Luận văn Thành lập quỹ Bảo hiểm xã hội thành phần ở Bảo hiểm xã hội Việt nam

µ ng­êi lao ®éng thuéc diÖn ph¶i tham gia BHXH nh­ng ch­a tham gia BHXH. §ång thêi ®«n ®èc, kiÓm tra, ®èi chiÕu th­êng xuyªn ®Ó thu ®óng, thu ®ñ, thu kÞp thêi sè tiÒn BHXH ph¸t sinh theo quü l­¬ng hµng th¸ng, hµng n¨m. Bªn c¹nh ®ã lµ c«ng t¸c truy thu nî ®äng ®Ó ng¨n chÆn kh«ng ®Ó c«ng nî ph¸t sinh thªm, nhÊt lµ cè g¾ng tèi ®a h¹n chÕ hiÖn t­îng ch©y × ®Ó nî ®äng l­u c÷u, chång chÊt ®Õn møc kh«ng cßn kh¶ n¨ng tr¶ nî. C«ng t¸c thu BHXH ®· dÇn ®i vµo æn ®Þnh, ngµnh BHXH ®· phèi hîp tèt víi c¸c ngµnh chøc n¨ng còng nh­ tranh thñ sù l·nh ®¹o cña c¸c cÊp uû ®¶ng, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng trong c«ng c¸c thu BHXH. Bªn c¹nh ®ã lµ c«ng t¸c ®µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé, tõng b­íc øng dông c«ng nghÖ tin häc vµo viÖc qu¶n lý thu BHXH. Bªn c¹nh ®ã, c«ng t¸c thu BHXH vÉn cßn mét sè tån ®äng sau: T×nh h×nh nî tiÒn BHXH ë c¸c ®¬n vÞ tham gia BHXH cßn kh¸ lín lµm ¶nh h­ëng ®Õn nguån thu BHXH, sè tiÒn nî BHXH cña c¸c ®¬n vÞ tham gia BHXH b×nh qu©n trªn 10 tû ®ång/n¨m, nguyªn nh©n mét phÇn do c¸c ®¬n vÞ gÆp khã kh¨n trong ho¹t ®éng (®Æc biÖt lµ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh) mÆt kh¸c lµ do ý thøc cña chñ sö dông lao ®éng, nî tiÒn BHXH ®Ó dïng sè tiÒn ®ã quay vßng kinh doanh, ®ì ph¶i vay vèn. Trong khi ®ã ng­êi lao ®éng do kh«ng hiÓu râ vÒ BHXH l¹i mang s½n t©m lý sî mÊt viÖc nªn ®· kh«ng d¸m ®Êu tranh b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña m×nh. B¶ng 05: Thu BHXH tõ Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. §¬n vÞ 1997 1998 Sè ®¬n vÞ §¬n vÞ 2358 3147 Sè lao ®éng Ng­êi 84058 122685 Sè ®· thu Tr. ®ång 72414 118902 Sè nî ®äng Tr.®ång 6001 14716 Nguån: T¹p chÝ B¶o hiÓm x· héi. - NhiÒu ®¬n vÞ thuéc diÖn ph¶i tham gia BHXH cho ng­êi lao ®éng nh­ng ®· lÈn tr¸nh nghÜa vô tham gia vµ nép BHXH v× ¶nh h­ëng ®Õn lîi nhuËn, hoÆc cã tham gia còng chØ mang h×nh thøc chiÕu lÖ, nhiÒu doanh nghiÖp chØ ®ãng BHXH cho nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp, nép BHXH th× t×m c¸ch khai gi¶m tiÒn l­¬ng, gi¶m sè lao ®éng lµm viÖc hoÆc thùc hiÖn hîp ®ång lao ®éng theo mïa vô, ng¾n h¹n d­íi 3 th¸ng ®Ó gi¶m sè lao ®éng kh«ng thuéc diÖn ®ãng BHXH víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­: kh«ng ký hîp ®ång lao ®éng, kÐo dµi thêi gian thö viÖc... ®©y lµ nh÷ng kÏ hë mµ trong thêi gian tíi hÖ thèng BHXH ph¶i lÊp ®Çy. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng nguån quü BHXH lµ më réng ®èi t­îng tham gia BHXH, tuy ®· cã nhiÒu lç lùc, cè g¾ng cña toµn hÖ thèng, song cho ®Õn nay sè tham gia BHXH chØ míi ®¹t kho¶ng 4 triÖu lao ®éng thuéc diÖn b¾t buéc trong tæng sè h¬n 40 triÖu lao ®éng, ngoµi x· héi vÉn cßn mét lùc l­îng lín ch­a ®­îc khai th¸c nh»m mang l¹i lîi Ých cho ®Çy ®ñ ng­êi lao ®éng trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ. 2. C«ng t¸c chi tr¶ trî cÊp Chi BHXH do hai nguån b¶o d¶m c¬ b¶n lµ Ng©n s¸ch (chi cho mét sè c¸c ®èi t­îng h­ëng b¶o hiÓm x· héi tr­íc 01/01/1995) vµ nguån do quü BHXH b¶o ®¶m. Theo quyÕt ®Þnh 20/199/Q§-TTg ban hµnh ngµy 26/1/1998 th× nguån ng©n s¸ch chi tr¶ cho c¸c tr­êng hîp sau: Trî cÊp h­u Trî cÊp MSL§ Trî cÊp TNL§ vµ ng­êi phôc vô ng­êi bÞ tai n¹n lao ®éng, trang cÊp dông cô, ph­¬ng tiÖn chuyªn dïng cho ng­êi bÞ TNL§ Trî cÊp BNN Trî cÊp c«ng nh©n cao su TiÒn tuÊt (®Þnh suÊt c¬ b¶n vµ nu«i d­ìng ) vµ mai t¸ng phÝ TiÒn mua BHYT LÖ phÝ chi tr¶ C¸c kho¶n chi kh¸c (nÕu cã ) Quü BHXH chi cho c¸c ®èi t­îng h­ëng BHXH tõ 1/1/1995 trë ®i, gåm c¸c kho¶n chi sau: Trî cÊp h­u (th­êng xuyªn vµ mét lÇn) Trî cÊp TNL§ vµ ng­êi phôc vô ng­êi bÞ tai n¹n lao ®éng, trang cÊp dông cô, ph­¬ng tiÖn chuyªn dïng cho ng­êi bÞ TNL§ Trî cÊp èm ®au Trî cÊp thai s¶n Trî cÊp BN N TiÒn tuÊt (®Þnh suÊt c¬ b¶n vµ nu«i d­ìng) vµ mai t¸ng phÝ TiÒn mua BHYT LÖ phÝ chi tr¶ C¸c kho¶n chi kh¸c. Chi tr¶ lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH, lµ kh©u cuèi cïng cña c«ng t¸c gi¶i quyÕt c¸c chÝnh s¸ch BHXH liªn quan cho ng­êi lao ®éng bÞ suy gi¶m søc lao ®éng cña m×nh- chÕ ®é TNL§-BNN, chÕ ®é èm ®au, thai s¶n... cho ®èi t­îng h­ëng l­¬ng h­u vµ c¸c lo¹i trî cÊp BHXH khi d· hoµn thµnh nghÜa vô. ViÖc chi tr¶ BHXH tõ khi c¬ quan B¶o hiÓm x· héi ®­îc thµnh lËp tíi nay nh×n chung vµ c¬ b¶n ®¶m b¶o ®óng- ®ñ- kÞp thêi, ®­îc ng­êi h­ëng chÕ ®é BHXH ®ång t×nh ñng hé, ng­êi lao ®éng trong c¸c ®¬n vÞ yªn t©m c«ng t¸c, phÊn khëi tin t­ëng vµo ®­êng lèi chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Sè ®èi t­îng h­ëng trî cÊp BHXH t¨ng qua c¸c n¨m, trong ®ã sè ®èi t­îng h­ëng trî cÊp h­u trÝ chiÕm tû lÖ lín, t×nh h×nh thÓ hiÖn qua c¸c b¶ng sau: B¶ng 06: §èi t­îng h­ëng BHXH th­êng xuyªn do BHXH b¶o ®¶m. §¬n vÞ: Ng­êi N¨m 1996 1997 1998 1999 2000 H­u viªn chøc 10.789 24.212 40.258 64.070 92.876 H­u Q§ 2.492 5.817 9.205 13.943 18.500 §X tuÊt 6.361 11.290 16.517 21.543 27.119 TNL§-BNN 958 2.210 4.020 5.640 7.167 Nguån: BHXH ViÖt Nam. B¶ng 07: §èi t­îng h­ëng BHXH th­êng xuyªn do NSNN b¶o ®¶m. §¬n vÞ: Ng­êi 1996 1997 1998 1999 2000 H­u VC 1.006.340 996.235 978.867 966.291 959.503 H­u Q§ 164.489 162.572 160.465 158.231 157.114 MSL§ 395.026 380.132 367.017 352.407 347.102 §X tuÊt 172.609 164.419 162.672 160.037 158.720 TNL§-BNN 10.357 11.332 11.960 12.292 12.458 Nguån: BHXH ViÖt Nam. Qua sè liÖu ë c¸c b¶ng 06, 07 ta thÊy, sè ®èi t­îng h­ëng BHXH tõ NSNN gi¶m dÇn, cßn sè ng­êi h­ëng BHXH l¹i t¨ng lªn mét c¸ch râ rÖt, trong ®ã c¸c ®èi t­îng h­ëng l­¬ng h­u rÊt lín. Tuy nhiªn so víi c¸c ®èi t­îng h­ëng tõ NSNN th× chiÕm tû lÖ rÊt nhá. Cô thÓ vÒ sè tiÒn trî cÊp do hai nguån b¶o ®¶m còng nh­ tû lÖ chi BHXH ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c b¶ng d­íi: B¶ng 08: Chi BHXH do NSNN b¶o ®¶m. §¬n vÞ: TriÖu ®ång. N¨m 1996 1997 1998 1999 2000 H­u 3.442.207,3 4.071.355,2 4.060.887,2 3.982.515 4.983.593 MSL§ 655.573,3 763.392,5 740.012,6 710.859 850.549 TNL§-BNN 10.191,9 12.812 13.034 12.984,5 15.308 Tö tuÊt 133.283,6 125.882,3 128.794,7 126.098,4 164.248 MTP 23.250,4 20.507,3 21.419,6 21.279,8 34.150 CN Cao su 1.337,8 1.535,7 1.493,0 1.416,3 1.657 Trang cÊp dông cô 55,4 54,5 53,7 48,3 56,2 BHYT 117.493,3 141.572,3 136.943 135.167,9 166.757 L/phÝ chi tr¶ 22.064 25.981 25.828.5 25.250,4 31.629 Tæng 4.405.457 5.163.092,8 5.128.466,3 5.015.619,6 6.247.947,2 Nguån: BHXH ViÖt Nam. B¶ng 09: Chi BHXH do quü BHXH b¶o ®¶m. N¨m 1996 1997 1998 1999 2000 H­u 197.718,3 346.208,6 448.861,4 631.598,5 991.575 TNL§-BNN 3.573,2 6.165,3 9.843 11.311,4 12.769 Tö tuÊt 14.078,5 15.124,1 21.249,6 24.623,2 32.613 MTP 5,2 4.670 5.623,2 5.781,8 9.500 ¤§ 61.811,4 90.681,7 110.866,4 95.798,2 98.775 Thai s¶n 103.844 124.980,1 146.231,8 158.003,5 240.005 Tr/cÊp D/Cô 34,9 57,4 33 86 BHYT 557,9 2.005,8 5.380,7 8.474,6 17.404 LÖ phÝ chi tr¶ 1.561,6 2.754,6 3.515,8 4.727 5.974 Tæng 383.150,1 