Một số vấn đề cơ bản trong sản xuất & tiêu thụ cá cảnh trên địa bàn Hà Nội

Môc lôc Môclôc.............................................................................................................1 PhÇn më ®Çu..................................................................................................3 Ch­¬ng 1. Nhu cÇu vµ t×nh h×nh tiªu thô c¸ c¶nh trªn thÞ tr­êng Hµ Néi....5 I. Nhu cÇu tiªu thô c¸ c¶nh trªn thÞ tr­êng Hµ Néi..........................................5 II. T×nh h×nh tiªu thô c¸ c¶nh trªn thÞ tr­êng...................................................5 1. Sè l­îng, c¬ cÊu, gi¸ c¶ mét sè lo¹i c¸...................................................5 2. C¸c c¬ së tiªu thô chñ yÕu......................................................................6 ch­¬ng 2. Kh¶ n¨ng vµ quy tr×nh s¶n xuÊt c¸ c¶nh........................................8 I. Nguån cung cÊp gièng..................................................................................8 1. Nguån cung cÊp trong n­íc....................................................................8 1.1. Nguån cung cÊp nh©n t¹o...............................................................8 1.2. Nguån cung cÊp tù nhiªn..............................................................10 2. Nguån nhËp khÈu..................................................................................10 II. Quy tr×nh s¶n xuÊt c¸ c¶nh........................................................................10 1. C¸c ph­¬ng ph¸p nu«i c¸ vµng.............................................................11 1.1. Ph­¬ng ph¸p nu«i b»ng bÓ xi m¨ng..............................................11 1.2. Ph­¬ng ph¸p nu«i c¸ trong hå tù nhiªn.........................................14 2. Qu¶n lý, nu«i d­ìng vµ phßng bÖnh.....................................................17 2.1. Ph­¬ng ph¸p vµ nguyªn t¾c cho ¨n...............................................17 2.2. Phßng chèng n¾ng.........................................................................20 2.3. Qu¶n lý n­íc, lµm vÖ sinh cho hå c¸, phßng bÖnh cho c¸............21 ch­¬ng 3. Mét sè biÖn ph¸p nh»m ®Èy m¹nh kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ tiªu thô c¸ c¶nh.............................................................................................23 I. §èi víi kh©u s¶n xuÊt................................................................................23 1. Gi¶i ph¸p vÒ Gièng..............................................................................23 2. Quy tr×nh s¶n xuÊt...............................................................................24 II. §èi víi kh©u tiªu thô................................................................................24 PHÇN Më §ÇU HiÖn nay, nÒn kinh tÕ cña n­íc ta ®· ph¸t triÓn h¬n tr­íc, ®êi sèng cña nh©n d©n ®· tõng b­íc ®­îc n©ng cao. Nhu cÇu cña ng­êi d©n kh«ng chØ dõng l¹i ë ¨n no mÆc Êm mµ nhu cÇu gi¶i trÝ còng rÊt lín. Trong ®ã nu«i c¸ c¶nh lµ mét trong nh÷ng nhu cÇu ®ã. BÓ c¸ c¶nh ®· trë nªn gÇn gòi nh­ mét ham muèn gi¶i trÝ cÇn thiÕt, lµ n¬i an d­ìng tinh thÇn sau nh÷ng giê lµm viÖc, häc tËp c¨ng th¼ng. Ai còng cã thÓ chän mét gãc nhá trong ng«i nhµ ®Ó ®Æt bÓ nu«i d­ìng nh÷ng lo¹i c¸ mµ m×nh ­a thÝch, ch¨m chót, ng¾m nh×n. Trong c«ng viªn, phßng kh¸ch, héi chî, triÓn l·m c¸ c¶nh lu«n thu hót ®­îc sù chó ý cña mäi ng­êi. §i cïng víi nhu cÇu nu«i c¸ c¶nh cña mäi ng­êi lµ viÖc s¶n xuÊt vµ kinh doanh c¸ c¶nh. HiÖn nay, thÞ tr­êng c¸ c¶nh trong n­íc vµ quèc tÕ ®ang ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ. Trong n­íc, kh«ng Ýt c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ kinh doanh c¸ c¶nh ®· trë thµnh triÖu phó nhê n¾m b¾t ®­îc thÞ hiÕu cña ng­êi d©n. §Ò ¸n nµy chñ yÕu ®i vµo t×m hiÓu nhu cÇu tiªu thô c¸ c¶nh trªn ®Þa bµn Hµ Néi vµ mét sè vÊn ®Ò vÒ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt c¸ gièng; ®ång thêi ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ tiªu thô c¸ c¶nh. §Ò ¸n bao gåm nh÷ng néi dung chÝnh sau: Ch­¬ng 1: Nhu cÇu vµ t×nh h×nh tiªu thô c¸ c¶nh trªn thÞ tr­êng Hµ Néi. Ch­¬ng nµy x¸c ®Þnh nhu cÇu nu«i c¸ c¶nh trong gia ®×nh, c¬ quan, khu vui ch¬i gi¶i trÝ... vµ cho ta biÕt nhu cÇu nµy t¨ng hay gi¶m. Cung cÊp th«ng tin vÒ c¬ cÊu, sè l­îng, gi¸ c¶ mét sè lo¹i c¸ tiªu thô chñ yÕu trªn thÞ tr­êng Hµ Néi. Ch­¬ng 2: Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt c¸ c¶nh. Giíi thiÖu vÒ quy tr×nh, quy m« s¶n xuÊt c¸ c¶nh (c¸ Vµng...), nguån cung cÊp gièng... Giíi thiÖu mét sè ®iÓm cÇn chó ý trong viÖc ch¨m sãc vµ phßng bÖnh cho c¸. Ch­¬ng 3: Mét sè biÖn ph¸p nh»m ®Èy m¹nh kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ tiªu thô c¸ c¶nh. Nªu ra c¸c gi¶i ph¸p vÒ dù b¸o thÞ tr­êng, xóc tiÕn th­¬ng m¹i, qu¶ng c¸o vµ mét sè biÖn ph¸p trong kh©u b¸n lÎ. MéT Sè VÊN §Ò C¥ B¶N TRONG S¶N XUÊT Vµ TI£U THô C¸ C¶NH TR£N §ÞA BµN Hµ NéI Ch­¬ng 1. nhu cÇu vµ t×nh h×nh tiªu thô c¸ c¶nh trªn thÞ tr­êng hµ néi I. Nhu cÇu tiªu thô c¸ c¶nh trªn thÞ tr­êng Hµ Néi Nhu cÇu tiªu thô c¸ c¶nh trªn thÞ tr­êng lµ rÊt lín. §èi víi thÞ tr­êng Hµ Néi n¬i tËp trung kho¶ng 3 triÖu ng­êi, th× chØ cÇn 1% d©n sè cã ®iÒu kiÖn nu«i c¸ c¶nh th× con sè ®ã ®· lµ gÇn 30 000 ngh×n ng­êi. Nu«i c¸ c¶nh ngoµi viÖc gi¶i trÝ ë gia ®×nh cßn cã thÓ ®Æt ë phßng kh¸ch cña c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan... vµ c¸c khu vui ch¬i gi¶i trÝ c«ng céng nh­ c«ng viªn, danh lam th¾ng c¶nh... §Æc biÖt trong c¸c dÞp lÔ tÕt ( ®Æc biÖt lµ tÕt cæ truyÒn) th× thÞ tr­êng c¸ c¶nh l¹i cµng s«i ®éng. Trong ®ã ®èi t­îng tiªu thô chñ yÕu lµ c¸c hé gia ®×nh. II. T×nh h×nh tiªu thô c¸ c¶nh trªn thÞ tr­êng Hµ Néi. 1. Sè l­îng vµ c¬ cÊu, gi¸ c¶ c¸c lo¹i c¸ tiªu thô. Theo ®iÒu tra ë mét sè cöa hµng b¸n lÎ c¸ trªn ®Þa bµn thµnh phè th× c¸c lo¹i c¸ chñ yÕu ®­îc tiªu thô nh­ b¶ng sau: B¶ng 1. Sè l­îng, gi¸ c¶ trung b×nh mét sè lo¹i c¸ chñ yÕu. Lo¹i c¸ Sè l­îng (§«i/1 cöa hµng/1 tuÇn) Gi¸ c¶ (1000 §/1 ®«i c¸) 1.C¸ chÐp nhËt cao cÊp 2.C¸ Rång lo¹i nhá 3.C¸ Tµi ph¸t lo¹i TB 4.C¸ vµng ®Çu s­ tö 5.C¸ vµng ®Çu s­ tö cao cÊp 6. C¸ b¶y mµu, c¸ kiÕm... ( hä c¸ khæng t­íc 7. C¸ xª can tø v©n 8. C¸ tai t­îng 9. C¸ hång vÑt 20 2 2 30 – 50 2 100 20 10 10 100 – 200 300 – 500 200 – 500 10 – 40 200 3 – 5 3 – 5 50 – 300 40 – 100 Sè liÖu trong b¶ng trªn ®­îc ®iÒu tra ë 10 cöa hµng b¸n lÎ t¹i chî M¬, 10 cöa hµng b¸n lÎ c¸ c¶nh t¹i phè Hµng §Ëu vµ mét sè cöa hµng kh¸c trªn c¸c chî néi thµnh. 2. C¸c c¬ së tiªu thô chñ yÕu. C¸c ®èi t­îng tiªu thô chñ yÕu bao gåm c¸ gia ®×nh, c¬ quan vµ c¸c khu vui ch¬i gi¶i trÝ. §èi víi hé gia ®×nh: §èi t­îng nµy nu«i c¸ víi môc ®Ých lµ gi¶i trÝ vµ trang trÝ néi thÊt trong gia ®×nh. Quy m« nu«i th­êng nhá, cã thÓ lµ nu«i b»ng bÓ kÝnh trong phßng kh¸ch hoÆc nu«i trong hå nhá kÕt hîp víi non bé ngoµi s©n v­ên. Lo¹i c¸ ®­îc c¸c hé gia ®×nh th­êng nu«i lµ: c¸ rång, c¸ ®Üa, c¸ vµng, c¸ chÐp vµ c¸c lo¹i c¸ thuéc hä c¸ khæng t­íc (b¶y mµu, c¸ kiÕm, c¸ h¾c m« ni...). Sè l­îng nu«i cña mçi hé th­êng kh«ng nhiÒu, ®èi víi c¸c lo¹i c¸ cao cÊp nh­ c¸ Rång, c¸ ®Üa th× mçi hé chØ nu«i mét cÆp c¸ cßn c¸c lo¹i c¸ b×nh d©n nh­ c¸ b¶y mµu, c¸ kiÕm, c¸ sÆc, xª can tø v©n.. th× mçi hé th­êng nu«i kho¶ng 10 – 20 ®«i c¸, c¸ chÐp th× nu«i tõ 2 – 4 ®«i . §èi víi c¸c c¬ quan c«ng së: §èi t­îng nµy nu«i c¸ víi môc ®Ých trang trÝ néi thÊt cho c¬ quan, c¸c lo¹i c¸ chñ yÕu ®­îc nu«i lµ nh÷ng lo¹i c¸ kh«ng cÇn ch¨m sãc cÇu kú vµ cã søc sèng khoÎ nh­: c¸ vµng, c¸ chÐp... §èi víi c¸c khu du lÞch: Môc ®Ých cña viÖc nu«i c¸ ë ®©y lµ phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô cña c¬ së. C¸c khu du lÞch nµy sè l­îng Ýt nh­ng l­îng tiªu thô th× rÊt nhiÒu. Hä th­êng nu«i c¸c gièng c¸ chÐp, c¸ vµng ë c¸c hå trong khu du lÞch, sè l­îng trªn mçi hå cã thÓ lªn tíi hµng ngµn con. ch­¬ng ii. kh¶ n¨ng vµ quy tr×nh s¶n xuÊt c¸ c¶nh i. Nguån cung cÊp gièng. 1. Nguån cung cÊp trong n­íc. N­íc ta lµ mét n­íc nhiÖt ®íi cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn phong phó vµ ®a d¹ng nhiÒu s«ng, hå thuËn lîi cho ch¨n nu«i vµ nh©n gièng c¸ c¶nh do vËy nguån cung cÊp c¸ c¶nh còng rÊt dåi dµo vµ phong phó. Nguån cung cÊp c¸ c¶nh trong n­íc chñ yÕu ®­îc chia lµm hai lo¹i: nguån c¸ nh©n t¹o vµ nguån ®¸nh b¾t tõ tù nhiªn. 1.1. Nguån cung cÊp nh©n t¹o. Nguån nµy chñ yÕu lµ cung cÊp nh÷ng loµi c¸ ®· ®­îc thuÇn d­ìng vµ cã kh¶ n¨ng sinh ®Î trong ®iÒu kiÖn nh©n t¹o nh­ C¸ Vµng vµ c¸ c¶nh nhiÖt ®íi. Trong ®ã c¸ Vµng cã tíi 6 chñng lo¹i lín, mçi chñng lo¹i bao gåm hµng chôc lo¹i c¸ kh¸c nhau: + C¸ Vµng Cá: ®©y lµ lo¹i c¸ vµng ®­îc thuÇn d­ìng sím nhÊt. §Æc tr­ng cña c¸ vµng cá lµ th©n h×nh thon, dÑt, cã v©y l­ng, bÒ ngoµi tr«ng gièng c¸ chÐp. + C¸ Vµng v©n hoa: ®©y lµ lo¹i c¸ vµng cá biÕn dÞ, h×nh thÓ ng¾n, trßn...cã c¸c lo¹i ®Æc tr­ng nh­: c¸ vµng mµo ®á, ngò hoa, mµo mÒm th©n ®á tr¾ng, ®Çu mµo ®á... cã kho¶ng trªn 15 lo¹i c¸ vµng v©n hoa. + C¸ Vµng vÈy tr©n ch©u: ®Çu c¸ nhän, bông bµnh to, ch©n ng¾n trßn. C¸ vµng vÈy tr©n ch©u cã hai lo¹i: lo¹i ®u«i to vµ lo¹i ®u«i ng¾n ®Çu nhän, v©y ng¾n, ng­êi trßn, lµ lo¹i c¸ quý. Th©n c¸ cã mµu tr©n ch©u ®á, tr©n ch©u tÝm, vµng, tr¾ng, tr©n ch©u hoa mÒm, tr©n ch©u ®á mang lËt... cã Ýt nhÊt trªn 8 lo¹i c¸ vµng vÈy tr©n ch©u kh¸c nhau. + C¸ Vµng m¾t rång: lµ lo¹i c¸ ®¹i diÖn cho gièng c¸ vµng, mét trong nh÷ng lo¹i chñ yÕu cã th©n ng¾n, ®Çu b»ng m¾t låi trßn nh­ m¾t rång, vÈy trßn, v©y sau bông vµ v©y ®u«i dµi. V©y ngùc h×nh tam gi¸c, v©y l­ng cao. §u«i c¸ cã h×nh ®u«i b­ím, ®u«i chim ph­îng hoµng... C¸ Vµng m¾t rång cã thÓ chia ra thµnh c¸c thÓ lo¹i nh­: m¾t rång ®á, ®en, tÝm, lam, m¾t rång ngò hoa, m¾t rång hoa tÝm lam, m¾t rång chu sa, m¾t rång chim hû t­íc... C¸ vµng m¾t rång cã thÓ chia ra tÊt c¶ lµ 50 lo¹i kh¸c nhau. + C¸ Vµng h×nh trøng: §©y lµ chñng lo¹i c¸ vµng lín, kh«ng cã v©y l­ng, th©n ng¾n bÐo trßn, ®Çu tï, m¾t vµ vÈy b×nh th­êng. Dùa vµo v©y c¸ dµi hay ng¾n chia ra hai lo¹i: lo¹i §an ph­îng mang lËt, ®Çu ®á, v©y dµi to vµ lo¹i §an ph­îng m¾t cã bäng n­íc, ®Çu s­ tö, v©y