Lý luận cơ bản về hiệu quả kinh doanh xuất nhập khẩu

h©n nµy cã thÓ s¶n xuÊt víi lîi thÕ so s¸nh cao nhÊt, xuÊt khÈu hµng ho¸ cña m×nh ®Ó ®æi lÊy hµng nhËp khÈu tõ c¸c quèc gia kh¸c. Lóc nµy XNK sÏ cã lîi cho c¶ hai bªn". XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do ®ã mµ XNK ra ®êi vµ ngµy cµng ®ãng gãp vai trß tÝch cùc vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ nÒn kinh tÕ cña tõng n­íc nãi riªng. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ nÐt th«ng qua vai trß cña ho¹t ®éng XNK ®èi víi nÒn kinh tÕ. 2. Vai trß cña ho¹t ®éng XNK a. Vai trß cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®èi víi nÒn kinh tÕ a.1. XuÊt khÈu t¹o nguån vèn cho nhËp khÈu phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. ViÖt Nam ®ang ®Èy nhanh c«ng cuéc CNH-H§H ®Êt n­íc - con ®­êng tÊt yÕu ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi, l¹c hËu vµ chËm ph¸t triÓn. M¸y mãc; thiÕt bÞ kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, chóng lµ ®éng lùc cña qu¸ tr×nh nµy. §Ó cã thÓ nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i chóng ta cÇn mét sè vèn rÊt lín. Sè vèn nµy cã thÓ ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån nh­ ®Çu t­ n­íc ngoµi, vay nî viÖn trî, thu tõ ho¹t ®éng du lÞch, dÞch vô ngo¹i tÖ, xuÊt khÈu lao ®éng,... Nh­ng vèn cã ®­îc tõ ®Çu t­ n­íc ngoµi hay tõ vay nî sím muén ®Òu ph¶i tr¶ b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c. Nguån thu tõ du lÞch, dÞch vô chØ ®¸p øng ®­îc mét phÇn nhá. XK lao ®éng chñ yÕu lµ ®Ó t¹o c«ng ¨n viÖc lµm chø kh«ng ph¶i ®Ó thu ngo¹i tÖ. Do ®ã nguån vèn quan träng nhÊt ®Ó NK, ®Ó CNH ®Êt n­íc lµ XK. XK quyÕt ®Þnh quy m« vµ tèc ®é t¨ng cña NK. a.2. XK ®ãng gãp vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. C¬ cÊu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang thay ®æi v« cïng m¹nh mÏ. §ã lµ thµnh qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Cã 2 quan ®iÓm vÒ t¸c ®éng cña XK ®èi víi s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Theo quan ®iÓm thø nhÊt, XK chØ lµ viÖc tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm thõa do s¶n xuÊt v­ît qu¸ nhu cÇu néi ®Þa. Trong tr­êng hîp nÒn kinh tÕ cßn l¹c hËu vµ chËm ph¸t triÓn nh­ n­íc ta hiÖn nay, s¶n xuÊt vÒ c¬ b¶n ch­a ®ñ tiªu dïng nÕu chØ chê vµo sù thõa ra cña s¶n xuÊt th× XK vÉn cø nhá bÐ vµ t¨ng tr­ëng chËm ch¹p. Quan ®iÓm thø hai coi thÞ tr­êng vµ ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng thÕ giíi lµ h­íng quan träng ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. §iÒu nµy cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng ®Õn s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë chç: Mét lµ, XK t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kh¸c cã c¬ héi ph¸t triÓn thuËn lîi. Ch¼ng h¹n, khi ph¸t triÓn XK g¹o, c¬ héi cho ngµnh chÕ biÕn, ch¨n nu«i, ngµnh s¶n xuÊt bao g×, ngµnh ho¸ chÊt lµ rÊt lín. Hai lµ, XK t¹o ra kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng tiªu thô gãp phÇn cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn æn ®Þnh khi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®· ®­îc më réng, thÞ tr­êng trong n­íc trë nªn nhá hÑp th× thÞ tr­êng ngoµi n­íc lµ n¬i tiªu thô, ®em l¹i ngo¹i tÖ ®ång thêi h­íng s¶n xuÊt theo yªu cÇu tho¶ m·n nhu cÇu cña thÞ tr­êng ®ã. Ba lµ, XK t¹o ®iÒu kiÖn më réng kh¶ n¨ng cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc. Bèn lµ, XK t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ kü thuËt nh»m c¶i t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc. Bëi v× xuÊt khÈu lµ ph­¬ng tiÖn quan träng t¹o ra vèn vµ kü thuËt thu hót c«ng nghÖ tõ bªn ngoµi vµo ViÖt Nam. N¨m lµ, th«ng qua XK hµng ho¸ néi ®Þa sÏ tham gia vµo cuéc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ gi¸ c¶, chÊt l­¬ngô. Cuéc c¹nh tranh nµy ®ßi hái trong n­íc ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt, h×nh thµnh c¬ cÊu s¶n xuÊt lu«n thÝch nghi vµ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi. S¸u lµ, XK cßn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n ®æi míi vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý kinh doanh. Thùc tÕ cho thÊy dï vèn cña doanh nghiÖp cã lín ®Õn ®©u mµ ng­êi chñ kh«ng qu¶n lý tèt th× doanh nghiÖp còng kh«ng ph¸t triÓn m¹nh ®­îc. Qua nh÷ng t¸c ®éng kÓ trªn ta thÊy quan ®iÓm nµy cÇn ®­îc qu¸n triÖt ®èi víi mét nÒn kinh tÕ nh­ n­íc ta. a.3. XK cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n. Hµng XK cña ViÖt Nam hiÖn nay chñ yÕu lµ hµng th« vµ nguyªn liÖu hoÆc míi chØ qua s¬ chÕ. Tuy vËy, còng ®· cã hµng triÖu lao ®éng ®­îc thu hót ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng nµy. Tíi ®©y, khi chóng ta t¨ng hµm l­îng chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu, cho dï cã sù hç trî cña m¸y mãc th× mét l­îng kh«ng nhá n÷a sÏ cã thªm thu nhËp. §Èy m¹nh XK, tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi tøc lµ chóng ta ®· ®i s©u h¬n vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, con ®­êng tèt nhÊt ®Ó t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. §êi sèng cña ng­êi lao ®éng ®­îc c¶i thiÖn dÇn theo thu nhËp ngµy cµng t¨ng lªn dùa vµo ®µ t¨ng cña kim ng¹ch XNK c¶ n­íc. CÇn l­u ý r»ng kh«ng chØ nh÷ng ng­êi lao ®éng tham gia mét c¸ch trùc tiÕp vµo xuÊt khÈu míi cã thu nhËp t¨ng lªn. Nh÷ng ng­êi lao ®éng kh¸c dï ë nh÷ng ngµnh cã hay kh«ng liªn quan ®Õn xuÊt khÈu nÕu kh«ng ®­îc h­ëng nh÷ng quyÒn lîi vËt chÊt ch¼ng h¹n nh­ l­¬ng cao th× còng ®­îc h­ëng nh÷ng phóc lîi x· héi do sù ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc. NÕu chØ dùa vµo nh÷ng thµnh tùu trong n­íc th× ®Õn nay chóng ta ®· kh«ng ®­îc h­ëng nh÷ng ph¸t minh khoa häc nh­ m¸y giÆt, tñ l¹nh, m¸y ¶nh hay ti vi,... Do ®ã cÇn ph¶i nhËn thøc râ vai trß cña xuÊt khÈu, tËp trung søc lùc ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu h¬n n÷a vµ XK cßn t¹o ra nguån vèn ®Ó nhËp khÈu vËt phÈm tiªu dïng thiÕt yÕu nh­ng hiÖn ®¹i phôc vô ®êi sèng vµ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng ngµy mét phong phó cña nh©n d©n. a.4. XK lµ ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i XK lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Nã ra ®êi sím h¬n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c vµ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy c¸c quan hÖ nµy ph¸t triÓn. XK t¨ng sÏ t¹o ®µ cho c¸c quan hÖ kinh tÕ ph¸t triÓn. B¹n bÌ thÕ giíi sÏ biÕt ®Õn n­íc ta. Ngoµi nh÷ng ng­êi cã nhu cÇu tham quan du lÞch, t×m hiÓu v¨n ho¸, phong tôc cßn cã nh÷ng ng­êi tiÕn hµnh t×m kiÕm th¨m dß thÞ tr­êng th«ng qua du lÞch vµ ho¹t ®éng nµy ®· khiÕn ngµnh du lÞch t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nhanh chãng. Khi XK nhiÒu lªn, nhu cÇu vÒ vËn t¶i, b¶o hiÓm t¨ng, quan hÖ tÝn dông còng ph¸t triÓn theo. Vµ ®Çu t­ còng gia t¨ng bëi b¹n hµng n­íc ngoµi thÊy ®­îc kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña ViÖt Nam th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®­îc ®Èy m¹nh. Ng­îc l¹i, chÝnh c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i võa kÓ trªn còng t¹o tiÒn ®Ò cho më réng xuÊt khÈu trong khi ngµnh vËn t¶i cña ViÖt Nam ch­a lín m¹nh, ngµnh b¶o hiÓm cßn non trÎ, nh÷ng kinh nghiÖm trong thanh to¸n quèc tÕ cßn ch­a nhiÒu. * Vai trß cña XK ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Cïng víi xu h­íng héi nhËp cña ®Êt n­íc th× xu h­íng v­¬n ra thÞ tr­êng thÕ giíi cña doanh nghiÖp còng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. B¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô ra n­íc ngoµi mang l¹i cho doanh nghiÖp nh÷ng lîi Ých sau: - XK më ra nh÷ng thÞ tr­êng réng lín h¬n, gióp doanh nghiÖp cã c¬ héi tiªu thô hµng ho¸, ®iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng khi dung l­îng thÞ tr­êng néi ®Þa cßn h¹n chÕ nh­ ë n­íc ta. - XK buéc doanh nghiÖp ph¶i c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ m¹nh ®Õn tõ kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. V× vËy doanh nghiÖp lu«n ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng qu¶n lý ®Ó t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cho s¶n phÈm cña m×nh. §©y lµ ®iÒu kiÖn sèng cßn ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc. - XK gióp doanh nghiÖp më réng quan hÖ, kÞp thêi nhËn ®­îc nh÷ng th«ng tin míi ®Ó ®iÒu chØnh chiÕn l­îc cña m×nh cho phï hîp. b. Vai trß cña ho¹t ®éng nhËp khÈu NhËp khÈu lµ mét ho¹t ®éng quan träng cña th­¬ng m¹i quèc tÕ. NhËp khÈu t¸c ®éng mét c¸ch trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. NhËp khÈu lµ ®Ó t¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i cho s¶n xuÊt vµ c¸c hµng ho¸ cho tiªu dïng mµ trong n­íc kh«ng s¶n xuÊt ®­îc, hoÆc s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu. NhËp khÈu cßn ®Ó thay thÕ nghÜa lµ nhËp nh÷ng thø mµ s¶n xuÊt trong n­íc sÏ kh«ng cã lîi b»ng nhËp khÈu. Lµm ®­îc nh­ vËy sÏ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn c©n ®èi vµ khai th¸c tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vÒ søc lao ®éng, vèn c¬ së vËt chÊt, tµi nguyªn vµ khoa häc kü thuËt. Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay vai trß cña nhËp khÈu thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh sau: Thø nhÊt, nhËp khÈu sÏ thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng ®Èy m¹nh CNH-H§H ®Êt n­íc. Thø hai, nhËp khÈu sÏ bæ sung kÞp thêi nh÷ng mÆt mÊt c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o mét sù ph¸t triÓn c©n ®èi vµ æn ®Þnh, khai th¸c ®Õn møc tèi ®a tiÒm n¨ng vµ kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ vµo vßng quay kinh tÕ. Thø ba, nhËp khÈu ®¶m b¶o ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, t¹o viÖc lµm æn ®Þnh cho ng­êi lao ®éng, gãp phÇn c¶i thiÖn vµ n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n. Thø t­, nhËp khÈu cã vai trß tÝch cùc thóc ®Èy xuÊt khÈu gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho xuÊt khÈu hµng ViÖt Nam ra n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ n­íc nhËp khÈu. Nh­ vËy ho¹t ®éng XNK ®­îc tæ chøc, thùc hiÖn víi nhiÒu nghiÖp vô, nhiÒu kh©u tõ ®iÒu tra thÞ tr­êng n­íc ngoµi, lùa chän hµgn ho¸ XNK, th­¬ng nh©n giao dÞch, c¸c b­íc tiÕn hµnh giao dÞch ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång, tæ chøc thùc hiÖn hîp ®ång cho ®Õn khi hµng ho¸ chuyÓn ®Õn c¶ng chuyÓn giao quyÒn së h÷u cho ng­êi mua, hoµn thµnh c¸c thanh to¸n. Mçi kh©u, mçi nghiÖp vô nµy ph¶i ®­îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ, kü l­ìng ®Æt chóng trong mèi quan hÖ lÉn nhau, tranh thñ n¾m b¾t nh÷ng lîi thÕ nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao nhÊt, phôc vô ®Çy ®ñ kÞp thêi cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong n­íc. Tõ nh÷ng ®iÒu trªn ta thÊy r»ng ho¹t ®éng XNK ®· cã nh÷ng vai trß tÝch cùc nh­ sau: Thø nhÊt, XNK lµ mét h×nh thøc trao ®æi tÝch cùc, nã võa thÓ hiÖn mèi quan hÖ x· héi, võa ph¶n ¸nh sù phô thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ riªng biÖt cña tõng quèc gia. Mét quèc gia còng nh­ mét c¸ nh©n kh«ng thÓ sèng riªng rÏ mµ cã thÓ tho¶ m·n ®Çy ®ñ nhu cÇu cña m×nh cho dï ®ã lµ nh÷ng nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. ViÖc bu«n b¸n quèc tÕ cho phÐp mét n­íc më réng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng tiªu dïng, tËn dông ®­îc nh÷ng trang thiÕt bÞ, m¸y mãc cña n­íc kh¸c mµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cña n­íc ®ã ch­a cho phÐp. ChÝnh v× vËy XNK trë thµnh vÊn ®Ò sèng cßn ®èi víi mét quèc gia. Thø hai, kinh doanh XNK chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong t¸i s¶n xuÊt x· héi. Khi s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ ®Ó xuÊt khÈu c¸c quèc gia bá ra nh÷ng chi phÝ nhÊt ®Þnh. C¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu kh«ng tham gia vµo qu¸ tr×nh l­u th«ng trong n­íc, chóng ®­îc tiªu thô ë n­íc ngoµi. §ång thêi, n­íc xuÊt khÈu thu ®­îc mét sè ngo¹i tÖ nhÊt ®Þnh. C¸c tû lÖ trao ®æi ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi¸ c¶ quèc tÕ. Møc gi¸ vµ t­¬ng quan cña nã kh¸c víi gi¸ néi bé cña n­íc xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, s¶n phÈm nhËp khÈu tham gia vµo l­u th«ng hµng ho¸ trong n­íc vµ tham gia vµo qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi thùc tÕ kh«ng t¸i s¶n xuÊt ë n­íc ®ã. MÆt kh¸c, kinh doanh XNK kh«ng th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®em l¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung b»ng c¸ch lµm ®a d¹ng ho¸ hoÆc lµm t¨ng møc gi¸ trÞ sö dông cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®ång thêi lµm t¨ng thu nhËp quèc d©n nhê tranh thñ ®­îc lîi thÕ so s¸nh trong trao ®æi víi n­íc ngoµi, t¹o thªm tÝch luü cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt trong n­íc, gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n trong n­íc. H¬n n÷a, XNK sÏ ph¸t huy cao ®é tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña mäi ng­êi, mäi tæ chøc, mäi ngµnh nghÒ, mäi ®Þa ph­¬ng trong x· héi. Nã ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ngµy cµng t¨ng vµ chÝnh sù ®a d¹ng cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng sÏ kh¾c phôc ®­îc sù thiÕu cung vµ cÇu vÒ hµng ho¸. Ngoµi ra, ho¹t ®éng XNK cßn t¹o ra sù c¹nh tranh gi÷a hµng ho¸ trong n­íc vµ hµng nhËp ngo¹i, t¹o ra sù theo dâi vµ kiÓm so¸t lÉn nhau rÊt chÆt chÏ gi÷a c¸c chñ thÓ tham gia XNK. Sù c¹nh tranh nµy lµm cho chÊt l­îng nÒn kinh tÕ trong n­íc ®­îc n©ng cao, xo¸ bá nhanh chãng s¶n phÈm l¹c hËu, kh«ng thÓ chÊp nhËn ®­îc. Nh­ vËy, kinh doanh XNK cã vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi n­íc, ph¸t huy ®­îc thÕ m¹nh cña mçi n­íc vµ thÕ m¹nh cña c¶ nÒn kinh tÕ thÕ giíi, lµ chiÕc cÇu nèi liÒn nÒn kinh tÕ n­íc ta víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng XNK mµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c«ng ty XNK cÇn thiÕt n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK cña m×nh. II. Sù cÇn thiÕt vµ vai trß cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK 1. Kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh XNK. a. Ph©n biÖt hiÖu qu¶ kinh doanh vµ kÕt qu¶ kinh doanh XNK Tõ kh¸i niÖm ho¹t ®éng kinh doanh XNK ë trªn ta thÊy r»ng ®ã lµ mét qu¸ tr×nh bao gåm nhiÒu kh©u trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, l­u th«ng. Gi÷a chóng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, h÷u c¬ víi nhau. V× vËy, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK lµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¶ qu¸ tr×nh nµy. Theo nghÜa hÑp th× hiÖu qu¶ kinh doanh XNK lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¸nh nh÷ng lîi Ých ®¹t ®­îc tõ ho¹t ®éng kinh doanh XNK cña doanh nghiÖp. Theo nghÜa hÑp th× hiÖu qu¶ kinh doanh XNK lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é sö dông c¸c yÕu tè cÇn thiÕt tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ XNK theo môc ®Ých nhÊt ®Þnh. Theo kh¸i niÖm réng th× hiÖu qu¶ kinh doanh XNK lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¸nh nh÷ng lîi Ých ®¹t ®­îc tõ ho¹t ®éng kinh doanh XNK cña doanh nghiÖp. §ã chÝnh lµ hiÖu qu¶ cña lao ®éng x· héi ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua viÖc so s¸nh gi÷a l­îng kÕt qu¶ h÷u Ých thu ®­îc víi chi phÝ lao ®éng x· héi bá ra. ë ®©y chóng ta cÇn ph©n biÖt ®­îc kÕt qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh doanh XNK. KÕt qu¶ kinh doanh thÓ hiÖn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, ®­îc biÓu hiÖn b»ng c¸c chØ tiªu nh­ doanh thu xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu, l·i hay lç. Cßn hiÖu qu¶ kinh doanh XNK lµ c¸c chØ tiªu t­¬ng ®èi nh»m so s¸nh kÕt qu¶ kinh doanh víi c¸c kho¶n chi phÝ ph¶i bá ra. C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ cho ta thÊy râ h¬n chÊt l­îng cña ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu hay nhËp khÈu. §Ó tÝnh ®­îc c¸c chØ tiªu t­¬ng ®èi ph¶i tÝnh mét sè chØ tiªu tuyÖt ®èi ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh kinh doanh XNK. - Tæng gi¸ thµnh XK lµ tæng chi phÝ s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ c¸c chi phÝ mua vµ b¸n hµng XK. - Thu nhËp ngo¹i tÖ xuÊt khÈu lµ tæng thu nhËp ngo¹i tÖ cña hµng ho¸ xuÊt khÈu tÝnh theo gi¸ FOB. - Thu nhËp néi tÖ cña hµng ho¸ xuÊt khÈu lµ sè ngo¹i tÖ thu ®­îc do xuÊt khÈu tÝnh ®æi ra néi tÖ theo tû gi¸ hiÖn hµnh. Tõ c¸c con sè nµy, ta tÝnh ®­îc hiÖu qu¶ kinh doanh XNK theo c«ng thøc: = = §©y cßn ®­îc gäi lµ chØ tiªu tû suÊt ngo¹i tÖ XK cña mét mÆt hµng nµo ®ã. * Trong khi ®ã, hiÖu qu¶ kinh tÕ ®­îc xem lµ nh÷ng lîi Ých kinh tÕ ®¹t ®­îc sau khi ®· bï ®¾p c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng x· héi. HiÖu qu¶ kinh tÕ ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua viÖc so s¸nh kÕt qu¶ kinh doanh víi chi phÝ bá ra ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ ®ã. Cã thÓ biÓu diÔn kh¸i niÖm nµy b»ng c«ng thøc: H = Trong ®ã: H : lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña mét qu¸ tr×nh kinh tÕ nµo ®ã K : lµ kÕt qu¶ thu ®­îc tõ nã C : lµ toµn bé chi phÝ ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ ®ã. b. Ph©n biÖt hiÖu qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn th× hiÖu qu¶ kinh doanh hay hiÖu qu¶ tµi chÝnh lµ hiÖu qu¶ thu ®­îc tõ ho¹t ®éng cña tõng doanh nghiÖp. BiÓu hiÖn trùc tiÕp cña hiÖu qu¶ kinh doanh lµ sè lîi nhuËn mµ mçi doanh nghiÖp thu ®­îc hoÆc lç. HiÖu qu¶ kinh doanh ®­îc tÝnh b»ng chªnh lÖch gi÷a doanh thu vµ chi phÝ. Nã ®­îc x¸c ®Þnh trong mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ bá ra víi thu nhËp mang l¹i trong qu¸ tr×nh kinh doanh d­íi h×nh th¸i tiÒn tÖ ®èi víi mét dÞch vô kinh doanh hoÆc tæng thÓ c¸c dÞch vô kinh doanh. Trong khi ®ã, hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®­îc x¸c ®Þnh ë mét thêi gian nhÊt ®Þnh. HiÖu qu¶ x· héi ph¶n ¸nh tr×nh ®é lîi dông c¸c nguån lùc nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu x· héi nhÊt ®Þnh. Xem xÐt hiÖu qu¶ x· héi, ng­êi ta xem xÐt møc t­¬ng quan gi÷a c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®­îc vÒ mÆt x· héi (c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng, n©ng cao ®êi sèng tinh thÇn, t¹o ra mèi quan hÖ lµnh m¹nh, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm,...) vµ chi phÝ bá ra ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ ®ã. Nh­ vËy hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµ lîi Ých kinh tÕ x· héi mµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®· mang l¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®êi sèng x· héi, ®­îc thÓ hiÖn ë møc ®é ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi nh­: ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, tÝch luü ngo¹i tÖ, t¨ng thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. MÆc dï vËy, hiÖu qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Trong nhiÒu tr­êng hîp hiÖu qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vËn ®éng cïng chiÒu nh­ng trong mét sè tr­êng hîp th× l¹i tá ra m©u thuÉn nhau. Cã nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng mang l¹i lîi nhuËn, thËm chÝ bÞ thua thiÖt nh­ng doanh nghiÖp vÉn ph¶i kinh doanh v× lîi Ých chung ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu kinh tÕ x· héi. 2. Sù cÇn thiÕt cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK Kinh doanh XNK ngµy cµng cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. §©y lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc ho¹t ®éng ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc rÊt chó träng. V× vËy, NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn VIII ®· nhÊn m¹nh: "NhiÖm vô æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh­ sù nghiÖp ph¸t triÓn khoa häc ë n­íc ta tiÕn hµnh nhanh hay chËm ®iÒu ®ã phô thuéc vµo viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i". §¶m b¶o kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña bÊt kú nÒn s¶n xuÊt nµo nãi chung vµ cña mçi doanh nghiÖp nãi riªng. §èi víi chóng ta vÊn ®Ò n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK thùc sù cÇn thiÕt vµ trë thµnh cÊp b¸ch bëi lÏ: N©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK lµ mét nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Ó tham gia phÇn c«ng lao ®éng quèc tÕ, th©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ngoµi. §ång thêi n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK cßn lµ yªu cÇu tÊt yÕu cña viÖc thùc hiÖn quy luËt tiÕt kiÖm. NÕu nh­ mäi nguån lùc ®Çu vµo lµ v« h¹n th× viÖc s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶ còng kh«ng sao, khi ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh sÏ kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. Nh­ng thùc tÕ th× hoµn toµn kh¸c, con ng­êi ph¶i ®øng tr­íc th¸ch thøc lµ nguån lùc ®Çu vµo bÞ h¹n chÕ vµ ngµy cµng trë nªn khan hiÕm h¬n. Tõ ®ã ®ßi hái vµ b¾t buéc con ng­êi ph¶i nghÜ ®Õn viÖc lùa chän ph­¬ng ph¸p tèi ­u ®Ó s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Bªn c¹nh lý do khan hiÕm nguån lùc th× cßn mét lý do n÷a ®ã chÝnh lµ sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ kü thuËt cho phÐp t¹o ra nhiÒu lo¹i s¶n phÈm tõ nh÷ng ®Çu vµo nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng lùa chän h×nh thøc s¶n xuÊt kinh doanh s¶n phÈm tèi ­u, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®a d¹ng vµ kh¾t khe cña kh¸ch hµng. Sù lùa chän ®óng ®¾n sÏ ®em l¹i cho doanh nghiÖp hiÖu qu¶ kinh doanh cao nhÊt vµ nhiÒu lîi Ých nhÊt. MÆt kh¸c, c¸c doanh nghiÖp XNK mang nh÷ng nÐt chung cña doanh nghiÖp nãi chung vµ ngoµi ra cßn chÞu ¶nh h­ëng m¹nh mÏ cña nh÷ng yªu cÇu vµ ®ßi hái kh¾t khe tõ phÝa kh¸ch hµng n­íc ngoµi, c¸c t¸c ®éng cña thÕ giíi nªn viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cµng trë nªn quan träng h¬n. Tr­íc kia, trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, doanh nghiÖp tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña m×nh theo sù chØ ®¹o cña Nhµ n­íc vµ v× thÕ mµ môc tiªu cao nhÊt cña doanh nghiÖp lµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch Nhµ n­íc giao. Nh­ng ngµy nay trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t th× n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Trong c¬ chÕ nµy, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù ra quyÕt ®Þnh kinh doanh, tù h¹ch to¸n lç, l·i. Do vËy, môc tiªu lîi nhuËn trë thµnh môc tiªu quan träng nhÊt, mang tÝnh sèng cßn ®èi víi doanh nghiÖp. