Luận văn Tổ chức lãnh thổ trồng và chế biến điều ở tỉnh Bình Thuận

n kết chặt chẽ với vùng nguyên liệu sản xuất điều. Sự liên kết giữa nông dân sản xuất điều với các nhà máy chế biến chưa chặt chẽ, chưa có sự ràng buộc với nhau Qua thực trạng trên cho thấy việc kết hợp chặt chẽ giữa trồng và chế biến điều là hết sức cần thiết nhằm phát triển sản xuất bền vững ngành điều của tỉnh Bình Thuận nói riêng và Việt Nam nói chung. 3.1.2.Nhu cầu thị trường về sản phẩm từ điều Hiện nay, trên thế giới nhu cầu về thị trường tiêu thụ các sản phẩm từ điều là rất lớn, nhất là nhân điều. Các thị trường tiêu thụ điều lớn có thể kể tới là Bắc Mỹ tiêu thụ khoảng 50% tổng số lượng nhân điều thế giới, tiếp theo là Liên minh châu Âu (EU) chiếm 29%, các nước châu Á chủ yếu là Ấn Độ và Trung Quốc chiếm 15%, còn lại là các nước khác. Ấn Độ xuất khẩu được khoảng 100.000 – 125.000 tấn nhân điều mỗi năm. Hoa Kỳ, Hà Lan, Các tiểu Vương quốc Ả rập thống nhất, Anh và Nhật Bản là những khách hàng chính của Ấn Độ. Trong khi đó, khách hàng chính của Việt Nam là Hoa Kỳ, Trung Quốc, Anh, Úc, Hồng Kông….Từ năm 2000 cho tới nay, ngành điều Việt Nam không ngừng lớn mạnh và trưởng thành để giữ vị trí số 1 thế giới về xuất khẩu nhân điều. Với nhu cầu tiêu thụ điều lớn mạnh như vậy thì việc đầu tư phát triển ngành điều trở thành một trong những ngành mũi nhọn trong cơ cấu kinh tế của Việt Nam nói chung và Bình Thuận nói riêng là việc làm hết sức cần thiết và cần có sự quan tâm, đầu tư của Nhà nước và các cấp chính quyền địa phương trong tỉnh. 3.1.3.Định hướng chiến lược phát triển kinh tế của tỉnh - Quy hoạch các vùng điều trọng điểm của tỉnh tập trung vào 6 huyện là Hàm Tân, Đức Linh, Tánh Linh, Hàm Thuận Nam, Hàm Thuận Bắc và Bắc Bình. - Liên kết sản xuất giữa nông nghiệp và công nghiệp sẽ làm thay đổi tính chất lao động, sử dụng nguồn lao động hợp lý hơn trong từng khâu sản xuất, cơ cấu của từng ngành sẽ được hoàn thiện, trình độ xã hội hóa được nâng cao một cách đáng kể, nguồn vốn đầu tư cho quá trình tái sản xuất ngày càng lớn và hiệu quả kinh tế ngày càng được nâng cao. - Hoàn thiện mối liên kết giữa khâu trồng và khâu chế biến điều ở Bình Thuận. - Xây dựng các vùng điều tập trung theo hướng sản xuất hàng hóa nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế, góp phần tích cực vào chuyển dịch cơ cấu cây trồng là động lực để phát triển nông nghiệp, nông thôn của tỉnh. - Khai thác có hiệu quả quỹ đất đai và điều kiện tự nhiên để tăng nhanh diện tích trồng điều theo hướng tăng giá trị thu nhập trên đơn vị diện tích, gắn việc sử dụng đất với bảo vệ môi trường, đảm bảo sự phát triển bền vững lâu dài. - Phủ xanh cơ bản các diện tích đất trống đồi trọc bằng cây điều ở những nơi có khả năng trồng được điều đồng thời tập trung cải tạo, khôi phục diện tích điều hiện có của các huyện và loại bỏ một số vườn điều cho năng suất thấp, sản lượng hạt kém. - Phát triển các vùng điều gắn với tổ chức tốt việc thu mua, chế biến và tiêu thụ sản phẩm đồng thời cần đầu tư công nghệ chế biến hiện đại cho các cơ sở chế biến hạt điều trong tỉnh. - Đưa cây điều thực sự trở thành cây cứu cánh của các hộ nông dân nghèo trong công cuộc xóa đói giảm nghèo nói riêng và công cuộc phát triển kinh tế của tỉnh nhà nói chung. 3.2.Định hướng tổ chức lãnh thổ trồng và chế biến điều 3.2.1.Định hướng tổ chức lãnh thổ trồng và chế biến điều - Nhiệm vụ trọng tâm ngành nông nghiệp của tỉnh trong 10 năm tới là đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn, phát triển nền nông nghiệp có tỷ suất hàng hóa cao trên cơ sở đi vào chuyên canh một số cây trồng và vật nuôi có lợi thế của địa phương. Quản lý chặt chẽ và sử dụng có hiệu quả đất nông nghiệp, áp dụng rộng rãi các thành tựu khoa học và công nghệ sinh học trong sản xuất mà trọng tâm là khâu giống, thủy lợi, cơ giới hóa; tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ nông nghiệp. Trong ngành trồng trọt, đặc biệt cây công nghiệp lâu năm, trong những năm gần đây tỉnh đang có sự quan tâm, đầu tư phát triển các cây công nghiệp đặc biệt là cây điều. Theo Quyết định số 1713/2002/QĐ- CT UBBT ngày 10/07/2001 của Chủ tịch UBND Tỉnh về việc Quy hoạch phát triển cây điều tỉnh Bình Thuận giai đoạn 2001- 2010, diện tích điều trong toàn tỉnh được quy hoạch 30.500 ha, trong đó trồng mới là 6.800 ha và có khả năng diện tích điều sẽ được mở rộng hơn nữa trong tương lai. Trên cơ sở xác định hướng và mục tiêu phát triển của ngành trong cơ cấu chiến lược phát triển nông nghiệp của tỉnh trong những năm tới, theo tôi thì ngành điều ở Bình Thuận hiện tại và trong vòng 10 – 15 năm tới nên phát triển với diện tích khoảng 40.000 – 50.000 ha mới đảm bảo cung cấp lượng nhân điều khi nhu cầu thị trường trong và ngoài nước ngày càng tăng. Vấn đề ở Bình Thuận là cần tập trung cao đẩy nhanh năng suất, chất lượng điều, xây dựng kịp thời các cơ sở chế biến điều và các sản phẩm khác từ điều. - Quy hoạch các vùng nguyên liệu điều ổn định và tổ chức lãnh thổ trồng điều tập trung vào các huyện có diện tích lớn như Đức Linh, Tánh Linh, Hàm Tân, Hàm Thuận Bắc. Bên cạnh việc quy hoạch cần có sự đầu tư quan tâm, chăm sóc và cải tạo các vườn điều, thay thế các giống điều cũ trồng bằng hạt bằng các giống điều ghép có khả năng chịu hạn tốt và cho năng suất cao như ĐDH 135, ĐDH 07, ĐDH 149, ĐDH 2907, PN1, LG1, CH1, KP-11, KP-12, EK-24…. - Để đảm bảo nguồn nguyên liệu cho các nhà máy hoạt động sản xuất liên tục trong năm thì cần đầu tư phát triển, quy hoạch các vùng nguyên liệu ổn định, đồng thời mỗi nhà máy cần xây dựng kho bảo quản nhằm dự trữ nguồn nguyên liệu để phục vụ cho việc sản xuất được kéo dài liên tục trong năm đảm bảo công suất chế biến của mỗi nhà máy và bảo quản tốt được chất lượng sản phẩm chế biến. - Việc xây dựng hệ thống các cơ sở chế biến là một trong những nhiệm vụ chiến lược quan trọng của tỉnh. Để đảm bảo cho quá trình hiện đại hóa và việc sản xuất phát triển ổn định thì cần kết hợp xây dựng một số nhà máy quy mô vừa và nhỏ hiện đại, vừa phải tiếp tục duy trì các cơ sở chế biến thủ công để không gây xáo trộn quá lớn trong sản xuất. Trong kế hoạch 10 hoặc 15 năm tới chúng ta có thể xây dựng một số cơ sở chế biến trên các vùng trọng điểm có diện tích lớn như Đức Linh, Tánh Linh, Hàm Tân, Hàm