Luận văn Thực trạng chăn nuôi và một số đặc điểm dịch tễ, khả năng đáp ứng miễn dịch của vaccin H5N1 phõng bệnh cúm gia cầm tại Thái Nguyên

ơ lây nhiễm và bùng phát dịch cúm gia cầm tăng dần theo các phương thức và quy mô chăn nuôi từ nuôi nhốt đến nuôi bán chăn thả và cao nhất là nuôi chăn thả tự do cho nên cần nhanh chóng quy hoạch và chuyển đổi phương thức và quy mô chăn nuôi từ nhỏ lẻ phân tán sang nuôi nhốt tập trung theo phương thức chăn nuôi an toàn sinh học để phòng tránh hiệu quả sự lây nhiễm và bùng phát dịch bệnh trên đàn gia cầm. Bảng 3.16. TỶ LỆ PHÁT HIỆN KHÁNG THỂ CÖM H5 Ở ĐÀN GIA CẦM CHƢA TIÊM PHÕNG THEO PHƢƠNG THỨC CHĂN NUÔI Loại gia cầm Nhốt Bán chăn thả Chăn thả Đàn kiểm tra (+) (%) Đàn kiểm tra (+) (%) Đàn k.tra (+) (%) Gà 9 0 0 16 1 6,3 18 3 16,7 Vịt 5 0 0 3 1 33,3 - - - Ngan 4 1 25,0 4 1 25,0 - - - Tính chung 18 1 5,6 23 3 13,0 18 3 16,7 Đối với phương thức chăn nuôi, kiểm tra 18 đàn nuôi nhốt có 1 đàn dương tính bằng 5,6% và thuộc 1 trong 4 đàn ngan kiểm tra bằng 25%, ở phương thức này ở gà và vịt không có đàn nào dương tính. Ở phương thức bán chăn thả kiểm tra 23 đàn có 3 đàn dương tính bằng 13%. Trong đó gà có 1/16 đàn kiểm tra bằng 6,3%, vịt có 1/3 đàn bằng 33,3% và ngan có 1/4 đàn kiểm tra bằng 25%. Đối với phương thức chăn thả tự do, kết quả kiểm tra ở gà cho thấy, đã có 3 trong số 18 đàn kiểm tra dương tính bằng 16,7%. Như vậy, tỷ lệ dương tính với kháng thể cúm H5 trong huyết thanh của gia cầm nuôi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 86 chăn thả tự do mặc dù chỉ kiểm tra ở gà nhưng vẫn là cao nhất với 16,7% và thấp nhất là nuôi nhốt với 5,6% và nuôi bán chăn thả là 13%. Qua kiểm tra sự lưu hành virus cúm trên đàn gia cầm thông qua kiểm tra huyết thanh của gia cầm chưa được tiêm vaccin phòng cúm cho thấy, tỷ lệ lưu hành virus cúm ở gà là 4/43 đàn 9,3% với 52/602 mẫu bằng 8,6% cao hơn so với kiểm tra của Nguyễn Tiến Dũng và cộng sự (2005) [10], ở đàn vịt là 1/8 đàn bằng 12,5% với 12/112 mẫu bằng 10,7% thấp hơn rất nhiều so với kiểm tra của Nguyễn Tiến Dũng và cộng sự (2005) [10] và ở ngan là 2/8 đàn bằng 25% với 24/112 mẫu bằng 21,4% mặc dù thấp hơn nhưng cũng tương đương với kiểm tra của Nguyễn Tiến Dũng và cộng sự (2005) [10]. Như vậy, cao nhất là ở ngan 25% và thấp nhất là ở gà 9,3%. Tỷ lệ lưu hành trung bình qua kiểm tra huyết thanh là 7/59 đàn bằng 11,9% với 88/826 cá thể bằng 10,7%. Do việc kiểm tra sự lưu hành virus qua mẫu huyết thanh không mang tính tuyệt đối mà chỉ gián tiếp khẳng định đã có sự lưu hành virus nên chúng tôi tiếp tục kiểm tra trong swab của gia cầm. Kết quả như sau: Bảng 3.17. TỶ LỆ PHÁT HIỆN VIRUS CÖM H5 TRONG MẪU SWAB CỦA GIA CẦM NUÔI TẠI THÁI NGUYÊN Loại gia cầm Số cá thể kiểm tra Số mẫu kiểm tra Số mẫu (+) Tỷ lệ (%) Gà 60 12 1 8,3 Vịt 60 12 1 8,3 Ngan 60 12 2 16,7 Tính chung 180 36 4 11,1 Đối với tất cả các mẫu swab tìm virus cúm gia cầm H5 đều được lấy từ 5 cá thể gia cầm rồi gộp thành một mẫu xét nghiệm, số cá thể được lấy ở mỗi loài là 60 cá thể, tổng số cá thể lấy mẫu ở cả 3 loài là 180. Riêng các mẫu của gà và vịt đều được lấy sau khi tiêm vaccin phòng cúm H5N1 ít nhất 21 ngày. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 87 Đối với ngan, năm 2007 đàn ngan của tỉnh Thái Nguyên chưa được tiêm vaccin H5N1. Mỗi loài chúng tôi đều lấy 12 mẫu xét nghiệm. Trong đó kiểm tra 12 mẫu thuộc 12 đàn gà thì có 1 mẫu dương tính với virus cúm gia cầm H5 bằng 8,3%. Kiểm tra 12 mẫu thuộc 12 đàn vịt cũng có 1 mẫu dương tính và cũng bằng 8,3%. Riêng đàn ngan, kiểm tra 12 mẫu thuộc 12 đàn thì đã có 2 mẫu dương tính với virus cúm gia cầm subtype H5 và bằng 16,7%. M (+) 6 7 8 9 10 (-) Ảnh 1. Tiêu bản mẫu swab âm tính M (+) 1 2 3 4 Ảnh 2. Tiêu bản mẫu swab dƣơng tính Như vậy có thể thấy tỷ lệ lưu hành trên đàn ngan là 16,7%, cao gấp đôi so với ở đàn gà và vịt cùng với 8,3%, tỷ lệ này có thể do đàn ngan ở tỉnh Thái Nguyên chưa được tiêm vaccin phòng cúm gia cầm, đồng thời ngan vẫn là loài lưu giữ của virus cúm nên có tỷ lệ lưu hành cao hơn là điều đã được dự báo trước. Tỷ lệ lưu hành trung bình của cả 3 loài là 11,1%, cao hơn kiểm tra Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 88 ở một số địa phương của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn năm 2007 [3] với 7,91%. Đây chính là nguyên nhân thường trực và nguy hiểm làm bùng phát dịch cúm gia cầm ở Thái Nguyên trong những năm qua. Bảng 3.18. TỶ LỆ PHÁT HIỆN VIRUS CÖM H5 TRONG MẪU SWAB CỦA GIA CẦM THEO PHƢƠNG THỨC CHĂN NUÔI Loại gia cầm Nhốt Bán chăn thả Chăn thả Mẫu kiểm tra Mẫu (+) Tỷ lệ (%) Mẫu kiểm tra Mẫu (+) Tỷ lệ (%) Mẫu kiểm tra Mẫu (+) Tỷ lệ (%) Gà 4 0 0 4 0 0 4 1 25,0 Vịt 6 0 0 6 1 16,7 Ngan 6 1 16,7 6 1 16,7 Tính chung 16 1 6,3 16 2 12,5 4 1 25,0 Khi kiểm tra sự lưu hành virus trong ổ nhớp và họng của gia cầm chúng tôi đều lấy mẫu theo các quy mô chăn nuôi chủ yếu của mỗi loài. Đối với gà, kiểm tra 4 mẫu thuộc 4 đàn nuôi theo phương thức nuôi nhốt và 4 mẫu thuộc 4 đàn nuôi theo phương thức bán chăn thả không phát hiện thấy mẫu nào dương tính với virus cúm nhưng khi kiểm tra ở phương thức nuôi chăn thả tự do thì có 1 mẫu thuộc 1 đàn dương tính với virus cúm subtype H5 và bằng 25% số mẫu kiểm tra ở phương thức chăn nuôi này. Đối với đàn vịt, kiểm tra ở 2 phương thức chăn nuôi phổ biến mỗi phương thức 6 đàn thì ở phương thức nuôi nhốt không có mẫu nào dương tính còn ở phương thức nuôi bán chăn thả có 1 mẫu dương tính trong 6 mẫu kiểm tra bằng 16,7%. Cũng ở hai phương thức nuôi như đàn vịt nhưng khi kiểm tra ở đàn ngan thì cả hai phương thức nuôi đều có 1 đàn dương tính và đều bằng 16,7%. Như vậy tỷ lệ lưu hành virus cúm theo phương thức chăn nuôi ở ngan là như nhau trong khi ở vịt chỉ có ở phương thức nuôi bán chăn thả và ở gà Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 89 chỉ có ở nuôi chăn thả tự do. Điều này cho thấy sự lưu hành virus và nguy cơ bùng phát dịch cúm ở đàn ngan là cao gấp đôi so với ở đàn gà và vịt. Tỷ lệ lưu hành virus theo phương thức chăn nuôi chung của cả 3 loài là 6,3% ở nuôi nhốt, ở nuôi bán chăn thả là cao nhất với 12,5%. Mặc dù có tỷ lệ lưu hành là 25% nhưng ở nuôi chăn thả tự do chỉ kiểm tra 4 