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu lîi nhuËn tèi ®a trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK lµ ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK cña doanh nghiÖp. Tõ nh÷ng lý luËn trªn ®· phÇn nµo kh¼ng ®Þnh ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK còng nh­ vai trß cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®èi víi b¶n th©n doanh nghiÖp. 3. Vai trß cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK N©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK trong ®iÒu kiÖn c¸c nguån lùc ®Çu vµo ngµy cµng khan hiÕm vµ trong ®iÒu kiÖn nÒn s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn nh­ hiÖn nay th× cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ, doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp kinh doanh XNK nãi riªng. - §èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n th× viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK sÏ gióp cho ®Êt n­íc tiÕt kiÖm nguån lùc, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o nguån ngo¹i tÖ cho nÒn kinh tÕ vµ tr×nh ®é hoµn thiÖn quan hÖ giao dÞch, quan hÖ s¶n xuÊt cao h¬n. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ víi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu c¬ héi th©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ngoµi, cã nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay. - §èi víi b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK th× viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt nh»m ®em l¹i lîi nhuËn cho doanh nghiÖp trong sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ n­íc ngoµi. §©y lµ môc tiªu c¬ b¶n cña doanh nghiÖp. Nã gióp doanh nghiÖp b¶o toµn vèn vµ ph¸t triÓn vèn, lµ c¬ së ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng vµ më réng kinh doanh. Qua ®ã doanh nghiÖp kinh doanh XNK míi cã thÓ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ tr­êng. §iÒu ®ã cho phÐp doanh nghiÖp gi¶i quyÕt tèt ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng, ®Çu t­ më réng, hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt, më réng ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. - §èi víi b¶n th©n tõng c¸ nh©n th× viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK cña doanh nghiÖp sÏ c¶i thiÖn ®¸ng kÓ ®êi sèng nh©n d©n, t¹o cho hä ®éng lùc ®Ó ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng s½n cã cña m×nh nh»m phôc vô cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, gãp phÇn lµm cho doanh nghiÖp ngµy cµng trë nªn lín m¹nh h¬n, ®ñ søc c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. III. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh XNK ë c¸c doanh nghiÖp. 1. ChØ tiªu tæng hîp - Kh¸i niÖm: ChØ tiªu tæng hîp ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh XNK thÓ hiÖn sù so s¸nh gi÷a thu nhËp quèc d©n cã thÓ sö dông ®­îc (tøc lµ thu nhËp quèc d©n sau khi ®· ®iÒu chØnh c¸c yÕu tè th­¬ng m¹i quèc tÕ) vµ thu nhËp quèc d©n ®­îc s¶n xuÊt. - C«ng thøc: HQKD XNK = Trong ®ã: HQKD XNK : hiÖu qu¶ kinh doanh XNK N : nhËp khÈu X : xuÊt khÈu Tn : thu nhËp quèc d©n ®­îc sö dông SK : thu nhËp quèc d©n ®­îc s¶n xuÊt ra. - ChØ tiªu nµy cho biÕt thu nhËp quèc d©n cña mét n­íc t¨ng hay gi¶m nh­ thÕ nµo trong thêi gian tÝnh to¸n khi cã th­¬ng m¹i quèc tÕ. - NÕu t­¬ng quan trªn lín h¬n 1 th× kinh doanh XNK ®· lµm t¨ng thu nhËp quèc d©n, cßn ng­îc l¹i lµ lµm gi¶m. * §Ó t¨ng thªm hiÖu qu¶ kinh tÕ quèc d©n sö dông cÇn: - X¸c ®Þnh hîp lý c¬ cÊu xuÊt khÈu, nhËp khÈu trªn c¬ së tÝnh to¸n lîi thÕ cña s¶n xuÊt trong n­íc. - Sö dông vèn n­íc ngoµi vµ h­íng nhËp khÈu vµo ®Çu t­ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc cã hiÖu qu¶, t¹o ®iÒu kiÖn më réng thÞ tr­êng n­íc ngoµi. - T¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm nhê më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho s¶n xuÊt. - §¶m b¶o c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµnh m¹nh, trong ®ã chó ý tíi viÖc h¹ch to¸n nghiÖp vô hay vay tr¶ sao cho cã hiÖu qu¶. * §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i cã lîi cÇn chó ý: - C¶i tiÕn c¬ cÊu vµ chÊt l­îng hµng ho¸ XNK theo h­íng t¨ng nhanh c¸c mÆt hµng n«ng s¶n chÕ biÕn vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn. - T¨ng c­êng c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng, gi¸ c¶, vËn dông c¸c ph­¬ng thøc bu«n b¸n phï hîp ®Ó tranh thñ ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng cã lîi nhÊt. 2. C¸c chØ tiªu biÓu hiÖn hiÖu qu¶ cô thÓ cña c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu. 2.1. ChØ tiªu lîi nhuËn xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu §©y lµ chØ tiªu quan träng nhÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp XNK. LNXK = DTXK - CPXK LNNK = DTNK - CPNK 2.2. ChØ tiªu so s¸nh gi¸ nhËp khÈu so víi gi¸ quèc tÕ. Trong trao ®æi ngo¹i th­¬ng, gi¸ quèc tÕ lµ møc ngang gi¸ chung. C¸c doanh nghiÖp ph¶i lÊy gi¸ quèc tÕ lµm tiªu chuÈn ®Ó so s¸nh víi gi¸ XNK ®· thùc hiÖn ®­îc. Qua ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c ho¹t ®éng XNK vÒ mÆt ®èi ngo¹i. 2.3. ChØ tiªu so s¸nh doanh thu xuÊt khÈu tÝnh ra ®ång ViÖt Nam theo tû lÖ gi¸ hiÖn hµnh cña Ng©n hµng Nhµ n­íc víi gi¸ thµnh xuÊt khÈu ë trong n­íc cña tõng mÆt hµng, nhãm hµng, cña tõng chuyÕn hµng, hay cña tõng thêi kú xuÊt khÈu kh¸c nhau. 2.4. ChØ tiªu so s¸nh doanh thu b¸n hµng nhËp khÈu ë trong n­íc víi chi phÝ nhËp khÈu tÝnh ra ®ång ViÖt Nam theo tû gi¸ hiÖn hµnh cña Ng©n hµng Nhµ n­íc cña tõng mÆt hµng, nhãm hµng, tõng chuyÕn hµng nhËp khÈu hay tõng thêi kú nhËp khÈu. 2.5. ChØ tiªu so s¸nh gi÷a gi¸ c¶ nhËp khÈu cña tõng mÆt hµng, nhãm hµng gi÷a c¸c khu vùc thÞ tr­êng vµ cña c¸c th­¬ng nh©n kh¸c nhau. Qua ®ã cã thÓ rót ra ®­îc lîi thÕ trao ®æi ®èi víi c¸c khu vùc thÞ tr­êng vµ th­¬ng nh©n kh¸c nhau. 2.6. ChØ tiªu hiÖu qu¶ xuÊt khÈu kÕt hîp tÝnh cho c¶ n­íc hay tõng dÞch vô ®æi hµng riªng lÎ. C¸c chØ tiªu trªn thÓ hiÖn sù tiÕt kiÖm lao ®éng x· héi ®­îc thùc hiÖn trùc tiÕp qua trao ®æi ngo¹i th­¬ng. 3. Mét sè chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh doanh XNK kh¸c 3.1. ChØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ cña xuÊt khÈu Sù tiÕt kiÖm lao ®éng x· héi thu ®­îc th«ng qua kinh doanh XNK phô thuéc vµo mèi t­¬ng quan cô thÓ gi÷a gi¸ trÞ quèc tÕ vµ gi¸ trÞ ®an téc cña hµng ho¸ ®­îc xuÊt hoÆc nhËp khÈu. HiÖu qu¶ cña viÖc xuÊt khÈu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng so s¸nh sè ngo¹i tÖ thu ®­îc do xuÊt khÈu (gi¸ trÞ quèc tÕ cña hµng ho¸) víi nh÷ng chi phÝ bá ra cho viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ã (gi¸ trÞ d©n téc cña hµng ho¸). HX = Trong ®ã: HX : hiÖu qu¶ t­¬ng ®èi cña viÖc xuÊt khÈu TX : doanh thu b»ng ngo¹i tÖ tõ viÖc XK ®¬n vÞ hµng ho¸, dÞch vô CX : tæng chi phÝ cña viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm xuÊt khÈu, bao gåm c¶ vËn t¶i ®Õn c¶ng xuÊt. C«ng thøc nµy ®­îc vËn dông ®Ó tÝnh hiÖu qu¶ xuÊt khÈu cña tõng mÆt hµng, hoÆc hiÖu qu¶ xuÊt khÈu sang tõng n­íc, khu vùc thÞ tr­êng. §Ó tÝnh chÝnh x¸c hiÖu qu¶ xuÊt khÈu cña tõng doanh nghiÖp hoÆc cña tõng mÆt hµng th× ®iÒu quan träng lµ ph¶i tÝnh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c c¸c chi phÝ bá ra cho viÖc xuÊt khÈu ®ã. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ®©y lµ c«ng viÖc rÊt khã kh¨n vµ phøc t¹p. NÕu doanh nghiÖp nµo ®ã xuÊt khÈu kh«ng ph¶i lµ mét s¶n phÈm mµ cã nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu sang nhiÒu n­íc vµ ®ång tiÒn thanh to¸n kh¸c nhau th× vÊn ®Ò cµng phøc t¹p h¬n. Trong tr­êng hîp ®ã sÏ rÊt khã ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng mÆt hµng nµy xuÊt khÈu cã l·i, mÆt hµng kia xuÊt khÈu bÞ lç,... Tuy nhiªn, viÖc tÝnh to¸n ®Çy ®ñ c¸c chi phÝ ®Çu vµo, cã h­íng gi¶m tèi thiÓu c¸c chi phÝ ®Ó n©ng cao doanh lîi lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt. 3.2. ChØ tiªu hiÖu qu¶ kinh doanh nhËp khÈu HiÖu qu¶ cña viÖc nhËp khÈu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch so s¸nh gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nhËp khÈu hoÆc s¶n xuÊt s¶n phÈm ®Ó thay thÕ nhËp khÈu theo gi¸ néi ®Þa víi tæng chi phÝ ngo¹i tÖ cho viÖc nhËp khÈu theo gi¸ quèc tÕ. ChØ tiªu nµy ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: Hn = Trong ®ã: Hn : hiÖu qu¶ nhËp khÈu CS : chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm nhËp khÈu hoÆc s¶n xuÊt s¶n phÈm ®Ó thay thÕ nhËp khÈu (theo gi¸ néi ®Þa) Cn : tæng chi phÝ ngo¹i tÖ cho viÖc nhËp khÈu (theo gi¸ quèc tÕ). ViÖc tÝnh to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ë néi ®Þa víi c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu hoÆc s¶n phÈm thay thÕ còng t­¬ng tù ®èi víi s¶n phÈm xuÊt khÈu. Chi phÝ nhËp khÈu b»ng ngo¹i tÖ bao gåm c¶ chi phÝ vËn t¶i, b¶o hiÓm hµng nhËp khÈu ®Õn c¶ng nhËp khÈu. NÕu xem xÐt riªng rÏ tõng mÆt hµng th× nÕu Hn lín h¬n 1 tøc lµ viÖc nhËp khÈu cã hiÖu qu¶. 4. Doanh lîi kinh doanh XNK vµ c¸c chØ tiªu cô thÓ cña nã ViÖc tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh doanh XNK theo c¸c c¸ch tÝnh to¸n trªn ®©y gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n do tÝnh to¸n chi phÝ cña hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. V× vËy, ®Ó gióp ta tÝnh to¸n vµ so s¸nh dÔ dµng nh÷ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng XNK ng­êi ta dïng chØ tiªu doanh lîi ®Ó xem xÐt. Doanh lîi kinh doanh XNK ph¶n ¸nh kÕt qu¶ tµi chÝnh cña ho¹t ®éng XNK, nghÜa lµ nã ph¶n ¸nh nh÷ng kÕt qu¶ b»ng tiÒn thùc tÕ thu ®­îc vµ nh÷ng chi phÝ thùc tÕ bá ra; gi¸ tÝnh doanh lîi ®­îc tÝnh to¸n trªn c¬ së gi¸ hiÖn hµnh (gi¸ tÝnh to¸n cña kÕ to¸n doanh nghiÖp). V× vËy, vÒ mÆt l­îng nã kh«ng trïng víi c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh doanh XNK. ChØ tiªu doanh lîi kinh doanh XNK ®­îc dïng ®Ó tÝnh to¸n doanh lîi riªng cho xuÊt khÈu, cho nhËp khÈu, cho tõng hµng ho¸ còng nh­ cho c¶ qu¸ tr×nh l­u th«ng xuÊt nhËp khÈu nãi chung. C¸c c«ng thøc tÝnh: 4.1. Doanh lîi kinh doanh XNK DKDXNK = x 100 Trong ®ã: DKDXNK : doanh lîi kinh doanh XNK nãi chung Tn : thu nhËp vÒ b¸n hµng nhËp khÈu Cx : chi phÝ cho viÖc xuÊt khÈu hµng ho¸. 4.2. Doanh lîi xuÊt khÈu Dx = x 100 Trong ®ã: Dx : doanh lîi xuÊt khÈu Tx : thu nhËp vÒ b¸n hµng xuÊt khÈu tÝnh b»ng ngo¹i tÖ, ®­îc chuyÓn ®æi ra tiÒn ViÖt Nam theo tû gi¸ c«ng bè mua cña Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng (sau khi trõ mäi chi phÝ b»ng ngo¹i tÖ) Cx : tæng chi phÝ cho viÖc xuÊt khÈu. 4.3. Doanh lîi nhËp khÈu Dn = x 100 Trong ®ã: Dn : doanh lîi nhËp khÈu Tn : thu nhËp vÒ b¸n hµng nhËp khÈu Cn : tæng chi phÝ ngo¹i tÖ nhËp khÈu chuyÓn ra tiÒn ViÖt Nam theo tû gi¸ Ng©n hµng Nhµ n­íc b¸n. IV. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi hiÖu qu¶ kinh doanh XNK HiÖu qu¶ kinh doanh XNK ph¶n ¸nh tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc ®Çu vµo cña doanh nghiÖp, ph¶n ¸nh sù tËn dông c¸c nguån lùc ®ã. Nã lµ sù biÓu hiÖn mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a kÕt qu¶ ®Çu ra vµ nguån lùc ®Çu vµo. C¶ hai ®¹i l­îng nµy ®Òu chÞu sù ¶nh h­ëng tæng hîp cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau. C¸c yÕu tè ®ã cã thÓ lµ chÊt l­îng cña c¸c nguån lùc ®Çu vµo, lµ tr×nh ®é qu¶n trÞ c¸c yÕu tè ®ã hoÆc lµ c¸c t¸c ®éng tõ bªn ngoµi doanh nghiÖp. Cã thÓ chia c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp thµnh c¸c nh©n tè sau: 1. Nhãm nh©n tè bªn trong Nhãm nh©n tè bªn trong bao gåm toµn bé c¸c nh©n tè thuéc vÒ b¶n th©n doanh nghiÖp nh­ lao ®éng, khoa häc kü thuËt, th«ng tin,... 1.1. Lùc l­îng lao ®éng Lao ®éng lµ mét yÕu tè quan träng cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh. ViÖc sö dông lao ®éng hîp lý sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Do vËy mµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng lµ mét biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh ®èi víi doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp kinh doanh XNK nãi riªng. Ng­êi lµm kinh doanh XNK ph¶i n¾m ®­îc c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng nh­: - N¨ng suÊt lao ®éng: lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh søc s¶n xuÊt kinh doanh cña lao ®éng trong kú. §­îc tÝnh b»ng c«ng thøc: W = Trong ®ã: W : lµ n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n trong kú TR: lµ tæng doanh thu ®¹t ®­îc L : lµ tæng lao ®éng b×nh qu©n sö dông trong kú. ChØ tiªu n¨ng suÊt lao ®éng biÓu hiÖn tÝnh hiÖu qu¶ trong viÖc sö dông lùc l­îng lao ®éng trong doanh nghiÖp. - ChØ tiªu møc sinh lêi b×nh qu©n cña lao ®éng: Hl® = Trong ®ã: Hl® : lµ møc sinh lêi b×nh qu©n cña lao ®éng Ln : lµ lîi nhuËn ®¹t ®­îc trong kú L§ : lµ tæng sè lao ®éng sö dông trong kú. ChØ tiªu nµy cho biÕt mçi lao ®éng sö dông trong doanh nghiÖp t¹o ra ®­îc bao nhiªu lîi nhuËn trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. - ChØ tiªu hiÖu suÊt tiÒn l­¬ng: Hw = Trong ®ã: Hw : lµ hiÖu suÊt tiÒn l­¬ng Ln : lµ lîi nhuËn ®¹t ®­îc TL : lµ tæng quü l­¬ng vµ c¸c kho¶n th­ëng cã tÝnh chÊt l­¬ng trong kú. ChØ tiªu nµy cho biÕt chi ra mét ®ång tiÒn l­¬ng ®em l¹i bao nhiªu ®ång lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. HiÖu suÊt tiÒn l­¬ng t¨ng lªn khi n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng víi nhÞp ®é cao h¬n nhÞp ®é tiÒn l­¬ng. - HÖ sè sö dông lao ®éng: HÖ sè sö dông lao ®éng = ChØ tiªu nµy cho biÕt t×nh h×nh sö dông lao ®éng cña doanh nghiÖp, sè lao ®éng hiÖn cã cña doanh nghiÖp ®· ®­îc sö dông hÕt n¨ng lùc hay ch­a. Tõ ®ã t×m nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p thÝch hîp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng. Lùc l­îng lao ®éng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè v« cïng quan träng. Mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu do lùc l­îng lao ®éng tiÕn hµnh. Nã lµ chñ thÓ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, mäi nç lùc ®­a khoa häc kü thuËt trang thiÕt bÞ m¸y mãc hiÖn ®¹i ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh ®Òu do con ng­êi t¹o ra vµ thùc hiÖn chóng. Nh­ vËy, lùc l­îng lao ®éng cña doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp XNK nãi riªng sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK ë nh÷ng ®iÓm sau: Thø nhÊt, b»ng