593..525,1 751.629,3 940.351,2 1.328.701 Nguån: BHXH ViÖt Nam. B¶ng 10: C¬ cÊu chi BHXH. §¬n vÞ: TriÖu ®ång N¨m NSNN Quü BHXH TiÒn Tû lÖ (%) TiÒn Tû lÖ (%) 1996 4.405.457 92 383.150,1 8 1997 5.163.092,8 89,7 593.525 10,3 1998 5.128.466,3 87,2 751.629,3 12,8 1999 5.015.619,6 84,2 940.351,2 15,8 2000 6.247.947,2 82 1.328.701 18 Nguån: BHXH ViÖt Nam. Qua b¶ng sè liÖu trªn chóng ta cã thÓ nhËn xÐt: Sè c¸c ®èi t­îng h­ëng trî cÊp BHXH biÕn ®éng theo xu h­íng: Thuéc NSNN gi¶m dÇn, thuéc quü BHXH t¨ng dÇn. §èi t­îng h­ëng BHXH do NSNN b¶o ®¶m tuy cã gi¶m nh­ng cßn rÊt lín (®Õn n¨m 2000 chi tõ NSNN vÉn chiÕm trªn 80% tæng chi trî cÊp BHXH), nguyªn nh©n lµ do: Sè ®èi t­îng h­ëng trî cÊp BHXH tr­íc ngµy 1.1.1995 lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH theo c¬ chÕ cò, cã sù ®an xen víi c¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c nh­ chÝnh s¸ch tr¶ ¬n ng­êi cã c«ng víi c¸ch m¹ng, chÝnh s¸ch b¶o ®¶m x· héi, gióp ®ì nh÷ng ng­êi khã kh¨n…do NSNN chi tr¶ toµn bé, do ®ã c¸c ®èi t­îng h­ëng trî cÊp BHXH rÊt lín. Râ rµng viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH theo c¬ chÕ cò tån t¹i rÊt nhiÒu bÊt cËp vµ viÖc chuyÓn ®æi c¬ chÕ thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. ViÖc thµnh lËp BHXH ViÖt Nam ®Ó thùc hiÖn qu¶n lý quü tËp trung vÒ mét mèi cã ý nghÜa to lín, gi¶i quyÕt ®­îc t×nh tr¹ng qu¶n lý láng lÎo, ph©n t¸n, thiÕt lËp ®­îc mèi quan hÖ gi÷a ng­êi lao ®éng vµ c¬ quan BHXH. Sè chi tõ quü BHXH t¨ng lªn qua c¸c n¨m c¶ vÒ sè tuyÖt ®èi vµ sè t­¬ng ®èi, së dÜ sè chi nµy ngµy cµng t¨ng lµ v× ®èi t­îng h­ëng BHXH do quü b¶o ®¶m ngµy cµng t¨ng, ®Æc biÖt lµ sè ng­êi vÒ h­u. MÆc dï vËy, sè chi tõ quü chØ chiÕm tû lÖ nhá so víi sè thu BHXH, nªn cã thÓ nãi r»ng sau khi quü BHXH chi tr¶ trî cÊp vµ c¸c kho¶n chi kh¸c sÏ cßn mét sè d­ t­¬ng ®èi lín, ®©y lµ nguån ®Çu t­ lín gãp phÇn b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü. Nh÷ng bÊt cËp trong c«ng t¸c chi BHXH: ViÖc chi tr¶ BHXH cã nhiÒu n¬i cßn chËm, c¸c kho¶n chi ®«i khi ch­a r¹ch rßi dÉn ®Õn t©m lý nghi ngê chÝnh s¸ch BHXH tõ phÝa ng­êi lao ®éng. ChÕ ®é èm ®au, thai s¶n kh«ng quy ®Þnh thêi kú dù bÞ dÉn ®Õn sù l¹m dông quü lµm ¶nh h­ëng ®Õn tµi chÝnh quü BHXH còng nh­ ®èi víi ng­êi sö dông lao ®éng. §èi víi chÕ ®é TNL§-BNN cÇn quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm ( lçi ) cña ai trong viÖc x¶y ra tai n¹n ®Ó cã h×nh thøc tr¶ trî cÊp hîp lý. Mét trong nh÷ng khã kh¨n hiÖn nay trong qu¶n lý quü BHXH lµ Ng©n s¸ch nhµ n­íc kh«ng ®¶m b¶o kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ sè tiÒn chuyÓn cho quü BHXH ®Ó quü chi tr¶ hé cho c¸c ®èi t­îng mµ NSNN b¶o ®¶m. 3. C«ng t¸c ®Çu t­ quü b¶o hiÓm x· héi B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ho¹t ®éng kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn, song do yªu cÇu b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü, th× viÖc dïng phÇn quü nhµn rçi ®em ®Çu t­ lµ hÕt søc cÇn thiÕt, mÆt kh¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ gãp phÇn quan träng trong viÖc t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Do ®ã tham gia vµo ho¹t ®éng ®Çu t­ còng cã nghÜa B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ®· gãp phÇn vµo c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. §­îc sù cho phÐp cña ChÝnh phñ, B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ®· dïng phÇn quü nhµn rçi ®Ó ®Çu t­ sinh lêi. Víi sè thu tÝnh ®Õn hÕt n¨m 1999 lµ 4200 tû ®ång, tæng sè tiÒn do ®Çu t­ quü lµ 1400 tû ®ång. Riªng n¨m 1999 sè tiÒn sinh lêi lµ trªn 600 tû ®ång. H×nh thøc ®Çu t­ chñ yÕu lµ cho Nhµ n­íc vay thùc hiÖn c¸c dù ¸n quèc gia vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm, ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ mua tr¸i phiÕu kho b¹c. Trong ®ît ph¸t hµnh c«ng tr¸i cña Nhµ n­íc n¨m 1999 víi tæng gi¸ trÞ 4000 tû ®ång th× B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam chiÕm 25% (500 tû ®ång). B¶ng 11: C¸c kho¶n cho vay b»ng ®ång tiÒn ViÖt Nam ( tÝnh ®Õn 8. 1998 ). §¬n vÞ: TriÖu ®ång Ng©n s¸ch nhµ n­íc 1.078.636 Tæng côc ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn 1.700.000 Ng©n hµng ®Çu t­ ViÖt Nam 950.000 Quü hç trî ®Çu t­ quèc gia 500.000 Ng©n hµng n«ng nghiÖp ViÖt Nam 400.000 Ng©n hµng c«ng th­¬ngg hoµn kiÕm 600.000 Céng 5.228.636 Nguån: BHXH ViÖt Nam. B¶ng 12: Tæng c¸c ®ît mua kú phiÕu, tr¸i phiÕu. §¬n vÞ: TriÖu ®ång. STT Tªn kú phiÕu, tr¸i phiÕu MÖnh gi¸ Sè tiÒn chuyÓn L·i suÊt Ngµy thu håi vèn 1 Tr¸i phiÕu KBNN 100.000 90.909 10% 03.10.98 131.700 120.604 9,2% 21.10.98 160.700 147.296 9,1% 31.10.98 46.600 40.917 9% 07.11.98 73.800 67.706 9% 14.11.989 2 Kú phiÕu NHNN VN 200.000 150.000 176.000 150.000 1%/t 1%/t 31.12.98 18.04.99 3 K/phiÕu NHNN L¸ng h¹ 57.471 50.000 1%/t 19.04.99 Nguån: BHXH ViÖt Nam. TÝnh ®Õn ngµy 31.12.99 tæng sè tiÒn t¹m thêi nhµn rçi dïng ®Ó ®Çu t­ lµ 10.628 tû ®ång. KÕt qu¶ l·i ®Çu t­ t¨ng tr­ëng ®Õn 31.12.99 lµ: Tæng sè: 1.351 tû ®ång. Trong ®ã: §Õn n¨m 1997: 209 tû ®ång. Ph¸t sinh n¨m 1998: 163 tû ®ång. Ph¸t sinh n¨m 1999: 979 tû ®ång. C¸c ph­¬ng ¸n ®Çu t­ B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ®ang nghiªn cøu lµ: gãp quü vµo c¸c dù ¸n lín, nh­: khai th¸c, chÕ biÕn dÇu khÝ, ®iÖn tö viÔn th«ng, c¸c khu c«ng nghiÖp kü thuËt cao... b¶o ®¶m cã l·i, khi cÇn rót vèn thuËn lîi. Ngoµi ra, ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n còng lµ mét h­íng më. HiÖn nay, sµn giao dÞch chøng kho¸n ë n­íc ta ®· ®­îc më t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, tuy nhiªn do míi h×nh thµnh nªn cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp nªn viÖc tham gia cña quü BHXH vµo lÜnh vùc nµy lµ ch­a nªn nh­ng trong t­¬ng lai ®©y sÏ lµ lÜnh vùc ®Çu t­ nhiÒu høa hÑn. §¸nh gi¸ t×nh h×nh ®Çu t­ quü BHXH: ViÖc ®Çu t­ quü BHXH lµ mét nÐt míi gãp phÇn t¨ng c­êng kh¶ n¨ng duy tr× vµ ph¸t triÓn nguån quü BHXH. Tuy nhiªn c¸c quy ®Þnh vÒ ph¹m vi cho ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH ch­a thËt réng r·i vµ thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ t¨ng tr­ëng nguån quü BHXH cho nªn vÉn ch­a ®¹t kÕt qu¶ cao, chóng ta cã thÓ nhËn thÊy ®iÒu nµy th«ng qua c¸c b¶ng trªn: L·i suÊt trung b×nh thu ®­îc tõ c¸c kho¶n ®Çu t­ quü BHXH chØ dao ®éng trong kho¶ng 6-7% trong khi ®ã trong mét sè n¨m thêi kú 1995-1998 møc l¹m ph¸t lªm tíi 9-10%. §iÒu nµy ®Æt ra trong thêi gian tíi cÇn cã nh÷ng thay ®æi trong quy ®Þnh lÜnh vùc ®Çu t­ BHXH ViÖt Nam ®­îc phÐp tham gia ®Ó ho¹t ®éng ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ h¬n. IV. Ph­¬ng h­íng tæ chøc thu-chi quü b¶o hiÓm x· héi 1. Sù më réng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi b»ng c¶ h×nh thøc b¾t buéc vµ tù nguyÖn Më réng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi lµ yÕu tè b¶o ®¶m an toµn x· héi vµ t¨ng nguån ®ãng gãp vµo quü, ®ång thêi t¹o ra sù chªnh lÖch d­¬ng