mẫu ở gà đã có 1 mẫu dương tính trong khi ở nuôi bán chăn thả kiểm tra 16 mẫu có 2 mẫu dương tính. Có thể tại thời điểm chúng tôi kiểm tra huyết thanh của gia cầm chưa được tiêm phòng vaccin cúm H5N1 để tìm kháng thể cúm H5 thì một số gia cầm đã không còn sự lưu hành virus cúm trong cơ thể, nhưng tỷ lệ huyết thanh dương tính với kháng thể cúm H5 cũng gián tiếp khẳng định rằng đã hoặc đang có sự lưu hành virus cúm trong cơ thể gia cầm. Cùng với kết quả kiểm tra sự lưu hành virus cúm qua mẫu swab có thể khẳng định sự lưu hành virus cúm trên đàn gia cầm của tỉnh Thái Nguyên vẫn đang ở mức cao, cao hơn ở một số địa phương so với kiểm tra của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn năm 2007 [3] nên nguy cơ xảy ra dịch cúm gia cầm ở Thái Nguyên cũng là cao hơn, đặc biệt nguy cơ xảy ra dịch địa phương là khó tránh khỏi. Để hạn chế sự bùng phát dịch cúm, đòi hỏi người chăn nuôi và các ngành chức năng phải quan tâm thực hiện tốt hơn nữa công tác phòng chống dịch cúm gia cầm, đặc biệt là phải tăng cường công tác vệ sinh khử trùng tiêu độc, giám sát sự lưu hành virus trước và sau tiêm phòng. Đối với ngan, trước khi triển khai đại trà việc tiêm vaccin phòng cúm thì phải tạm dừng việc ấp nở, tiêm phòng triệt để đặc biệt là ngan giống nhằm hạn chế tối đa nguy cơ lưu hành virus qua trứng với mục tiêu ngăn chăn sự lây nhiễm dịch bệnh trên đàn gia cầm cũng như từ đàn gia cầm sang người, mặc dù ở Thái Nguyên đến thời điểm này chưa thấy có trường hợp nào mắc bệnh cúm A-H5N1 ở người. Tuy nhiên, theo Nguyễn Tiến Dũng và cộng sự (2005) [10] thì chính điều này giải thích tại sao khi tỷ lệ lưu hành virus cúm trên đàn gia cầm cao Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 90 như vậy, đặc biệt là ở gia cầm nuôi theo phương thức chăn thả tự do, mà dịch cúm gia cầm lại chỉ xảy ra ở một số địa phương của Thái Nguyên với quy mô không lớn và ngay lập tức được bao vây và dập tắt. Từ những phát hiện của chúng tôi về sự lưu hành virus cúm trên đàn gia cầm của tỉnh Thái Nguyên cùng với tập quán chăn nuôi gia cầm và thực trạng lưu thông, giết mổ gia cầm còn rất tự do khó kiểm soát, đồng thời tỷ lệ tiêm phòng chỉ đạt ở mức thấp thì có thể khẳng định rằng việc khống chế và ngăn chặn sự tái bùng phát dịch cúm gia cầm do H5N1 gây ra ở Thái Nguyên hiện nay còn gặp rất nhiều khó khăn, mặc dù nguy cơ đã được dự đoán trước. Để hạn chế nguy cơ bùng phát dịch cúm gia cầm, ngoài việc tăng cường công tác vệ sinh khử trùng tiêu độc, kiểm soát nghiêm ngặt việc, lưu thông và giết mổ gia cầm, định hướng quy hoạch và chuyển dịch cơ cấu chăn nuôi theo hướng tập trung an toàn sinh học, xoá bỏ tập quán chăn thả tự do, tạm dừng việc ấp nở ngan non và nâng cao tỷ lệ tiêm phòng và tiêm phòng triệt để cho đàn gia cầm… thì một nhiệm vụ quan trọng bắt buộc là phải định kỳ kiểm tra giám sát sự lưu hành virus cúm trên đàn gia cầm để có phương án loại trừ những đàn gia cầm mang trùng, kể cả bằng phương pháp tiêu huỷ. Thực hiện thường xuyên việc giám sát huyết thanh cả trước và sau tiêm phòng để có cơ sở đánh giá sự lưu hành virus cúm và đáp ứng miễn dịch phòng bệnh của gia cầm đối với việc tiêm vaccin phòng cúm H5N1 từ đó xây dựng phương án hiệu quả nhất cho công tác phòng chống dịch cúm gia cầm. 3.3. Khả năng gây miễn dịch của vaccin H5N1 ở gia cầm nuôi tại Thái Nguyên Cùng với việc kiểm tra giám sát sự lưu hành virus cúm trên đàn gia cầm thì việc kiểm tra đáp ứng miễn dịch đối với vaccine phòng cúm H5N1 của gia cầm cũng là một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng. Trên thực tế sau khi bị Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 91 nhiễm virus một số gia cầm có khả năng sinh ra kháng thể và không phải tất cả số gia cầm bị nhiễm virus đều chết mà một số sống sót và cũng có khá năng tạo ra kháng thể (Nguyễn Tiến Dũng và cộng sự, 2005) [10], tuy nhiên số gia cầm này là không nhiều và không phát hiện được nếu không thực hiện việc giám sát huyết thanh. Vì vậy chúng tôi đã tiến hành lấy mẫu để kiểm tra khả năng đáp ứng miễn dịch của đàn gia cầm tại Thái Nguyên sau khi tiêm phòng vaccin cúm gia cầm H5N1 ít nhất 21 ngày. Sử dụng phản ứng HI tìm kháng thể kháng virus cúm H5 trong huyết thanh của gia cầm đã được tiêm vaccin phòng cúm H5N1 sau 21 ngày, kết quả được chúng tôi trình bầy dưới đây nhưng nói chung đáp ứng miễn dịch của đàn gia cầm ở Thái Nguyên là không cao, có nhiều nguyên nhân: Thứ nhất là do vaccine cúm gia cầm không có hiệu lực 100% (Tô Long Thành, 2004) [25], thứ 2 là đáp ứng miễn dịch tự nhiên của gia cầm với vaccine, thứ 3 có thể do vận chuyển và bảo quản vaccine hoặc do kỹ thuật và liều tiêm … Bảng 3.19. TỶ LỆ PHÁT HIỆN KHÁNG THỂ Ở GÀ SAU KHI TIÊM VACCIN H5N1 21 NGÀY THEO ĐÀN VÀ THEO CÁ THỂ Đợt kiểm tra Tuổi tiêm và liều tiêm Theo đàn Theo cá thể Số đàn k.tra Số đàn (+) Tỷ lệ (%) Số cá thể KT (Số mẫu KT) Số con (+) (Số mẫu +) Tỷ lệ (%) Tháng 6/2007 <5 tuần; 0,3ml 15 13 86,7 450 264 58,7 ≥5 tuần; 0,5ml 14 12 85,7 420 313 74,5 Tháng 11/2007 <5 tuần; 0,3ml 2 2 100 60 40 66,7 ≥5 tuần; 0,5ml 3 3 100 90 80 88,9 Tính chung <5 tuần 17 15 88,2 510 304 59,6 ≥5 tuần 17 15 88,2 510 393 77,1 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 92 Khi sử dụng vaccin phòng cúm H5N1 do Trung Quốc sản xuất tiêm cho gà thì gà từ 14 đến 34 ngày tuổi (dưới 5 tuần) tiêm vào dưới da cổ với liều 0,3ml/con và gà từ 35 ngày tuổi trở lên (từ 5 tuần tuổi trở lên) tiêm cơ ngực với liều 0,5ml/con. Chúng tôi đã lấy mẫu huyết thanh thành hai đợt (đợt 1 vào tháng 11 năm 2007 và đợt 2 vào tháng 6 năm 2007) ở cả gà dưới 35 ngày tuổi và gà từ 35 ngày tuổi trở lên đã được tiêm phòng vaccin cúm gia cầm H5N1 sau ít nhất 21 ngày để kiểm tra khả năng gây miễn dịch của vaccin này ở đàn gà của tỉnh Thái Nguyên. Trong bảng này chúng tôi chỉ trình bầy những tỷ lệ dương tính, tức là những đàn và cá thể có hiệu giá kháng thể từ 1/4 hoặc 2log2 trở lên. Tuy nhiên chỉ những cá thể và những đàn có hiệu giá HI từ 4log2 trở lên mới được coi là có bảo hộ (Nguyễn Tiến Dũng, 2006) [12]. Đợt 1 vào tháng 6 năm 2007, kiểm tra 15 đàn gà dưới 5 tuần tuổi có 13 đàn dương tính với kháng thể cúm H5 bằng 86,7%, kiểm tra 14 đàn từ 