếu nại, khiếu kiện sơ thẩm, phúc thẩm để thành lập các Tòa phúc thẩm khu vực trên cơ sở một hoặc một số đơn vị hành chính cấp tỉnh hiện nay. Theo mô hình này, hệ thống Tòa án ở nước ta sẽ có sự thay đổi cơ bản về tổ chức, trong đó các Tòa án địa phương sẽ được thay thế bởi Tòa án sơ thẩm khu vực và Tòa án phúc thẩm khu vực; trong mỗi Tòa án khu vực sẽ có một tòa chuyên trách xét xử các vụ án hành chính. Thứ hai, chất lượng xử án hành chính muốn nâng lên thì phải thay đổi tính nguyên tắc trong công tác tổ chức cán bộ, cần phải nâng cao vai trò và năng lực cho đội ngũ thẩm phán Tòa Hành chính, tăng cường các khóa bồi dưỡng, đào tạo về nghiệp vụ cho công tác giải quyết vụ án hành chính. Vai trò của luật sư, viện kiểm sát và thẩm phán cũng cần nói rõ hơn, sắc sảo hơn! Nếu Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 42 SVTH: Huỳnh Thị Canh thẩm phán đưa ra phán quyết, xử sai thì phải lấy đó làm căn cứ xem xét không tái bổ nhiệm, hoặc xem xét họ có những hành vi vi phạm pháp luật nên không bổ nhiệm. Thứ ba, tiếp tục mở rộng thẩm quyền xét xử của Tòa án đối với các quyết định hành chính, hành vi hành chính mang tính nội bộ của cơ quan, tổ chức Hiện nay, Luật Tố tụng hành chính 2010 đã khắc phục được nhiều hạn chế của các văn bản trước đây bằng quy định mang tính loại trừ về thẩm quyền xét xử khiếu kiện hành chính của Tòa án. Tuy nhiên, phạm vi loại trừ ở đây cũng nên cần tiếp tục được xem xét bởi lẽ chúng ta đang trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam mà trong một Nhà nước pháp quyền đòi hỏi pháp luật phải là thượng tôn, mọi cá nhân, cơ quan, tổ chức bao gồm cả các cơ quan hành chính nhà nước và người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước đều làm việc theo Hiến pháp và pháp luật. Do đó, các cơ quan Tòa án ngoài việc cần được đảm bảo độc lập với các cơ quan hành chính, thì còn phải có thẩm quyền quyết định tính đúng sai của tất cả các quyết định hành chính, hành vi hành chính và mục tiêu của Luật Tố tụng hành chính là bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mỗi cá nhân, cơ quan, tổ chức tại các cơ quan Tòa án. Vì vậy, về lâu dài, thiết nghĩ không nên có bất kỳ quyết định hành chính, hành vi hành chính nào của cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước lại không bị kiểm soát. Tuy nhiên, việc mở rộng thẩm quyền xét xử của Tòa án đối với các khiếu kiện hành chính theo hướng đề xuất này là một quá trình, cần phải thận trọng, trước mắt nên xem xét làm rõ và đưa các quyết định hành chính, hành vi hành chính mang tính nội bộ của cơ quan, tổ chức vào đối tượng thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án. Sở dĩ như vậy bởi vì, dù là quyết định, hành vi mang tính chất nội bộ nhưng cũng là quyết định, hành vi hành chính, trong trường hợp quyết định hành chính đó, hành vi hành chính đó trái pháp luật và xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của người dân thì không có lý gì mà người dân lại không thể khởi kiện người hoặc cơ quan thực hiện hành vi đó ra Tòa án để bảo Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 43 SVTH: Huỳnh Thị Canh vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Hơn nữa, thực tế thời gian qua cho thấy chính những hành vi tắc trách, thiếu trách nhiệm trong hoạt động quản lý, điều hành nội bộ của một số cơ quan, tổ chức đã dẫn đến thiệt hại của người dân nhưng rất khó quy trách nhiệm để xem xét bồi thường thiệt hại. Sở dĩ như vậy vì những hành vi đó không được coi là đối tượng bị khởi kiện hành chính tại Tòa án nên không có bản án, quyết định của Tòa án. Trong khi đó, theo quy định của pháp luật về trách nhiệm bồi thường của nhà nước, những trường hợp như vậy, nếu không có bản án, quyết định của Tòa án thì không có căn cứ để xác định hành vi trái pháp luật của cán bộ, công chức nhà nước. Do vậy, mở rộng thẩm quyền xét xử của Tòa án cả đối với các quyết định hành chính, hành vi hành chính mang tính nội bộ của cơ quan, tổ chức, còn