lao ®éng s¸ng t¹o cña m×nh t¹o ra c«ng nghÖ míi, thiÕt bÞ m¸y mãc míi, nguyªn liÖu míi cã hiÖu qu¶ h¬n tr­íc hoÆc c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ so víi tr­íc. Thø hai, hä trùc tiÕp ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ m¸y mãc t¹o ra kÕt qu¶ cña doanh nghiÖp. HiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh nµy thÓ hiÖn ë viÖc tËn dông c«ng suÊt cña thiÕt bÞ m¸y mãc, tËn dông nguyªn vËt liÖu, chi phÝ trùc tiÕp trong s¶n xuÊt, kinh doanh lµm t¨ng n¨ng suÊt, t¨ng hiÖu qu¶ tõng n¬i lµm viÖc. Thø ba, lao ®éng cã kü thuËt, chÊp hµnh ®óng mäi quy ®Þnh vÒ thêi gian, vÒ quy tr×nh ho¹t ®éng, quy tr×nh b¶o d­ìng thiÕt bÞ m¸y mãc dÉn ®Õn kÕt qu¶ kh«ng ph¶i chØ t¨ng hiÖu qu¶ mµ cßn t¨ng ®é bÒn, gi¶m chi phÝ söa ch÷a gãp phÇn lµm gi¶m chi phÝ kinh doanh. Ngoµi ra chÊt l­îng kinh doanh cßn phô thuéc rÊt lín vµo ý thøc tr¸ch nhiÖm, tinh thÇn hiÖp t¸c phèi hîp, kh¶ n¨ng thÝch øng víi nh÷ng thay ®æi, n¾m b¾t th«ng tin cña mäi thµnh viªn trong doanh nghiÖp. Lùc l­îng lao ®éng cµng cã tr×nh ®é, cã tr¸ch nhiÖm lµ ®éng c¬ tèt ph¸t huy hiÖu qu¶ kinh doanh. §Ó cã ®­îc ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é, tinh thÇn, ý thøc tr¸ch nhiÖm cao th× doanh nghiÖp ph¶i ch¨m lo ®Õn viÖc ®µo t¹o, båi d­ìng vµ n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò lao ®éng. §ã lµ nhiÖm vô hµng ®Çu cña hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp XNK nãi riªng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña m×nh. 1.2. Tr×nh ®é ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt kü thuËt Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt lu«n g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña t­ liÖu lao ®éng. Sù ph¸t triÓn cña t­ liÖu lao ®éng g¾n bã chÆt chÏ víi qu¸ tr×nh t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng s¶n l­îng, chÊt l­îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh. Nh­ vËy, c¬ së vËt chÊt kü thuËt lµ mét nh©n tè hÕt søc quan träng trong viÖc t¨ng chÊt l­îng s¶n xuÊt, ¸p dông tiÕn bé míi lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. NÕu xÐt trong mèi quan hÖ víi lao ®éng th× c¬ së vËt chÊt kü thuËt võa lµ c«ng cô, võa lµ m«i tr­êng tèt ®Ó n©ng cao n¨ng lùc cña ®éi ngò lao ®éng. §éi ngò lao ®éng cã n¨ng lùc, cã tr×nh ®é kÕt hîp víi c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i th× hiÖu qu¶ kinh doanh sÏ rÊt cao. Ngµy nay, víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc kü thuËt ®· thùc sù n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm ë tÊt c¶ c¸c h·ng kinh doanh trªn thÕ giíi. §Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK ë ViÖt Nam ®· vµ ®ang t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng ®Çu t­, ngµy cµng c¶i tiÕn vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt, c¶i thiÖn vµ n©ng cao tr×nh ®é trang thiÕt bÞ cho doanh nghiÖp m×nh. §iÒu nµy ®· ®­îc chøng minh trong thùc tÕ ë nhiÒu doanh nghiÖp n­íc ta hiÖn nay, víi c¬ së vËt chÊt trang thiÕt bÞ cßn yÕu kÐm, m¸y mãc l¹c hËu, kh«ng ®ång bé ®· thùc sù khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK th× ®iÒu nµy cµng trë nªn quan träng h¬n bëi lÏ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp kh«ng chØ c¹nh tranh víi c¸c h·ng s¶n xuÊt trong n­íc mµ cßn ph¶i c¹nh tranh víi rÊt nhiÒu h·ng kh¸c trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. C¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK ph¶i biÕt tËn dông nh÷ng g× do c«ng nghÖ míi mang l¹i, do c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i t¹o ra ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng hµng ho¸ thùc sù tèi ­u nh»m ®em l¹i lîi nhuËn cao nhÊt trong kinh doanh XNK vµ ®ång thêi ®Ó th©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng tiªu thô ë tÊt c¶ c¸c quèc gia. Thùc tÕ trong nh÷ng n¨m chuyÓn ®æi kinh tÕ võa qua cho thÊy doanh nghiÖp nµo t¹o dùng ®­îc c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ hÖ thèng thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, lµm chñ ®­îc c¸c yÕu tè kü thuËt vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh th× doanh nghiÖp ®ã ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, cã kh¶ n¨ng ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng vµ ®em l¹i nh÷ng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cho doanh nghiÖp. 1.3. HÖ thèng trao ®æi vµ sö lý th«ng tin Trªn thÕ giíi hiÖn nay khoa häc kü thuËt tiÕn bé ®· lµm thay ®æi nhiÒu lÜnh vùc, tin häc vµ ®iÖn tö ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng. Th«ng tin ®­îc coi lµ ®èi t­îng lao ®éng cña c¸c nhµ kinh doanh vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay ®­îc coi lµ nÒn kinh tÕ th«ng tin ho¸. §Ó kinh doanh trªn thÞ tr­êng thµnh c«ng c¸c doanh nghiÖp cÇn rÊt nhiÒu th«ng tin chÝnh x¸c vÒ thÞ tr­êng, th«ng tin cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, th«ng tin vÒ ng­êi mua, ng­êi b¸n, th«ng tin vÒ hµng ho¸, dÞch vô, gi¸ c¶, tû gi¸,... kh«ng nh÷ng thÕ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK cßn ph¶i biÕt ®­îc kinh nghiÖm thµnh c«ng hoÆc thÊt b¹i cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ trªn thÕ giíi, c¸c th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ n­íc vµ c¸c n­íc cã liªn quan ®Õn thÞ tr­êng XNK cña doanh nghiÖp. §Æc biÖt ®èi víi doanh nghiÖp kinh doanh XNK yªu cÇu vÒ th«ng tin cµng trë nªn cã ý nghÜa h¬n. Th«ng tin trong n­íc còng nh­ quèc tÕ ph¶i nhanh nh¹y, th«ng tin vÒ tû gi¸, chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu, quota,... ph¶i ®­îc xem xÐt th­êng xuyªn vµ cËp nhËt. HÖ thèng th«ng tin cã mét sè t¸c ®éng lín ®èi víi hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp mµ nã biÓu hiÖn ë chç: - Nh÷ng th«ng tin kÞp thêi, chÝnh x¸c sÏ lµ c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng kinh doanh, x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh dµi h¹n còng nh­ ho¹ch ®Þnh c¸c ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ng¾n h¹n, ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. NÕu th«ng tin thu nhËp ®­îc mµ kh«ng kÞp thêi, chÝnh x¸c th× kinh doanh sÏ kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ do bá lì c¬ héi mµ thÞ tr­êng ®· ®em l¹i cho c¸c doanh nghiÖp. §Æc biÖt lµ c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, gi¸ c¶ vµ ®èi thñ c¹nh tranh. - MÆt kh¸c, th«ng tin gióp doanh nghiÖp n¾m b¾t vµ nghiªn cøu ®Çy ®ñ h¬n vÒ m«i tr­êng kinh doanh. §Æc biÖt lµ nh÷ng biÕn ®éng bÊt th­êng trªn thÞ tr­êng. Qua ®ã doanh nghiÖp cã thÓ n¾m b¾t vµ tËn dông nh÷ng c¬ héi kinh doanh tèt vµ tr¸nh ®­îc rñi ro. Tõ ®ã ta thÊy viÖc tæ chøc khoa häc hÖ thèng th«ng tin néi bé võa ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu th«ng tin kinh doanh, gióp cho doanh nghiÖp qu¶n lý ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶, ®ång thêi gi¶m ®¸ng kÓ chi phÝ kinh doanh cho th«ng tin. §ã lµ mét nhiÖm vô rÊt quan träng cña c«ng t¸c qu¶n trÞ doanh nghiÖp hiÖn nay. 1.4. Nh©n tè qu¸ tr×nh doanh nghiÖp §èi víi c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp kinh doanh XNK nãi riªng nh©n tè qu¶n trÞ ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. Nh©n tè nµy t¸c ®éng tíi hiÖu qu¶ kinh doanh th«ng qua mét lo¹t c¸c yÕu tè, nh©n tè néi t¹i doanh nghiÖp nh­ c¬ cÊu lao ®éng, c¬ së vËt chÊt, kü thuËt,... C«ng t¸c qu¶n trÞ doanh