Thuận Bắc. Nhằm đa dạng hóa sản phẩm, khi xây dựng các nhà máy công nghiệp với công suất chế biến lớn thì Nhà nước và các doanh nghiệp cần đầu tư, trang bị máy móc thiết bị hiện đại nhằm tạo nên một hệ thống dây chuyền sản xuất khép kín từ khâu sơ chế đến khâu tinh chế. Việc quy hoạch, tổ chức lãnh thổ trồng và chế biến điều hiện nay là việc làm cần thiết và thiết thực. Đứng trước thực tế nền sản xuất xã hội, thì ngành trồng điều không thể tách rời với việc chế biến sản phẩm từ điều và ngược lại, ngành chế biến điều cũng không thể tiến hành riêng lẻ mà hai quá trình này phải có sự ràng buộc hữu cơ với nhau trong mọi công đoạn sản xuất để tạo nên một chu trình sản xuất hoàn chỉnh từ khâu đầu (trồng điều) đến khi chế biến ra sản phẩm cuối cùng (nhân điều và một số sản phẩm khác). Để việc kết hợp giữa trồng và chế biến điều trong tỉnh được diễn ra thuận lợi thì cần thiết lập mối quan hệ chặt chẽ giữa trồng và chế biến điều. Bên cạnh việc quy hoạch các vùng nguyên liệu điều ổn định thì cần xây dựng thêm các nhà máy chế biến điều đặt tại các vùng nguyên liệu nhằm giảm bớt chi phí vận chuyển, cung cấp kịp thời nguồn nguyên liệu phục vụ cho sản xuất. - Ngoài ra, Nhà nước cần tập trung xây dựng cơ sở hạ tầng nhất là phát triển hệ thống giao thông, thông tin liên lạc, mạng lưới điện, nước và các công trình phúc lợi khác, sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc lưu thông, trao đổi sản phẩm hàng hóa, đi lại nhanh chóng và kịp thời. Trước mắt cần xây dựng hệ thống đường nối các xã trong huyện, nối các huyện trong tỉnh với các cơ sở chế biến công nghiệp với nhau, tiến tới hoàn chỉnh hệ thống đường bộ đến các xã, thôn vùng sâu, tạo điều kiện cho việc trao đổi hàng hóa, khoa học kỹ thuật. Muốn giảm được chi phí vận chuyển không có cách nào khác là xây dựng hệ thống giao thông đảm bảo lưu thông dễ dàng, các phương tiện vận chuyển nhanh chóng đưa sản phẩm tươi sống nguyên liệu đến cơ sở chế biến kịp thời. - Về nguồn lao động: cần đào tạo và sử dụng nguồn lao động truyền thống tại địa phương, sử dụng lực lượng lao động trồng điều vào làm các khâu ở các nhà máy chế biến công nghiệp như khâu chế biến bánh kẹo, nước giải khát, rượu, cồn… Thông qua quá trình lao động đó, nhận thức về lao động công nghiệp và lao động nông nghiệp dần dần sẽ được chuyển hóa và nâng cao, đời sống văn hóa, vật chất của người nông dân được cải thiện, giảm bớt chênh lệch về thu nhập đã tồn tại nhiều năm nay. Cây điều là loại cây công nghiệp dễ trồng, sinh trưởng phát triển tốt trong nhiều tiểu vùng khí hậu khác nhau trong tỉnh. Cây điều có lợi thế về giá trị kinh tế và thực phẩm của hạt, thân dùng làm gỗ, củi, vốn đầu tư thấp, phù hợp với người nghèo. Do đó, về mặt chủ trương của tỉnh đã xác định cây điều là một trong những loại cây công nghiệp lâu năm có giá trị kinh tế cao và có tác dụng phủ xanh đất trống đồi trọc góp phần cải tạo môi trường sinh thái, giải quyết việc làm cho lao động nông nghiệp và lao động phổ thông ở thành thị hiện nay. 3.2.2.Những giải pháp 3.2.2.1.Xây dựng mô hình thực hiện ở Bình Thuận Đảng và Nhà nước ta chủ trương xây dựng cơ chế thị trường, áp dụng các hình thức và phương pháp quản lý của kinh tế thị trường để kích thích phát triển sản xuất hàng hóa, khuyến khích tinh thần năng động, sáng tạo của mọi công dân và các tổ chức xã hội, giải phóng sức sản xuất, phát huy sức mạnh tổng hợp của các thành phần kinh tế, phát huy tính bình đẳng trong môi trường luật pháp và môi trường kinh doanh theo định hướng xã hội chủ nghĩa, thúc đẩy sự phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Vì thế, trước nhu cầu phát triển của mỗi ngành và những thực tế khách quan, chúng ta có thể tự chọn cho mình hướng phát triển có lợi nhất và phù hợp với cơ chế thị trường. Để hoàn thiện cho việc tổ chức lãnh thổ trồng và chế biến điều ở Bình Thuận đạt hiệu quả cao, có thể chọn và phát triển một số mô hình liên kết sau: + Mô hình liên kết thông qua hình thức hợp đồng kinh tế Trong quá trình sản xuất, các hộ nông dân luôn đối mặt với ba yêu cầu của sản xuất nông nghiệp mà bản thân họ rất khó đáp ứng là vốn, công nghệ và thị trường. Phương thức tổ chức sản xuất nông sản theo hợp đồng cho phép đáp ứng được các yêu cầu trên một cách tốt nhất. Phương thức hợp đồng là liên kết lợi ích và hiệu quả giữa nông dân sản xuất nguyên liệu và doanh nghiệp chế biến. Tập trung phát triển công nghiệp chế biến gắn với thế mạnh của từng vùng, gắn với vùng nguyên liệu và hệ thống kinh doanh thương mại. Phương thức hợp đồng là một phương thức quản lý sản xuất tốt, tạo được mối liên kết nông công nghiệp trong nền kinh tế. Với mô hình liên kết thông qua phương thức hợp đồng sẽ đem lại nhiều tác dụng to lớn như: - Khi hợp đồng trực tiếp giữa nông dân và nhà máy chế biến thì một phần lợi nhuận của mua bán trung gian chuyển sang cho nông dân trực tiếp sản xuất, xóa bỏ dần tầng lớp mua bán trung gian. Vùng nguyên liệu được chủ động hơn về nguồn vốn. - Những rủi ro về sản xuất và tiêu thụ được giảm bớt trong quá trình sản xuất nguyên liệu, chế biến điều người nông dân không phải gánh chịu tất cả. - Qua hình thức hợp đồng kinh tế, có thể kết nối thông tin hai chiều giữa thị trường tiêu thụ điều với người sản xuất, nhờ đó mà đáp ứng được yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng nông sản, tăng khả năng cạnh tranh. - Hợp đồng kinh tế còn tạo mối gắn kết giữa nhà máy chế biến công nghiệp với vùng nguyên liệu. Mối gắn kết này tạo thế ổn định trong sản xuất nông nghiệp và công nghiệp. Điều kiện cơ bản để phát triển thành công phương thức hợp đồng là phải có chính sách phù hợp của Chính phủ và sự tham gia, ủng hộ, khuyến khích của các cơ quan chuyên ngành và chính quyền địa phương. + Mô hình xây dựng tổ hợp tác sản xuất điều ở từng vùng Tổ hợp tác trồng điều là một hình thức tổ chức sản xuất- kinh doanh- dịch vụ của nông dân trồng điều trong vùng, có quy mô nhỏ, kết cấu tổ chức đơn giản. Tổ hợp tác sản xuất điều được xây dựng trên cơ sở tự nguyện của một số nông dân trong vùng, có chung một số nhu cầu cho sản xuất và cử ra một ban tổ chức dịch vụ để thay thế, giải quyết những công việc cho tổ. Tùy theo khả năng hoạt động mà quy mô của tổ hợp tác có thể mở rộng theo từng khâu hoặc nhiều khâu dịch vụ trong sản xuất điều như: khâu làm đất, khâu vay vốn, khâu vật tư nông nghiệp, khâu liên hệ các cơ sở chế biến để tiêu thụ nguyên liệu điều của các thành viên trong tổ. Những tồn tại hiện nay ở Bình Thuận cần được quan tâm là việc trồng và chế biến điều chưa có quan hệ chặt chẽ, chưa có sự ràng buộc nào cả, đôi khi còn bị tư thương điều tiết giá cả và nguyên liệu làm cho các nhà máy hoạt động thiếu ổn định. Cần phải xóa bỏ ranh giới ngăn cách giữa người trồng điều và nhà máy chế biến, để nhà máy chế biến gắn với vùng nguyên liệu, mới có thể đưa hiệu quả sản xuất lên cao hơn. Việc phá bỏ sự ngăn cách giữa người trồng điều và cơ sở chế biến trước hết là sớm kiện toàn và xác lập tổ chức kinh tế hợp tác. Xúc tiến thành lập các tổ hợp tác trồng điều ở từng địa phương. Tổ hợp tác trồng điều sẽ trở thành đơn vị trung chuyển cho quá trình sản xuất và chế biến. Gắn kết nông dân với nhà máy chế biến và loại bỏ tầng lớp tư thương thao túng thị trường. Đa phần các nông dân trồng điều trong tỉnh là những hộ nông dân có diện tích canh tác nhỏ, nguồn vốn ít, việc đầu tư cho cây trồng cũng gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, việc hợp tác giữa các hộ nông dân trồng điều với nhau nhằm mục đích ổn định sản xuất. + Mô hình trồng mới, thâm canh điều ghép và gắn kết với các cơ sở chế biến phù hợp với điều kiện ở Bình Thuận Với điều kiện khí hậu và đất đai phù hợp với việc trồng điều, Bình Thuận có thể phát triển diện tích 40.000 ha điều, trong đó trồng mới 6.000 ha điều ghép giống mới và thâm canh diện tích đã trồng nhằm đưa năng suất và sản lượng lên cao. Cần quy hoạch các vùng điều tập trung vào 6 huyện là Hàm Tân, Đức Linh, Tánh Linh, Hàm Thuận Bắc, Hàm Thuận Nam và Bắc Bình. Đồng thời các nhà máy chế biến hạt điều hiện có trong tỉnh cần được duy trì nhằm ổn định sản xuất và chế biến của một số vùng. Còn lại một ít vùng nguyên liệu chưa có nhà máy chế biến thì cần tận dụng khả năng tích lũy vốn của địa phương, xây dựng thêm một số nhà máy chế biến. Bên cạnh việc xây dựng các nhà máy chế biến thì cũng cần phải tiếp tục duy trì các cơ sở chế biến thủ công hạt điều. Các nhà máy chế biến cần có sự đầu tư về chất lượng sản phẩm, tạo ra nhiều sản phẩm có chất lượng cao đáp ứng được yêu cầu của thị trường. Hiện nay, quá trình chế biến điều trong tỉnh chỉ dừng lại ở việc sơ chế ra nhân điều, chưa thực hiện được quá trình tinh chế, chưa tạo ra được các sản phẩm tiêu dùng ngay có chất lượng như bánh, kẹo, mứt, nước uống, rượu….do đó Nhà nước cần có sự liên kết với các doanh nghiệp tư nhân trong tỉnh quan tâm, đầu tư cho các nhà máy chế biến về cơ sở vật chất, trang bị máy móc, thiết bị theo một dây chuyền khép kín, hiện đại nhằm tạo ra chất lượng các sản phẩm cao hơn đáp ứng nhu cầu của thị trường. Việc chế biến hiện nay chỉ chú trọng chế biến hạt điều để lấy sản phẩm nhân điều, còn các phần khác của điều như quả điều, vỏ hạt điều… lại bị bỏ đi nên hàng năm nguồn nguyên liệu bị lãng phí là rất lớn. Quả điều thì có thể chế biến thành nhiều sản phẩm có giá trị như nước uống, siro, bánh kẹo, rượu…, còn vỏ hạt điều là nguyên liệu để chế tạo sơn, verni, keo dán, chất dẻo…Ở tỉnh Bình Thuận nói riêng và Việt Nam nói chung, thì việc chế biến quả điều chưa được chú trọng, chỉ mới chế biến hạt để lấy nhân điều. Để khắc phục tình trạng bỏ lãng phí quả điều sau khi đã lấy hạt, chúng ta có thể tận thu quả điều để chế biến thành các sản phẩm dùng hàng ngày trong điều kiện hộ gia đình ở những vùng trồng điều. Mặt khác, cần đầu tư cho việc nghiên cứu tận dụng chế biến quả điều trên quy mô công nghiệp hoặc những cụm chế biến vừa và nhỏ. Giải quyết được điều đó sẽ tạo thêm sản phẩm cho xã hội và tăng thêm thu nhập cho người nông dân. Trong những năm vừa qua, tình hình sản xuất và chế biến điều ở Bình Thuận vẫn chưa đạt được kết quả cao, chưa có sức thuyết phục, chưa hình thành một cơ chế thống nhất, tính chất liên kết chưa được đảm bảo giữa nhà máy chế biến với vùng nông thôn sản xuất nguyên liệu để nói lên tính ổn định, tình trạng nguyên liệu lúc thừa, lúc thiếu, tranh chấp quyền lợi giữa nông dân và nhà máy diễn ra và kéo dài trong ngành trồng và chế biến điều. Vì thế, mô hình trồng mới, thâm canh điều ghép ở các vùng nguyên liệu và gắn kết với các cơ sở chế biến là một mô hình phù hợp nhất với điều kiện hiện nay của tỉnh. 3.2.2.2.Xác định quy mô vùng nguyên liệu Hạt điều là nguyên liệu cung cấp trực tiếp cho các cơ sở chế biến nên sau khi thu hoạch, hạt điều phải được đưa ngay về nhà máy, các cơ sở chế biến càng nhanh càng tốt. Do đó việc thiết lập vùng nguyên liệu là rất cần thiết bởi vì vùng nguyên liệu càng tập trung, khoảng cách vận chuyển rút ngắn lại, công việc thu hoạch điều và việc vận chuyển về cơ sở chế biến sẽ kịp thời hơn. Các vùng cụ thể : + Vùng 1 với diện tích khoảng 7.520 ha gồm các huyện Bắc Bình, Hàm Thuận Bắc và Phan Thiết. + Vùng 2 với diện tích khoảng 12.000 ha gồm các huyện Hàm Thuận Nam và Hàm Tân. + Vùng 3 với diện tích khoảng 7.500 ha gồm các xã trồng điều của huyện Tánh Linh. + Vùng 4 với diện tích khoảng 8.000 ha gồm các xã trồng điều của huyện Đức Linh. Việc xác định quy mô vùng nguyên liệu là một trong những nội dung quan trọng quyết định quy mô xây dựng cơ sở chế biến và ngược lại. Đối với tỉnh Bình Thuận hiện nay vấn đề này có vai trò rất quan trọng trong việc tổ chức toàn bộ lãnh thổ trồng và chế biến điều của từng huyện và cả tỉnh, trong kế hoạch phát triển tổng thể nền kinh tế từ nay đến năm 2020. Ngoài ra, việc xác định vùng nguyên liệu và cơ sở chế biến phải căn cứ vào nhu cầu xã hội trước mắt và lâu dài, vào khả năng thực của tỉnh. Khi hai yếu tố này đạt tới mức thăng bằng thì chính nó sẽ thúc đẩy ngành phát triển có hiệu quả và lâu bền. Bình Thuận nói riêng và cả nước nói chung là một trong những vùng có điều kiện phát triển cây điều với điều kiện đất đai, khí hậu, nguồn nước rất thích hợp với cây điều. Nhờ giá trị kinh tế của điều nên nhiều hộ nông dân đã trồng điều với diện tích lớn. Tuy có những biến động theo thời gian, nhưng đến nay cây điều vẫn tồn tại phát triển không ngừng mở rộng tạo nguyên liệu cho ngành sản xuất nhân điều và một vài sản phẩm khác. Đối với ngành trồng điều ở Bình Thuận nếu như chúng ta không thiết lập được các vùng sản xuất ổn định, để rồi liên kết chặt chẽ với ngành chế biến, cung cấp nguyên liệu cho chế biến thì không thể đạt được mục đích sản xuất. Đã đến lúc chúng ta phải thiết lập cho được quy mô các vùng nguyên liệu để tạo ra một địa bàn cung cấp ngắn nhất, thuận lợi nhất cho các cơ sở chế biến, giảm bớt chi phí vận chuyển không cần thiết. 