5 tuần tuổi trở lên có 12 đàn dương tính bằng 85,7%. Như vậy trong đợt kiểm tra này thì tỷ lệ đàn gà dưới 5 tuần tuổi có kháng thể cúm H5 là cao hơn sơ với ở gà từ 5 tuần tuổi trở lên. Tuy nhiên tỷ lệ cá thể kiểm tra dương tính với kháng thể cúm H5 ở 2 lứa tuổi này lại ngược lại. Trong 450 cá thể kiểm tra thuộc 15 đàn dưới 5 tuần tuổi nói trên chỉ có 264 cá thể có kháng thể cúm H5 bằng 58,7%, trong khi ở 14 đàn từ 5 tuần tuổi trở lên kiểm tra 420 cá thể thì đã có 313 cá thể có kháng thể cúm H5 bằng 74,5%. Điều này cho thấy tỷ lệ cá thể trong đàn có kháng thể cúm H5 ở gà từ 35 ngày tuôi trở lên là cao hơn ở gà dưới 35 ngày tuổi, nghĩa là tỷ lệ bảo hộ trong đàn gà từ 5 tuần tuổi trở lên là cao hơn. Để khẳng định điều này chúng tôi tiếp tục kiển tra đợt 2 vào tháng 11 năm 2007. Cả 2 đàn dưới 5 tuần tuổi đều phát hiện thấy kháng thể cúm H5 nhưng chỉ có 40/60 cá thể có kháng thể cúm H5 bằng 66,7%. Trong khi cả 3 đàn từ 5 tuần tuổi trở lên cũng phát hiện thấy kháng thể cúm H5 nhưng có tới 80/90 cá thể kiểm tra có kháng thể cúm H5 bằng 88,9%. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 93 Như vậy ở gà dưới 5 tuần tuổi có 15/17 đàn kiểm tra dương tính với kháng thể cúm H5 bằng 88,2%, trong đó có 304/510 cá thể kiểm tra có kháng thể cúm H5 bằng 59,6%. Ở gà từ 5 tuần tuổi trở lên cũng là 15/17 đàn nhưng lại có 393/510 cá thể có kháng thể cúm H5 bằng 77,1%. Điều này có thể do gà từ 5 tuần tuổi trở lên có thời gian thích nghi dài hơn và có khả năng đáp ứng miễn dịch tốt hơn nên có tỷ lệ dương tính với kháng thể cúm H5 cao hơn. Bảng 3.20. HIỆU GIÁ KHÁNG THỂ Ở GÀ SAU KHI TIÊM VACCIN H5N1 21 NGÀY Đợt kiểm tra Tuổi tiêm và liều tiêm Số mẫu (+) Hiệu giá kháng thể (log2) ≤4 5 6 ≥7 n (%) n (%) n (%) n (%) Tháng 6/2007 <5 tuần; 0,3ml 264 39 14,7 75 28,4 129 48,9 21 8,0 ≥5 tuần; 0,5ml 313 47 15,0 86 27,5 123 39,3 57 18,2 Tháng 11/2007 <5 tuần; 0,3ml 40 15 37,5 11 27,5 14 35,0 - - ≥5 tuần; 0,5ml 80 11 13,8 20 25,0 45 56,3 4 5,0 Tính chung <5 tuần 304 54 17,8 86 28,3 143 47,0 21 6,9 ≥5 tuần 393 58 14,8 106 27,0 168 42,7 61 15,5 Hiệu giá kháng thể trung bình nhỏ hơn hoặc bằng 4log2 ở gà dưới 5 tuần tuổi có 54 mẫu trong 304 mẫu dương tính bằng 17,8%, trong đó có 39 mẫu kiểm tra đợt 1 bằng 14,7% và 15 mẫu kiểm tra đợt 2 bằng 37,5%. Cao hơn ở gà từ 5 tuần tuổi trở lên với 58 mẫu trong 393 mẫu dương tính bằng 14,8%, trong đó có 47 mẫu kiểm tra đợt 1 bằng 15% và 11 mẫu kiểm tra đợt 2 bằng 13,8%. Ở hiệu giá kháng thể 5log2 thì ở gà dưới 5 tuần tuổi có 86 mẫu bằng 28,3%, trong đó có 75 mẫu kiểm tra đợt 1 bằng 28,4% và 11 mẫu kiếm tra đợt 2 bằng 27,5%, cũng cao hơn so với gà từ 5 tuần tuổi trở lên với 106 mẫu bằng 27%, trong đó có 86 mẫu kiểm tra đợt 1 bằng 27,5% và 20 mẫu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 94 kiểm tra đợt 2 bằng 25%. Đối với hiệu giá kháng thể 6log2 ở gà dưới 5 tuần tuổi có 143 mẫu, thấp hơn ở gà từ 5 tuần tuổi nhưng lại có tỷ lệ cao hơn với 47% trong khi ở gà từ 5 tuần tuổi trở lên là 42,7%. Trong đó gà dưới 5 tuần tuổi kiểm tra đợt 1 có 129 mẫu bằng 48,9% và 14 mẫu bằng 35% ở đợt 2, còn gà từ 5 tuần tuổi trở lên là 123 mẫu đợt 1 bằng 39,3% và đợt 2 có 45 mẫu bằng 56,3%. Riêng hiệu giá từ 7log2 trở lên thì ở gà dưới 5 tuần tuổi có 21 mẫu bằng 6,9% gà từ 5 tuần tuổi trở lên có 61 mẫu bằng 15,5%. Trong đó gà dưới 5 tuần kiểm tra đợt 1 có 21 mẫu bằng 8%, đợt 2 không có mẫu nào, gà từ 5 tuần tuổi kiểm tra đợt 1 có 57 mẫu bằng 18,2% và đợt 2 có 4 mẫu bằng 5%. Như vậy, ở gà dưới 5 tuần tuổi thì số mẫu có hiệu giá kháng thể nhiều nhất là ở 6log2 nhưng lại giảm chỉ còn 6,9% ở hiệu giá từ 7log2 trở lên trong khi ở gà từ 5 tuần tuổi trở lên cũng giảm ở hiệu giá từ 7log2 trở lên nhưng vẫn cao hơn ở gà dưới 5 tuần tuổi với 15,5%. Trong 697 cá thể dương tính có 112 cá thể có hiệu giá nhỏ hơn hoặc bằng 4log2 bằng 16,1%, 192 cá thể có hiệu giá 5log2 bằng 27,5%, cao nhất là hiệu giá 6log2 với 311 cá thể bằng 44,6% và thấp nhất là ở hiệu giá từ 7log2 trở lên với 82 cá thể bằng 11,8%. Bảng 3.21. KHẢ NĂNG BẢO HỘ ĐÀN GÀ CHỐNG CÖM CỦA VACCIN H5N1 Đợt kiểm tra Tuổi tiêm và liều tiêm Đàn kiểm tra Hiệu giá kháng thể trung bình (log2) Số đàn có hiệu giá đạt bảo hộ (≥4log) Tỷ lệ (%) Tháng 6/2007 <5 tuần; 0,3ml 15 3,6/3,9/2,3/5,0/0,0/3,4/4,1/4,4 /3,0/2,5/6,5/0,0/5,1/2,8/5,5 6 40,0 ≥5 tuần; 0,5ml 14 6,0/5,5/3,9/4,2/4,2/4,0/1,2/ 5,7/4,6/6,3/4,5/6,2/3,7/1,0 10 71,4 Tháng 11/2007 <5 tuần; 0,3ml 2 3,3/4,2 1 50,0 ≥5 tuần; 0,5ml 3 5,6/5,8/3,7 2 66,7 Tính chung <5 tuần 17 3,6/3,9/2,3/5,0/0,0/3,4/4,1/4,4/ 3,0/2,5/6,5/0,0/5,1/2,8/5,5/3,3/4,2 7 41,2 ≥5 tuần 17 5,6/5,8/3,7/6,0/5,5/3,9/4,2/4,2/ 4,0/1,2/5,7/4,6/6,3/4,5/6,2/3,7/1,0 12 70,6 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 95 Đợt 1 kiểm tra 29 đàn, trong đó gà dưới 5 tuần tuổi có 15 đàn và gà trên 5 tuần tuổi có 14 đàn đã được tiêm phòng sau 21 ngày. Có 16 đàn có hiệu giá kháng thể đạt mức bảo hộ, trong đó gà dưới 5 tuần tuổi có 6/15 đàn kiểm tra bằng 40% còn ở gà từ 5 tuần tuổi trở lên cao hơn nhiều với 10/14 đàn kiểm tra bằng 71,4%. Đợt 2 kiểm tra 5 đàn trong đó gà dưới 5 tuần tuổi có 2 đàn và gà từ 5 tuần tuổi trở lên có 3 đàn thì đã có 3 đàn có hiệu giá kháng thể trung bình đạt mức bảo hộ. Trong đó có 1 trong 2 đàn gà dưới 5 tuần tuổi bằng 50%, thấp hơn so với ở gà từ 5 tuần tuổi trở lên với 2 trong 3 đàn kiểm tra có hiệu giá kháng thể trung bình đạt mức bảo hộ và bằng 66,7%. Đặc biệt là ở gà dưới 5 tuần tuổi có 2 đàn không phát hiện thấy kháng thể, còn ở gà từ 5 tuần tuổi trở lên cũng có 2 đàn có hiệu giá kháng thể trung bình dưới 2log2 tức là nhỏ hơn 1/4 nên được coi là âm tính. Trung bình ở gà dưới 5 tuần tuổi có 7 đàn có hiệu giá kháng thể đạt mức bảo hộ trong 17 đàn kiểm tra bằng 41,2% và ở gà từ 5 tuần tuổi trở lên vẫn cao hơn nhiều với 12 đàn có hiệu giá kháng thể trung bình đạt mức bảo hộ trong 17 đàn kiểm tra bằng 70,6%. Tổng số đàn có hiệu giá kháng thể đạt mức bảo hộ là 19/34 đàn, bằng 55,9% số đàn kiểm tra và 19/32 đàn chiếm 59,4% tổng số đàn có xuất hiện kháng thể cúm H5N1. Thấp hơn nhiều so với kết quả thử nghiệm đợt 1 và 2 năm 2007 của Phòng dịch tễ - Cục Thú y (2008) [22] với 100% số gà thí nghiệm đều có