ng¾n trßn, trong ®ã cã lo¹i ®Çu s­ tö ®u«i dµi, thËm trÝ ®u«i dµi h¬n ch©n. C¸ vµng h×nh trøng cã kho¶ng trªn 34 lo¹i kh¸c nhau, vÝ dô nh­ c¸ vµng h×nh trøng “hång tuyÕn cÇu”, “lam tuyÕn cÇu”, “ngò hoa tuyÕn cÇu”, §an ph­îng ngò hoa... Ngoµi c¸c chñng lo¹i c¸ vµng ë trªn, c¸ c¶nh nhiÖt ®íi còng ®­îc s¶n xuÊt nhiÒu trong n­íc. Trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn c¸c lo¹i c¸ thuéc hä c¸ sÆc, c¸ chÐp, c¸ khæng t­íc, c¸ r« phi, c¸ tai t­îng, c¸ Ba sa... + Hä c¸ sÆc: gåm mét sè lo¹i nh­: c¸ chäi (c¸ chäi xanh, chäi tÝm, chäi b· trÇu) c¸ thanh ngäc, c¸ tr©n ch©u (m· gi¸p, sÆc tr©n ch©u). §©y lµ lo¹i c¸ dÔ nu«i vµ cã kh¶ n¨ng g©y gièng trong m«i tr­êng nu«i d­ìng. + Hä c¸ chÐp: gåm c¸ ngùa v»n b¹ch t¹ng, c¸ ngùa v»n, c¸ xª can tø v©n. Nh÷ng lo¹i c¸ nµy ®Òu cã mµu s¾c ®Ñp, dÔ nu«i vµ nh©n gièng tèt. + Hä c¸ khæng t­íc: gåm c¸ kiÕm, c¸ b¶y mµu, c¸ h¾c m« ni... + Hä c¸ r« phi: gåm cã c¸ heo löa, c¸ §Üa (®Üa n©u, lam...)... §©y lµ nh÷ng gièng c¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. + Hä c¸ tai t­îng: gåm cã c¸ tai t­îng + C¸ Ba sa: ngoµi viÖc nu«i d­ìng ®Ó xuÊt khÈu lÊy thÞt c¸ Ba sa con còng ®­îc sö dông réng r·i lµm c¸ c¶nh do h×nh d¸ng b¬i gÇn gièng c¸ MËp. Nguån cung cÊp c¸c lo¹i c¸ trªn chñ yÕu lµ ë mét sè vïng trong ®ång b»ng s«ng cöu long n¬i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ mÆt n­íc ®Ó nh©n gièng. Trªn ®Þa bµn Hµ Néi hiÖn nay còng cã nh÷ng n¬i chuyªn kinh doanh vµ nh©n gièng c¸ c¶nh ®Æc biÖt lµ c¸ vµng nh­ ë Nghi Tµm quËn T©y Hå. T¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ Hµ Néi trong mét sè n¬i ng­êi ta còng ­¬m nu«i c¸c lo¹i c¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh­ c¸ §Üa, c¸ Rång, c¸ Tµi Ph¸t v× c¸c loµi nµy kh«ng ®ßi hái nhiÒu vÒ diÖn tÝch mÆt n­íc, chóng ta cã thÓ nu«i c¸ ®Î trong nh÷ng bÓ kÝnh cã chiÒu dµi kho¶ng 100 cm *40 cm. 1.2. Nguån cung cÊp tù nhiªn. §èi víi mét sè lo¹i c¸ kh«ng cã kh¶ n¨ng sinh ®Î trong ®iÒu kiÖn nh©n t¹o th× chóng ta ph¶i ®¸nh b¾t tõ tù nhiªn. C¸c lo¹i c¸ th­êng ®¸nh b¾t trong tù nhiªn nh­: Hång long (Red Arowana), c¸ tú bµ (®en, ®èm, hæ löa...). 2. Nguån nhËp khÈu. C¸ c¶nh nhËp khÈu ë n­íc ta chñ yÕu lµ nhËp tõ c¸c n­íc l¸ng giÒng nh­: Th¸i Lan, In®«nªxia, Trung Quèc, NhËt B¶n, Malayxia, Mianma. Do ®iÒu kiªn thêi tiÕt ë c¸c n­íc nµy còng gÇn gièng cña ViÖt Nam nªn c¸ nhËp vÒ dÔ thÝch nghi h¬n. + Th¸i Lan: chñ yÕu lµ nhËp c¸c lo¹i c¸ §Üa, c¸ Rång (Thanh long, Platnum Arowana, Green Arowana) + In®«nªxia: cung cÊp c¸c lo¹i c¸ Rång nh­ Hång long, Kim long vµ Thanh long. + Trung Quèc: cung cÊp mét sè lo¹i c¸ vµng nh­ c¸ vµng gÊu mÌo, lo¹i c¸ nµy do viÖn n«ng nghiÖp tØnh phóc kiÕn t¹o gièng thµnh c«ng n¨m 1987. + NhËt B¶n: cung cÊp mét sè lo¹i c¸ vµng nh­ c¸ vµng L­u Kim, Can Thä. Ngoµi ra cßn cã c¸ chÐp NhËt nh­ chÐp vÈy rång. + Malaixia, Mianma: cung cÊp chñ yÕu lµ c¸ Rång (Thanh long). II. Quy tr×nh s¶n xuÊt c¸ c¶nh C¸c lo¹i c¸ c¶nh rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Mçi mét loµi ®Òu cã nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh sèng kh¸c nhau v× vËy ®iÒu kiÖn nu«i d­ìng còng kh¸c nhau. Chóng ta chØ ®i s©u vµo t×m hiÓu quy tr×nh ch¨n nu«i c¸ vµng. Trong ®ã quan träng nhÊt lµ c¸c kh©u nu«i c¸ (nu«i trong bÓ xi m¨ng, hå n­íc tù nhiªn) vµ kh©u qu¶n lý c¸ (cho ¨n, chiÕu s¸ng, vÖ sinh m«i tr­êng n­íc, phßng bÖnh...) 1. C¸c ph­¬ng ph¸p nu«i c¸ Vµng. Tuú theo quy m« vµ ®iÒu kiÖn cña c¬ së s¶n xuÊt mµ chóng ta cã thÓ cã hai ph­¬ng ph¸p nu«i c¸ vµng kinh doanh nh­ sau: ph­¬ng ph¸p nu«i c¸ trong bÓ xi m¨ng vµ nu«i c¸ trong hå tù nhiªn. 1.1. Ph­¬ng ph¸p nu«i c¸ trong bÓ xi m¨ng. §©y lµ ph­¬ng ph¸p dµnh cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt quy m« nhá vµ võa. §èi víi ph­¬ng ph¸p nµy ngoµi c¸ vµng ra Chóng ta cã thÓ nu«i c¸c lo¹i c¸ kh¸c nh­ c¸ kiÕm, c¸ b¶y mµu, h¾c m« ni... Dùa vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, cã thÓ chia c¸ thµnh c¸ bét, c¸ tr­ëng thµnh vµ c¸ sinh në. C¨n cø vµo tuæi c¸ ®Ó qu¶n lý, nu«i d­ìng cho phï hîp; ®èi víi mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c¸ cÇn x©y dùng bÓ nu«i cho phï hîp. 1.1.1. Giai ®o¹n c¸ trøng (c¸ míi në tõ trøng). Giai ®o¹n nµy kÐo dµi kho¶ng 10 – 20 ngµy. §Ó trøng në thuËn lîi, nu«i c¸ con sèng víi kÕt qu¶ cao nªn x©y nh÷ng bÓ n«ng, diÖn tÝch kho¶ng 2 m2, mçi bÓ chØ nªn cho vµo 6 – 7 æ rong trøng lµ võa. NÕu cho qu¸ dµy, c¸ në nhiÒu, thiÕu dinh d­ìng sÏ gµy yÕu, dÔ chÕt tû lÖ sèng thÊp. ®©y lµ giai ®o¹n ®Çu nh­ng hÕt søc quan träng v× nã liªn quan ®Õn kÕt qu¶ mét mïa nu«i d­ìng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ph¶i ®­îc quan t©m th­êng xuyªn ®óng møc. Nu«i d­ìng c¸ trøng sau khi trøng në cÇn ph¶i cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sèng thÝch hîp, mËt ®é võa ph¶i. sau khi trøng ®­îc thô tinh 7 ngµy, b»ng m¾t th­êng ®· nh×n thÊy c¸ con dµi 0,3 – 0,5 cm, c¸ dÇn thµnh h×nh, b¬i nhÑ nhµng. Khi ®· hoµn chØnh hÖ thèng tiªu ho¸, c¸ míi cã kh¶ n¨ng tù ®i kiÕm ¨n (thêi