3.2.2.3.Xây dựng hệ thống cơ sở chế biến Để thực hiện hoàn chỉnh lãnh thổ trồng và chế biến điều ở Bình Thuận, bên cạnh việc thiết lập các vùng nguyên liệu sản xuất ổn định thì việc xây dựng hệ thống các cơ sở chế biến cũng là một trong những nhiệm vụ chiến lược quan trọng của tỉnh. Cơ sở khoa học đảm bảo cho quá trình hiện đại hóa và mở rộng nhà máy là nhu cầu về nhân điều và một số sản phẩm khác từ điều ngày càng tăng theo mức gia tăng dân số trong nước và một số nước trên thế giới. -Nguồn nguyên liệu cung cấp ngày càng nhiều -Nhà máy đã đi vào sản xuất chế biến từ lâu với quy trình công nghệ tương đối hoàn chỉnh. -Có lực lượng lao động truyền thống tại chỗ dồi dào. -Nhà máy đã và đang được đầu tư cải tiến dây chuyền công nghệ. -Tạo việc làm cho người lao động trồng điều và công nhân trong nhà máy ổn định, thời gian sản xuất liên tục, cuộc sống được nâng cao hơn. Trong thời gian 10 – 15 năm tới các nhà máy này phải được hoàn chỉnh đồng bộ các khâu của toàn bộ dây chuyền sản xuất ngang tầm với các nhà máy hiện đại trên thế giới. Mặt khác cần tiếp tục xây dựng một số nhà máy quy mô vừa và nhỏ hiện đại. Việc xây dựng các nhà máy chế biến quy mô vừa và nhỏ tại địa phương phù hợp với việc quản lý, hành chính, tổ chức ở các địa phương, giúp quá trình thực hiện sản xuất chế biến tiến hành nhanh chóng hơn, thu ngắn được khoảng cách vận chuyển từ vùng trồng điều đến cơ sở chế biến, đồng thời tạo điều kiện đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào các khâu : lai tạo giống, tăng năng suất, tăng chất lượng trong điều, các khâu của quy trình công nghệ chế biến ở địa phương được dễ dàng thuận lợi hơn. Ngoài ra nó còn tạo được việc làm cho người lao động ở các địa phương, nâng cao thu nhập, mức sống cho gia đình của họ. Do khả năng tích lũy vốn còn quá ít cùng với mức độ tăng trưởng của nền kinh tế còn ở mức thấp nên không thể cùng một lúc xây dựng hàng loạt các nhà máy ở các huyện của tỉnh Bình Thuận. Chúng ta phải vừa kết hợp xây dựng một số nhà máy quy mô nhỏ hiện đại, vừa phải tiếp tục duy trì các cơ sở chế biến thủ công để không gây xáo trộn quá lớn trong sản xuất. Trong kế hoạch 10 hoặc 15 năm tới chúng ta có thể xây dựng một số cơ sở chế biến trên các vùng trọng điểm có diện tích lớn : + Xây dựng nhà máy chế biến ở huyện Hàm Thuận Bắc, công suất chế biến 10 – 12 tấn/ngày với chu trình khép kín, sử dụng nguồn nhân lực tại chỗ. + Xây dựng nhà máy chế biến ở huyện Hàm Tân, công suất chế biến 15 -17 tấn/ngày với chu trình khép kín, sử dụng nguồn nhân lực tại chỗ. + Xây dựng nhà máy chế biến ở huyện Tánh Linh, công suất chế biến 12 -15 tấn/ngày với chu trình khép kín, sử dụng nguồn nhân lực tại chỗ. + Xây dựng nhà máy chế biến ở huyện Đức Linh, công suất chế biến 14 -16 tấn/ngày với chu trình khép kín, sử dụng nguồn nhân lực tại chỗ. Như vậy theo tôi, hướng phát triển mối quan hệ giữa trồng và chế biến điều ở Bình Thuận, như đã trình bày bên cạnh việc cần thiết phải thiết lập các vùng nguyên liệu có quy mô nhất định đảm bảo sản xuất ổn định có hiệu quả thì phải xây dựng được một số các cơ sở chế biến, cụ thể trong thời gian 10 hoặc 15 năm tới ít nhất cũng phải xây dựng khoảng 3 – 4 cơ sở chế biến quy mô nhỏ hiện đại, công suất khoảng 15 tấn/ngày. Điều đó là cần làm và có đủ khả năng làm được. Khi xây dựng các nhà máy quy mô nhỏ cần phải có trang thiết bị đồng bộ hiện đại, với hệ thống dây chuyền sản xuất hoàn chỉnh, thực hiện ngay việc chế biến các sản phẩm khác từ điều đồng thời với quá trình sản xuất nhân điều, ngoài ra cần xây dựng hệ thống xử lý nước thải, phế thải sau khi chế biến nhằm bảo vệ môi trường xung quanh. Chỉ có như vậy mới phát huy được vai trò hạt nhân trong lãnh thổ sản xuất vùng, đưa sản xuất đạt hiệu quả cao, góp phần nâng cao đời sống người lao động, tạo được sự liên kết chặt chẽ, khăng khít về các mặt sản xuất, tiêu thụ sản phẩm ở trong nước và các nước khác trên thế giới. Quá trình tổ chức lãnh thổ sản xuất nông – công nghiệp trồng và chế biến điều ở Bình Thuận nói riêng và các tỉnh khác trong cả nước nói chung đã và đang được nghiên cứu, các cơ quan quản lý sản xuất nông nghiệp quan tâm, nhưng từ nhiều năm nay thực hiện chưa đạt kết quả cao, chưa có sức thuyết phục lớn. Nguyên nhân cơ bản là chưa tìm được những biện pháp đúng hoặc những biện pháp thực hiện chưa triệt để. 3.2.2.4.Xác định địa bàn tiêu thụ Trong những năm gần đây, mặc dù có những biến động mạnh, nhưng ngành điều Việt Nam đang khẳng định vị trí của mình trên thị trường thế giới và đang mở rộng địa bàn tiêu thụ cả trên thị trường nội địa. Nhu cầu tiêu dùng hạt điều trong nước đang tăng lên theo nhịp độ tăng thu nhập của dân cư. Vì vậy, tiềm năng phát triển đối với ngành điều là rất lớn cả trên thị trường thế giới và trong nước. Với vị trí địa lý của Bình Thuận là một trong những điều kiện thuận lợi để phát triển sản xuất và mở rộng thị trường trong và ngoài nước. Thị trường nước ngoài như Trung Quốc, Châu Âu là những khách hàng thường xuyên nhập hạt điều của Bình Thuận. Ngoài ra, nhu cầu thị trường trong nước cũng đang có tiềm năng. Thị trường tiêu thụ hạt điều ở Bình Thuận không những ở trong nước mà còn ở nhiều nước trên thế giới. Đây chính là cơ sở và động lực thúc đẩy Bình Thuận phát huy thế mạnh về tiềm năng của ngành trồng và chế biến điều trong tương lai. 3.2.2.5. Nguồn vốn đầu tư, khoa học kỹ thuật và xây dựng cơ sở hạ tầng + Nguồn vốn đầu tư: Phần lớn các hộ nông dân trồng điều là những hộ nghèo không đủ vốn đầu tư cho chăm sóc nên năng suất bình quân của cây điều đạt chưa cao. Người trồng điều thường phải sử dụng vốn tự có để trồng, do thiếu vốn nên năng suất, chất lượng không cao và hiệu quả là lợi nhuận thấp. Do đó, việc quan tâm đầu tư hợp lý vốn cho nông dân trồng điều là hết sức cần thiết: - Đa dạng hóa các nguồn vốn đầu tư để phát triển cây điều ở các hộ nông dân. - Nhà nước hàng năm phải chủ động giành khoản ngân sách đầu