gi÷a thu vµ chi quü b¶o hiÓm x· héi nh»m b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng nguån quü. HiÖn nay, ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi cßn rÊt h¹n hÑp: XÊp xØ 4 triÖu trong tæng sè h¬n 40 triÖu lao ®éng, trong ®ã lao ®éng thuéc khu vùc nhµ n­íc lµ chñ yÕu. Do ®ã viÖc më réng ®èi t­îng tham gia lµ mét néi dung trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm x· héi ®Õn n¨m 2010: §èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc sÏ ®­îc më réng thªm: Ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã sö dông d­íi 10 lao ®éng; ng­êi lµm viÖc trong c¸c HTX phi n«ng nghiÖp; ng­êi lµm viÖc trong c¸c tæ chøc b¸n c«ng, d©n lËp cã thuª m­ín lao ®éng cña c¸c ngµnh: Gi¸o dôc, v¨n ho¸, du lÞch... Ng­êi lµm viÖc thuéc c¸c hé gia ®×nh ®¨ng ký kinh doanh cã thuª m­ín lao ®éng... H×nh thøc b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn sÏ ®­îc thùc hiÖn víi c¸c ®èi t­îng: X· viªn c¸c HTX n«ng nghiÖp, ng­ nghiÖp, ng­êi lao ®éng tù do... Dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn kho¶ng 8 triÖu ng­êi, ®­a tæng sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi (c¶ b¾t buéc vµ tù nguyÖn) chiÕm 30% tæng sè lao ®éng trong c¶ n­íc. B¶ng 13: Dù b¸o sè ng­êi cã thÓ tham gia b¶o hiÓm x· héi. §¬n vÞ: 1000 ng­êi N¨m 2005 2010 1. D©n sè 82.000 87.000 2. Sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng 50.650 55.575 3. Sè ng­êi tham gia BHXH b¾t buéc 6.500 9.000 4. Sè ng­êi tham gia BHXH tù nguyÖn 4.400 8.000 Nguån: Vô BHXH Nh­ vËy phÇn ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng sÏ gåm: Sù ®ãng gãp cña c«ng chøc nhµ n­íc. Sù ®ãng gãp cña lùc l­îng vò trang. Sù ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp. Sù ®ãng gãp cña n«ng d©n vµ lao ®éng n«ng th«n. Sù ®ãng gãp cña lao ®éng n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam (nÕu cã). 2. Më réng hÖ thèng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi -Thùc hiÖn chÕ ®é trî cÊp thÊt nghiÖp Nh­ ®· nªu, viÖc thùc hiÖn 9 chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi trong C«ng ­íc 102 cña ILO lµ môc tiªu cña mçi quèc gia. ViÖt Nam tuy ch­a thÓ thùc hiÖn ®­îc 9 chÕ ®é do nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ- x· héi, song viÖc më réng c¸c chÕ ®é sÏ ®­îc thùc hiÖn tõng b­íc phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc mµ tr­íc tiªn lµ (trong giai ®o¹n hiÖn nay) thùc hiÖn chÕ ®é trî cÊp thÊt nghiÖp, do vai trß ®Æc biÖt quan träng cña chÕ ®é nµy trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng võa lµ c«ng cô gãp phÇn gi¶i quyÕt thÊt nghiÖp, æn ®Þnh KT- CT- XH, võa lµ mét chÝnh s¸ch x· héi rÊt quan träng trong viÖc b¶o ®¶m ®êi sèng ng­êi lao ®éng. NÕu thùc hiÖn chÕ ®é trî cÊp thÊt nghiÖp th× sÏ do quü b¶o hiÓm x· héi ng¾n h¹n b¶o ®¶m do thêi h¹n trî cÊp ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc vµ trong kho¶ng thêi gian ng¾n. 3. Dù b¸o quü b¶o hiÓm x· héi a, Dù b¸o thu b¶o hiÓm x· héi C¨n cø dù b¸o: Sè ng­êi dù kiÕn b¶o hiÓm x· héi giai ®o¹n 2000- 2010 Møc l­¬ng lµm c¨n cø ®ãng b¶o hiÓm x· héi b×nh qu©n 1 ng­êi cña n¨m 1998 tõ n¨m 2000 trë ®i tÝnh bï gi¸ vµo l­¬ng (tÝnh b×nh qu©n tû lÖ tr­ît gi¸ 5%/ n¨m). Tû lÖ ®ãng gãp b¶o hiÓm x· héi: Chñ sö dông lao ®éng ®ãng 20% (hiÖn hµnh 15%, thªm 5% cho chÕ ®é thÊt nghiÖp vµ chi qu¶n lý), ng­êi lao ®éng ®ãng 6% (hiÖn hµnh 5%, thªm 1% cho chÕ ®é thÊt nghiÖp). B¶ng 14: Dù b¸o thu BHXH ®Õn n¨m 2010. §¬n vÞ tÝnh: TriÖu ®ång N¨m 2005 2010 Thu BHXH b¾t buéc 11.939.739 21.099.420 Thu BHXH tù nguyÖn (C¶ ®èi t­îng x· ph­êng) 1.528.348 3.502.220 Tæng céng 13.468.087 24.601.640 Nguån: Vô BHXH Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi b, Dù b¸o chi quü BHXH C¨n cø dù b¸o Tæng sè ng­êi dù kiÕn nghØ h­u giai ®o¹n 2000- 2010 do quü BHXH chi tr¶. Dù kiÕn sè mçi n¨m sè ng­êi vÒ h­u kho¶ng 9 v¹n ng­êi. L­¬ng h­u b×nh qu©n mét ng­êi cã céng thªm tû lÖ tr­ît gi¸ (b×nh qu©n 5%/n¨m). Tû lÖ chÕt b×nh qu©n 1 n¨m lµ 3,2%. Chi èm ®au thai s¶n lµ 4% trªn tæng sè l­¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH. B¶o hiÓm y tÕ cña sè ng­êi nghØ h­u tÝnh 3% trªn møc l­¬ng h­u cã céng thªm tr­ît gi¸. TiÒn mai t¸ng phÝ, tuÊt mét lÇn, tuÊt ®Þnh suÊt céng thªm tû lÖ tr­ît gi¸. B¶ng 15: Dù b¸o chi quü BHXH ®Õn n¨m 2010. §¬n vÞ 2005 2010 Sè ng­êi h­ëng l­¬ng h­u tõ quü BHXH. Ng­êi 640.000 1.090.000 Tæng sè tiÒn dù kiÕn chi tõ quü BHXH TriÖu ®ång 6.112.434 12.320.648 Trong ®ã Chi l­¬ng h­u “ 3.391.172 7.371.279 Chi b¶o hiÓm tÕ “ 101.735 221.138 Chi èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng bÖnh nghÒ nghiÖp “ 1.836.882 3.246.064 Chi tiÒn tuÊt “ 243.922 498.102 Chi qu¶n lý bé m¸y “ 538.723 984.065 Nguån: Vô BHXH c, C©n ®èi quü BHXH B¶ng 16: B¶ng c©n ®èi thu-chi quü BHXH. §¬n vÞ: TriÖu ®ång N¨m Tæng thu BHXH Tæng chi BHXH Sè d­ 2001 7.257.668 2.703.150 4.554.518 2002 8.623.973 3.448.827 5.175.146 2003 10.108.765 4.262.231 5.846.534 2004 11.720.476 5.148.354 6.572.122 2005 13.468.087 6.112.434 7.355.653 2006 15.361.161 7.161.690 8.199.471 2007 17.409.874 8.300.592 9.109.282 2008 19.625.052 9.535.478 10.089.574 2009 22.018.219 10.873.101 11.145.118 2010 24.601.640 12.320.648 12.280.992 Nguån:Vô BHXH B¶ng sè liÖu trªn cho thÊy trong t­¬ng lai quü BHXH sÏ cã sè d­ t­¬ng ®èi lín (nÕu tÝnh c¶ tån t¹i quü qua c¸c n¨m th× ®Õn 2010 quü BHXH sÏ cã sè d­ lµ 94.293.606 triÖu ®ång). Trªn c¬ së dù b¸o trªn gióp cho BHXH ViÖt Nam phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng hoµn thiÖn vµ nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch BHXH lµm cho ngµnh BHXH ViÖt Nam ngµy cµng trë nªn phong phó vµ ®a d¹ng vµ lµ nhu cÇu cña mäi ng­êi d©n ViÖt Nam, tõ ®ã ®¹t kÕt qu¶ cao h¬n trong t­¬ng lai. Ch­¬ng III Thµnh LËp quü B¶o hiÓm x· héi thµnh phÇn ë B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam I. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn 1. Sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña quü b¶o hiÓm x· héi lµ mét xu thÕ tÊt yÕu cña mçi hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi. BHXH ra ®êi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ viÖc thiÕt lËp quü BHXH còng lµ mét tÊt yÕu ®èi víi mçi hÖ thèng BHXH. §Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña m×nh, BHXH còng nh­ quü BHXH lu«n ph¶i tù hoµn thiÖn m×nh ®Ó ®¸p øng ®­îc xu thÕ tiÕn bé cña x· héi. NÕu nh­ tr­íc ®©y, quü BHXH cña chóng ta chØ tån t¹i trªn danh nghÜa (do yªu cÇu cña c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc x· héi chñ nghÜa) th× ®Õn nay chóng ta ®· cã mét quü BHXH ®éc lËp, tËp trung, n»m ngoµi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ®iÒu ®ã cho thÊy nh÷ng b­íc ph¸t triÓn cña hÖ thèng BHXH nãi chung vµ quü BHXH nãi riªng. HiÖn nay, ®èi víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cña ViÖt Nam, viÖc thµnh lËp c¸c quü BHXH nh»m ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña ng­êi lao ®éng trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ. 