nghiÖp ®­îc tiÕn hµnh tèt sÏ gióp doanh nghiÖp mét h­íng ®i ®óng, x¸c ®Þnh ®óng chiÕn l­îc kinh doanh, c¸c môc tiªu kinh doanh ng¾n vµ dµi h¹n hîp lý. - Víi mét c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n trÞ doanh nghiÖp hîp lý kh«ng nh÷ng gióp cho ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh tèt mµ cßn gi¶m tèi thiÓu c¸c chi phÝ qu¶n lý vµ x©y dùng mét c¬ cÊu lao ®éng tèi ­u. §ång thêi, nã gãp phÇn x©y dùng vµ lùa chän hîp lý c¸c ph­¬ng ¸n huy ®éng, ph©n bæ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc ®Çu vµo phôc vô cho môc tiªu kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Kinh doanh lµ ho¹t ®éng thÓ hiÖn sù kÕt hîp chÆt chÏ vµ ngµy cµng tèi ­u c¸c yÕu tè s¶n xuÊt b»ng c¸c kiÕn thøc khoa häc vµ nghÖ thuËt. Nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ l·nh ®¹o doanh nghiÖp, b»ng phÈm chÊt vµ tµi n¨ng cña m×nh, cã vai trß quan träng bËc nhÊt, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù thµnh ®¹t cña c«ng ty. §Ó cã thÓ t¹o dùng hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp tèt ®ßi hái nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp ph¶i cã kiÕn thøc khoa häc vµ nghÖ thuËt kinh doanh vµ ®¸p øng ®­îc hai nhiÖm vô chñ yÕu lµ: - X©y dùng tËp thÓ lao ®éng thµnh mét hÖ thèng ®oµn kÕt, n¨ng ®éng víi chÊt l­îng cao. - D×u d¾t tËp thÓ d­íi quyÒn, hoµn thµnh môc ®Ých vµ môc tiªu mét c¸ch v÷ng ch¾c vµ æn ®Þnh. ë bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo hiÖu qu¶ kinh tÕ ®Òu phô thuéc lín vµo tæ chøc c¬ cÊu bé m¸y qu¶n trÞ, nhËn thøc hiÓu biÕt vÒ chÊt l­îng vµ tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n trÞ, kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh chÝnh x¸c môc tiªu, ph­¬ng h­íng kinh doanh cã lîi nhÊt cho doanh nghiÖp. 2. Nhãm nh©n tè bªn ngoµi Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, ®Æc biÖt kinh doanh XNK nãi riªng kh«ng nh÷ng chÞu t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè thuéc vÒ b¶n th©n doanh nghiÖp mµ cßn chÞu ¶nh h­ëng m¹nh mÏ cña c¸c nh©n tè t¸c ®éng tõ bªn ngoµi. §ã lµ c¸c nh©n tè vÒ m«i tr­êng chÝnh trÞ, luËt ph¸p, v¨n ho¸ x· héi, m«i tr­êng quèc tÕ, tû gi¸ hèi ®o¸i,... C¸c nh©n tè nµy t¸c ®éng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK. 2.1. M«i tr­êng ph¸p lý. M«i tr­êng ph¸p lý bao gåm luËt, c¸c v¨n b¶n d­íi luËt, quy tr×nh, quy ph¹m, kü thuËt s¶n xuÊt nã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp kinh doanh XNK. Nã t¹o ra bé khung cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp mµ mçi doanh nghiÖp ph¶i ho¹t ®éng trong bé khung ®ã. Mét m«i tr­êng ph¸p lý lµnh m¹nh võa t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh thuËn lîi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh võa ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m« theo h­íng kh«ng ph¶i chØ chó ý ®Õn kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña riªng m×nh, mµ ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých kinh tÕ cña mäi thµnh viªn trong x· héi. §èi víi mçi doanh nghiÖp ®ßi hái ph¶i n¾m v÷ng luËt ph¸p, cã nghÜa vô chÊp hµnh mäi luËt ph¸p quy ®Þnh cña n­íc së t¹i vµ th«ng lÖ quèc tÕ ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng trªn c¬ së t«n träng luËt ph¸p. Cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ trong kinh doanh XNK. 2.2. M«i tr­êng v¨n ho¸ x· héi M«i tr­êng v¨n ho¸ x· héi ë n­íc së t¹i còng nh­ m«i tr­êng v¨n ho¸ x· héi ë n­íc ngoµi ®Òu t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. §èi víi n­íc së t¹i th× m«i tr­êng v¨n ho¸ x· héi sÏ t¸c ®éng ®Õn nh÷ng yÕu tè: t×nh tr¹ng viÖc lµm, ®iÒu kiÖn x· héi, tr×nh ®é gi¸o dôc, phong c¸ch lèi sèng, nh÷ng ®Æc ®iÓm truyÒn thèng, t©m lý x· héi. Do ®ã hiÖu qu¶ kinh doanh XNK còng bÞ t¸c ®éng theo c¶ hai h­íng tÝch cùc hoÆc kh«ng tÝch cùc. Víi x· héi cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cao sÏ t¹o thuËn lîi lín trong viÖc ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng cã chuyªn m«n cao, tiÕp thu nhanh kiÕn thøc cÇn thiÕt vµ t¸c phong lao ®éng c«ng nghiÖp sÏ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ng­îc l¹i. M«i tr­êng v¨n ho¸ x· héi ë n­íc ngoµi n¬i mµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK hµng ho¸ sang thÞ tr­êng c¸c n­íc ®ã l¹i cã vai trß quan träng h¬n ®èi víi hiÖu qu¶ kinh doanh XNK cña c¸c doanh nghiÖp. Bëi lÏ mçi n­íc sÏ cã mét nÒn v¨n ho¸, phong tôc tËp qu¸n riªng vµ do ®ã hä sÏ co syªu cÇu vµ së thÝch kh¸c nhau ®èi víi nh÷ng lo¹i hµng ho¸ mµ hä tiªu thô. C¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK ph¶i n¾m b¾t ®­îc vÊn ®Ò nµy ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn cao nhÊt trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. 2.3. M«i tr­êng chÝnh trÞ Còng t­¬ng tù nh­ m«i tr­êng v¨n ho¸ x· héi, m«i tr­êng chÝnh trÞ trong n­íc vµ c¸c n­íc cã liªn quan ®Õn viÖc XNK cña c¸c doanh nghiÖp ®Òu gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi hiÖu qu¶ kinh doanh XNK cña c¸c doanh nghiÖp. M«i tr­êng chÝnh trÞ trong n­íc æn ®Þnh sÏ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ gióp cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK yªn t©m víi ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Khi ®ã ChÝnh phñ sÏ cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc nh»m më réng vµ kÝch thÝch, t¹o ®µ cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK ph¸t huy ®­îc hÕt thÕ m¹nh cña m×nh vµ trªn c¬ së ®ã ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh cao nhÊt. M«i tr­êng chÝnh trÞ n­íc ngoµi æn ®Þnh còng sÏ gãp phÇn lµm t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh XNK cña c¸c doanh nghiÖp. Bëi lÏ khi ®ã ho¹t ®éng kinh doanh cña hä kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n do néi chiÕn, ®×nh c«ng, xung ®ét,... ë thÞ tr­êng nh÷ng n­íc nµy. §ång thêi ChÝnh phñ c¸c n­íc nµy còng sÏ cã nh÷ng ­u ®·i nhÊt ®Þnh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK trªn c¬ së hai bªn cïng cã lîi. 2.4. M«i tr­êng sinh th¸i vµ c¬ së h¹ tÇng. T×nh tr¹ng m«i tr­êng, sö lý phÕ th¶i, « nhiÔm vµ c¸c rµng buéc x· héi vÒ m«i tr­êng ®Òu t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK nãi riªng. NÕu nh­ m«i tr­êng trong s¹ch vµ tho¸ng m¸t, hÖ thèng sö lý n­íc th¶i vµ c¸c chÊt phÕ th¶i ®­îc trang bÞ cÈn thËn vµ hîp lý sÏ gãp phÇn lµm gi¶m chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp. §©y lµ mét trong nh÷ng thuËn lîi ®Ó doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn ®Ó c¶i thiÖn tèt h¬n n÷a c¸c nh©n tè thuéc vÒ b¶n th©n doanh nghiÖp. Trªn c¬ së ®ã sÏ ®am l¹i cho doanh nghiÖp nh÷ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n. C¬ së h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ ®ãng vai trß rÊt quan träng ®èi víi viÖc trùc tiÕp gi¶m chi phÝ lao ®éng ®Ó x©y dùng trang thiÕt bÞ, kü thuËt cho doanh nghiÖp. §iÒu quan träng h¬n lµ c¬ së h¹ tÇng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn chi phÝ kinh doanh còng nh­ thêi gian vËn chuyÓn hµng ho¸ cña doanh nghiÖp vµ do ®ã t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ. HÖ thèng c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm sÏ lµm t¨ng chi phÝ ®Çu t­, c¶n trë ho¹t ®éng cung øng hµng ho¸, do ®ã sÏ t¸c ®éng xÊu ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK th× c¬ së h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ l¹i cµng quan träng h¬n. NÕu c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm th× cã nghÜa lµ vËn t¶i quèc tÕ sÏ kh«ng ph¸t triÓn mµ hµng ho¸ cÇn thiÕt ph¶i ®­îc ®­a tõ quèc gia nµy sang quèc gia kh¸c trong thêi gian ng¾n nhÊt vµ chi phÝ thÊp nhÊt. Cã mét ®iÒu mµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK lu«n quan t©m. §ã chÝnh lµ hÖ thèng kho ngo¹i quan. NÕu kho ngo¹i quan ®­îc thµnh lËp theo ®óng quy ®Þnh vµ cã nhiÒu ­u ®iÓm sÏ gióp cho chñ hµng kinh doanh XNK yªn t©m göi hµng trong thêi gian chê ®îi ®Ó xuÊt hoÆc nhËp khÈu. NÕu hµng ho¸ XNK göi ë kho ngo¹i quan ®­îc ®¶m b¶o an toµn vÒ mÆt sè l­îng vµ chÊt l­îng vµ ®ång thêi c¸c thñ tôc xuÊt nhËp kho ®­îc gi¶i quyÕt nhanh chãng sÏ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp kinh doanh XNK bëi hä kh«ng bá lì c¬ héi kinh doanh. 