tư thỏa đáng cho công tác nghiên cứu khoa học, đặc biệt là công tác tuyển chọn và lai tạo giống điều cho năng suất cao và chất lượng tốt. - Đảm bảo đủ lượng vốn vay cho công tác cải tạo thâm canh vườn điều cũ, đồng thời lồng ghép các chương trình được sử dụng vốn của ngân hàng dành cho người nghèo, vốn của các chương trình: giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, định canh định cư vùng kinh tế mới,…đặc biệt vùng sâu vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số để có thể hỗ trợ thêm nguồn vốn ưu đãi cho việc cải tạo vườn điều của một số hộ nông dân. - Nhà nước cần hỗ trợ nguồn vốn đầu tư cho việc xây dựng các cơ sở chế biến hạt điều cũng như công nghệ, trang thiết bị, máy móc nhằm nâng cao năng suất cũng như chất lượng sản phẩm. + Khoa học kỹ thuật: Tăng cường cán bộ kỹ thuật cho các huyện có diện tích vườn điều tập trung lớn để hướng dẫn kỹ thuật trồng dặm, chăm sóc, cải tạo và bảo quản chăm sóc sau thu hoạch. - Tập trung đầu tư nghiên cứu bảo vệ thực vật cho cây điều để đảm bảo khắc phục tình trạng giảm sản lượng điều do lây nhiễm sâu bệnh hiện nay. - Đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học và tăng cường công tác chuyển giao công nghệ thâm canh điều. - Đổi mới công nghệ chế biến điều, tận dụng các sản phẩm từ điều để đa dạng hóa sản phẩm. Nghiên cứu các biện pháp sử dụng phế phụ phẩm và chống ô nhiễm môi trường cho các nhà máy chế biến. - Thông qua công tác khuyến nông của Trung tâm Khuyến nông tỉnh Bình Thuận đã chuyển giao thành công tiến bộ khoa học kỹ thuật và được người sản xuất áp dụng rộng rãi nhằm tăng năng suất, chất lượng sản phẩm hạt điều, trong đó chủ yếu là sử dụng giống điều ghép cao sản để trồng mới thay thế các vườn điều cũ trước đây trồng bằng hạt, đã già cỗi và thoái hóa (năng suất chỉ đạt khoảng 2 – 3 tạ/ha). Đồng thời, nông dân cũng áp dụng các biện pháp kỹ thuật cải tạo thâm canh cây điều để tăng năng suất (tỉa tán hàng năm, bón phân, tưới nước…). Để đẩy mạnh phát triển điều ghép, từ năm 2001 đến nay, Tỉnh đã ban hành chính sách hỗ trợ từ 50 – 80% giá giống để nông dân đầu tư trồng mới. + Xây dựng cơ sở hạ tầng: là biện pháp quan trọng và rất cần thiết nhằm góp phần thúc đẩy cho quá trình phát triển kinh tế- xã hội trên phạm vi từng lãnh thổ nhất định. Phát triển hệ thống giao thông, thông tin liên lạc, mạng lưới điện, nước và các công trình phúc lợi khác, sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc lưu thông, trao đổi sản phẩm hàng hóa, đi lại và sinh hoạt đảm bảo sự ổn định và phát triển lâu bền cho cả tỉnh. - Hệ thống giao thông: là huyết mạch của nền kinh tế, nó có ý nghĩa rất lớn đối với bất cứ ngành sản xuất nào. Giá thành sản phẩm được quy định ở hai yếu tố chính là các chi phí sản xuất và chi phí vận chuyển. Vì thế mà vừa phải giảm chi phí sản xuất vừa phải giảm chi phí vận chuyển mới có thể hạ giá thành sản phẩm. Muốn giảm được chi phí vận chuyển không có cách nào khác là xây dựng hệ thống giao thông đảm bảo lưu thông dễ dàng, các phương tiện vận chuyển nhanh chóng đưa sản phẩm tươi sống nguyên liệu đến cơ sở chế biến kịp thời. Bình Thuận cần tập trung xây dựng giao thông đường bộ phục vụ trong tỉnh, vận chuyển các sản phẩm hàng hóa, đi lại nhanh chóng, kịp thời. Trước mắt xây dựng hệ thống đường nối các xã trong huyện, nối các huyện trong tỉnh với các cơ sở chế biến công nghiệp với nhau, tiến tới hoàn chỉnh hệ thống đường bộ đến các xã, thôn vùng sâu, tạo điều kiện cho việc trao đổi hàng hóa, khoa học kỹ thuật. Nhìn chung, mạng lưới giao thông trên địa bàn tỉnh Bình Thuận phân bố tương đối đều và đang tiếp tục phát triển. Hệ thống các tuyến giao thông ven biển, các đường nối liền quốc lộ với các vùng dân cư, khu kinh tế, khu du lịch và mạng lưới giao thông nông thôn được đầu tư nâng cấp ngày càng hoàn thiện, bảo đảm nhu cầu vận chuyển hành khách và hàng hóa được thuận lợi. - Điện: Điện khí hóa nông thôn, cung cấp điện cho đời sống sinh hoạt và vận hành máy móc sản xuất là việc làm cần được thực hiện trước. Nhu cầu đặt ra là làm thế nào để nguồn điện có đủ cung cấp cho toàn bộ quá trình sản xuất chế biến. Hiện nay, nguồn điện năng cung cấp còn thiếu, hệ thống lưới điện chưa đồng bộ, phần nhiều chỉ phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt, còn phục vụ cho sản xuất công nghiệp và nông nghiệp thì chưa cao. Do đó, việc xây dựng hệ thống điện nhất thiết phải do Nhà nước và chính quyền địa phương các cấp chủ động đầu tư thực hiện, các hộ nông dân, các xí nghiệp có trách nhiệm cùng tham gia đóng góp vốn xây dựng. Thực hiện tốt việc cung cấp điện cho sản xuất kinh doanh còn tạo điều kiện nâng cao trình độ văn hóa, sinh hoạt của người dân nông thôn, giúp quá trình chuyển hóa cuộc sống nông thôn tiến gần cuộc sống thành thị. Kết hợp xây dựng kịp thời các cơ sở y tế khám chữa bệnh cho các vùng nông thôn và khu công nghiệp mới xây dựng là việc làm cũng rất quan trọng cùng với một hệ thống các trường học các cấp, nhanh chóng đưa cuộc sống ổn định, người dân yên tâm sản xuất, tích cực bồi dưỡng, nâng cao trình độ văn hóa khoa học kỹ thuật, vận dụng vào sản xuất có hiệu quả hơn. - Nước: Nước là yếu tố chi phối khả năng khai thác tiềm năng nông nghiệp của tỉnh. Do lượng mưa hàng năm thấp, mùa khô kéo dài nên cũng đã ảnh hưởng ít nhiều đến sản xuất nông nghiệp của tỉnh. Đối với cây điều cần phải có hệ thống thủy lợi thích ứng với nó vì ở từng giai đoạn phát triển của điều yêu cầu nước khác nhau, chỉ thực hiện tưới tiêu chủ động, kịp thời mới thu được hiệu quả trồng điều cao. Công việc này Nhà nước và các cấp chính quyền địa phương phải tập trung giải quyết kết hợp sự đóng góp sức lao động của các hộ nông dân. Những năm gần đây, tỉnh đã đầu tư xây dựng một số công trình thủy lợi nhằm phục vụ nước cho sinh hoạt và sản xuất của người dân. Do đó, nguồn nước cũng được đảm bảo cung cấp kịp thời, đầy đủ cho sản xuất nông nghiệp nói chung và đối với các thời kỳ sinh trưởng, phát triển của cây điều nói riêng. 