gian tr­íc ®ã, c¸ sèng b»ng chÊt dinh d­ìng d­ trong trøng). Lóc ®ã, ta ph¶i vít ngay nh÷ng trøng háng vµ c¸ chÕt ®Ó tr¸nh « nhiÔm cho n­íc. Sau khi trøng në ra khái trøng 3 – 4 ngµy, c¸ b¬i ®i kiÕm ¨n, ta dïng trøng gµ hoÆc vÞt luéc chÝn lÊy lßng ®á sÊy kh« nghiÒn thµnh bét, cho vµo v¶i th­a, mçi lÇn vç mét chót bét trøng lªn mÆt n­íc cho c¸ ¨n. mçi ngµy cho c¸ ¨n hai lÇn, mçi lÇn chõng 60 phót c¸ míi ¨n hÕt. Thøc ¨n cho c¸ nªn cho dÇn tõng Ýt mét, c¸ ¨n võa hÕt, kh«ng cho nhiÒu qu¸ lµm háng n­íc. Tr×nh tù nµy kÐo dµi trong kho¶ng 7 – 10 ngµy. 1.1.2. Thao t¸c thùc hµnh ph©n chia bÓ c¸ trøng. Khi c¸ ®Î, trøng b¸m vµo rong xanh kh«ng ®Òu, c¸ në dÔ x¶y ra t×nh tr¹ng c¸ non qu¸ dµy, kh«ng ®ñ d­ìng khÝ thë, ph¶i ngoi lªn mÆt n­íc. C¸ bét míi në th­êng kh«ng râ mµu s¾c, ph¶i quan s¸t kü b»ng kÝnh lóp kiÓm tra ®é tô héi th­a hay dµy. nÕu mËt ®é c¸ võa ph¶i, ta kh«ng cÇn ®iÒu chØnh. NÕu thÊy mËt ®é c¸ bét qu¸ dÇy, ta ph¶i san bít sang bÓ kh¸c. C¸ch san c¸ ®¬n gi¶n lµ dïng mét chiÕc ca b»ng men tr¾ng (hoÆc ca nh«m) ®Ó dÔ quan s¸t, nhÑ nhµng cho mÆt ca ch×m dÇn vµo n­íc, råi dïng lo¹i vît l­íi nhá lïa c¸ vµo trong ca, nhÑ nhµng lÊy c¸ ra ®­a sang bÓ cã n­íc t­¬ng tù nh­ bÓ cò c¶ vÒ nhiÖt ®é vµ thµnh phÇn. Chó ý rãt n­íc tõ trong ca ra chËm, gÇn nh­ ®Ó cho c¸ bét tù b¬i ra khái ca, dïng èng cao su ®­a n­íc ch¶y nhÑ nhµng thµnh tia nhá vµo bÓ nu«i. Kh«ng ®­îc lµm ®ét ngét hoÆc ®Ó n­íc ch¶y qu¸ m¹nh lµm chÕt c¸. Cø 2 – 3 ngµy l¹i ph¶i thay n­íc cho n­íc nu«i c¸ s¹ch víi c¸ch lµm t­¬ng tù. 1.1.3. Chän c¸ con. Dùa vµo ®Æc ®iÓm c¸ bét vµ c¸ con, khi c¸ dµi 1 – 2 cm, ®u«i ®· râ, mµu s¾c ®· ph©n biÖt ®­îc b»ng m¾t th­êng ph¶i tiÕn hµnh lùa chän c¸ con tõ 5 – 6 lÇn ®Ó cã ®­îc løa c¸ tèt nh­ ý. a). Chän c¸ lÇn 1. TiÕn hµnh sau 20 ngµy kÓ tõ ngµy c¸ në ®Ó ph©n lo¹i theo h×nh v©y vµ ®u«i, lo¹i bá nh÷ng c¸ cã khuyÕt tËt ë hai bé phËn nµy, ®­a sang nu«i ë bÓ cã ®é s©u 30 cm, mËt ®é 150 con/m2. b). Chän c¸ lÇn 2. M­êi ngµy sau lÇn chän thø nhÊt, chän c¸ lÇn thø 2. Lóc nµy c¸ dµi trªn 2 cm, h×nh thÓ râ rµng, ®u«i b¾t ®Çu ph©n nh¸nh. LÇn chän nµy xem v©y, ®u«i, h×nh thÓ c¸ cã c©n ®èi hay kh«ng, lo¹i nh÷ng con c¸ cã khuyÕt tËt. c). Chän c¸ lÇn 3. M­êi ngµy sau lÇn chän thø hai, chän lÇn thø ba. C¸ ®· cã ®é dµi trªn 3 cm. Chän c¸c yªu cÇu cña lÇn chän thø hai víi yªu cÇu cao h¬n råi chuyÓn c¸ chän ®­îc sang bÓ s©u 30 cm, mËt ®é 120 con/cm2. d). Chän c¸ lÇn 4. C¸ lín h¬n, thÓ hiÖn gièng theo ®Æc ®iÓm chñng lo¹i. ngoµi h×nh v©y ®u«i, cÇn ph©n lo¹i theo ®Æc ®iÓm phèi gièng, lo¹i trõ nh÷ng con sai quy c¸ch ra ngoµi. e). Chän c¸ lÇn 5. T­¬ng tù nh­ lÇn chän 4 nh­ng quy chÕ chÆt chÏ h¬n. g). Chän c¸ lÇn 6. LÇn chän nµy, theo tiªu chuÈn b¾t buéc tõng lo¹i c¸, chän ra nh÷ng con c¸ ®¹t tiªu chuÈn cao nhÊt tréi h¬n h¼n vÒ mÆt h×nh thÓ, m¾t, u thÞt, bäng n­íc, mµu s¾c ®Ó nu«i. Cã thÓ coi ®©y lµ kh©u chän thµnh phÈm, khi thao t¸c vµ nu«i d­ìng hÕt søc cÈn thËn, tr¸nh lµm tæn th­¬ng tíi c¸. Tõ lÇn chän thø 4, c¸ ®· cã thÓ ®em b¸n trªn thÞ tr­êng. Nh÷ng lÇn chän sau lÇn thø s¸u lµ ®Ó chuÈn bÞ cho phèi gièng, sinh s¶n, triÓn l·m... 1.1.4. MËt ®é nu«i d­ìng c¸. Tõ lÇn chän thø nhÊt ®Õn nh÷ng lÇn sau, qua tõng giai ®o¹n, néi dung chñ yÕu cÇn ®­îc quan t©m ®óng møc lµ mËt ®é, nhiÖt ®é n­íc vµ thøc ¨n cña c¸ ®Ó cã thÓ thu ho¹ch ®­îc tõ 80 – 90 % lµ c¸ tèt. B¶ng 1. MËt ®é thÝch hîp cho chñng lo¹i c¸ quý,hiÕm tÝnh b»ng con/m2 (®é s©u cña n­íc lµ 30 cm). §é dµi th©n c¸ (cm) 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Sè l­îng (con) 80 60 35 25 15 10 8 5 3 B¶ng 2. MËt ®é thÝch hîp nu«i c¸ b×nh th­êng tÝnh b»ng con/m2 (víi ®é s©u n­íc 20 – 30 cm). §é dµi th©n c¸ (cm) 2 5 8 10 12 Sè l­îng (con) 100 40 --50 25 15 10 Tõ hai b¶ng trªn ta thÊy mËt ®é c¸ th¶ chªnh lÖch rÊt lín, cÇn c¨n cø vµo hoµn c¶nh cô thÓ, kh¶ n¨ng nu«i d­ìng, kinh nghiÖm ch¨m sãc vµ søc lín ®µn c¸ ®Ó chän ra mËt ®é phï hîp tèi ­u cho tõng vïng, lo¹i... trong tõng thêi ®iÓm. 1.2. Ph­¬ng ph¸p nu«i c¸ trong hå tù nhiªn. Nu«i c¸ trong hå tù nhiªn th­êng diÔn ra trªn quy m« lín. Trong hoµn c¶nh nµy, c¸ch nu«i ®¬n gi¶n h¬n, c¸ sinh tr­ëng tèt h¬n, mµu ®Ñp, quy m« réng ®Æc biÖt thÝch hîp víi c¸ vµng cá, c¸ vµng m¾t rång, c¸ vµng väng thiªn, c¸ vµng ®Çu cã mò lµ nh÷ng lo¹i c¸ vèn sèng hoang d·, nÕu t¹o ra mét m«i sinh nu«i d­ìng phï hîp, c¸ sÏ sinh tr­ëng m¹nh mÏ vµ rÊt cã gi¸ trÞ. 1.2.1. C«ng viÖc chuÈn bÞ tr­íc khi nu«i c¸. Tr­íc khi nu«i c¸ vµng trong hå ao ngoµi thiªn nhiªn ph¶i lµm s¹ch m«i sinh cña c¸. §ã lµ viÖc lo¹i bá nh÷ng c©y cá cã h¹i cho c¸ vµng, nh÷ng vi sinh vµ sinh vËt kh«ng thÝch hîp chung sèng víi c¸ ( c¸ ®en ¨n thÞt, cua, c¸c vi sinh vËt, sinh vËt thèi r÷a g©y « nhiÔm n­íc) vµ c¶ viÖc vÐt bïn l­u c÷u tr­íc 20 – 30 ngµy. Tr­íc khi tiÕn hµnh th¶ c¸ ph¶i läc s¹ch n­íc vµ khö bÈn b»ng v«i sèng t«i. §Ó chuÈn bÞ thøc ¨n cho c¸ con, 6 – 7 ngµy tr­íc khi th¶ c¸ ph¶i r¾c ph©n nu«i cá, g©y vi sinh vËt cho c¸ ¨n, tèi thiÓu 500 kg/mÉu. Tr­íc khi th¶ c¸ vµo hå mét ngµy ph¶i th¶ vµo mét chËu giun n­íc