2. Quü b¶o hiÓm x· héi lµ h¹t nh©n cña tæ chøc b¶o hiÓm x· héi BHXH lµ chÝnh s¸ch x· héi nh»m b¶o ®¶m thu nhËp cho ng­êi lao ®éng khi hä t¹m thêi hoÆc vÜnh viÔn mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng. VÒ mÆt tµi chÝnh, BHXH lµ mét quü tiÒn tÖ tËp trung vµ viÖc tæ chøc quü BHXH ®Ó tõ ®ã thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH lµ chøc n¨ng c¬ b¶n cña mçi hÖ thèng BHXH. C¸c ho¹t ®éng cña BHXH ( c«ng t¸cd thu, chi, gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch, qu¶n lý sù nghiÖp…) ®Òu xoay quanh vÊn ®Ò tæ chøc vµ sö dông quü BHXH. Quü BHXH ®­îc h×nh thµnh , tån t¹i vµ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi chÝnh s¸ch x· héi, víi chøc n¨ng vèn cã cña nhµ n­íc, v× quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. Do ®ã quü BHXH lµ h¹t nh©n tµi chÝnh cña mçi hÖ thèng BHXH. ViÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn quü lµ yªu cÇu vµ nhiÖm vô cña BHXH, trong ®ã thµnh lËp quü BHXH thµnh phÇn lµ mét néi dung cña c«ng t¸c nµy. 3. Tõ nh÷ng bÊt cËp trong tæ chøc qu¶n lý vµ thùc hiÖn ViÖc quy ®Þnh møc ®ãng gãp nh­ hiÖn nay-cã ý kiÕn cho r»ng-lµ thÊp vµ kh«ng ®¶m b¶o l©u dµi c©n ®èi nguån chi. Tuy nhiªn l¹i cã ý kiÕn cho r»ng (chñ yÕu lµ chñ sö dông lao ®éng) møc ®ãng gãp nh­ hiÖn nay lµ cao. Trong thùc tÕ, c¸c chi phÝ trªn cßn ch­a r¹ch rßi tõng kho¶n chi riªng rÏ, v× BHXH kh«ng cã quü thµnh phÇn, do ®ã chóng ta cÇn thµnh lËp ra c¸c quü BHXH thµnh phÇn ®Ó tõ ®ã cã thÓ c©n ®èi thu chi quü BHXH. C¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cña chóng ta hiÖn nay ch­a hoµn thiÖn mµ cÇn ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu, ®æi míi cho phï hîp: ViÖc kh«ng quy ®Þnh thêi gian nhÊt ®Þnh ®ãng BHXH tr­íc khi nghØ èm h­ëng BHXH sÏ dÉn ®Õn sù l¹m dông, hoÆc võa lµm viÖc ®· nghØ èm dµi ngµy lµ kh«ng c«ng b»ng gi÷a ®ãng vµ h­ëng BHXH. ChÕ ®é thai s¶n kh«ng quy ®Þnh thêi kú dù bÞ (thêi gian ®ãng BHXH tr­íc khi h­ëng chÕ ®é nghØ ®Î), dÉn ®Õn sù l¹m dông hoÆc cã tr­êng hîp võa tuyÓn dông vµo ®· sinh con, ¶nh h­ëng ®Õn tµi chÝnh quü BHXH còng nh­ ng­êi sö dông lao ®éng. ViÖc h¹n chÕ chØ cho h­ëng chÕ ®é thai s¶n ë hai lÇn sinh lµ kh«ng phï hîp víi c«ng ­íc quèc tÕ vÒ BHXH. C¸ch tÝnh l­¬ng h­u nh­ hiÖn nay cã lîi cho nh÷ng ng­êi cã møc l­¬ng cao tr­íc khi nghØ h­u nh­ng thiÖt thßi cho nh÷ng ng­êi cã møc l­¬ng cao trong thêi gian ®Çu tham gia c«ng t¸c nh­ng cã møc l­¬ng thÊp tr­íc khi nghØ h­u. Møc ®ãng gãp vµ møc h­ëng b¶o hiÓm x· héi cã sù chªnh lÖch qu¸ xa gi÷a c¸c khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, khu vùc s¶n suÊt kinh doanh vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi kh¸c. Sù chªnh lÖch qu¸ lín nµy lµm mÊt ®i ý nghÜa vµ môc ®Ých cña b¶o hiÓm x· héi. ... Thµnh lËp c¸c quü BHXH thµnh phÇn sÏ cho phÐp viÖc c¶i c¸ch tõng chÕ ®é ®­îc thuËn lîi h¬n nh»m tõng b­íc hoµn thiÖn hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi phï hîp nguyÖn väng vµ ý chÝ cña ng­êi lao ®éng, víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n­íc. 4. C¸c chÕ ®é cã môc ®Ých sö dông vµ c¬ chÕ ®ãng gãp kh¸c nhau Môc ®Ých cña BHXH lµ nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng khi gÆp c¸c rñi ro trong vµ c¶ ngoµi qu¸ tr×nh lao ®éng, tuy nhiªn môc ®Ých cña viÖc chi tr¶ trî cÊp c¸c chÕ ®é BHXH cã kh¸c nhau. Trî cÊp ng¾n h¹n nh»m bï ®¾p phÇn thu nhËp t¹m thêi bÞ mÊt cña ng­êi lao ®éng vµ sÏ kÕt thóc khi ng­êi lao ®éng ®i lµm trë l¹i, ngay c¶ trong tr­êng hîp hä ch­a thÓ ®i lµm trë l¹i th× viÖc trî cÊp vÉn cã thÓ kÕt thóc theo quy ®Þnh vÒ thêi gian tèi ®a ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng trî cÊp. Cßn trî cÊp dµi h¹n nãi chung kh«ng quy ®Þnh giíi h¹n vÒ thêi gian ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng do kh¶ n¨ng lao ®éng bÞ suy gi¶m kh«ng thÓ phôc håi, do ®ã trî cÊp dµi h¹n cã môc ®Ých ®¶m b¶o æn ®Þnh ®êi sèng ng­êi lao ®éng trong thêi gian dµi. Còng do môc ®Ých kh¸c nhau cña c¸c chÕ ®é ng¾n h¹n vµ dµi h¹n mµ c¬ chÕ ®ãng gãp BHXH cho mçi chÕ ®é còng kh¸c nhau: X¸c ®Þnh møc ®ãng gãp cho c¸c chÕ ®é ng¾n h¹n dùa vµo c¬ chÕ ®¸nh gi¸ hµng n¨m nh÷ng chi phÝ cã thÓ s¶y ra, cßn víi c¸c chÕ ®é dµi h¹n th× viÖc x¸c ®Þnh møc ®ãng gãp ph¶i dùa trªn mét kho¶ng thêi gian t­¬ng ®èi dµi qu¸ tr×nh ®ãng gãp vµ h­ëng trî cÊp cïng víi nh÷ng thay ®æi cã thÓ x¶y ra trong thêi gian ®ã. Nãi chung, quy tr×nh ®Þnh phÝ BHXH ®èi víi c¸c chÕ ®é dµi h¹n phøc t¹p h¬n. ViÖc tæ chøc c¸c quü BHXH thµnh phÇn sÏ cho phÐp ph¸t huy ®­îc tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi cña tõng lo¹i quü nh­ng vÉn gi÷ ®­îc tÝnh thèng nhÊt cña c¸c hÖ thèng quü BHXH. 5. §¸p øng ®­îc chiÕn l­îc ®Çu t­ dµi h¹n vµ ng¾n h¹n Trong quü BHXH lu«n tån t¹i mét l­îng tiÒn t¹m thêi nhµn rçi ch­a ®­îc dïng ®Õn cÇn ®­îc dïng ®Ó ®Çu t­ nh»m: - B¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng nguån quü; - Gãp phÇn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. §èi víi c¸c chÕ ®é dµi h¹n, l­îng tiÒn nhµn rçi trong quü ®«i khi rÊt lín (do tÝnh chÊt tÝch luü cña quü) vµ trong mét kho¶ng thêi gian t­¬ng ®èi dµi do ®ã ®Çu t­ hµi h¹n víi lîi nhuËn cao lµ thÝch hîp nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶ trî cÊp BHXH cho ng­êi lao ®éng trong t­¬ng lai. C¸c chÕ ®é ng¾n h¹n thùc hiÖn c¬ chÕ thu ®Õn ®©u chi ®Õn ®Êy, tuy nhiªn nh­ thÕ kh«ng cã nghÜa lµ kh«ng cã mét l­îng tiÒn nhµn rçi trong quü, ®ã lµ phÇn ®­îc trÝch lËp cho nh÷ng sù cè cã thÓ s¶y ra ngoµi dù tÝnh (®ã lµ phÇn an toµn trong c«ng thøc x¸c ®Þnh phÝ BHXH ) vµ phÇn nµy nªn ®­îc ®­a vµo ®Çu t­ ng¾n h¹n víi tÝnh thanh kho¶n cao. Do ®ã viÖc thµnh lËp quü BHXH thµnh phÇn sÏ cho phÐp chóng ta thùc hiÖn chiÕn l­îc ®Çu t­ (®Çu t­ ng¾n h¹n vµ ®Çu t­ dµi h¹n) cã hiÖu qu¶ h¬n ®Ó tõ ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ quü BHXH. 6. Phï hîp víi nguyªn t¾c ®æi míi cña b¶o hiÓm x· héi Theo quan ®iÓm cña BHXH th×: “B¶o hiÓm x· héi ph¶i ®­îc ph¸t triÓn dÇn tõng b­íc phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc trong tõng giai ®o¹n cô thÓ ”. NÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ, GDP b×nh qu©n t¨ng, ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña ng­êi d©n ®­îc c¶i thiÖn, ng­êi lao ®éng cã kh¶ n¨ng h¬n trong viÖc tham gia BHXH, víi sù kÕt hîp c¶ h×nh thøc b¾t buéc vµ tù nguyÖn tham gia BHXH, trong thêi gian tíi sè l­îng ng­êi lao ®éng tham gia BHXH ngµy mét lín ë mäi ngµnh nghÒ, mäi thµnh phÇn kinh tÕ do ®ã ngµnh B¶o hiÓm x· héi sÏ gÆp khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng, thùc hiÖn chi tr¶ trî cÊp... ®ßi hái ngµnh B¶o hiÓm x· héi ph¶i ®æi míi nh»m ®¸p øng kh¶ n¨ng còng nh­ nhu cÇu tham gia BHXH cña ng­êi lao ®éng. ViÖc thµnh lËp quü BHXH thµnh phÇn phï hîp víi yªu cÇu ®æi míi vµ chóng ta hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. Víi h¬n 6 n¨m ho¹t ®éng cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam vµ h¬n 30 n¨m thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, ®éi ngò c¸n bé BHXH ®· qua thùc tiÔn vµ cã nhiÒu kinh nghiÖm, víi tr×nh ®é tæ chøc vµ qu¶n lý cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®æi míi BHXH. iI. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n 1. ThuËn lîi ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi lµ mét chÝnh s¸ch lín, lu«n ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc quan t©m, l·nh ®¹o, chØ ®¹o s©u s¸t vµ hç trî kÞp thêi khi cÇn thiÕt. B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam th­êng xuyªn nhËn ®­îc sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, sù quan t©m, t¹o ®iÒu kiÖn cña c¸c Bé, Ngµnh liªn quan. Trong nh÷ng n¨m qua, B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín gãp phÇn vµo c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®· t¹o ®­îc niÒm tin tõ phÝa ng­êi lao ®éng, lµm cho ng­êi lao ®éng ngµy cµng quan t©m, g¾n bã mËt thiÕt h¬n víi chÝnh s¸ch BHXH cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¬ quan BHXH phôc vô ng­êi lao ®éng ngµy cµng tèt h¬n vµ viÖc thµnh lËp quü BHXH thµnh phÇn sÏ ®­îc ng­êi lao ®éng ®ång t×nh ñng hé. §éi ngò c¸n bé b¶o hiÓm x· héi qua thùc tiÔn c«ng t¸c ®· thÓ hiÖn b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng, n¾m v÷ng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt BHXH, tiÕp thu nh÷ng kiÕn thøc míi vÒ khoa häc qu¶n lý, tin häc, ngo¹i ng÷... ®¸p øng ®­îc yªu cÇu, nhiÖm vô trong bèi c¶nh míi. 2. Khã kh¨n B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam míi tr¶i qua h¬n 6 n¨m thµnh lËp vµ tr­ëng thµnh, trong bèi c¶nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ, chuyÓn ®æi tæ chøc, B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ph¶i thùc hiÖn nhiÒu c«ng viÖc trong viÖc thùc hiÖn chÕ ®é chÝnh s¸ch BHXH, kiÖn toµn bé m¸y ho¹t ®éng... Do ®ã trong tæ chøc ho¹t ®éng vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp. HiÖn nay chóng ta ch­a cã luËt BHXH, do ®ã trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, ch­a cã sù ph©n ®Þnh râ gi÷a qu¶n lý nhµ n­íc vµ qu¶n lý sù nghiÖp BHXH, c¸n bé BHXH kh«ng cã ®ñ ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi khi ng­êi lao ®éng, chñ sö dông lao ®éng vi ph¹m ®iÒu lÖ BHXH… Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, BHXH ViÖt Nam ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n do ngµnh míi thµnh lËp, c¸c chÕ ®é BHXH ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn, chuÈn ho¸ ®éi ngò c¸n bé BHXH, kiÖn toµn c¬ cÊu tæ chøc còng nh­ thèng nhÊt c¬ chÕ qu¶n lý quü BHXH. III. Thµnh lËp quü b¶o hiÓm x· héi thµnh phÇn ë B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam 1. Quü b¶o hiÓm x· héi ng¾n h¹n a, C¸c chÕ ®é ng¾n h¹n C¸c chÕ ®é ng¾n h¹n ®­îc x¸c ®Þnh dùa vµo thêi gian chi tr¶ trî cÊp (nãi c¸ch kh¸c lµ dùa vµo thêi gian h­ëng trî cÊp tèi ®a) vµ th­êng lµ d­íi mét n¨m. §Æc tr­ng cña c¸c chÕ ®é nµy lµ chi phÝ hµng n¨m th­êng æn ®Þnh khi thÓ hiÖn c¶ ë tû lÖ thu hµng n¨m vÒ b¶o hiÓm còng nh­ møc h­ëng b×nh qu©n cho mét ng­êi tham gia, qua mét kho¶ng thêi gian dµi tÝnh th­êng xuyªn trong mét n¨m. Quü BHXH ng¾n h¹n ®­îc h×nh thµnh tõ sù tham gia c¸c chÕ ®é ng¾n h¹n vµ ®­îc dïng riªng biÖt ®Ó chi trî cÊp cho c¸c chÕ ®é nµy vµ c¸c kho¶n chi phÝ cho ho¹t ®éng sù nghiÖp. C¬ chÕ tµi chÝnh cña c¸c chÕ ®é ng¾n h¹n lµ thu ®Õn ®©u chi ®Õn ®Êy hoÆc theo c¬ chÕ ®¸nh gi¸ hµng n¨m. Trong c¬ chÕ kh«ng cã dù tr÷ nµy, c¸c møc ®ãng gãp ®­îc x¸c ®Þnh ë møc sao cho hµng n¨m, c¸c møc nµy (céng víi thu nhËp tõ ®Çu t­ ) ph¶i tho¶ ®¸ng ®Ó ®¸p øng víi c¸c chi phÝ cho c¸c chÕ ®é vµ chi phÝ qu¶n lý hµng n¨m. §Ó duy tr× tû lÖ ®ãng gãp æn ®Þnh, mét kho¶n chªnh lÖch nhá ®­îc bæ xung cho tû lÖ ®ãng gãp vµ quü t¨ng do kho¶n bæ xung nµy ®­îc ®­a vµo ®ù phßng c¸c sù cè. B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam hiÖn nay ®ang thùc hiÖn c¸c chÕ ®é ng¾n h¹n bao gåm: ChÕ ®é èm ®au (®Æc tr­ng bëi thêi gian h­ëng trî cÊp èm ®au tèi ®a lµ tõ 30 ®Õn 50 ngµy ®èi víi ng­êi lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng ). ChÕ ®é thai s¶n (thêi gian nghØ viÖc h­ëng trî cÊp tèi ®a lµ 4 th¸ng ®èi víi ng­êi lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng). ChÕ ®é TNL§-BNN trî cÊp mét lÇn víi møc suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng tõ 5%-30%. ChÕ ®é tö tuÊt trî cÊp mét lÇn. b, X¸c ®Þnh møc ®ãng gãp BHXH Møc ®ãng gãp BHXH ®­îc Ên ®Þnh vµo ®Çu n¨m, sau ®ã ®­îc ®iÒu chØnh vµo cuèi n¨m tuú theo t×nh h×nh thùc tÕ trong n¨m. Tû lÖ ®ãng gãp ®­îc Ên ®Þnh tr­íc trªn c¬ së c¸c ®¸nh gi¸ tµi chÝnh b¶o hiÓm c¶ dùa vµo thùc tÕ tr­íc ®©y cña hÖ thèng còng nh­ thùc tÕ rót ra tõ c¸c hÖ thèng kh¸c. §iÒu quan träng lµ tû lÖ ®ãng gãp ®­îc Ên ®Þnh theo c¸ch nã gi÷ ®­îc æn ®Þnh cµng l©u cµng tèt mµ kh«ng cÇn ®Õn viÖc Ên ®Þnh qu¸ cao. Trong c«ng thøc x¸c ®Þnh phÝ BHXH, phÝ thuÇn tuý ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: Ptt = Chi phÝ cã thÓ s¶y ra cho c¸c chÕ ®é Hay Ptt =N.f.m.k Trong ®ã N: Sè ng­êi tham gia f: TÇn suÊt x¶y ra rñi ro m: Sè ngµy b×nh qu©n cña mét tr­êng hîp rñi ro k: Chi phÝ b×nh qu©n cho mét ngµy Nh÷ng thµnh phÇn trong tÝnh to¸n thùc tÕ sÏ phô thuéc vµo c«ng thøc trong ®ã sè liÖu cã thÓ thu thËp ®­îc th«ng quy c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª (cu¶ mét sè n¨m tr­íc ®ã), ®iÒu tra chän mÉu vµ c¸c ph­¬ng ph¸p dù b¸o. Khi ®iÒu chØnh phÝ b¶o hiÓm dùa vµo sù thay ®æi cña c¸c thµnh phÇn trong c«ng thøc trªn. §iÒu quan träng lµ sau khi x¸c ®Þnh ®­îc tæng chi phÝ cho c¸c chÕ ®é (hay tæng phÝ thuÇn tuý) ta ph¶i g¾n nã víi tæng møc tiÒn l­¬ng hµng n¨m lµm c¨n cø ®ãng BHXH theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh. Sau ®©y lµ mét vÝ dô x¸c ®Þnh møc ®ãng gãp ®èi víi chÕ ®é èm ®au. C¸c gi¶ ®Þnh: Møc h­ëng trî cÊp èm ®au = 50% tiÒn l­¬ng ngµy Sè ng­êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi N = 100.000 TÇn sè s¶y ra rñi ro f = 1 Sè ngµy b×nh qu©n mét tr­êng hîp rñi ro m = 16 TiÒn l­¬ng b×nh qu©n n¨m s = 1.200 Cã 300 ngµy lµm viÖc trong mét n¨m Tõ c¸c gi¶ ®Þnh trªn chóng ta tÝnh ®­îc: Chi phÝ b×nh qu©n cho mét ngµy k = 50%x1200/300 = 2 Tæng chi phÝ cho mét n¨m = 100.000x0,5x16x2 = 1.600.000 Tæng tiÒn l­¬ng mét n¨m lµm c¨n cø ®ãng gãp lµ: Nxs = 100.000x1200 =120.000.000 VËy tû lÖ ®ãng gãp Ptt = Tæng chi phÝ cho mét n¨m/Tæng tiÒn l­¬ng ®ãng b¶o hiÓm = 1.600.000/120.000.000 =0,0133 =1,33% cña tiÒn l­¬ng ®ãng b¶o hiÓm. 2. Quü b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n a, C¸c chÕ ®é dµi h¹n C¸c chÕ ®é dµi h¹n ®­îc ph©n biÖt víi c¸c chÕ ®é ng¾n h¹n bëi thêi gian h­ëng trî cÊp, thêi gian h­ëng trî cÊp dµi vµ th­êng kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc mét c¸ch chÝnh x¸c mét ng­êi sÏ ®­îc h­ëng trî cÊp trong kho¶ng thêi gian