hiệu giá kháng thể đạt từ 1/32 đến 1/2048. Tuy nhiên sau khi được công cường độc thì chỉ 90 – 95% số gà này được bảo hộ an toàn còn lại 5 – 10% vẫn bị chết và cũng thấp hơn so với kết quả thử nghiệm đợt 1 trên gà ở Hồng Kông với 80% và đợt 2 với 70% năm 2002 (Caroline Yuen, 2004) [5], đặc biệt là ở gà dưới 5 tuần tuổi. Còn lại là 13/34 đàn mặc dù đã có sự xuất hiện kháng thể kháng virus cúm H5N1 trong huyết thanh nhưng chưa đạt đến Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 96 mức có thể bảo hộ, ngoài ra còn có 2 đàn trong số này khi kiểm tra không phát hiện thấy kháng thể. Cũng với như ở gà nhưng kiểm tra ở vịt thì các tỷ lệ này còn thấp hơn. Bảng 3.22. TỶ LỆ PHÁT HIỆN KHÁNG THỂ Ở VỊT SAU KHI TIÊM VACCIN H5N1 21 NGÀY THEO ĐÀN VÀ THEO CÁ THỂ Đợt kiểm tra Tuổi tiêm và liều tiêm Theo đàn Theo cá thể Số đàn k.tra Số đàn (+) Tỷ lệ (%) Số cá thể kiểm tra Số cá thể (+) Tỷ lệ (%) Tháng 6/2007 <5 tuần; 0,5ml 6 4 66,7 180 71 39,4 ≥5 tuần; 1ml 3 3 100 90 63 70,0 Tháng 11/2007 <5 tuần; 0,5ml 5 3 60,0 150 58 38,7 ≥5 tuần; 1ml 4 3 75,0 120 62 51,7 Tính chung <5 tuần 11 7 63,6 330 129 39,1 ≥5 tuần 7 6 85,7 210 125 59,5 Đối với đàn vịt, khi tiêm phòng vaccin cúm gia cầm H5N1 thì những con vịt dưới 5 tuần tuổi tiêm 0,5ml vào dưới da cổ và vịt trên 5 tuần tuổi tiêm 1ml vào cơ ngực. Tất cả các mẫu huyết thanh để kiểm tra khả năng bảo hộ của vaccin cũng được lấy sau khi tiêm phòng ít nhất 21 ngày. Kiểm tra 11 đàn vịt dưới 5 tuần tuổi có 7 đàn phát hiện thấy kháng thể cúm H5 bằng 63,6% với 129 cá thể dương tính trong 330 cá thể kiểm tra bằng 39,1%. Trong đó có 4 trong 6 đàn kiểm tra đợt 1 bằng 66,7% nhưng chỉ có 71 cá thể dương tính với kháng thể cúm H5 trong 180 cá thể kiểm tra bằng 39,4% và 3 trong 5 đàn kiểm tra đợt 2 bằng 60% nhưng cũng chỉ có 58 cá thể dương tính trong 150 cá thể kiểm tra bằng 38,7%. Tuy nhiên vẫn thấp hơn khá nhiều so với ở vịt từ 5 tuần tuổi trở lên. Theo đó ở vịt từ 5 tuần tuổi trở lên có 6 đàn dương tính với kháng thể cúm H5 trong 7 đàn kiểm tra bằng 85,7% và có tới Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 97 125 cá thể dương tính với kháng thể cúm H5 trong 210 cá thể kiểm tra bằng 59,5%. Trong đó cả 3 đàn kiểm tra đợt 1 đều dương tính nhưng chỉ có 63 cá thể có kháng thể cúm H5 trong 90 cá thể kiểm tra bằng 70% và 3 đàn dương tính trong 4 đàn kiểm tra đợt 2 bằng 75% nhưng cũng chỉ có 62 cá thể có kháng thể trong 120 cá thể kiểm tra bằng 51,7%. Như vậy, cũng giống như ở gà, vịt dưới 5 tuần tuổi có tỷ lệ phát hiện kháng thể cúm H5 thấp hơn nhiều so với vịt từ 5 tuần tuổi trở lên, ngoài ra tỷ lệ phát hiện kháng thể ở đợt kiểm tra thứ nhất cũng cao hơn ở đợt 2. Tổng số đàn kiểm tra là 18 đàn thì có 13 đàn dương tính bằng 72,2% nhưng chỉ có 254 cá thể có kháng thể cúm H5 sau khi tiêm vaccin H5N1 phòng cúm gia cầm 21 ngày trong 540 cá thể kiểm tra bằng 47%. Đặc biệt là ở vịt dưới 5 tuần tuổi. Kết quả này cũng thấp hơn nhiều so với thử nghiệm năm 2007 của Phòng Dịch tễ - Cục Thú y (2008) [22] với hiệu giá kháng thể của 20 vịt đều đạt từ 1/16 – 1/256 và khi được công cường độc thì có 95% đạt bảo hộ an toàn. Hiệu giá kháng thể của các cá thể dương tính được trình bầy trong bảng dưới đây. Bảng 3.23. HIỆU GIÁ KHÁNG THỂ Ở VỊT SAU KHI TIÊM VACCIN H5N1 21 NGÀY Đợt kiểm tra Tuổi tiêm và liều tiêm Số mẫu (+) Hiệu giá kháng thể (log2) ≤4 5 6 ≥7 n (%) n (%) n (%) n (%) Tháng 6/2007 <5 tuần; 0,5ml 71 11 15,5 13 18,3 17 23,9 30 42,3 ≥5 tuần; 1ml 63 10 15,9 3 4,8 23 36,5 27 42,9 Tháng 11/2007 <5 tuần; 0,5ml 58 11 19,0 9 15,5 17 29,3 21 36,2 ≥5 tuần; 1ml 62 9 14,5 10 16,1 31 50,0 12 19,4 Tính chung <5 tuần 129 22 17,1 22 17,1 34 26,4 51 39,5 ≥5 tuần 125 20 16,0 13 10,4 54 43,2 39 31,2 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 98 Đối với vịt dưới 5 tuần tuổi, trong 129 cá thể dương tính có 22 cá thể có hiệu giá kháng thể nhỏ hơn hoặc bằng 4log2 bằng 17,1%, trong đó kiểm tra đợt 1 có 11 cá thể bằng 15,5% và đợt 2 cũng có 11 cá thể bằng 19%. Tỷ lệ này cao hơn so với ở vịt từ 5 tuần tuổi trở lên với 20 cá thể trong 125 cá thể bằng 16%. Trong đó kiểm tra đợt 1 có 10 cá thể bằng 15,9% và đợt 2 có 9 cá thể bằng 14,5%. Ở hiệu giá kháng thể 5log2 thì vịt dưới 5 tuần tuổi cũng có 22 cá thể và cũng bằng 17,1%. Trong đó kiểm tra đợt 1 có 13 cá thể bằng 18,3% và đợt 2 có 9 cá thể bằng 15,5%. Cao hơn khá nhiều ở vịt từ 5 tuần tuổi trở lên với 13 cá thể bằng 10,4%. Trong đó kiểm tra đợt 1 có 3 cá thể bằng 4,8% và đợt 2 có 10 cá thể bằng 16,1%. Riêng hiệu giá kháng thể 6log2 thì ở vịt từ 5 tuần tuổi trở lên lại cao hơn với 54 cá thể bằng 43,2%, trong đó kiểm tra đợt 1 có 23 cá thể bằng 36,5% và đợt 2 có 31 cá thể bằng 50%. Còn ở vịt dưới 5 tuần tuổi chỉ có 34 cá thể bằng 26,4%, trong đó kiểm tra đợt 1 có 17 cá thể bằng 23,9% và đợt 2 cũng có 17 cá thể nhưng bằng 29,3%. Đối với hiệu giá kháng thể từ 7log2 trở lên thì ở vịt dưới 5 tuần tuổi lại cao hơn với 51 cá thể bằng 39,5%, trong đó ở đợt 1 có 30 cá thể bằng 42,3% và đợt 2 có 21 cá thể bằng 36,2%. Còn ở vịt từ 5 tuần tuổi trở lên chỉ có 39 cá thể bằng 31,2%, trong đó kiểm tra đợt 1 có 27 cá thể bằng 42,9% và kiểm tra đợt 2 có 12 cá thể bằng 19,4%. Như vậy, trong 254 cá thể dương tính thì có 42 cá thể có hiệu giá kháng thể đạt 4log2 bằng 16,5%, 35 cá thể đạt 5log2 bằng 13,8%, 88 cá thể đạt 6log2 bằng 34,6% và cao nhất là từ 7log2 trở lên với 90 cá thể bằng 35,4%. Trong khi ở gà hiệu giá kháng thể có nhiều cá thể nhất lại là ở 6log2 với 44,6% và ít nhất là ở hiệu giá kháng thể từ 7log2 trở lên với 11,8%. Từ những cá thể có hiệu giá kháng thể cúm H5 vừa trình bầy trong bảng trên, chúng tôi đã tiến hành phân tích hiệu giá kháng thể trung bình của các đàn kiểm tra để đánh giá khả năng phòng hộ của vaccin H5N1 cho đàn vịt nuôi của tỉnh Thái Nguyên theo bảng sau. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 99 Bảng 3.24. KHẢ NĂNG BẢO HỘ ĐÀN VỊT CHỐNG CÖM CỦA VACCIN H5N1 Đợt kiểm tra Tuổi tiêm và liều tiêm Số đàn k.tra Hiệu giá kháng thể trung bình (log2) Số đàn có hiệu giá đạt bảo hộ (≥4log2) Tỷ lệ (%) Tháng 6/2007 <5 tuần; 0,5ml 6 3,8/6,8/3,9/0,0/0,0/0,5 1 16,7 ≥5 tuần; 1ml 3 2,0/5,9/5,6 2 66,7 Tháng 11/2007 <5 tuần; 0,5ml 5 3,0/3,3/6,1/0,0/0,0 1 20,0 ≥5 tuần; 1ml 4 1,0/2,0/5,6/4,2 2 50,0 Tính chung <5 tuần 11 3,8/6,8/3,9/0,0/0,0/0,5 3,0/3,3/6,1/0,0/0,0 2 18,2 ≥5 tuần 7 2,0/5,9/5,6/1,0/2,0/5,6/4,2 4 57,1 Đối với đàn vịt dưới 5 tuần tuổi, kiểm tra 11 đàn thì chỉ có 2 đàn có hiệu giá kháng thể trung bình đạt mức bảo hộ (1/4 hoặc 4log2 trở lên) bằng 18,2%, trong đó đợt 1 kiểm tra 6 đàn thì chỉ có 1 đàn có hiệu giá HI đạt mức bảo hộ bằng 16,7% và đợt 2 kiểm tra 5 đàn cũng chỉ có 1 đàn đạt mức bảo hộ bằng 20%. Trong khi kiểm tra 7 đàn vịt từ 5 tuần tuổi trở lên đã có 4 đàn có hiệu giá kháng thể trung bình đạt mức bảo hộ bằng 57,1%, trong đó đợt 1 kiểm tra 3 đàn thì có 2 đàn có hiệu giá đạt mức bảo hộ bằng 66,7% và đợt 2 kiểm tra 4 đàn thì cũng có 2 đàn đạt mức bảo hộ và bằng 50%. Như vậy, tỷ lệ đàn được bảo hộ sau khi tiêm vaccin ở vịt dưới 5 tuần tuổi thấp hơn nhiều so với ở vịt từ 5 tuần tuổi trở lên. Cũng như đàn gà, có thể do vịt từ 5 tuần tuổi trở lên có thời gian thích nghi nhiều hơn nên có khả năng đáp ứng miễn dịch tốt hơn do đó có hiệu giá kháng thể cao hơn. Tỷ lệ bảo hộ của vịt là 6 trong 18 đàn kiểm tra bằng 33,3%, thấp hơn rất nhiều so với ở gà với 55,9%. Đặc biệt là có tới 6 đàn âm tính với kháng thể. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 100 Qua hai đợt kiểm tra trên đàn gà và vịt với tổng số 1.560 mẫu huyết thanh thì có 951 mẫu có xuất hiện kháng thể kháng virus cúm H5, chiếm 61% nhưng chỉ có 25/52 đàn kiểm tra có hiệu giá kháng thể đạt mức bảo hộ bằng 48,1%, thấp hơn nhiều so với báo cáo giám sát sau tiêm phòng của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (2007) [3]. Trong đó tỷ lệ bảo hộ ở gà là 55,9% cao hơn nhiều so với ở vịt là 33,3%. Như vậy là hiệu quả đáp ứng miễn dịch khi tiêm vaccine phòng cúm H5N1 cho đàn gia cầm ở tỉnh Thái Nguyên chỉ đạt ở mức rất thấp trong khi theo Tô Long Thành (2007) [28] nếu tỷ lệ hiệu giá HI đạt mức bảo hộ trong đàn chiếm từ 70% trở lên thì đàn đó được coi là có bảo hộ. Trong đó có 609 mẫu huyết thanh âm tính bằng 39%, đặc biệt có 6 đàn (2 đàn gà, 4 đàn vịt) với 180 mẫu huyết thanh không phát hiện thấy kháng thể bằng 11,5% và 21 đàn có xuất hiện kháng thể kháng virus cúm H5 nhưng không đạt mức bảo hộ bằng 40,4%. Trong đó tỷ lệ bảo hộ ở gia cầm dưới 5 tuần tuổi được tiêm vaccine là 9/28 đàn bằng 32,1%, ở gia cầm trên 5 tuần tuổi là 16/24 đàn bằng 66,7%. Có thể do gia cầm trên 5 tuần tuổi có thời gian trưởng thành và thích nghi dài hơn nên có khả năng đáp ứng miễn dịch tự nhiên tốt hơn, ngoài ra có thể có một số gia cầm có khả năng sản sinh kháng thể sau khi bị nhiểm virus cúm vì vậy mà gia cầm ở lứa tuổi này thường có tỷ lệ bảo hộ cao hơn. Với tỷ lệ bảo hộ sau khi tiêm vaccine phòng cúm H5N1 cho đàn gia cầm còn ở mức thấp như vậy thì cần phải tiến hành tiêm mũi 2 cho đàn gia cầm, đặc biệt là gia cầm dưới 5 tuần tuổi, đồng thời thực hiện thường xuyên và ở quy mô rộng lớn đối với công tác giám sát huyết thanh để kịp thời phát hiện những đàn và những khu vực có hiệu giá HI đạt mức bảo hộ chỉ ở mức thấp (<70% tổng số kiểm tra) để tiến hành phân tích tìm nguyên nhân và có thể tiến hành tiêm phòng lại cho đàn gia cầm (Tô Long Thành, 2007) [28]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 101 Chƣơng 4 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 4.1. Kết luận Từ kết quả thu được của đề tài, chúng tôi rút ra một số kết luận như sau: 4.1.1. Thực trạng chăn nuôi và kiểm tra vệ sinh thú y trong lưu thông, giết mổ gia cầm ở Thái Nguyên - Điều tra 2.152 hộ có 1.904 hộ chăn nuôi gia cầm bằng 88,5%. Tất cả đều nuôi gà. Quy mô đàn nuôi chủ yếu là dưới 200 con, trong đó ở gà là 81,7%, vịt 92,2% và ngan 91%. Ở gà chủ yếu là nuôi chăn thả với 48,6%. Ở vịt và ngan là nuôi nhốt với 58,9% ở vịt và 86,4% ở ngan. - Tỷ lệ hộ phòng ở gà là 89,6%, trong đó bệnh cúm 89,6%; newcastle 68,5%, tụ huyết trùng 57,9% và cầu trùng 28%. Ở vịt tỷ lệ hộ phòng là 85,6%, trong đó phòng cúm 85,6%, tụ huyết trùng 62,2% và dịch tả 45,6%. Ở ngan, tỷ lệ hộ phòng là 75%, trong đó phòng tụ huyết trùng 72,7% và dịch tả 43,2%. - Trong 6.937 con giết mổ/ngày chỉ có 12,3% được kiểm tra. Trong vận chuyển và lưu thông chỉ có 42,8% được kiểm tra. 4.1.2. Một số đặc điểm dịch tễ bệnh cúm gia cầm ở Thái Nguyên - Trong 174 ổ dịch có 1.334 đàn bị dịch và chủ yếu ở gà với 1.242 đàn chiếm 93,1%. Ở vịt có 3,8% và ngan 3,1%. Dịch xảy ra nhiều nhất ở nuôi chăn thả với 52,1% và ở quy mô dưới 200 con với 76,1%. - Tỷ lệ lưu hành virus (huyết thanh gia cầm chưa tiêm vaccin dương tính với kháng nguyên) theo đàn là 11,9%. Theo cá thể là 10,7%. Lưu hành trên đàn gia cầm nuôi nhốt là 4,4% cá thể và 5,6% đàn, nuôi bán chăn thả 12,1% cá thể và 13% đàn, nuôi chăn thả ở gà là 15,1% cá thể và 16,7% đàn. - Tỷ lệ phát hiện virus trong mẫu swab ở gia cầm là 11,1%. Ở nuôi nhốt là 6,3%, bán chăn thả 12,5% và chăn thả 25%. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 102 4.1.3. Khả năng gây miễn dịch của vaccin H5N1 trong thực tiễn - Tỷ lệ phát hiện kháng thể H5 ở gà dưới 5 tuần tuổi theo đàn là 88,2% và theo cá thể là 59,6%. Gà từ 5 tuần tuổi trở lên theo đàn cũng là 88,2% và theo cá thể là 77,1%. Hiệu giá kháng thể của gà dưới 5 tuần tuổi ở mức nhỏ hơn hoặc bằng 4log2 là 17,8%, ở 5log2 là 28,3%, ở 6log2 là 47% và lớn hơn hoặc bằng 7log2 là 6,9%. Gà từ 5 tuần tuổi trở lên ở mức nhỏ hơn hoặc bằng 4log2 là 14,8%, ở 5log2 là 27%, ở 6log2 là 42,7% và ở mức lớn hơn hoặc bằng 7log2 là 15,5%. Tỷ lệ đàn đạt mức bảo hộ ở gà dưới 5 tuần tuổi là 41,2% và ở gà từ 5 tuần tuổi trở lên là 70,6%. Trung bình là 55,9%. - Tỷ lệ phát hiện kháng thể H5 ở vịt dưới 5 tuần tuổi theo đàn là 63,6% và theo cá thể là 39,1%, ở vịt từ 5 tuần tuổi trở lên theo đàn là 85,7% và theo cá thể là 59,5%. Tỷ lệ hiệu giá của vịt dưới 5 tuần tuổi ở mức nhỏ hơn hoặc bằng 4log2 và 5log2 cùng là 17,1%, ở 6log2 là 26,4% và lớn hơn hoặc bằng 7log2 là 39,5%. Vịt từ 5 tuần tuổi trở lên ở mức nhỏ hơn hoặc bằng 4log2 là 16%, ở 5log2 là 10,4%, ở 6log2 là 43,2% và lớn hơn hoặc bằng 7log2 là 31,2%. Tỷ lệ đàn đạt mức bảo hộ ở vịt dưới 5 tuần tuổi là 18,2% và ở vịt từ 5 tuần tuổi trở lên là 57,1%. Trung bình là 33,3%. - Tính