lµm måi ¨n cho c¸. B¶ng 3. Tiªu chuÈn r¾c ph©n l©n, ®¹m nit¬ (®¬n vÞ 1 kg/mÉu) Hµm l­îng l©n ®¹m nit¬ trong n­íc (g/lit) L­îng ph©n Ph«t pho canxi 9,5% l©n Nit¬rat am«n 35% nit¬ Am«ni 20% nit¬ 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,8 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 3,5 2,8 2,1 1,4 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 3,8 3,8 3,4 3,4 3,1 2,3 1,9 1,5 1,1 0,8 0,4 6,7 6,7 6,0 6,0 5,3 4,0 3,3 2,7 2,7 1,3 0,7 1.2.2. Ph­¬ng ph¸p th¶ c¸ vµ lùa chän gièng c¸ th¶ trong hå ao. Hå ao nu«i c¸ cã diÖn tÝch lín l¹i ë ngoµi thiªn nhiªn nªn chÞu sù chi phèi cña thiªn nhiªn. V× vËy, c¸ th¶ ë ®©y ph¶i chän lo¹i c¸ khoÎ, ®ñ søc chÞu ®ùng, sèng m¹nh mÏ nh­ c¸ vµng cá, c¸ m¾t rång, c¸ vµng ®Çu cã mò, c¸ vµng väng thiªn, c¸ vµng ®Çu s­ tö. Cã thÓ th¶ 2 – 3 lo¹i cïng mét hå ao, hoÆc mét lo¹i còng ®­îc. §Æc ®iÓm næi bËt cña c¸ vµng lµ lo¹i c¸ hiÒn, Ýt khi ¨n thÞt ®ång lo¹i (trõ tr­êng hîp c¸ bét qu¸ nhá) nªn cã thÓ nu«i lÉn lén, nh­ng nu«i mét chñng lo¹i cïng quy c¸ch th× tiÖn theo dâi vµ tèt h¬n, c¸ lín nhanh, ®ång ®Òu. 1.2.3. MËt ®é vµ thêi gian th¶ c¸ con. C¸ trøng nu«i ë chËu thµnh c¸ con, cã ®é dµi 1,5 – 2 cm lµ lóc ph©n chia ®u«i, v©y, x¸c ®Þnh ®­îc chñng lo¹i ®­a vµo lùa chän. Nu«i thªm 30 – 40 ngµy n÷a, chän ph©n lo¹i lÇn thø hai; nu«i tiÕp 6 th¸ng sau míi chÝnh thøc chän lÇn thø 3, ®em th¶ vµo hå ao. Mçi hå nu«i c¸ th¶ kho¶ng 1,5 – 2 v¹n con, kh«ng nªn th¶ víi mËt ®é cao h¬n. NÕu nu«i tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 7 ©m lÞch, c¸ lín b×nh th­êng ch¨m sãc tèt cã thÓ dµi 3 – 5 cm. Ta nªn tiÕn hµnh vít lªn mét lÇn, lùa chän l¹i vµ gi¶m bít mËt ®é. KiÓm tra xem c¸ cã biÓu hiÖn g× bÊt th­êng kh«ng, vµo lóc nµy chØ nªn th¶ 7000 – 10 000 con trong mét hå nu«i, nu«i tiÕp mét ®Õn hai th¸ng khi c¸ ®¹t chiÒu dµi 6 – 10 cm th× lùa ®em b¸n lµ võa. Kinh nghiÖm nhiÒu n¨m cho biÕt nu«i c¸ch nµy, theo quy m«, c¸ th¶ lo¹i 1,5 – 2 cm cho n¨ng suÊt cao h¬n c¶. 1.2.4. MËt ®é vµ thêi gian nu«i c¸ qua vô ®«ng. C¸ chän nu«i qua vô ®«ng t¹i hå ao th­êng lµ c¸ bè mÑ chuÈn bÞ cho vô sau, dÔ qu¶n lý vµ cã nhiÒu ®iÓm thuËn lîi. NÕu nu«i trong hå, tíi mïa sinh s¶n, c¸ ®Î rÊt tèt. Nh÷ng ®¬n vÞ nu«i kh«ng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ph¶i nu«i b¶o qu¶n c¸ trong chËu, qua vô ®«ng c¸ bÞ tæn th­¬ng rÊt nhiÒu nhÊt lµ tõ th¸ng 10 – 11 ©m lÞch (thêi tiÕt gi¸ rÐt). MËt ®é nu«i cña c¸ 15 – 20 cm (3 – 5 n¨m tuæi), mçi hå chØ nªn th¶ 800 – 1000 con. C¸ 10 – 15 cm (2 –3 n¨m tuæi) mçi hå chØ th¶ tõ 4000 – 5000 con. C¸ 5 – 8 cm mçi hå chØ th¶ 6000 – 8000 con. 1.2.5. §é s©u møc n­íc yªu cÇu trong hå nu«i §èi víi c¸ con, th«ng th­êng nu«i ë ®é s©u 60 – 70 cm. Theo søc lín cña c¸, khi thêi tiÕt Êm lªn, cho thªm n­íc vµo hå tíi ®é s©u 1 m, mïa hÌ n¾ng nhiÒu c¸ kh«ng bÞ nãng. Mïa thu, chØ nªn gi÷ møc n­íc kho¶ng 0,7 m. Mïa ®«ng ph¶i duy tr× møc n­íc 1 m ®Ó c¸ kh«ng bÞ l¹nh. 1.2.6. Th¶ måi nu«i. Sau khi th¶ c¸ vµo hå, c¸ sinh tr­ëng rÊt nhanh nªn viÖc cho c¸ ¨n ®Òu, th­êng xuyªn rÊt cÇn thiÕt. Hµng ngµy, cung cÊp giun cho c¸, bét ng«, bét ®Ëu, rong, bÌo. Quy c¸ch, chÊt l­îng måi cÇn ®­îc quan t©m ®óng møc, nÕu c¸ ¨n kh«ng ®­îc hoÆc ¨n qu¸ nhiÒu, thõa thøc ¨n ®Òu kh«ng ®­îc. Khi ®· quen, mét ngµy hå nu«i c¸ chØ cÇn 3 chËu måi giun, mét chËu thøc ¨n hçn hîp lµ ®ñ. Mïa ®«ng, thøc ¨n cho c¸ cã thÓ Ýt h¬n v× c¸ “ngñ ®«ng”. Mïa ®«ng, trêi Êm cho c¸ ¨n t¨ng dÇn. Cho c¸ ¨n ®ñ no, h¹n chÕ sù vËn ®éng c¸ sÏ ®Ñp h¬n. Nªn tËp cho c¸ thãi quen tèt b»ng c¸ch cho ¨n tËp trung vµo mét sè thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, tr¸nh viÖc mÊt thøc ¨n vµ kiÓm so¸t ®­îc kh¶ n¨ng tiªu thô cña c¸, kh«ng cho c¸ ¨n qu¸ thõa. 2. Qu¶n lý, nu«i d­ìng vµ phßng bÖnh cho c¸ vµng, c¸ c¶nh. Cã thÓ t¹o ra c¸ quý, ®Ñp, cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao hay kh«ng th× ta ph¶i chó ý ®Õn kh©u qu¶n lý, nu«i d­ìng vµ phßng bÖnh cho c¸ vµng, c¸ c¶nh. Muèn vËy ng­êi s¶n xuÊt c¸ c¶nh ph¶i thùc hiÖn theo t¸m ch÷ sau: tØ mØ, nhÑ nhµng, cÈn thËn vµ chuyªn t©m. Muèn thµnh c«ng trong nghÒ c¸ c¶nh th× ph¶i n¾m v÷ng ph­¬ng ph¸p, kü thuËt nu«i, xö lý linh ho¹t, s¸ng t¹o kiªn tr× vµ bÒn bØ. 2.1. Ph­¬ng ph¸p vµ nguyªn t¾c cho ¨n. 2.1.1. Thµnh phÇn dinh d­ìng chñ yÕu cña thøc ¨n cho c¸ c¶nh. ChÊt dinh d­ìng nu«i sèng c¸ bao gåm chÊt lßng tr¾ng trøng, ®­êng, mì, muèi v« c¬, c¸c vitamin vµ mét sè tè chÊt phô kh¸c. ChÊt lßng tr¾ng trøng (abumin): lµ thµnh phÇn chñ yÕu, rÊt cÇn thiÕt cho c¬ thÓ c¸, nã gióp c¬ thÓ t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn cung øng chÊt míi, nÕu ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ, c¸ sinh tr­ëng nhanh v× trong lßng tr¾ng trøng cã thµnh phÇn axitamin rÊt quan träng. ChÊt ®­êng: c¬ thÓ c¸ nhÊt lµ phÇn c¬ rÊt cÇn chÊt ®­êng, qua t¸c dông víi «xi t¹o thµnh mì lµ chÊt dinh d­ìng dù tr÷ cho c¬ thÓ c¸. Cã thÓ dïng ®­êng nho, ®­êng mÝa, tinh bét ®Ó nu«i d­ìng c¸. ChÊt mì: mì lµ mét phÇn tÝch tr÷ n¨ng l­îng cña c¬ thÓ, c¸ cã thÓ tån t¹i trong mïa ®«ng ®­îc