3.2.2.6. Đào tạo và sử dụng nguồn lao động Là vấn đề cần có biện pháp giải quyết kịp thời cùng với từng bước tổ chức lại sản xuất nông nghiệp ở tỉnh nói chung và ngành trồng điều nói riêng. Với số dân hơn 1 triệu người, trong đó có khoảng 591.650 người lao động (2009). Nguồn lao động nông nghiệp chiếm hơn 53,2%, trình độ văn hóa thấp, khả năng sử dụng máy móc hiện đại, ứng dụng tiến bộ khoa học vào sản xuất rất hạn chế. Vấn đề cần quan tâm là chất lượng lao động và việc sử dụng số lao động này. Do đó trình độ chuyên môn, khả năng giao tiếp và hiểu biết xã hội của lực lượng lao động phải được nâng cao hơn. Vì thế mà cần phải thực hiện nhanh quá trình công nghiệp hóa nông nghiệp, thành thị hóa nông thôn. Việc xây dựng các cơ sở chế biến công nghiệp đối với cây điều ở các huyện là một trong những mục đích làm thay đổi hoạt động lao động nông nghiệp sang dạng lao động công nghiệp. Các cơ sở chế biến nhất thiết phải sử dụng phần lớn số lao động trồng điều tại các huyện vào một số khâu như: sau khi thu hoạch xong một bộ phận lao động chuyển sang phân xưởng chế biến rượu, bánh kẹo, giấm ăn, cồn…, nếu thực hiện được như vậy thì chắc chắn sẽ tạo được sự gắn bó chặt chẽ, khăng khít hơn giữa trồng và chế biến, thời gian lao động được tận dụng triệt để hơn. Thông qua quá trình lao động đó, nhận thức về lao động công nghiệp và lao động nông nghiệp dần dần sẽ được chuyển hóa và nâng cao, đời sống văn hóa, vật chất của người nông dân được cải thiện, giảm bớt chênh lệch về thu nhập đã tồn tại nhiều năm nay. 3.2.2.7. Xây dựng hệ thống tổ chức và những chính sách phù hợp + Hệ thống tổ chức quản lý: Nhà nước và các cấp chính quyền cần có sự thống nhất từ tỉnh đến những địa phương sản xuất điều, quản lý chặt chẽ từ khâu trồng đến khâu chế biến thành sản phẩm điều. Vai trò của các cơ quan chính quyền các cấp từ trên xuống chỉ nên dừng lại ở việc theo dõi, kiểm tra các đơn vị sản xuất thực hiện nghĩa vụ đối với nhà nước, mà không tham gia vào việc điều hành trực tiếp quá trình sản xuất. Việc điều hành toàn bộ sản xuất và tiêu thụ phải do các đơn vị cụ thể thực hiện, có như vậy mới chủ động được kế hoạch sản xuất kinh doanh của từng đơn vị. + Các chính sách: - Chính sách phát triển: Nhà nước cần quy hoạch cơ cấu cây trồng hiện nay ở Bình Thuận, nhất là cây điều nhằm ổn định diện tích gieo trồng trong những năm tới, tránh hiện tượng cây điều phải tranh chấp với các loại cây trồng khác nhất là cây cao su, gây biến động nguyên liệu cho công nghiệp chế biến trong vùng. Với định hướng quy hoạch phát triển cây điều của tỉnh đến năm 2010 trong chiến lược phát triển nông nghiệp của Bình Thuận thì diện tích điều là 30.500 ha. Trên cơ sở xác định hướng và mục tiêu phát triển của ngành trong cơ cấu chiến lược phát triển nông nghiệp của tỉnh trong những năm tới, theo tôi thì ngành điều ở Bình Thuận hiện tại và trong vòng 10 – 15 năm tới nên phát triển với diện tích khoảng 40.000 – 50.000 ha mới đảm bảo cung cấp lượng nhân điều khi nhu cầu thị trường trong và ngoài nước ngày càng tăng. Chúng ta phải có kế hoạch phát triển ngành điều trong nước, vừa đảm bảo chủ động sản xuất, tiêu thụ vừa phát huy được tiềm năng của từng vùng. Vấn đề ở Bình Thuận là cần tập trung cao đẩy nhanh năng suất, chất lượng điều, xây dựng kịp thời các cơ sở chế biến điều và các sản phẩm khác từ điều. - Chính sách tín dụng: Nhà nước cần có chính sách về vốn vay cho nông dân trồng điều từ các ngân hàng tín dụng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. Ngoài ra cần ưu tiên giải quyết cho nông dân trồng điều vay vốn trả chậm, lãi suất ưu đãi trong điều kiện đầu tư cho các thiết bị, cơ giới kỹ thuật phục vụ sản xuất. Đồng thời tăng nguồn vốn vay trung hạn và dài hạn cho các cơ sở chế biến điều và nâng cao vốn đầu tư cho nông dân trồng điều trên mỗi đơn vị diện tích gieo trồng. - Chính sách thuế và tài chính: Với chủ trương lấy nông nghiệp làm nền tảng cho sự phát triển các ngành kinh tế khác trong giai đoạn hiện nay. Đảng và Nhà nước cần có những chính sách ưu đãi về thuế nông nghiệp, nhất là các ngành có giá trị xuất khẩu, trong đó có ngành sản xuất điều. Có như vậy mới kích thích nông dân tham gia xây dựng, phát triển kinh tế hợp tác trồng điều ở các địa phương. Cây điều chủ yếu được trồng ở vùng sâu, là cây góp phần xóa đói giảm nghèo và có tác dụng phủ xanh đất trống đồi núi trọc, nên Nhà nước và chính quyền địa phương cần xem xét để miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp trong 5 năm đầu tính từ khi trồng cây để khuyến khích nông dân trồng mới, chăm sóc, thâm canh cây điều. - Chính sách giá cả: Vấn đề giá cả mua bán nguyên liệu đóng vai trò rất quan trọng trong việc bình ổn về sản xuất cũng như chế biến trong kinh tế thị trường. Giá thu mua điều có ý nghĩa quyết định đối với việc tồn tại hay triệt tiêu ngành trồng điều. Nhiều năm qua do chính sách giá cả không ổn định gây ra sự biến động lớn về diện tích trồng điều ở các huyện, một số hộ nông dân đã phá bỏ vườn điều không trồng điều nữa, do đó nguồn nguyên liệu cung cấp cho các cơ sở chế biến bị biến động theo, nhà máy hoạt động kém hiệu quả. Việc điều chỉnh giá cả cho phù hợp với từng thời kỳ là vấn đề cần được vận dụng linh hoạt, giải quyết kịp thời mới có sức thuyết phục, thúc đẩy sản xuất phát triển. Để giúp nông dân trồng điều không bị thua thiệt khi giá mua bán nguyên liệu điều bấp bênh, không ổn định, Nhà nước cần đưa ra những chính sách cụ thể để can thiệp nhằm bảo vệ quyền lợi cho nông dân ổn định giá thu mua điều. Ngoài ra thì việc xây dựng thang giá phù hợp, ổn định là vấn đề cấp thiết đối với nhà nước và các cơ sở liên kết. Bên cạnh giá mua nguyên liệu thì giá cung ứng các loại phương tiện thiết yếu cho người trồng điều như: phân bón, thuốc trừ sâu, giống cũng cần phải thống nhất trong các đơn vị với một thời gian nhất định. - Chính sách xây dựng quỹ hỗ trợ xuất khẩu điều: Điều sản xuất chủ yếu là để xuất khẩu nên dễ gặp rủi ro khi tiến hành sản xuất. Do vậy, để tạo điều kiện xuất khẩu ổn định, tăng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế, Nhà nước cần xây dựng quỹ hỗ trợ xuất khẩu điều, để ngành điều chủ động về kinh phí, tự trang trải và bù đắp những thâm hụt do giá cả thị trường thế giới xuống thấp gây thua lỗ cho các cơ sở sản xuất, kinh doanh điều, tránh tình trạng gây thua lỗ cho người trồng điều dẫn đến chặt phá vườn điều, làm ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ sở chế biến, lao động thiếu việc làm, xáo trộn trật tự xã hội nông thôn. Ngoài ra thì việc nghiên