bao l©u mµ chØ cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc kho¶ng thêi gian trung b×nh mµ ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng trî cÊp. §©y còng lµ mét trong nh÷ng c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc ®ãng gãp BHXH. C¬ chÕ tµi chÝnh ®èi víi c¸c chÕ ®é dµi h¹n lµ c©n ®èi thu- chi BHXH trong mét kho¶ng thêi gian dµi ( kho¶ng thêi gian ng­êi lao ®éng tham gia vµ ®ãng BHXH ) tr­íc ¶nh h­ëng cña nh÷ng nh©n tè cã thÓ lµm t¨ng chi phÝ hµng n¨m: - Khi chÕ ®é BHXH dµi h¹n dùa vµo thu nhËp cña ng­êi tham gia BHXH th× møc b¶o hiÓm b×nh qu©n n¨m sÏ t¨ng mçi n¨m t¹i thêi ®iÓm hoÆc gÇn víi thêi ®iÓm mµ ng­êi ®ã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó h­ëng chÕ ®é BHXH dµi h¹n. - Ng­êi h­ëng BHXH dµi h¹n nh÷ng n¨m tr­íc sÏ tiÕp tôc ®­îc nhËn chÕ ®é dµi h¹n vµ, bëi v× tuæi thä ngµy cµng t¨ng, ng­êi h­ëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n trong t­¬ng lai sÏ nhËn b¶o hiÓm x· héi víi mét thêi gian h­ëng dµi h¬n. - ChÕ ®é b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n ®· ®­îc chi tr¶ cã thÓ ®­îc t¨ng tuú theo møc t¨ng tiÒn l­¬ng hoÆc gi¸ c¶ sinh ho¹t. C¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n bao gåm: ChÕ ®é h­u trÝ: Víi møc trî cÊp hµng th¸ng tèi ®a b»ng 75% tiÒn l­¬ng b×nh qu©n 5 n¨m tr­íc khi h­ëng trî cÊp. ChÕ ®é TNL§-BNN trî cÊp hµng th¸ng. ChÕ ®é tö tuÊt trî cÊp hµng th¸ng. Quü BHXH dµi h¹n ®­îc h×nh thµnh tõ sù ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng tham gia c¸c chÕ ®é dµi h¹n. b, X¸c ®Þnh møc ®ãng gãp BHXH Víi c¬ chÕ thu ®Õn ®©u chi ®Õn ®ã Trong mét hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n, theo nguyªn t¾c, tæng sè h­ëng chÕ ®é sÏ t¨ng lªn hµng n¨m trong mét thêi gian dµi. Thêi ®iÓm mµ hÖ thèng ®¹t ®­îc sù chÝn muåi phô thuéc vµo mét lo¹t c¸c yÕu tè nh­ d©n sè vµ kimh tÕ, còng nh­ phô thuéc vµo nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý vÒ qu¶n lý hÖ thèng. Trong hÖ thèng víi c¬ chÕ tµi chÝnh thu ®Õn ®©u chi ®Õn ®ã kh«ng ®­îc t¹o nguån, kh«ng cã quü ®­îc t¹o ra tõ tr­íc, vµ møc h­ëng trong hÖ thèng dµi h¹n nµy sÏ ®­îc tr¶ b»ng nh÷ng ®ãng gãp hiÖn t¹i. Víi ®Æc ®iÓm chi phÝ hµng n¨m ngµy cµng t¨ng trong hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n, nÕu c¬ chÕ thu ®Õn ®©u chi ®Õn ®ã ®­îc ¸p dông, tû lÖ ®ãng gãp (theo phÇn tr¨m tiÒn l­¬ng cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm) cã thÓ sÏ thÊp trong thêi kú hÖ thèng míi h×nh thµnh vµ sÏ t¨ng hµng n¨m trong rÊt nhiÒu n¨m sau ®ã. Tuy nhiªn trong hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n ®· chÝn muåi, khi viÖc ph©n bè tuæi cña ®©n sè ®· ®¹t ®­îc møc ®é æn ®Þnh vµ sè thu hµng n¨m t­¬ng øng víi sè chi hµng n¨m th× c¬ chÕ tµi chÝnh thu ®Õn ®©u chi ®Õn ®ã l¹i tá ra thÝch hîp v× nã cho phÐp lo¹i trõ ®­îc ¶nh h­ëng cña l¹m ph¸t. C¬ chÕ víi møc b¶o hiÓm b×nh qu©n tæng thÓ Tû lÖ ®ãng gãp trong c¬ chÕ nµy lµ tû lÖ ®­îc Ên ®Þnh theo tû lÖ phÇn tr¨m cña thu nhËp hµng n¨m lµm c¨n cø ®ãng b¶o hiÓm x· héi. Tõ ®ã, trong mét hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n ®iÓn h×nh, møc chi tr¶ hµng n¨m ®èi víi c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n cã tû lÖ t¨ng dÇn theo thu nhËp lµm c¨n cø ®ãng b¶o hiÓm x· héi vµ tõ ®ã, tû lÖ ®ãng gãp ®­îc thiÕt lËp ë møc ®é b¶o ®¶m c©n ®èi tµi chÝnh trong thêi gian kh«ng h¹n ®Þnh gi÷a thu vµ chi cña hÖ thèng, ®iÒu hiÓn nhiªn lµ trong nh÷ng n¨m ®Çu (vµ th­êng lµ rÊt nhiÒu n¨m) tû lÖ ®ãng gãp sÏ v­ît qu¸ tû lÖ ®­îc ¸p dông trong c¬ chÕ thu ®Õn ®©u chi ®Õn ®ã. Do vËy trong kho¶ng thêi gian nµy, ®ãng gãp hµng n¨m vµ thu nhËp tõ ®Çu t­ cña hÖ thèng sÏ v­ît qu¸ chi hµng n¨m. Møc v­ît qu¸ nµy t¹o ra mét dù tr÷ mang tÝnh kü thuËt (hoÆc tµi chÝnh b¶o hiÓm) mµ cã thÓ ®­îc ®Çu t­ vµ l·i suÊt tõ ®ã sÏ bæ xung cho nguån thu nhËp tõ ®ãng gãp, khi chi hµng n¨m thùc tÕ v­ît qu¸ ®ãng gãp hµng n¨m dùa trªn c¬ chÕ tµi chÝnh víi møc b¶o hiÓm b×nh qu©n tæng thÓ. Trong hÖ thèng ®­îc t¹o nguån, dù tr÷ ®­îc dµnh ®Ó chi tr¶ chÕ ®é trong t­¬ng lai cÇn ®­îc t¨ng lªn khi møc chi tr¶ chÕ ®é dµi h¹n cña hÖ thèng t¨ng. Trë ng¹i ®èi víi c¬ chÕ nµy ®ã lµ ¶nh h­ëng cña l¹m ph¸t dù tr÷ quü b¶o hiÓm, còng nh­ sù thay ®æi vÒ gi¸ sinh ho¹t lµm gi¶m gi¸ trÞ thùc tÕ cña møc h­ëng trong khi ®iÒu chØnh møc chi tr¶ c¸c chÕ ®é lµ khã kh¨n (do tû lÖ ®ãng gãp ®· ®­îc Ên ®Þnh). Mét c¬ chÕ tµi chÝnh thÝch hîp cho mét hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n nªn ®¸p øng nh÷ng tiªu thøc sau: Tû lÖ ®ãng gãp kh«ng nªn v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm, chñ sö dông lao ®éng vµ cña nÒn kinh tÕ hç trî cho hÖ thèng nãi chung. Dù tr÷ ®­îc t¹o ra kh«ng nªn v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña ®Êt n­íc ®Ó cã thÓ hÊp thô mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµo ®Çu t­ theo c¸ch thøc mang l¹i lîi nhuËn. Tû lÖ ®ãng gãp nªn duy tr× æn ®Þnh t­¬ng ®èi trong mét thêi gian dµi, vµ bÊt cø mét sù t¨ng nµo còng nªn thùc hiÖn tõ tõ. C¬ chÕ b¶o hiÓm c©n ®èi Trong c¬ chÕ b¶o hiÓm c©n ®èi, mét tû lÖ ®ãng gãp ®­îc thiÕt lËp sao cho, qua mét kho¶ng thêi gian quy ®Þnh ®­îc c©n ®èi (vÝ dô 10, 15 hoÆc 20 n¨m), thu nhËp do ®ãng gãp vµ l·i suÊt tõ quü dù tr÷ cña hÖ thèng sÏ ®¸p øng ®­îc tho¶ ®¸ng chi phÝ cho c¸c chÕ ®é vµ phÝ hµnh chÝnh. Mét trong nh÷ng c¬ chÕ mµ ILO th­êng sö dông lµ c¬ chÕ b¶o hiÓm c©n ®èi gióp cho phÇn dù tr÷ kh«ng bÞ gi¶m trong suèt kho¶ng thêi gian ®­îc c©n ®èi. Theo ®Þnh nghÜa nµy, trong kho¶ng thêi gian c©n ®èi, dù tr÷ ph¸t sinh trong thêi kú tr­íc ®ã, (tõ thu v­ît qu¸ chi) kh«ng ®ßi hái ph¶i ®¸p øng chi tr¶ cña hÖ thèng, ®­îc dïng vµo ®Çu t­ dµi h¹n. Tû lÖ ®ãng gãp trong giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú c©n ®èi, sÏ n»m gi÷a tû lÖ ®ãng gãp ®­îc ¸p dông trong c¬ chÕ thu ®Õn ®©u chi ®Õn ®ã vµ tû lÖ ¸p dông trong c¬ chÕ víi møc b¶o hiÓm b×nh qu©n tæng thÓ. C¬ chÕ tµi chÝnh b¶o hiÓm c©n ®èi cã nh÷ng ®Æc tr­ng sau: Thêi kú c©n ®èi ®­îc chän víi mét ®é dµi giíi h¹n ®ñ ®Ó ®¶m b¶o møc ®é æn ®Þnh nhÊt ®Þnh cña tû lÖ ®ãng gãp. Tû lÖ ®ãng gãp ®­îc x¸c ®Þnh theo c¸ch thøc phÇn thu mong ®îi (®ãng gãp vµ thu nhËp tõ ®Çu t­) cña hÖ thèng, trong thêi kú c©n ®èi, sÏ b»ng chi phÝ mong ®îi. C¬ chÕ tµi chÝnh kh«ng cho phÐp vÒ nguyªn t¾c sö dông quü tÝch luü ®Ó chi tr¶ nh÷ng chi phÝ hiÖn hµnh (chØ l·i suÊt cña quü ®­îc sö dông). Khi møc ®ãng gãp hiÖn hµnh céng víi thu nhËp tõ ®Çu t­, kh«ng cßn ®ñ ®Ó chi tr¶ nh÷ng chi phÝ hiÖn hµnh, møc b¶o hiÓm t¨ng lªn ®Õn møc ®ßi hái mét thêi kú c©n ®èi thay thÕ. B¶ng 17: Tæng hîp c¸c quü BHXH thµnh phÇn. Quü BHXH ng¾n h¹n Quü BHXH dµi h¹n Nguån h×nh thµnh Ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng vµ sù hç trî cña nhµ n­íc Ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng vµ sù hç trî cña nhµ n­íc C¬ chÕ ®ãng gãp §¸nh gi¸ hµng n¨m nh÷ng chi phÝ cã thÓ s¶y ra thu ®Õn ®©u chi ®Õn ®ã (thÝch hîp ®èi víi hÖ thèng BHXH ®· chÝn muåi) B¶o hiÓm b×nh qu©n tæng thÓ B¶o hiÓm c©n ®èi Thêi h¹n trî cÊp D­íi mét n¨m Kh«ng x¸c ®Þnh C¸c chÕ ®é trî cÊp èm ®au Thai s¶n TNL§-BNN (trî cÊp 1 lÇn) Tö tuÊt (trî cÊp 1 lÇn) H­u trÝ TNL§- BNN (trî cÊp hµng th¸ng) Tö tuÊt (trî cÊp hµng th¸ng) ChiÕn l­îc ®Çu t­ §Çu t­ ng¾n h¹n §Çu t­ dµi h¹n Iv. Tæ chøc thùc hiÖn 1. Sù thay ®æi trong c¬ cÊu tæ chøc vµ thùc hiÖn B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ®­îc tæ chøc theo hÖ thèng tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng theo s¬ ®å sau: Thñ t­íng chÝnh phñ Héi ®ång qu¶n lý Tæng G§ BHXH P.Tæng G§ P.Tæng G§ C¸c phßng ban nghiÖp vô BHXH BHXH TØnh, TP trùc thuéc TW BHXH QuËn, HuyÖn, ThÞ x· Theo th«ng t­ sè 150/BHXH/TCCB cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam h­íng ®Én tæ chøc c«ng t¸c c¸n bé cña hÖ thèng BHXH ë ®Þa ph­¬ng th× bé m¸y gióp viÖc Gi¸m ®èc BHXH tØnh ®­îc tæ chøc nh­ sau: Phßng qu¶n lý chÕ ®é chÝnh s¸ch BHXH . Phßng qu¶n lý thu BHXH. Phßng qu¶n lý chi BHXH. Phßng kÕ ho¹ch-Tµi chÝnh. Phßng tæ chøc- Hµnh chÝnh. Phßng kiÓm tra. C¨n cø vµo nhiÖm vô thu chi tr¶ BHXH cña BHXH tØnh, c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y gióp viÖc Gi¸m ®èc BHXH tØnh ®­îc tæ chøc theo m« h×nh trªn ®èi víi nh÷ng tØnh cã møc thu, chi BHXH lín. §èi víi nh÷ng tØnh cã møc thu, chi BHXH trung b×nh vµ thÊp th× cã thÓ ghÐp hai phßng 5+6 vµ 3+4. Khi t¸ch quü BHXH thµnh c¸c quü thµnh phÇn, dùa vµo mèi quan hÖ gi÷a c¸c phßng ban ®ã víi ®èi t­îng tham gia BHXH vµ ®èi h­ëng BHXH nªn thµnh lËp ra c¸c bé phËn trong c¸c phßng ban ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng phï hîp (bé phËn thùc hiÖn c¸c chÕ ®é ng¾n h¹n vµ bé phËn thùc hiÖn c¸c chÕ ®é dµi h¹n) . Phßng Tæ chøc-hµnh chÝnh víi chøc n¨ng riªng biÖt lµ gióp gi¸m ®èc trong viÖc: KiÖn toµn tæ chøc bé m¸y gióp viÖc, phèi hîp c«ng t¸c gi÷a c¸c phßng chøc n¨ng, qu¶n lý tæ chøc c«ng chøc, viªn chøc... nãi chung chøc n¨ng c¬ b¶n cña phßng Tæ chøc- hµnh chÝnh lµ qu¶n trÞ nguån nh©n sù BHXH vµ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i thay ®æi. C¸c phßng qu¶n lý thu vµ phßng kiÓm tra còng kh«ng thay ®æi víi lËp luËn c¸c phßng nµy thùc hiÖn c«ng t¸c thu BHXH vµ kiÓm tra trªn cïng mét ®èi t­îng. ThËt khã cã thÓ thµnh lËp ra hai bé phËn ®Ó råi cïng ®Õn thu BHXH ë mét ®èi t­îng hay ®¬n vÞ tham gia BHXH. C¸c phßng qu¶n lý chi BHXH vµ phßng KÕ ho¹ch-tµi chÝnh nªn thµnh lËp hai bé phËn ®Ó thùc hiÖn qu¶n lý chi tr¶ BHXH ng¾n h¹n vµ dµi h¹n cho c¸c ®èi t­îng h­ëng trî cÊp dµi h¹n vµ ng¾n h¹n (Trang bªn): Phßng qu¶n lý chi BHXH Bé phËn chi ng¾n h¹n Bé phËn chi dµi h¹n - X©y dùng kÕ ho¹ch chi tr¶ BHXH ng¾n h¹n theo quý, n¨m trªn c¬ së sè l­îng ®èi t­îng h­ëng BHXH ng¾n h¹n... - Hµng quý, lËp dù to¸n chi BHXH ng¾n h¹n theo h­íng dÉn cña BHXH ViÖt nam vµ chuyÓn dù to¸n cho bé phËn ng¾n h¹n phßng KÕ ho¹ch-tµi chÝnh - LËp danh s¸ch chi BHXH ng¾n h¹n cho tõng ®èi t­îng h­ëng BHXH ... - Phèi hîp víi c¸c phßng chøc n¨ng vµ thùc hiÖn nhiÖm vô kh¸c do Gi¸m ®èc BHXH tØnh giao - X©y dùng kÕ ho¹ch chi tr¶ BHXH dµi h¹n theo quý, n¨m trªn c¬ së sè l­îng ®èi t­îng h­ëng BHXH dµi h¹n... - Hµng quý, lËp dù to¸n chi BHXH dµi h¹n theo h­íng dÉn cña BHXH ViÖt nam vµ chuyÓn dù to¸n cho bé phËn dµi h¹n phßng KÕ ho¹ch-tµi chÝnh - LËp danh s¸ch chi BHXH dµi h¹n cho tõng ®èi t­îng h­ëng BHXH ... - Phèi hîp víi c¸c phßng chøc n¨ng vµ thùc hiÖn nhiÖm vô kh¸c do Gi¸m ®èc BHXH tØnh giao Phßng kÕ ho¹ch-tµi chÝnh BHXH KÕ ho¹ch-tµi chÝnh ng¾n h¹n KÕ ho¹ch-tµi chÝnh dµi h¹n Tæng hîp, ®¸nh gi¸ thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu, chi BHXH ng¾n h¹n theo quý, n¨m Nép kÞp thêi nguån thu BHXH ng¾n h¹n vµo tµi kho¶n BHXH ViÖt nam Tæ chøc cÊp ph¸t vµ qu¶n lý kinh phÝ chi cho ho¹t ®éng ng¾n h¹n vµ ho¹t ®éng chung ®­îc ph©n bæ ... Phèi hîp víi c¸c phßng chøc n¨ng vµ thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc kh¸c Tæng hîp, ®¸nh gi¸ thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu, chi BHXH dµi h¹n theo quý, n¨m Nép kÞp thêi nguån thu BHXH dµi h¹n vµo tµi kho¶n BHXH ViÖt nam Tæ chøc cÊp ph¸t vµ qu¶n lý kinh phÝ chi cho ho¹t ®éng dµi h¹n vµ ho¹t ®éng chung ®­îc ph©n bæ ... Phèi hîp víi c¸c phßng chøc n¨ng vµ thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc kh¸c 2. Nguån quü BHXH ban ®Çu vµ vÊn ®Ò kinh phÝ ho¹t ®éng HiÖn nay BHXH ViÖt nam cã mét quü BHXH chung, khi thµnh lËp ra c¸c quü BHXH thµnh phÇn th× sè tiÒn trong quü hiÖn nay sÏ ®­îc ph©n bæ cho hai quü theo c¬ cÊu thu BHXH cña tõng chÕ ®é so víi tæng thu. Tuy nhiªn B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam kh«ng quy ®Þnh møc thu ®èi víi tõng chÕ ®é. §iÒu lÖ BHXH quy ®Þnh vÒ møc ®ãng gãp nh­ sau: Ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng b»ng 15% so víi tæng quü tiÒn l­¬ng cña nh÷ng ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi trong ®¬n vÞ; trong ®ã 10% ®Ó chi c¸c chÕ ®é h­u trÝ, tö tuÊt vµ 5% ®Ó chi c¸c chÕ ®é èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp. Ng­êi lao ®éng ®ãng b»ng 5% tiÒn l­¬ng th¸ng ®Ó chi c¸c chÕ ® èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp. Theo quy ®Þnh trªn, c¸c møc ®ãng gãp 5% vµ 15% ®Ó chi cho c¶ chÕ ®é ng¾n h¹n vµ dµi h¹n nªn kh«ng thÓ tÝnh ®­îc tû lÖ thu cña tõng chÕ ®é trong tæng thu BHXH. Do ®ã, ®Ó x¸c ®Þnh l­îng ban ®Çu cña mçi quü BHXH thµnh phÇn, ta dùa vµo c¬ cÊu chi BHXH ®èi víi tõng chÕ ®é theo b¶ng sau: B¶ng 18: C¬ cÊu chi BHXH. §¬n vÞ: TriÖu ®ång. N¨m Trî cÊp mét lÇn Hµng th¸ng Tæng chi 1996 293.442,1 4.471.539,4 4764.981,5 1997 398.659,3 5.329.223 5.727.882,3 1998 482.759,2 5.367.992,1 5.850.751,3 1999 509.754,2 5.416.239,2 5.925.993,4 2000 672.216 6.866.829,2 7.539.045,2 Tæng Tû lÖ 2.356.830,8 8 (%) 27.451.822,9 92 (%) 29.808.653,7 100 (%) Nguån: BHXH ViÖt Nam. Do ®ã, nguån ban ®Çu cña c¸c quü ®­îc tÝnh theo tû lÖ sau: Q = 8%*Q +92%*Q =Q1 + Q2 ; Trong ®ã: Q: quü BHXH hiÖn nay. Q1 =8%*Q: nguån ban ®Çu quü BHXH ng¾n h¹n. Q2 =92%*Q: nguån ban ®Çu quü BHXH dµi h¹n. VÊn ®Ò kinh phÝ ho¹t ®éng HiÖn nay chÝnh phñ cho phÐp BHXH ViÖt nam ®­îc trÝch 4% sè thu BHXH ®Ó chi cho ho¹t ®éng sù nghiÖp, do ®ã mçi quü BHXH thµnh phÇn còng sÏ ®­îc trÝch 4% ®Ó chi cho ho¹t ®éng sù nghiÖp, trong ®ã: Quü BHXH ng¾n h¹n b¶o ®¶m: - Chi trî cÊp ng¾n h¹n - Chi qu¶n lý - Chi cho ho¹t ®éng chung ®­îc ph©n bæ - Chi kh¸c Quü BHXH dµi h¹n b¶o ®¶m: - Chi trî cÊp dµi h¹n - Chi qu¶n lý - Chi cho ho¹t ®éng chung ®­îc ph©n bæ - Chi kh¸c Kinh phÝ ho¹t ®éng chung ®­îc ph©n bæ theo tû lÖ thu BHXH. Sau ®©y lµ mét vÝ dô vÒ chi ho¹t ®éng BHXH do hai quü b¶o ®¶m: B¶ng 19: L­¬ng CB-CNV BHXH TØnh S¬n La th¸ng 01 n¨m 2001. Chøc danh Tæng møc l­¬ng (®) Chøc danh Tæng møc l­¬ng (®) G§ PG§ 1190700 852600 P. KH-TC Tr­ëng phßng Sè nh©n viªn: 4 703500 2559300 P. Qu¶n lý thu Tr­ëng phßng Sè nh©n viªn:6 810000 3217200 P.QLC§CS Tr­ëng phßng Sè nh©n viªn: 6 785000 2558300 P. HC-TH Tr­ëng phßng Sè nh©n