hay kh«ng lµ nhê l­îng mì tÝch tr÷ trong c¬ thÓ chóng. ChÊt muèi v« c¬: lµ nguyªn tè chñ yÕu t¹o x­¬ng c¸ vµ huyÕt dÞch. Thøc ¨n cña c¸ cã muèi sÏ gióp cho sù tiªu ho¸ vµ chuyÓn ho¸ mì tèt h¬n. Muèi v« c¬ trong n­íc vµ trong thøc ¨n cña c¸ sÏ t¹o thµnh líp b¶o vÖ quan träng ®èi víi c¬ thÓ c¸. Ngoµi ra, c¸ cßn cÇn tíi c¸c thµnh phÇn s¾t, ®ång, natri trong thøc ¨n... thiÕu c¸c nguyªn tè ®ã, c¸ sinh bÖnh vµ chËm ph¸t triÓn. C¸c vitamin: sù ph¸t triÓn ph¸t dôc cña c¸ chñ yÕu nhê c¸c vitamin. ThiÕu vitamin A, c¸ mÊt ®i s¾c tè lµm c¸ kÐm ®Ñp, da kh«ng bãng. ThiÕu vitamin E, sù ph¸t dôc vµ sinh dôc cña c¸ kÐm. ThiÕu vitamin B, c¸ gÇy yÕu, hay m¾c bÖnh, ph¸t triÓn chËm. ChÝnh v× vËy thøc ¨n cña c¸ ®ßi hái ph¶i ®Çy ®ñ c¸c vitamin. C¸c chÊt dinh d­ìng trªn cã thÓ lÊy tõ tù nhiªn hoÆc trong thøc ¨n nh©n t¹o. Mét sè thøc ¨n tù nhiªn cña c¸ nh­: rËn n­íc Daphnia, bä mét m¾t Cyclops, trïng n­íc Moina, Artemia, Cung qu¨ng (Êu trïng cña muçi), giun n­íc... C¸ c¶nh lµ lo¹i c¸ ¨n t¹p nªn viÖc s¶n xuÊt thøc ¨n hçn hîp kh«ng phøc t¹p l¾m. Sau ®©y lµ mét sè c«ng thøc c¬ b¶n ®Ó s¶n xuÊt thøc ¨n hçn hîp: C«ng thøc 1: Bét gan kh« (bß, lîn...) 10 g, bét g¹o kh« (ng«, c¸m, s¾n...) 120 g, rau xanh 15 g, bét chua 15 g, bét giun ®Êt kh« 15g C«ng thøc 2: Bét giun ®Êt 15%, bä gËy 10%, bét vá t«m cua 10%, bét gan kh« 10%, bét kh¸ng sinh 18%, bét s÷a 23%, s« ®a 3%, bét rau xanh 11%. 2.1.2. Giai ®o¹n c¸ trøng vµ c¸ bét. NÕu kh«ng cã ®ñ thøc ¨n phï hîp, c¸ gÇy vµ chÕt, thiÖt h¹i sÏ diÔn ra h»ng ngµy. Thøc ¨n chÊt l­îng kÐm, thµnh phÇn dinh d­ìng thÊp, c¸ cßi cäc, thÓ tr¹ng, vµ mµu s¾c kÐm. NÕu dïng thøc ¨n thiªn nhiªn cho c¸ ¨n ph¶i röa s¹ch ®Ó tr¸nh lµm bÈn n­íc hoÆc ®em bÖnh vµo bÓ c¸. ë giai ®o¹n nµy, nªn kÕt hîp gi÷a thøc ¨n thiªn nhiªn vµ thøc ¨n hçn hîp, ë thêi ®iÓm xuÊt ph¸t tèt, c¸ cã ®µ tiÕn tíi nh÷ng b­íc sau. 2.1.3. L­îng thøc ¨n. VÊn ®Ò c¬ b¶n trong kü thuËt qu¶n lý, nu«i d­ìng lµ x¸c ®Þnh l­îng thøc ¨n hîp lý, duy tr× ®Òu ®Æn th­êng xuyªn lµm ®éng lùc thóc ®Èy khi ®· yªn t©m vÒ m«i sinh nu«i d­ìng. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm thêi tiÕt, chÊt l­îng n­íc, nhiÖt ®é n­íc, quan s¸t ho¹t ®éng cña c¸, linh ho¹t n¾m v÷ng viÖc gia gi¶m thøc ¨n. Nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn thøc ¨n cña c¸ cã thÓ nªu ra rÊt nhiÒu. Tõ viÖc ¨n cña c¸, cã thÓ biÕt c¸ khoÎ hay yÕu. NÕu cho c¸ ¨n b»ng giun, hµng ngµy ph¶i thay ®æi kÝch cì giun to, nhá th­êng 5 ngµy cho ¨n mét chËu. C¸ 3 n¨m tuæi cho ngµy 1/3 chËu lµ ®ñ. NÕu cho c¸ ¨n giun kh« hoÆc thøc ¨n hçn hîp, còng nªn cho c¸ ¨n cã møc. Nh÷ng ngµy nãng hoÆc rÐt, c¸ ho¹t ®éng kÐm, l­îng thøc ¨n cho c¸ cÇn gi¶m ®i cho phï hîp. Chó ý thËn träng ®èi víi måi giun chÕt, hoÆc c¸ ¨n kh«ng hÕt lµm n­íc bÞ « nhiÔm, ®Æc biÖt víi c¸c lo¹i c¸ quý. Quan s¸t ph©n c¸ còng cã thÓ biÕt t×nh tr¹ng cña c¸. NÕu ph©n c¸ mµu xanh, n©u hoÆc ®en lµ c¸ tiªu ho¸ tèt. Ph©n c¸ mµu tr¾ng, vµng lµ c¸ ¨n qu¸ no, kh«ng nªn cho ¨n n÷a. 2.1.4. Thêi gian cho c¸ ¨n. Ph©n chia thêi gian cho c¸ ¨n phô thuéc vµo lo¹i thøc ¨n. NÕu cho c¸ ¨n giun, th­êng cho ¨n mét lÇn vµo buæi s¸ng lµ võa. Mïa hÌ nªn cho c¸ ¨n sím, sau khi ¨n no, c¸ cßn b¬i lªn mÆt n­íc ®Ó lÊy thªm d­ìng khÝ; lóc n¾ng nãng c¸ kh«ng b¬i lªn lÊy d­ìng khÝ n÷a. Mïa thu, mïa ®«ng ta cho c¸ ¨n chËm l¹i 1 – 2 giê. 2.1.5. ChÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña thøc ¨n. Giun t­¬i lµ thøc ¨n tèt nhÊt cña c¸, lµm c¸ t¨ng tr­ëng nhanh, khoÎ ®Ñp, nhÊt lµ c¸ vµng ®Çu s­ tö, c¸ vµng cã cÇu, c¸ vµng vÈy tr©n ch©u, c¸ vµng m¾t bäng n­íc vµ c¸ vµng mang lËt. Thøc ¨n b»ng giun cã mét hµm l­îng abumin vµ chÊt mì tèt. Giun tèt th­êng cã mµu ®á ®Ëm, mçi lÇn cho c¸ ¨n mét l­îng võa ®ñ, kh«ng cho ¨n thõa. Nu«i c¸ b»ng thøc ¨n hçn hîp hiÖu qu¶ còng cao, trõ tr­êng hîp thêi tiÕt phøc t¹p hoÆc do b¶o qu¶n kh«ng tèt lµm chÊt l­îng gi¶m hoÆc thøc ¨n bÞ háng g©y bÖnh cho c¸, n¨ng suÊt nu«i gi¶m sót. 2.2. Phßng chèng n¾ng. Dïng c¸c tÊm t«n nhùa s¸ng mµu, v¶i b¹t, trång c©y quanh khu hå c¸ ®Ó che bít ¸nh n¾ng xuèng hå c¸, h¹n chÕ nhiÖt ®é n­íc t¨ng lªn lµm ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é b¬i, søc khoÎ vµ kh¶ n¨ng sinh në cña c¸. 2.2.1. Thêi gian vµ diÖn tÝch che n¾ng. Vµo mïa hÌ, gÆp nh÷ng ngµy n¾ng gay g¾t, ph¶i tiÕn hµnh che n¾ng mÆt hå nu«i c¸ tõ 10 giê s¸ng ®Õn lóc ngít n¾ng. C¨n cø vµo mµu n­íc mµ cã c¸ch che kh¸c nhau. N­íc xanh trong che n¾ng 1/3 mÆt hå, n­íc chuyÓn mµu rªu xanh che 1/2 mÆt hå, lóc m­a rÐt cÇn bá hÕt m¸i che ®i. 2.2.2. T¸c dông cña viÖc che n¾ng. Vµo mïa hÌ, nhiÖt ®é n­íc lªn tíi 25 0 C, lµ lóc b¾t ®Çu ph¶i che n¾ng cho c¸. Kh«ng khÝ lóc ®ã, do cã ¸nh n¾ng chiÕu vµo, nh÷ng loµi vi sinh vËt sèng trªn mÆt n­íc quang hîp, sinh tr­ëng m¹nh, t¹o ra rÊt nhiÒu d­ìng khÝ. Kh¾p n¬i bät khÝ næi lªn, che kÝn quanh th©n vµ mang c¸ g©y trë ng¹i cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸. NhiÖt ®é n­íc hå t¨ng, c¸c vi khuÈn g©y bÖnh còng ph¸t triÓn m¹nh, n­íc nãng ¶nh h­ëng m¹nh tíi v©y vµ ®u«i c¸, g©y ra c¸c