cứu, tìm hiểu thị trường, tìm đầu ra cho ngành điều là vấn đề cũng cần được quan tâm, từ đó đầu tư thích đáng cho công nghệ chế biến những sản phẩm thị trường có nhu cầu, chẳng hạn như bánh kẹo, rượu, cồn,…Trong thời gian đầu, Nhà nước cần trợ giá cho ngành phát triển sản xuất, đa dạng hóa sản phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu của thị trường trong và ngoài nước, có như vậy mới kích thích sản xuất tiếp tục phát triển. - Chính sách bảo vệ môi trường sản xuất: Sản xuất và chế biến điều thường đòi hỏi nguồn nguyên nhiên liệu phong phú và đa dạng, có tác động to lớn đến môi trường, do vậy việc sản xuất và chế biến điều cần chú ý tới việc giữ gìn và bảo vệ môi trường. Cơ quan quản lý Nhà nước về môi trường ở địa phương cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, quản lý thực thi nghiêm chỉnh pháp luật môi trường trong quá trình sản xuất và chế biến điều. LƯỢC ĐỒ HƯỚNG TỔ CHỨC LÃNH THỔ TRỒNG VÀ CHẾ BIẾN ĐIỀU Ở BÌNH THUẬN 3.2.3.Một số kiến nghị +Với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần: - Chỉ đạo triển khai sớm việc rà soát và điều chỉnh quy hoạch phát triển điều trên toàn quốc và ở từng tỉnh để có một quy hoạch về điều ổn định lâu dài, phù hợp với điều kiện, lợi thế của từng vùng và cung cấp điều trong nước và thế giới. - Chỉ đạo rà soát, đánh giá lại quy trình trồng, chăm sóc đến thu hoạch và sau thu hoạch điều và đưa ra những quy trình chuẩn về chất lượng sản phẩm đối với từng loại điều theo vùng sản xuất đồng thời tổ chức việc quảng bá các quy trình đó tới từng hộ nông dân và trang trại theo vùng đã xác định. Tạo căn cứ để xác định nguồn gốc sản phẩm điều và là cơ sở để các doanh nghiệp xây dựng và quảng bá thương hiệu về sản phẩm điều của mình. - Tập trung hỗ trợ nông dân trồng điều và doanh nghiệp chế biến điều, hạ giá thành sản xuất mà trước hết là giảm chi phí đầu vào. Hạ giá thành cho người trồng điều cần được triển khai theo hướng thay đổi cơ cấu giống và áp dụng các biện pháp kỹ thuật, thâm canh tăng năng suất cây trồng và nâng cao chất lượng. - Tăng cường liên kết các nhà khoa học kỹ thuật với nông dân và các doanh nghiệp chế biến điều. Rà soát, xây dựng quy hoạch lại phát triển công nghiệp chế biến điều theo từng vùng sản xuất. Cân đối quy hoạch phát triển vùng nguyên liệu với công nghiệp chế biến đồng thời đưa ra quy định nếu doanh nghiệp nào không đầu tư vào trồng mới, cải tạo, nâng cấp vùng nguyên liệu điều thì không được tham gia kinh doanh điều. - Xây dựng quy định về phát triển công nghiệp chế biến theo hướng tăng tỉ lệ sản phẩm tinh chế, nâng cao hàm lượng công nghệ trong các sản phẩm điều tiêu thụ trong nước cũng như xuất khẩu ra nước ngoài. + Tỉnh Bình Thuận - Cây điều theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế là cây thích hợp với người nghèo, do vốn đầu tư ban đầu thấp, yêu cầu về chăm sóc không cao, không quá tốn kém nên người trồng điều đã ít chú ý đến các khâu chăm sóc, cải tạo và nâng cấp vườn điều dẫn đến sản lượng đạt thấp. Do đó Nhà nước và các cấp chính quyền địa phương cần có sự hỗ trợ về vốn, giúp nông dân thay đổi cây điều giống cũ, năng suất thấp sang điều giống mới cho năng suất cao đồng thời triển khai rộng công tác khuyến nông tới từng người dân đang và sẽ trồng điều. - Nhà nước và các cấp chính quyền địa phương cần hỗ trợ, cung cấp cho các hộ nông dân trồng điều về thông tin thị trường, giá cả và những yêu cầu của sản xuất điều trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Cây điều rất phù hợp với điều kiện sản xuất của nông dân nghèo. Thị trường điều chưa có dấu hiệu bão hòa, sản xuất nguyên liệu điều trong tỉnh chưa cung cấp đủ nhu cầu của các cơ sở chế biến hiện có, hàng năm các cơ sở chế biến này thường phải nhập khẩu một lượng điều lớn để đảm bảo quá trình chế biến được diễn ra liên tục. Điều này nói lên rằng sản xuất điều nguyên liệu đang có nhiều điều kiện thuận lợi và là cơ hội lớn đối với người trồng điều. - Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ cho việc tiêu thụ, đảm bảo giá cả ổn định và đầu ra có lãi để nông dân yên tâm đầu tư sản xuất, duy trì vườn điều đồng thời chuyển giao, ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật mới về giống, kỹ thuật thâm canh vào sản xuất, công nghệ chế biến, sơ chế hạt điều nhằm tăng năng suất, hiệu quả kinh doanh. - Nhà nước và các cơ quan ban ngành cần tiếp tục lập kế hoạch và phát triển lâu dài, xây dựng và hoàn thiện các cơ sở chế biến, các vùng trồng điều, các lãnh thổ trồng và chế biến điều, thực hiện quá trình chuyển hóa từ lao động nông nghiệp sang lao động công nghiệp phù hợp với xu thế phát triển của nền nông nghiệp hiện đại. + Các địa phương trồng điều: Hầu hết các vùng trồng điều trong tỉnh là những vùng đất xấu, thiếu nước tưới, những hộ nông dân trồng điều ít có khả năng, điều kiện về tài chính nên việc thâm canh vườn điều còn gặp nhiều khó khăn. Do đó, các địa phương trồng điều trong tỉnh cần có sự liên kết và hợp tác chặt chẽ với nhau nhằm ổn định sản xuất đồng thời áp dụng các biện pháp kỹ thuật trong việc thâm canh tăng năng suất vườn điều. + Các cơ sở kinh doanh xuất nhập khẩu điều: Hầu hết các doanh nghiệp chế biến điều trong tỉnh còn hoạt động đơn lẻ, chưa gắn kết, chưa có được các hoạt động mang tính tập thể, chưa chia sẻ với nhau nhằm tận dụng các cơ hội kinh doanh trong hoạt động chế biến và tiêu thụ điều. Do đó các doanh nghiệp chế biến điều cần nâng cao sức mạnh và có sự liên kết chặt chẽ hơn nữa trong hoạt động kinh doanh của mình. - Việc chế biến ở các doanh nghiệp hiện nay chỉ dừng lại ở việc chế biến ra nhân điều, chưa có sự đa dạng hóa sản phẩm. Do đó, các doanh nghiệp chế biến điều cần tiếp tục cải tiến trình độ công nghệ để nâng cao hơn nữa năng lực chế biến của mình. Muốn nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm thì các cơ sở chế biến cần phải có sự nâng cấp và đầu tư hơn nữa dây chuyền chế biến các sản phẩm từ điều từ đó tạo nên một hệ thống dây chuyền khép kín trong sản xuất. - Cần giữ vững và duy trì thị trường xuất khẩu nhân điều ở nước ngoài và tiếp tục mở rộng tiêu thụ điều ở trong nước đồng thời nâng cấp về chất lượng mẫu mã và kiểu cách đóng gói. + Cơ sở chế biến và người nông dân trồng điều: Giữa các hộ nông dân trồng điều và các