chung 48,1% đàn gia cầm có hiệu giá kháng thể đạt mức bảo hộ. 4.2. Đề nghị Quy hoạch lâu dài cho việc phát triển chăn nuôi gia cầm, chuyển đổi quy mô và phương thức nuôi theo hướng nuôi nhốt tập trung với quy mô lớn. Quản lý và kiểm tra chặt chẽ đối với việc kinh doanh, lưu thông và giết mổ gia cầm, đầu tư xây dựng các điểm giết mổ tập trung cho các địa phương. Định kỳ kiểm tra và giám sát sự lưu hành virus cúm, thường xuyên thực hiện công tác vệ sinh khử trùng tiêu độc trên diện rộng để tiêu diệt mầm bệnh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 103 Do đáp ứng miễn dịch chỉ đạt ở mức thấp vì vậy cần tăng cường thực hiện các biện pháp an toàn sinh học trong chăn nuôi gia cầm, tiêm phòng triệt để, đúng quy cách và liều lượng. Việc giám sát huyết thanh phải thực hiện thường xuyên. Đối với những đàn không phát hiện thấy kháng thể hoặc có nhưng không đạt mức bảo hộ có thể tiêm lại hoặc tiêm bổ xung mũi 2 hay 3 nếu không thì phải có những phương án xử lý kịp thời để tránh sự xâm nhiễm của virus cúm gia cầm. Với thời gian và điều kiện kinh tế nên chúng tôi mới điều tra và nghiên cứu trên phạm vi hẹp, nên đề tài này cần được nghiên cứu tiếp, đặc biệt là sự lưu hành virus cùm và khả năng đáp ứng miễn dịch đối với vaccine phòng cúm của gia cầm để có cơ sở đánh giá chính xác hơn thực trạng bệnh cúm gia cầm ở Thái Nguyên và hiệu quả của công tác phòng chống. Từ đó đề ra những biện pháp nhằm bảo vệ và phát triển chăn nuôi gia cầm một cách bền vững. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 104 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu tiếng Việt 1. Bùi Quang Anh và Văn Đăng Kỳ (2004), “Bệnh cúm gia cầm: Lưu hành bệnh, chẩn đoán và kiểm soát dịch bệnh”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XI, số 3), tr 69-75 . 2. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (2005), 10 tiêu chuẩn ngành trong quy trình chẩn đoán bệnh cúm gia cầm, Hà Nội. 3. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (2007), “Báo cáo công tác phòng chống dịch cúm gia cầm và dịch bệnh trên đàn gia súc”, Báo cáo hội nghị Quốc gia phòng chống dịch bệnh gia súc gia cầm, Hà Nội, ngày 11/9. 4. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (2007), Cẩm nang phòng chống bệnh cúm gia cầm thể độc lực cao (H5N1), Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội, tr 5-37. 5. Caroline Yuen (2004), “Đánh giá tiêm chủng vaccine cúm gà (Avian Influenza) H5 năm 2003 tại Hồng Kông” (Nguyễn Thu Hồng dịch), Tạp chí khoa học kỹ thuật thú y (tập XI, số 2), tr 79-80 . 6. Cục Thú y (2004), Báo cáo công tác phòng chống dịch cúm gia cầm và kế hoạch công tác trong thời gian tới, Hà Nội, ngày 03 tháng 03 năm 2004. 7. Cục Thú y, Tổ chức Nông nghiệp và Thú y không biên giới (VSF - CICDA) (2007), Chẩn đoán cúm gia cầm, Công ty cổ phần in và thương mại Đông Bắc, Hà Nội. 8. Trương Văn Dung và Nguyễn Viết Không (2004), “Một số hoạt động nghiên cứu khoa học của Viện Thú y Quốc gia về bệnh cúm gia cầm và giải pháp khoa học công nghệ trong thời gian tới”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XI, số 3), tr 62-68. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 105 9. Trương Văn Dung, Bùi Quang Anh, Phạm Ngọc Đính (2005), “Báo cáo kết quả thử nghiệm vaccin phòng bệnh cúm gia cầm”, Giải pháp phòng chống dịch cúm, khôi phục và phát triển chăn nuôi gia cầm bền vững, Nhà xuất bản nông nghiệp, Hà Nội, tr 304 - 320. 10. Nguyễn Tiến Dũng, Đỗ Quý Phương, Đào Thanh Vân, Bùi Ngọc Anh, Bùi Nghĩa Vượng, Nguyễn Thế Vinh, Nguyễn Thuý Duyên (2005), “Giám sát bệnh cúm gia cầm tại Thái Bình”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XII, số 2), tr 6-12. 11. Nguyễn Tiến Dũng (2005), “Bệnh cúm gà (Bài tổng hợp)”, Tài liệu Giải pháp phòng chống dịch cúm, khôi phục và phát triển chăn nuôi gia cầm bền vững, Nhà xuất bản nông nghiệp, Hà Nội, tr 229 - 232. 12. Nguyễn Tiến Dũng (2006), Báo cáo tổng kết khoa học và kỹ thuật đề tài cấp nhà nước: Nghiên cứu sự lưu hành virus cúm ở Việt Nam và chế tạo chế phẩm chẩn đoán nhanh, Hà Nội, tr 1-79. 13. Hoàng Kim Giao và Nguyễn Thanh Sơn (2005), Tình hình chăn nuôi gia cầm ở Việt Nam trước và sau dịch cúm, định hướng phát triển năm 2005 - 2006 và 2007 - 2015, Giải pháp phòng chống dịch cúm, khôi phục và phát triển chăn nuôi gia cầm bền vững, Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội, tr 265 - 276. 14. Trần Xuân Hạnh (2004), “Một vài vấn đề phòng bệnh virus cúm gia cầm bằng vaccin (Bài tổng hợp)”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XI, số 3), tr 84-85 . 15. Bùi Quý Huy (2004), 81 câu hỏi đáp về bệnh cúm gà, Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội. 16. Phạm Sỹ Lăng (2005), “Bệnh cúm gia cầm và biện pháp phòng chống”, Giải pháp phòng chống bệnh cúm, khôi phục và phát triển chăn nuôi gia cầm bền vững, Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nôi, tr 249 - 256. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 106 17. Hoàng Thuỷ Long và Nguyễn Thị Hồng Hạnh (2005), Dịch bệnh cúm và công tác phòng chống. 18. Lê Văn Năm (2004), “Bệnh cúm gà (Bài tổng hợp)”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XI, số 1), tr 81-86 . 19. Lê Văn Năm (2004), “Kết quả khảo sát các biểu hiện lâm sàng và bệnh tích đại thể bệnh cúm gia cầm ở một số cơ sở chăn nuôi các tỉnh phía Bắc”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XI, số 3), tr 86-90. 20. Lê Văn Năm (2005), “Chẩn đoán phân biệt bệnh cúm gia cầm với các bệnh khác thông qua dịch tễ lâm sàng và bệnh tích mổ khám”, Giải pháp phòng chống dịch cúm, khôi phục và phát triển chăn nuôi gia cầm bền vững, Nhà xuất bản NN, Hà Nội, tr 238 - 243. 21. Lê Văn Năm (2007), “Đại dịch cúm gia cầm và nguyên tắc phòng chống”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XIV, số 2), tr 91-94. 22. Phòng Dịch tễ - Cục Thú y (2008), “Đánh giá hiệu lực vaccin bằng thí nghiệm công cường độc virus cúm gia cầm”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XV, số 1), tr 98-100. 23. Nguyễn Như Thanh (2001), Giáo trình Dịch tễ học Thú y, Nhà xuất bản Nông nghiệp Hà Nội. 24. Tô Long Thành (2004), “Bệnh cúm loài chim”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XI, số 2), tr 53-58. 