khuyÕt tËt, biÕn h×nh xÊu khã kh«i phôc l¹i vÎ ®Ñp cña c¸. §Æc biÖt, lo¹i c¸ ®· dµi 2 – 3 cm hay bÞ háng ®u«i, mÊt h¼n gi¸ trÞ khi ®¸nh gi¸ thÈm mü. 2.3. Qu¶n lý n­íc, lµm vÖ sinh hå c¸ vµ phßng bÖnh cho c¸. Khi nu«i c¸ ph¶i chó träng viÖc lµm vÖ sinh hå c¸, röa s¹ch ®¸y hå, lµm s¹ch n­íc cho c¸ ph¸t triÓn thuËn lîi. Vµo mïa thu kh«ng nªn thay n­íc mµ chØ cho them n­íc vµo hå. ChÊt l­îng n­íc trong hå ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu sinh tr­ëng cña c¸. Tuú theo ®Æc ®iÓm mïa ph¶i n¾m v÷ng chÊt l­îng n­íc, møc n­íc còng nh­ l­îng n­íc tuú hoµn c¶nh mµ linh ho¹t thay ®æi. 2.3.1. Môc ®Ých cña viÖc thay n­íc. Thay n­íc vµ lµm vÖ sinh hå c¸ nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o cho n­íc cã chÊt l­îng tèt phï hîp víi sù sinh tr­ëng cña c¸. §èi víi viÖc nu«i c¸, n­íc trong xanh lµ lo¹i n­íc tèt nhÊt. Trong m«i tr­êng ®ã, c¸c vi sinh vËt sèng nhiÒu ph¸t triÓn tèt, c¸ cã nhiÒu thøc ¨n, dÔ b¾t måi, chÊt thèi r÷a Ýt, d­ìng khÝ nhiÒu. §èi víi bÓ xi m¨ng h»ng ngµy ph¶i dïng èng cao su hót hÕt cÆn bÈn d­íi ®¸y bÓ vµ bæ sung n­íc s¹ch. §èi víi hå nu«i cÇn ph¶i n¹o vÐt ®¸y hå tr­íc khi th¶ c¸. 2.3.2. Thêi gian vµ ph­¬ng ph¸p thay n­íc. Thêi gian thay n­íc: muèn ®Þnh thêi gian thay n­íc cÇn c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn khÝ hËu, hå c¸ to hay nhá, mËt ®é c¸ cao hay thÊp, chÊt l­îng n­íc, ®é PH... Tuy vËy, cÇn tr¸nh thay ®æi n­íc nhiÒu. §èi víi bÓ xi m¨ng th× cø 3 – 5 ngµy thay n­íc mét lÇn, mçi lÇn thay 1/3 bÓ, hót cÆn bÈn d­íi ®¸y bÓ; sau ®ã cho n­íc cã thµnh phÇn t­¬ng tù vµo bÓ. NhiÖt ®é n­íc kh«ng ®­îc thay ®æi qu¸ 10C Ph­¬ng ph¸p thay n­íc: khi thay n­íc, dån c¸ vµo mét gãc råi hót n­íc ra, röa s¹ch ®¸y. NÕu bÓ hoÆc hå nu«i c¸ cã hai ng¨n th× dån c¸ sang mét ng¨n, lu©n phiªn thay n­íc vµo lµ ®­îc. 2.3.3. Lµm vÖ sinh hå c¸. Lµm vÖ sinh hå c¸ nªn tiÕn hµnh vµo lóc mÆt trêi gi¶m c­êng ®é chiÕu s¸ng, trµnh lµm háng ®u«i c¸. Vµo mïa xu©n vµ thu thay n­íc vµo lóc 15 – 16 giê chiÒu, mïa hÌ vµo lóc 17 giê chiÒu, mïa ®«ng vµo lóc 14 – 15 giê. Ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh tæng vÖ sinh nªn theo tr×nh tù: + Tr­íc hÕt g¹t bít v¸ng, sinh vËt s©u bä, l¸ cá háng trªn mÆt n­íc ®Ó chèng « nhiÔm mÆt n­íc lan to¶ vµ che mÊt mÆt tho¸ng cña hå. + TiÕp theo, tËp trung lµm phÇn ®¸y, cä nhÑ c¸c thø rªu bÈn råi dïng èng hót hÕt n­íc r¸c bÈn, chØ ®Ó l¹i 1/4 – 1/5 l­îng n­íc cò. + Cho n­íc ch¶y nhÑ nhµng vµo bÓ, hå, ao tr¸nh ®æ m¹nh lµm n­íc bÞ cuén sãng. Víi c¸c loµi c¸ quý l¹i cµng cÈn thËn tr¸nh hiÖn t­îng c¸ bÞ va ®Ëp g©y khuyÕt tËt hoÆc sãng m¹nh g©y chÕt c¸. 2.3.4. C«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t. Lµ c«ng viÖc tiÕn hµnh th­êng xuyªn b¾t buéc, mét h¹ng môc trong qu¸ tr×nh nu«i d­ìng. Nh÷ng h¹ng môc cña c«ng t¸c kiÓm tra gåm kiÓm tra tÝnh ®ét biÕn cña n­íc ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu chØnh kÞp thêi, tr¸nh cho c¸ nh÷ng nguyªn nh©n sinh bÖnh. TiÕp theo, ph¶i kÓ ®Õn viÖc kiÓm tra thùc hiÖn kü thuËt nu«i theo hoµn c¶nh thùc tÕ m«i sinh, quy luËt vËn ®éng cña thêi tiÕt, nhiÖt ®é theo c¸c diÔn biÕn nu«i d­ìng trong tõng giai ®o¹n cô thÓ. ViÖc tiÕn hµnh kiÓm tra gi¸m s¸t vµo c¸c buæi s¸ng sím mçi ngµy, khi quan s¸t cÇn tû mØ, xem xÐt tõng b­íc c¸c diÔn biÕn hoÆc sù cè liªn quan ®Õn thay ®æi hå c¸. Mïa hÌ, trong nh÷ng ngµy thêi tiÕt cã sù thay ®æi ®ét biÕn hoÆc cã m­a to sÊm chíp, ph¶i quan s¸t kiÓm tra nhiÒu lÇn. NÕu thÊy c¸ næi lªn thë nhiÒu trªn mÆt n­íc, nghe thÊy tiÕng næ cña bät n­íc, cÇn xem kü mµu hå n­íc. 2.3.5. Phßng bÖnh cho c¸. Phßng bÖnh mïa hÌ: lµ mïa c¸ sinh tr­ëng Ýt bÖnh tËt, nhiÖt ®é n­íc kho¶ng 300C. C¸ hay bÞ thiÕu d­ìng khÝ, báng ®u«i, ta cÇn cho thªm n­íc vµo hå ao ®Ó n©ng mùc n­íc lªn kho¶ng 35 – 40 cm, khèng chÕ nhiÖt ®é n­íc ch¶y vµo ë kho¶ng 300C víi ®é s¹ch tèt, ®¶m b¶o d­ìng khÝ ®ñ. NÕu cã m­a to, dï n­íc cò cã s¹ch còng nªn thay n­íc. §ã lµ v× khi m­a, n­íc m­a xuèng hå ao lµ n­íc l¹nh, n­íc nµy ch¶y xuèng d­íi th× n­íc nãng næi lªn trªn, c¸ thÊy l¹nh b¬i lªn trªn bÞ kÑt gi÷a sù biÕn ®æi nhiÖt ®é. Biªn ®é thay ®æi lín, c¸ bÞ tæn th­¬ng. M­a xuèng c¸ cã nhiÒu måi ¨n h¬n, ¨n qu¸ no còng sinh bÖnh, cïng lóc víi vi sinh vµ giun chÕt, n­íc bÞ nhiÔm bÈn. Phßng bªnh mïa thu: Lµ mïa cã khÝ hËu lý t­ëng cho c¸, vµo mïa nµy c¸ sinh tr­ëng tèt nhÊt. Vµo lóc nµy cÇn vç bÐo cho c¸ ®Ó c¸ cã søc khoÎ qua mïa ®«ng. Phßng bÖnh mïa ®«ng: Vµo mïa nµy cÇn tr¸nh h­íng giã mïa ®«ng b¾c, che ch¾n cÈn thÈn cho c¸ tr¸nh nhiÖt ®é xuèng qu¸ thÊp lµm c¸ bÞ bÖnh. NÕu nhiÖt ®é xuèng qu¸ thÊp cÇn bæ sung thªm n­íc vµo hå. Ch­¬ng III. Mét sè biÖn ph¸p nh»m ®Èy m¹nh kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, tiªu thô c¸ c¶nh. i. §èi víi kh©u s¶n xuÊt. Nh×n chung n­íc ta cã ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn ­¬m nu«i c¸ c¶nh. §Ó cã thÓ s¶n xuÊt kinh doanh c¸ c¶nh, nhµ s¶n xuÊt ph¶i n¾m râ ®Æc ®iÓm tù nhiªn, ®iÒu kiÖn sinh sèng... cña lo¹i c¸ mµ m×nh dù ®Þnh kinh doanh. Muèn thµnh c«ng th× trong qu¸ tr×nh kinh doanh ph¶i chó ý ®Õn c¸c kh©u nh­: Gièng, quy tr×nh nu«i c¸, phßng bÖnh, thøc ¨n cho c¸... 