có ý nghĩa răn đe, đề cao thêm trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong việc quản lý, chỉ đạo, điều hành hoạt động thực hiện chức năng, nhiệm vụ trong phạm vi cơ quan, tổ chức đó. Thứ tư, Thiết nghĩ vấn đề về thủ tục tiền tố tụng đối với các khiếu kiện trong lĩnh vực thuế, quản lý đất đai, sở hữu trí tuệ nên xem xét lại theo hướng quy định bắt buộc thủ tục tiền tố tụng đối với các khiếu kiện nói trên để giảm số lượng vụ án hành chính cho Tòa án cũng như giảm chi phí và thời gian cho việc giải quyết vụ án mà vẫn có khoa học. Thứ năm, cần tuyên truyền, giáo dục pháp luật nói chung, pháp luật về khiếu kiện hành chính nói riêng một cách sâu rộng, cụ thể và thường xuyên trong nhân dân để mọi người thực hiện đúng, thực hiện đầy đủ các quyền và các nghĩa vụ pháp lý của mình, đồng thời biết đấu tranh đúng để bảo vệ pháp luật cũng như bảo vệ quyền lợi của chính mình. Sau cùng, xét xử hành chính là vấn đề mới mẻ và pháp luật điều chỉnh hoạt động này không đơn thuần chỉ là những quy định tố tụng hành chính mà còn cả những quy định pháp luật về nội dung đặc thù. Để bảo đảm tính rõ ràng và minh bạch, cần thiết phải quy định cả những nội dung đặc thù này. Ví dụ, trong xét xử các vụ án hành chính, những quy định về căn cứ đánh giá tính hợp pháp của các quyết định hành chính, hành vi hành chính là rất cần thiết; Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 44 SVTH: Huỳnh Thị Canh bởi lẽ, căn cứ những quy định này, các thẩm phán mới có cơ sở cần thiết để đưa ra các phán quyết của mình. Tóm lại, việc tiếp tục hoàn thiện pháp luật để hạn chế những bất cập trong giải quyết án hành chính một cách toàn diện hơn nữa nhằm để góp phần nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu kiện hành chính trong giai đoạn hiện nay, hướng tới mục tiêu đảm bảo công lý hành chính, quyền bình đẳng của người dân với cơ quan công quyền, góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 45 SVTH: Huỳnh Thị Canh KẾT LUẬN Trong công cuộc cải cách tư pháp hiện nay thì vấn đề hoàn thiện hệ thống pháp luật là một trong những vấn đề quan trọng. Bởi vì, pháp luật ngày càng hoàn thiện góp phần bảo vệ quyền, lợi ích của người dân, góp phần xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân. Vì vậy, để bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người dân cần thiết phải hoàn thiện hệ thống pháp luật mà đặc biệt là chế định thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính là một vấn đề hết sức cần thiết nhằm đảm bảo cho công tác xét xử vụ án hành chính một cách kịp thời, nhanh chóng, có chất lượng, góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động của Tòa án trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức khi bị các quyết định hành chính, hành vi hành chính xâm phạm. Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết các vụ án hành chính là một chế định đã được ghi nhận trong Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính 1996 và đã trãi qua hai lần sửa đổi, bổ sung các năm 1998 và 2006. Trải qua các lần sửa đổi, bổ sung và mới đây Luật tố tụng hành chính được ban hành trên cơ sơ phát triển các quy định của Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính có hiệu lực ngày 01/07/2011 thì chế định thẩm quyền giải quyết các vụ án hành chính của Tòa án cấp tỉnh ngày càng được hoàn thiện và góp phần quan trọng vào công tác giải quyết các khiếu kiện của người dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Qua việc nghiên cứu thực tiễn giải quyết các vụ án hành chính cho thấy vai trò quan trọng của Tòa án cấp tỉnh trong việc bảo vệ quyền và lợi ích của cá nhân, cơ quan, tổ chức khi tham gia vào quan hệ pháp luật hành chính – một quan hệ pháp luật bất bình đẳng giữa người dân với một bên là cá nhân, cơ quan nhà nước. Với vai trò quan trọng đó, trong thời gian qua, pháp luật quy định về thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính đã có nhiều sửa đổi, kế thừa và hoàn thiện chế định thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính từ các Pháp lệnh trước đó nhằm bảo vệ tốt hơn quyền, lợi ích của người dân, bảo đảm bản Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 46 SVTH: Huỳnh Thị Canh án, quyết định của Tòa án được thi hành, thông qua đó tính nghiêm minh của pháp luật được giữ vững. Tuy nhiên, qua nghiên cứu về đề tài cho ta thấy trước xu hướng phát triển của xã hội cũng như yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp hiện nay thì thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính, bên cạnh những mặc tích cực đã đạt được thì trên thực tế còn nhiều vướng mắc, bất cập, chưa thật sự bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích của người dân. Do đó, trong thời gian tới chúng ta cần hoàn thiện hơn nữa quy định về thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính, nhanh chóng xây dựng hệ thống Tòa án theo hướng cải cách theo tinh thần của Nghị Quyết số 49/NQ-TW của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, tổ chức hệ thống Tòa án theo thẩm quyền xét xử, không phụ thuộc vào đơn vị hành chính. Bên cạnh đó cần nâng cao trình độ, năng lực chuyên môn của Thẩm phán, đây cũng là một chủ thể quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án hành chính. Thực hiện được những vấn đề vừa nêu sẽ góp phần hoàn thiện hơn chế định thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính, góp phần bảo vệ tốt hơn quyền lợi ích của cá nhân, cơ quan, tổ chức khi bị quyết định hành chính, hành vi hành chính xâm phạm, bảo đảm công bằng, trật tự xã hội, hướng đến mục tiêu xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân; đổi mới căn bản cơ chế xây dựng và thực hiện pháp luật; phát huy vai trò và hiệu lực của pháp luật để góp phần quản lý xã hội, giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế, xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh, thực hiện quyền con người, quyền tự do, dân chủ của công dân, góp phần đưa nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Đề tài: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính GVHD: Ths Diệp Thành Nguyên 47 SVTH: Huỳnh Thị Canh Mục lục LỜI NÓI ĐẦU...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 1 3. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 2 4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 2 5. Bố cục của đề tài ....................................................................................................... 2 CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THẨM QUYỀN CỦA TOÀ ÁN NHÂN DÂN TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH ....................................................... 3 1.1. Một số khái niệm cơ bản .......................................................................................... 3 1.1.1. Khái niệm vụ án hành chính ......................................................................... 3 1.1.2. Khái niệm quyết định hành chính, hành vi hành chính ................................ 3 1.1.3. Khái niệm khiếu kiện hành chính ................................................................. 5 1.1.4. Khái niệm thẩm quyền xét xử khiếu kiện hành chính của toà án ................. 7 1.2. Thẩm quyền của Toà án nhân dân trong giải quyết vụ án hành chính trước khi ban hành Luật tố tụng hành chính............................................................................ 8 1.2.1. Giai đoạn từ ngày 01/07/1996 đến ngày 04/01/1999 ..................................... 8 1.2.2. Giai đoạn từ ngày 05/01/1999 đến ngày 31/05/2006 .................................... 13 1.2.3. Giai đoạn từ ngày 01/06/2006 đến ngày 30/06/2011 .................................... 14 CHƯƠNG 2: THẨM QUYỀN CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP TỈNH TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH THEO PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH............................. 17 2.1. Thẩm quyền của Toà án nhân dân cấp tỉnh trong xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ............................................................................................................................... 