25. Tô Long Thành (2004), “Bệnh cúm gia cầm ở người và biện pháp phòng chống (Bài tổng hợp)”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XI, số 3), tr 76-83. 26. Tô Long Thành (2004), “Thông tin cập nhật về tái xuất hiện bệnh cúm gia cầm tại các nước châu Á”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XI, số 4), tr 87-93. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 107 27. Tô Long Thành (2006), “Thông tin cập nhật về bệnh cúm gia cầm và vaccin phòng chống”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XIII, số 1), tr 66-76. 28. Tô Long Thành (2007), “Các loại vaccin cúm gia cầm và đánh giá hiệu quả tiêm phòng (Bài tổng hợp)”, Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XIV, số 2), tr 84-90. 29. Thủ Tướng Chính Phủ (2005), Chỉ thị số 25/2005/CT – TTg ngày 12 tháng 7 năm 2005 về việc tiêm vaccine phòng dịch cúm gia cầm. 30. Trần Công Xuân, Lê Hồng Mận, Nguyễn Thiện, Phạm Sỹ Lăng (2005), Giải pháp phòng chống dịch cúm, khôi phục và phát triển chăn nuôi gia cầm bền vững, , Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội, tr 9. 31. Ilaria Capua và Stefano Marangon (2004), “Sử dụng tiêm chủng vaccin như một giải pháp khống chế bệnh cúm gà” (Nguyễn Thu Hồng dịch), Tạp chí khoa học kỹ thuật Thú y (tập XI, số 2), tr 59-71. Tài liệu tiếng Anh 32. Aeillo S., ed (1998), Influenza: Introduction, In: Merck veterinary manual, Ed 8, Whitehouse station, NJ: Merck & Co. 33. APHIS (2002) (Animal and Plant Health Inspection Service), Highly Pathogenic Avian Influenza - Feb [Web page]. 34. Bean B., Moore B.M., Sterner B., et al (1982), Surviral of Influenza virus on environmental surfaces, J Infect Dis, Jul; 146(1): 47-51. 35. Beard C.W., (1998), Avian influenza (fowl plague), In: US Animal Health Association, Committee on Foreign Animal Disease Discase Foreign animal diseases: the gray book, Ed 6, Richmond, VA: US Animal Health Assoc. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 108 36. Capua I., Mutinelli F., (2001), Mortality in Muscovy ducks (Cairina moschata) and domestic geese (Anser anser vur domestica) associated with natural infection with a highly pathogenic avian influenza virus of H7N1 sudtype Avian pathol, Apr; 30(2): 83 – 179. 37. CDC, Avian Influenza A Viruses. [Web page]. 38. FAO (2004), Recommendations on the prevention, control, and eradication of highly pathogenic avian influenza (HPAI) in Asia, Sep. 39. FAO/OIE/WHO (2005), Cosultation on avian influenza and human health: risk reduction measures in producing, marketing, an living with animals in Asia, Kuala Lumpur, Malaisia, Jul. 40. FAO/OIE/WHO (2005) - A globan strategy for the progressive control of highly pathogenic avian influenza (HPAI), Nov. 41. Fouchier R.A.M., Schireeberger P.M., Rozendaal F.W., et al (2004), Avian ifluenza A virus (H7N7) associated with human conjunctivitis and a fatal case of acute respiratory distress sydrome, Proc Natl Acad Sci 2004, Published online before print January 26. 42. Fouchier R.A.M., Munster V., Wallensten A., et al (2005), Characterization of a novel influenza A virus haemagglutinin subtype (H16) obtained from black - headed gulls J Virol Maz; 79(5): 2814 - 22. 43. Horimoto T., Kawaoka Y., (2001), Pandemic threat posed by avian influenza Aviruses, Clin Microbiol Rev; 14(1): 129 - 49. 44. Lisa F.P.Ng., LanBarr, Nguyen Tung, Suriani Mohd norr, Rosemary Sok-Pin Tan, Lora V Agathe, Sanjay Gupta, Hassuzana Khalin, To Long Thanh, Sharifah Syed Hassan, Ee-Chee Ren, Specific ditection of H5N1 avian ifluenza A virus in field specimens by an one-step RT-PCR assay. 45. OIE (2002), Highly pathogenic avian ifluenza, Technical disease card database, Apr 22. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 109 46. OIE (2005), Manual of diagnostic tests and vaccines for terrestrial animals:avian influenza, Chap 2, 7, 12, May. 47. Stegerman A., Bouma A., Elbers A.R.W., et al (2004), Avian influenza A virus (H7N7) epidemic in the Netherlands in 2003: Cause of the epidemic and effectiveness of control measures, J Infect Dis Dec 15; 190: 2088 - 95. 48. Swayne D.E., Suarez D.L., (2000), Highly pathogenic avian influenza, Riv Sci Tech: 19: 463b - 468. 49. Van der Goot J.A., Koch G., de Jong M.C.M., et al (2005), Quantification of the effect of vaccination on transmission of avian influenza (H7N7) in chickens, Proc Natl Acad Sci, Dec 13; 102(50): 18141-6. 50. Voyles B.A (2002), Orthomyxo virus, In: The biology of viruses, Ed 2, Newyork, NY: Mc Graw - Hill: 147. 51. Wedster R.G., Bean W.J., Gorman O.T., et al (1992), Evolution and ecology of influenza A viruses, Microbiol Rev; 56: 152 - 79. 52. WHO (2004), Laboratory study of H5N1 viruses in domestic ducks: Main findings, Oct 29. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 110 MỤC LỤC Danh mục Trang Trang phụ bìa…………………………………………………………………….i Lời cam đoan…………………………………………………………………….ii Lời cảm ơn……………………………………………………….……………...iii Danh mục các chữ viết tắt………………………………………….……………iv Danh mục các bảng…………………………………………….………………...v Danh mục các ảnh…………………………………………………….…………vi MỞ ĐẦU ....................................................... …….Error! Bookmark not defined. 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................. Error! Bookmark not defined. 2. Mục tiêu của đề tài ......................................... Error! Bookmark not defined. 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài....... Error! Bookmark not defined. 4. Địa điểm nghiên cứu ....................................... Error! Bookmark not defined. 5. Thời gian nghiên cứu đề tài ........................... Error! Bookmark not defined. Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................... Error! Bookmark not defined. 1.1. Tình hình chăn nuôi gia cầm ở Thái Nguyên và định hƣớng phát triển trong thời gian tới .................................................. Error! Bookmark not defined. 1.1.1. Tình hình chăn nuôi gia cầm những năm quaError! Bookmark not defined. 1.1.2. Định hướng phát triển trong thời gian tớiError! Bookmark not defined. 