1. Gi¶i ph¸p vÒ Gièng: Trong s¶n xuÊt c¸ c¶nh th× chän Gièng lµ mét kh©u ®Æc biÖt quan träng. S¶n xuÊt gièng c¸ c¶nh nh©n t¹o ®· lµm n©ng cao kh¶ n¨ng chñ ®éng vÒ gièng nu«i cho c¸ c¶nh th­¬ng phÈm. §Õn nay víi c¸c loµi c¸ c¶nh phæ th«ng nh­ c¸ vµng, c¸ chÐp, c¸ §Üa, hä c¸ khæng t­íc (c¸ kiÕm, b¶y mµu...) ®· s¶n xuÊt gièng tho¶ m·n nhu cÇu cña thÞ tr­êng. ViÖc cung cÊp ra thÞ tr­êng mét gièng c¸ cao cÊp vµ ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn 0th× lîi nhuËn thu ®­îc lµ rÊt lín. Nhµ s¶n xuÊt cã thÓ tiÕn hµnh chän gièng trong cïng mét lo¹i c¸ cao cÊp, hiÕm b»ng c¸ch chän nh÷ng con to khoÎ, h×nh d¸ng ®Ñp nhÊt trong ®µn lai t¹o, lÆp ®i lÆp l¹i cho ®Õn khi ®­îc nh÷ng con c¸ thuÇn chñng... HoÆc còng cã thÓ lai t¹o nh÷ng gièng míi b»ng c¸ch cho nhiÒu lo¹i c¸ trong cïng mét hä ®Ó lai t¹o gièng c¸ míi. Trong thµnh phè Hå ChÝ Minh cã mét hé kinh doanh c¸ c¶nh ®· lai t¹o ®­îc gièng c¸ §Üa míi cã mµu s¾c ®Æc biÖt léng lÉy vµ duy nhÊt cã ë ViÖt Nam, nhiÒu nhµ kinh doanh ë Singapo, Malayxia ®· tr¶ gi¸ rÊt cao cho con c¸ gièng nµy. Ngoµi viÖc lai t¹o gièng c¸ thuÇn chñng vµ lai t¹o gièng c¸ míi, mét sè biÖn ph¸p nh»m t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh sinh ®Î cña c¸ còng lµm t¨ng lîi nhuËn cho nhµ s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh nu«i d­ìng c¸ ®Î ph¶i tu©n thñ ®óng quy tr×nh kü thuËt vµ ®Æc ®iÓm ch¨m sãc con cña tõng loµi ®Ó tr¸nh viÖc hao hôt l­îng c¸ con. §èi víi nh÷ng loµi c¸ ®Î trøng sau khi trøng thô tinh cÇn vít c¸ bè mÑ ra ®Ó tr¸nh c¸ bè mÑ ¨n trøng lµm gi¶m l­îng trøng thu ®­îc. HoÆc mét sè lo¹i c¸ ®Î con nh­ng c¸ ®ùc l¹i hay ¨n c¸ míi në th× còng cÇn c¸ch ly. 2. Quy tr×nh s¶n xuÊt c¸ c¶nh: CÇn tu©n thñ ®óng theo yªu cÇu kü thuËt cña tõng kh©u, sö dông hîp lý tiÕt kiÖm c¸c lo¹i vËt t­ ®Ó tr¸nh l·ng phÝ, võa g©y tæn thÊt cho c¬ së kinh doanh võa lµm t¨ng gi¸ thµnh cña c¸ dÉn ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm h¬n c¸c c¬ së cïng s¶n xuÊt mét mÆt hµng. §Èy m¹nh s¶n xuÊt c¸ c¶nh theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸, ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i. CÇn thùc hiÖn th©m canh trªn cïng mét diÖn tÝch mÆt n­íc. Cïng mét diÖn tÝch hå nu«i c¸ th­¬ng phÈm ta cã thÓ nu«i chung nhiÒu lo¹i c¸ sèng ë c¸c tÇng n­íc kh¸c nhau, võa tiÕt kiÖm diÖn tÝch nu«i trång võa tËn dông hÕt ®­îc l­îng thøc ¨n ch¨n nu«i. Ta cã thÓ nu«i chung c¸ Tai t­îng vµ gièng c¸ sÆc ( c¸ tai t­îng vµ c¸ sÆc ë ®©y lµ gièng c¸ c¶nh kh«ng nªn nhÇm lÉn víi lo¹i c¸ nu«i lÊy thÞt theo cïng mét c«ng thøc th©m canh) II. §èi víi kh©u tiªu thô. §èi víi kh©u tiªu thô th× cÇn ph¶i lµm tèt c«ng t¸c th«ng tin dù b¸o thÞ tr­êng vµ ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay th«ng tin thÞ tr­êng ®­îc xem lµ tai m¾t cña nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh gióp cho hä cã thÓ ra quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c. VÊn ®Ò c¬ b¶n ®­îc quan t©m ë ®©y lµ nhu cÇu lo¹i c¸ tiªu thô vµ gi¸ c¶. ViÖc n¾m b¾t nhu cÇu nu«i c¸ thuéc lo¹i nµo? ®èi t­îng tiªu thô chÝnh?... lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña c¸c nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh. Xóc tiÕn th­¬ng m¹i cÇn ph¶i ho¹t ®éng th­êng xuyªn vµ cã hiÖu qu¶ trªn tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng trong tõng ®Þa ph­¬ng, trªn c¶ n­íc vµ trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Th«ng qua viÖc tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ c¸c gièng c¸ ®Ñp, hÊp dÉn gióp ng­êi tiªu dïng, c¸c c¬ së kinh doanh cã nhu cÇu cã thÓ tiÕp cËn ®­îc. C¸c c¬ së ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ tiªu thô nªn cïng tæ chøc ra c¸c cuéc triÓn l·m, thi ®Êu c¸... réng r·i ®Ó mäi ng­êi cã thÓ tham quan th­ëng thøc, tõ c¸c cuéc triÓn l·m nµy cã thÓ gióp cho ng­êi s¶n xuÊt cã thÓ tiÕp cËn ®­îc víi c¸c c¬ së kinh doanh trªn lÜnh vùc l­u th«ng, ng­êi tiªu dïng... Thªm vµo ®ã cã thÓ lËp ra c¸c Website giíi thiÖu vµ qu¶ng b¸ c¸c lo¹i c¸ c¶nh ra thÕ giíi nhê m¹ng Internet. §èi víi c¸c c¬ së b¸n lÎ, th× viÖc tr­ng bµy, trang trÝ c¸c bÓ c¸ sinh ®éng hÊp dÉn gióp cho viÖc tiªu thô c¸ t¨ng thªm rÊt nhiÒu. Thªm vµo ®ã phong c¸ch phôc vô cña nh©n viªn tËn t×nh, gi¶i thÝch cÆn kÏ tËp tÝnh, ®Æc ®iÓm sinh tr­ëng cña c¸c lo¹i c¸ sÏ t¹o cho kh¸ch hµng cã Ên t­îng tèt, ®ång thêi n©ng cao uy tÝn cña c¬ së. Nªn ®Ò râ gi¸ tiÒn cña mçi lo¹i c¸ ®Ó kh¸ch hµng thuËn tiÖn trong viÖc lùa chän... Tµi liÖu tham kh¶o. GS.TS. NguyÔn ThÕ Nh· -- PGS.TS. Vò §×nh Th¾ng, “Gi¸o tr×nh Kinh tÕ N«ng NghiÖp”, NXB Thèng Kª, 2004. Bé m«n qu¶n trÞ doanh nghiÖp N«ng NghiÖp, “Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ doanh nghiÖp N«ng NghiÖp”, NXB Thèng Kª, 2001. T¹p chÝ N«ng NghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. B¸o N«ng NghiÖp ngµy nay. B¸o N«ng Th«n ViÖt Nam. §øc HiÖp, “C¸ Vµng – C¸ c¶nh”, NXB N«ng NghiÖp, 2001.