viªn: 5 785400 2688000 P. KiÓm tra Tr­ëng phßng Sè nh©n viªn: 2 694000 1150800 Tæng: 17994800 Nguån: BHXH TØnh S¬n La Gi¶ sö phßng KH-TC cã hai bé phËn: 2 nh©n viªn thuéc bé phËn ng¾n h¹n víi møc l­¬ng 1239000 vµ 2 nh©n viªn thuéc bé phËn dµi h¹n víi møc l­¬ng 1320300. Chi l­¬ng do quü BHXH ng¾n h¹n b¶o ®¶m: L­¬ng CB ng¾n h¹n: 1239000® L­¬ng ph©n bæ: 8%*(17994800-2559300)=1234840 ® Tæng: 2473840 ® Chi l­¬ng do quü BHXH dµi h¹n b¶o ®¶m: L­¬ng BC dµi h¹n: 1320300® L­¬ng ph©n bæ: 92%*(17994800-2559300)=14200660 ® Tæng: 15520960 ® §èi víi c¸c kho¶n chi kh¸c (c¬ së vËt chÊt, h¹ tÇng, trang thiÕt bÞ... ) nÕu phôc vô cho ho¹t ®éng cña chÕ ®é nµo th× do quü cña chÕ ®é ®ã b¶o ®¶m, nÕu lµ ho¹t ®éng chung th× ®­îc ph©n bæ theo tû lÖ t­¬ng tù nh­ vÝ dô trªn. 3. ChiÕn l­îc ®Çu t­ quü b¶o hiÓm x· héi Quü BHXH cã thÓ dïng ®Ó ®Çu t­ th«ng qua c¸c ph­¬ng thøc sau: Vèn vay: - Chøng kho¸n quèc gia Chøng kho¸n ®­îc c¸c tËp ®oµn hoÆc c¸c tæ chøc ph¸p nh©nph¸t hµnh vµ ®­îc nhµ n­íc b¶o ®¶m - C«ng tr¸i - TÝn dông thÕ chÊp (vèn vay ®­îc b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n cè ®Þnh) - L·i suÊt tiÒn göi ng©n hµng ... Cæ phÇn: - Cæ phiÕu (cæ phÇn ­u ®·i vµ cæ phÇn th­êng) - BÊt ®éng s¶n ... Cho dï ®Çu t­ b»ng ph­ong thøc nµo th× ho¹t ®éng ®Çu t­ còng ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c sau: + An toµn: Lµ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn ®Ó c©n nh¾c ®Çu t­. Mét tæ chøc BHXH ®­îc giao phã qu¶n lý tµi s¶n cña nh©n d©n, do vËy mµ nh÷ng nguyªn t¾c nghiªm ngÆt ph¶i ®­îc tiÕn hµnh nh»m b¶o ®¶m an toµn vµ kiÓm so¸t ®­îc ®Çu t­. + Lîi nhuËn: Nãi chung l·i suÊt ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng BHXH vµ kh«ng mét tæ chøc nµo khi tham gia ®Çu t­ l¹i kh«ng mong muèn l·i suÊt cao, vµ ®ã còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c b¶o tån gi¸ trÞ cho quü BHXH. + Kh¶ n¨ng thanh to¸n: Dù tr÷ sù cè cña hÖ thèng chÕ ®é ng¾n h¹n ph¶i ®­îc ë nh÷ng kho¶n cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao, nghÜa lµ dÔ dµng chuyÓn sang tiÒn mÆt. Ng­îc l¹i, dù tr÷ kü thuËt cña hÖ thèng chÕ ®é dµi h¹n kh«ng ®ßi hái kh¶ n¨ng thanh to¸n cao mµ quan träng h¬n lµ ph¶i cã l·i. + Lîi Ých kinh tÕ vµ x· héi: Lîi Ých cña BHXH cßn lµ viÖc dïng quü BHXH ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc quan träng gãp phÇn c¶i thiÖn søc khoÎ, gi¸o dôc... gãp phÇn t¨ng thu nhËp quèc d©n, t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ. Quü BHXH Nguyªn lý c¬ b¶n ®èi víi ®Çu t­ quü BHXH ®­îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau: Quü BHXH ng¾n h¹n Quü BHXH dµi h¹n §Çu t­ dµi h¹n §Çu t­ ng¾n h¹n K/n¨ng thanh to¸n L·i suÊt An toµn Lîi Ých KT-XH KÕt luËn Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng cña n­íc ta hiÖn nay, BHXH cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc ®¶m b¶o ®êi sèng ng­êi lao ®éng, æn ®Þnh mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ-x· héi vµ gãp phÇn vµo c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc giµu ®Ñp, v¨n minh. Kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß kh«ng thÓ thiÕu trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch x· héi cña Nhµ n­íc ta- Nhµ n­íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Cïng víi sù ®æi míi vµ toµn diÖn vµ s©u s¾c mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi nãi chung, tõ n¨m 1995, BHXH ë n­íc ta còng ®· chuyÓn sang mét c¬ chÕ thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH hoµn toµn míi so víi tr­íc ®©y: Thµnh lËp quü BHXH tËp trung, ®éc lËp. Thµnh lËp c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ BHXH lµ B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam, ®­îc tæ chøc thèng nhÊt tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng…Tr¶i qua 6 n¨m x©y dùng vµ tr­ëng thµnh, BHXH ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt ®¸ng tr©n träng, ®¸p øng ®­îc nguyÖn väng cña ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng ®ång thêi phï hîp víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. VÒ quü BHXH, nÕu nh­ tr­íc ®©y, quü BHXH chØ tån t¹i trªn danh nghÜa (do NSNN b¶o ®¶m) th× ®Õn nay chóng ta ®· cã mét quü tµi chÝnh ®éc lËp, tù ho¹ch to¸n c©n ®èi thu-chi BHXH, vai trß cña quü ®· ph¸t huy t¸c dông. Nh÷ng h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ c¶ chñ quan: nhËn thøc h¹n chÕ cña ng­êi lao ®éng, ý thøc cña chñ sö dông lao ®éng, c¸c quy ®Þnh h¹n hÑp trong lÜnh vùc ®Çu t­, n¨ng lùc h¹n chÕ cña c¸n bé BHXH…do ®ã BHXH ViÖt Nam ®· gÆp ph¶i kh«ng Ýt khã kh¨n vµ cho dï xuÊt ph¸t tõ nguyªn nh©n nµo th× trong thêi gian tíi còng cÇn ®­îc nghiªn cøu, kh¾c phôc ®Ó hÖ thèng BHXH ë ViÖt Nam ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n. §¸p øng ®­îc nhu cÇu, nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña mäi ng­êi lao ®éng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. ViÖc thµnh lËp quü BHXH thµnh phÇn ë ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò cã thÓ thùc hiÖn mét sím mét chiÒu vµ còng kh«ng h¼n lµ vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña BHXH (chóng ta vÉn cã thÓ thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch BHXH mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thµnh lËp ra c¸c quü BHXH thµnh phÇn) mµ chØ lµ mét ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn cña quü BHXH vµ cÇn ®­îc nghiªn cøu ®Ó tiÕp tôc hoµn thiÖn h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o B¶o hiÓm x· héi ë c¸c n­íc thuéc khu vùc §«ng Nam ¸ trong thêi kú chuyÓn ®æi kinh tÕ- Héi th¶o ILO tiÓu khu vùc Ch©u ¸ vÒ b¶o hiÓm x· héi ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi. B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c BHXH n¨m 2000 vµ ch­¬ng tr×nh c«ng t¸c n¨m 2001. C¸c xu h­íng vµ sù ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm x· héi ë khu vùc Ch©u ¸ vµ Th¸i B×nh D­¬ng- Hector Inductivo- Gi¸m ®èc V¨n phßng khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, HiÖp héi an toµn x· héi quèc tÕ. C¸c vÊn ®Ò mang tÝnh chÝnh s¸ch vµ thùc hiÖn viÖc c¶i tæ c¸c hÖ thèng l­¬ng h­u- Ng©n hµng t¸i thiÕt vµ ph¸t triÓn Ch©u ©u. §æi míi chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng- TrÇn Quang Hïng- NXB ChÝnh trÞ Quèc gia. Gi¸o tr×nh B¶o hiÓm. §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n- Hµ néi. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ d©n sè vµ ph¸t triÓn - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia. T¹p chÝ B¶o hiÓm x· héi c¸c sè n¨m 2000, 2001. S¬ l­îc qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm b¶o hiÓm x· héi ViÖt nam - NguyÔn huy Ban - Tæng gi¸m ®èc B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam. X©y dùng yÕu tè cho kÕ ho¹ch chi tr¶ trî cÊp ë møc x¸c ®Þnhvµ kÕ ho¹ch ®ãng gãp b¶o hiÓm ë møc x¸c ®Þnh - John Turner & Sophie Korczyk, Vô b¶o hiÓm x· héi, ILO Geneva. Môc lôc