1.1.3. Một số giống gia cầm và phương thức chăn nuôi phổ biến ở Thái Nguyên …………………………………………………………………………….………5 1.2. Những hiểu biết chung về bệnh cúm gia cầmError! Bookmark not defined. 1.2.1. Sơ lược về lịch sử phát triển của bệnh ... Error! Bookmark not defined. 1.2.2. Tình hình bệnh cúm gia cầm .................. Error! Bookmark not defined. 1.2.3. Căn nguyên gây bệnh ............................. Error! Bookmark not defined. 1.3. Đặc tính sinh học của virus cúm gia cầm………………… …………..13 1.3.1. Đặc tính về nuôi cấy và lưu giữ virus………Error! Bookmark not defined. 1.3.2. Sức đề kháng của virus ........................ Error! Bookmark not defined.3 1.3.3. Độc lực và phân loại virus cúm gia cầm……………………………...Error! Bookmark not defined. 1.3.4. Sự thay đổi cấu trúc kháng nguyên của virus cúm gia cầmError! Bookmark not defined.6 1.3.5. Quá trình xâm nhập và nhân lển của virusError! Bookmark not defined. 1.4. Dịch tễ của bệnh ........................................... Error! Bookmark not defined. 1.4.1. Ký chủ của virus .................................. Error! Bookmark not defined.2 1.4.2. Sự lưu hành virus cúm trên đàn gia cầm Error! Bookmark not defined. 1.5. Triệu chứng lâm sàng................................... Error! Bookmark not defined. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 111 1.6. Giải phẫu bệnh lý ......................................... Error! Bookmark not defined. 1.6.1. Bệnh lý đại thể………………………………….…………………….……28 1.6.2. Bệnh lý vi thể ………………………………………………….................29 1.7. Chẩn đoán bệnh ........................................... Error! Bookmark not defined. 1.7.1. Chẩn đoán dịch tễ học……………………………………………….…...29 1.7.2. Chẩn đoán lâm sàng………………………………….…………………..29 1.7.3. Chẩn đoán thông qua giải phẫu bệnh lý……………….………………30 1.7.4. Chẩn đoán virus học……………………………………….……………..30 1.7.5. Chẩn đoán phân biệt ………………………………………….………….31 1.8. Điều trị bệnh ................................................. Error! Bookmark not defined. 1.9. Phòng bệnh ................................................... Error! Bookmark not defined. Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG - VẬT LIỆU - NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... Error! Bookmark not defined. 2.1. Đối tƣợng và vật liệu dùng trong nghiên cứuError! Bookmark not defined. 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ............................ Error! Bookmark not defined. 2.1.2. Vật liệu dùng trong nghiên cứu .............. Error! Bookmark not defined. 2.2. Nội dung nghiên cứu .................................... Error! Bookmark not defined. 2.2.1. Thực trạng chăn nuôi và kiểm tra vệ sinh thú yError! Bookmark not defined. 2.2.2. Một số đặc điểm dịch tễ của bệnh cúm gia cầmError! Bookmark not defined. 2.2.3. Xác định hiệu giá kháng thể ở gia cầm sau khi tiêm phòng vacxin 21 ngày ........................................................................ Error! Bookmark not defined. 2.3 . Phƣơng pháp nghiên cứu ........................... Error! Bookmark not defined. 2.3.1. Phương pháp nghiên cứu dịch tễ............ Error! Bookmark not defined. 2.3.2. Phương pháp RT – PCR: ....................... Error! Bookmark not defined. 2.3.3. Phản ứng ngưng kết hồng cầu gián tiếp (HI)Error! Bookmark not defined. 2.4. Phƣơng pháp lấy mẫu ............................... Error! Bookmark not defined.4 2.5. Phƣơng pháp xử lý số liệu ......................... Error! Bookmark not defined.5 Chƣơng 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ........... Error! Bookmark not defined.6 3.1. Thực trạng chăn nuôi, lƣu thông, giết mổ gia cầm tại tỉnh Thái Nguyên ................................................................. Error! Bookmark not defined.6 3.1.1. Thực trạng chăn nuôi gia cầm ở một số huyện, thành, thịError! Bookmark not defined.6 3.1.1.1. Tỷ lệ các nông hộ chăn nuôi gia cầm ........ Error! Bookmark not defined.6 3.1.1.2. Quy mô đàn nuôi trong các nông hộ ......... Error! Bookmark not defined.8 3.1.1.3. Số hộ và số gia cầm nuôi ở các phương thức chăn nuôi ......................... 52 3.1.2. Tỷ lệ tiêm phòng một số loại dịch bệnh trên đàn gia cầm ................. 56 3.1.3. Thực trạng kinh doanh, lưu thông và giết mổ gia cầm ...................... 62 3.2. Một số đặc điểm dịch tễ của bệnh cúm gia cầm ở Thái Nguyên .......... 66 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 112 3.2.1. Thực trạng bệnh cúm gia cầm trong những năm qua ........................ 66 3.2.2. Sự lưu hành virus cúm trên đàn gia cầm tỉnh Thái Nguyên ............... 72 3.3. Khả năng gây miễn dịch của vaccin H5N1 ở gia cầm nuôi tại Thái Nguyên .............................................................................................................. 80 Chƣơng 4. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ............................................................ 91 4.1. Kết luận ................................................................................................... 91 4.1.1. Thực trạng chăn nuôi và kiểm tra vệ sinh thú y trong lưu thông và giết mổ gia cầm ở Thái Nguyên .......................................................................... 91 4.1.2. Một số đặc điểm dịch tễ bệnh cúm gia cầm ở Thái Nguyên ............... 91 4.1.3. Khả năng gây miễn dịch của vacxin H5N1 đối với bệnh cúm gia cầm tại Thái Nguyên .................................................................................................. 92 4.2. Đề nghị .................................................................................................... 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 94 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ……………………….…….100 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 113 Ảnh 3. Lấy mẫu huyết thanh của vịt Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 114 Ảnh 4. Lấy mẫu huyết thanh của gà Ảnh 5. Lấy mẫu huyết thanh của gà Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 115 Ảnh 6. Lấy mẫu huyết thanh của ngan Ảnh 7. Tiêm phòng cúm H5N1 cho vịt Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 116 Ảnh 8. Tiêm phòng cúm H5N1 cho gà