17 2.1.1. Những khiếu kiện thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân cấp tỉnh .... 17 2.1.2. Xác định thẩm quyền của Tòa án trong trường hợp vừa có đơn khiếu nại, vừa có đơn khởi kiện ................................................................................................... 21 2.1.3. Chuyển vụ án hành chính ................................................................................. 22 2.1.4. Nhập hoặc tách vụ án hành chính ................................................................... 23 2.1.5. Thẩm quyền của Hội đồng xét xử sơ thẩm ........................................................ 23 2.2. Thẩm quyền của Toà án nhân dân cấp tỉnh trong xét xử phúc thẩm vụ án hành chính ............................................................................................................................... 24 2.2.1. Tính chất của xét xử phúc thẩm ........................................................................ 24 2.2.2. Phạm vi xét xử phúc thẩm ................................................................................. 25 2.2.3.Thẩm quyền ra quyết định của tòa án cấp phúc thẩm........................................ 25 2.2.4. Thẩm quyền quyết định của Hội đồng xét xử phúc thẩm .................................. 27 2.3. Thẩm quyền của Toà án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm............................................................................ 28 2.3.1. Tính chất của giám đốc thẩm, tái thẩm ............................................................. 28 2.3.2. Phạm vi và thẩm quyền giám đốc thẩm, tái thẩm .............................................. 29 2.3.3. Thẩm quyền quyết định của Hội đồng giám đốc thẩm, tái thẩm ....................... 29 CHƯƠNG 3: THẨM QUYỀN CỦA TOÀ ÁN NHÂN DÂN CẤP TỈNH TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH: THỰC TIỄN VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ......... 32 3.1. Tìm hiểu về thực tiển giải quyết án vụ án hành chính của Tòa án nhân dân cấp tỉnh 32 3.2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện chế định về thẩm quyền của Toà án nhân dân cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính ........................................................... 40 Danh mục tài liệu tham khảo Văn bản quy phạm pháp luật 1. Hiến pháp nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 1992 2. Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2002 3. Luật đất đai 2003 4. Luật cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2009 5. Luật tố tụng hành chính 2010 6. Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính 1996 (sửa đổi, bổ sung năm 1998 và 2006) 7. Nghị định 178/2007/NĐ-CP ngày 3/12/2007 của Chính Phủ phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ, cơ quan ngang bộ 8. Nghị quyết 02/2011/NQ-HĐTP của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành một số điều của Luật tố tụng hành chính 2010 Sách 1. Nguyễn Thanh Bình: Thẩm quyền xét xử khiếu kiện hành chính của Tòa án , NXB TP Hà Nội 2004, trang 48 Giáo trình 1. Ths Diệp Thành Nguyên, Trường Đại học Cần Thơ - Giáo trình Luật tố tụng hành chính Việt Nam Trang thông tin điện tử 1. Nguyễn Thắng Lợi: Bàn về một số đổi mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính tại Việt Nam hiện nay, xem tại: ID=4395 2. Cẩm Vân: Giải quyết khiếu nại hành chính: Cơ chế tài phán hành chính có ưu việt?, xem tại: ID=2766 3. Khái niệm khiếu kiện hành chính, xem tại: Báo cáo tổng kết 1. Báo cáo Tổng kết việc thi hành Luật khiếu nại, tố cáo (từ năm 2005 đến 6/2009) của Thanh tra Chính phủ. 2. Báo cáo công tác xét xử tại Tòa án nhân dân thành phố Cần Thơ (năm 2009 – 2011 3. Báo cáo công tác xét xử tại Tòa án nhân dân tỉnh Bạc Liêu (năm 2010 – 2011)