2.5. M«i tr­êng quèc tÕ. M«i tr­êng quèc tÕ còng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh XNK cña c¸c doanh nghiÖp. Víi mét nÒn kinh tÕ më cöa cïng víi xu thÕ hiÖn nay lµ héi nhËp cïng ph¸t triÓn, ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng ®èi víi doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp kinh doanh XNK nãi riªng lµ rÊt lín. C¸c xu h­íng chÝnh trÞ trªn thÕ giíi chÝnh s¸ch b¶o hé vµ më cöa cña thÕ giíi, chiÕn tranh, khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ,... ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng mua b¸n cña doanh nghiÖp v× thÕ t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh. Nh÷ng biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i, t¸c ®éng rÊt lín ®Õn m«i tr­êng kinh doanh cña c¸c quèc gia cã liªn quan. Nã cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi hoÆc g©y c¶n trë cho ho¹t ®éng bu«n b¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ gi÷a c¸c n­íc vµ do ®ã ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i cao, khi ®ã xuÊt khÈu sÏ bÞ h¹n chÕ ®ång thêi kÝch thÝch nhËp khÈu vµ ng­îc l¹i. C¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK ph¶i n¾m b¾t mét c¸ch th­êng xuyªn, cËp nhËt sù thay ®æi cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®Ó cã quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong qu¸ tr×nh kinh doanh. 2.6. M«i tr­êng khoa häc c«ng nghÖ trong n­íc vµ quèc tÕ. Ngµy nay, víi sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña khoa häc c«ng nghÖ, c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ triÓn khai ngµy cµng t¹o ra nhiÒu c«ng nghÖ míi, kü thuËt míi. Khoa häc c«ng nghÖ trong c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ rÊt ®­îc coi träng bëi c¸c lîi Ých mµ nã ®em l¹i. YÕu tè c«ng nghÖ cã t¸c ®éng lµm t¨ng hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu. Nhê sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng b­u chÝnh viÔn th«ng c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th­¬ng cã thÓ ®µm ph¸n trùc tiÕp víi kh¸ch hµng, b¹n hµng qua telex, fax, gi¶m bít nh÷ng chi phÝ ®i l¹i, kh¶ n¨ng n¾m b¾t th«ng tin nhanh h¬n. H¬n n÷a, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ n¾m b¾t ®­îc c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng ngoµi n­íc b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng hiÖn ®¹i. Bªn c¹nh ®ã, yÕu tè c«ng nghÖ cßn t¸c ®éng tíi c¸c lÜnh vùc vËn t¶i hµng ho¸, c¸c kü nghÖ nghiÖp vô trong ngµnh ng©n hµng,... ®ã còng lµ yÕu tè t¸c ®éng tíi c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu. Nh­ vËy, th¸ch thøc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lµ viÖc ®Çu t­ triÓn khai khoa häc c«ng nghÖ míi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, t¹o thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn ®Çu t­, ®æi míi, n©ng cao c¬ së kü thuËt cña m×nh ®Ó tr¸nh tôt hËu, kh«ng ngõng v­¬n lªn ®Ó ®ñ søc c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 2.7. M«i tr­êng kinh tÕ Bao gåm c¸c yÕu tè nh­ t¨ng tr­ëng kinh tÕ quèc d©n, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña ChÝnh phñ, l¹m ph¸t, biÕn ®éng tiÒn tÖ, ho¹t ®éng cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh lu«n lu«n t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp. C¸c nh©n tè nµy lu«n t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh cung cÇu cña tõng doanh nghiÖp. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña ChÝnh phñ nh­ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ, biÓu thuÕ,... võa t¸c ®éng ®iÒu tiÕt vÜ m«, võa t¹o ra c¬ héi, th¸ch thøc víi ho¹t ®éng kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp. Do vËy, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n nh¹y c¶m víi m«i tr­êng kinh tÕ ®Ó cã thÓ ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh phï hîp, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña m×nh. C¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, nã thùc sù lµ hÖ thèng c¸c nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tíi hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. NÕu chÝnh s¸ch l·i suÊt, tÝn dông quy ®Þnh møc l·i suÊt qu¸ cao sÏ g©y c¶n trë cho viÖc vay vèn cña c¸c doanh nghiÖp vµ lµm t¨ng chi phÝ vÒ vèn. Do ®ã lµm gi¶m lîi nhuËn hiÖu qu¶ kinh doanh sÏ gi¶m. 2.8. C¸c nh©n tè kh¸c * Gi¸ c¶: VÊn ®Ò gi¸ c¶ hµng ho¸ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng rÊt phøc t¹p v× mçi thÞ tr­êng cã mét gi¸ c¶ kh¸c nhau. HiÖn nay, gi¸ c¶ thÞ tr­êng bÊp bªnh, kh«ng æn ®Þnh. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ph¸n ®o¸n ®Ó lùa chän mÆt hµng XNK sao cho phï hîp víi thÞ tr­êng vÒ gi¸ c¶ vµ së thÝch. * ¶nh h­ëng cña nÒn s¶n xuÊt còng nh­ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh th­¬ng m¹i trong vµ ngoµi n­íc. * Sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt còng nh­ c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc t¹o ra sù c¹nh tranh m¹nh mÏ víi s¶n phÈm nhËp khÈu, t¹o ra s¶n phÈm thay thÕ s¶n phÈm nhËp khÈu. Nã sÏ lµm gi¶m nhu cÇu hµng nhËp khÈu ®ång thêi c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu sÏ ®­îc n©ng cao chÊt l­îng. Nh­ vËy, nguån hµng ho¸ xuÊt khÈu t¨ng lªn t¹o kh¶ n¨ng thóc ®Èy xuÊt khÈu. Ng­îc l¹i, sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt ë n­íc ngoµi lµm t¨ng kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng nµy. Bªn c¹nh ®ã t¹o ra sù c¹nh tranh gay g¾t khèc liÖt ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu trong n­íc. Còng nh­ s¶n xuÊt, sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng th­¬ng m¹i trong vµ ngoµi n­íc cña c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i quyÕt ®Þnh sù chu chuyÓn l­u th«ng hµng ho¸ trong nÒn kinh tÕ. Bëi vËy nã t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ®Èy m¹nh c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu. Nh­ vËy, c¸c nh©n tè bªn ngoµi t¹o ra c¶ nh÷ng c¬ héi lÉn nguy c¬ ®èi víi mçi doanh nghiÖp, nã g¾n bã chÆt chÏ víi m«i tr­êng néi bé t¹o nªn m«i tr­êng kinh doanh cña doanh nghiÖp. M«i tr­êng kinh doanh cña doanh nghiÖp tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan, g©y ra nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. §iÒu nµy ®ßi hái mçi doanh nghiÖp ph¶i n¾m b¾t mét c¸ch thÝch øng ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh cña m×nh mét c¸ch ®óng ®¾n, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh ngµy cµng cao. §ã lµ môc tiªu l©u dµi cña tõng doanh nghiÖp.