cơ sở chế biến cần có sự liên kết chặt chẽ và ràng buộc với nhau về các khâu trong quy trình sản xuất. Cần ứng dụng linh hoạt mô hình liên kết thông qua hình thức hợp đồng kinh tế bằng cách nhà máy hỗ trợ vốn cho nông dân trồng điều trong các khâu trồng, chăm sóc, thu hoạch và ngược lại các hộ trồng điều cũng phải thực hiện đúng các quy định như đã ghi trong hợp đồng như chăm sóc, nâng cấp, cải tạo vườn điều, đảm bảo chất lượng, giao đúng số lượng nguyên liệu và đúng thời gian,…. KẾT LUẬN Cây điều bắt đầu được biết đến như một loại cây trồng có giá trị kinh tế ở nước ta mới chỉ trong vòng 20 năm nay. Đặc biệt, trong 6 năm qua kể từ khi có Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về Đề án phát triển điều đến năm 2010, ngành sản xuất điều đã phát triển mạnh mẽ cả về diện tích, năng suất, sản lượng điều thô, nhân điều và kim ngạch xuất khẩu. Thiên nhiên đã ưu đãi cho cây điều ở nước ta nói chung và Bình Thuận nói riêng những điều kiện tối ưu về các yếu tố khí hậu, đất đai để phát triển với quy mô lớn, năng suất cao. Nguồn lao động dồi dào có kinh nghiệm trong việc trồng và chế biến điều. Tuy nhiên, tình hình sản xuất và chế biến điều vẫn chưa có một cơ chế thống nhất. Sự kết hợp giữa trồng và chế biến điều chưa có sự liên kết chặt chẽ với nhau, nên kết quả chưa đáp ứng với nhu cầu phát triển của nền kinh tế hiện nay và chưa khai thác hết tiềm năng của nó. Nếu tiếp tục duy trì tình trạng này thì phải chấp nhận ngành sản xuất với hiệu quả thấp. Vì vậy, cần phải tổ chức lại hoạt động sản xuất và chế biến điều nhằm khai thác triệt để tiềm năng đưa hiệu quả sản xuất điều ngày càng phát triển cao hơn. Nội dung trong đề tài thực hiện nhằm góp phần giải quyết những vấn đề trên. Qua đề tài này, tôi đã thu được một số kết quả nghiên cứu về tổ chức lãnh thổ trồng và chế biến điều thể hiện trong đề tài: - Đề tài có tính kế thừa các quan điểm và cơ sở lý luận về tổ chức lãnh thổ sản xuất nông – công nghiệp của các tác giả trong và ngoài nước. Trên cơ sở đó nghiên cứu về tổ chức lãnh thổ trồng và chế biến điều ở tỉnh Bình Thuận trong điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. - Dưới góc độ địa lý kinh tế- xã hội, đề tài đánh giá đầy đủ các nguồn lực chủ yếu ảnh hưởng đến trồng và chế biến điều ở Bình Thuận trong thời gian qua. - Đề tài phân tích mối quan hệ giữa trồng và chế biến điều, tính hiệu quả kinh tế đem lại từ việc trồng và chế biến điều đối với nông dân và giá trị kinh tế của tỉnh. - Đề tài đề xuất một số giải pháp cho việc trồng và chế biến điều ở tỉnh Bình Thuận nhằm tăng hiệu quả kinh tế cao đúng với tiềm năng của tỉnh. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lê Xuân Bá, Trần Kim Hào, Nguyễn Hữu Thắng (2006), Doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội 2. Tô Quang Bình (2004), Xây dựng mô hình thâm canh cây điều ghép trên vùng đất cát đỏ Bình Thuận, Đề tài khoa học 3. KS. Nguyễn Mạnh Chinh, TS. Nguyễn Đăng Nghĩa (2008), Trồng, chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh cây điều, NXB Nông nghiệp 4. TS Đàm Nguyễn Thùy Dương, TS Nguyễn Văn Luyện (2005), Nghiên cứu tổ chức lãnh thổ nông- công nghiệp trồng và chế biến cây công nghiệp ngắn ngày, cây thực phẩm ở các quận, huyện ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh, Đề tài cấp Bộ. 5. Ngô Văn Điểm (2004), Toàn cầu hóa kinh tế và hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội. 6. PGS. TS Phạm Xuân Hậu (1993), Nghiên cứu việc kết hợp giữa trồng và chế biến mía ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, Luận án Tiến sĩ, Trường ĐHSP Hà Nội. 7. Trịnh Thị Ái Hoa (2007), Chính sách xuất khẩu nông sản Việt Nam, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 8. Trần Đức Minh (2002), Nghiên cứu mối quan hệ nông- công nghiệp giữa trồng và chế biến cây sắn (khoai mì) ở Tây Ninh, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Địa lý Kinh tế- Xã hội. 9. PGS.TS Đặng Văn Phan – PGS.TS Nguyễn Kim Hồng (2006), Địa lí kinh tế - xã hội Việt Nam thời kỳ hội nhập, NXB Giáo dục. 10. PGS.TS Đặng Văn Phan (2008), Tổ chức lãnh thổ nông nghiệp Việt Nam, NXB Giáo dục. 11. Bùi Thị Hồng Phương (2007), Tổ chức lãnh thổ nông- công nghiệp trồng và chế biến nho ở Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Luận văn thạc sĩ Địa lý học. 12. Mai Thị Thanh Xuân, Ngô Đăng Thành (2006), Phát triển công nghiệp chế biến nông sản ở Việt Nam, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 13. Nguyễn Xuân Thắng (Chủ biên) (2007), Toàn cầu hóa kinh tế và hội nhập kinh tế quốc tế đối với tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam, NXB Khoa học xã hội. 14. Lê Thông, Nguyễn Văn Phú, Nguyễn Minh Tuệ (2004), Địa lí kinh tế - xã hội Việt Nam, NXB Đại học Sư phạm. 15. GS.TS Nguyễn Kế Tuấn (Chủ biên), (2006), Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn ở Việt Nam, NXB Chính trị Quốc gia 16. TS. Nguyễn Xuân Trình (Chủ biên) (2006), Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế đến sản xuất, chế biến và tiêu thụ một số nông sản ở Việt Nam: qua nghiên cứu trường hợp chè, cà phê và điều, NXB Lí luận Chính trị, Hà Nội. 17. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Bình Thuận (2001), Dự án Quy hoạch phát triển cây điều tỉnh Bình Thuận giai đoạn 2001- 2010. 18. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Bình Thuận (2005), Kỹ thuật trồng và thâm canh cây điều, Báo cáo chuyên đề. 19. Sở Nông Lâm nghiệp Bình Thuận (1992), Thí nghiệm nghiên cứu và phát triển cây điều tại Bình Thuận, Báo cáo chuyên đề. 20. Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam (2003), Lý lịch một số giống điều có triển vọng, Báo cáo chuyên đề. 21. Viện Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp (1998), Dự án quy hoạch phát triển cây điều Việt Nam thời kỳ 1999- 2010. 22. Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam (1999), Kỹ thuật thâm canh điều, Báo cáo chuyên đề. 23. Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Miền Nam (2004), Nghiên cứu các giải pháp khoa học công nghệ và thị trường để phát triển vùng điều nguyên liệu phục vụ chế biến và xuất khẩu. Đề tài khoa học. Các trang web: http//www.quadieuvangbinhphuoc.gov.vn http//www.agroviet.gov.vn http//www.binhthuan.gov.vn http//www.google.com.vn