Nghiên cứu lựa chọn công nghệ xử lý nước thải sinh hoạt

dông b· th¶i. c) B· th¶i láng cã thÓ móc t−íi c©y hoÆc ®æ vµo ao nu«i c¸. d) §Ó chÕ biÕn ph©n kh«, chøa b· láng vµo mét hè ñ, cho thªm chÊt ®én nh− r¬m r¸c, cá, bÌo, l¸ c©y...vµ che m−a n¾ng, h¹n chÕ tæn thÊt ®¹m. 13. B¶o qu¶n vµ ch¨m sãc. h) Lu«n lu«n gi÷ Èm líp ®Êt sÐt ë n¾p bÓ ph©n huû b»ng mét líp n−íc s¹ch ë phÝa trªn. Th−êng xuyªn theo dâi ®Ó ph¸t hiÖn chç x× khÝ, nÕu cã ph¶i xö lý kÞp thêi. i) Kh«ng cho n−íc xµ phßng, c¸c lo¹i thuèc trõ s©u, thuèc khö trïng hoÆc c¸c lo¹i kh¸ng sinh ch¶y vµo bÓ ph©n huû. j) Kh«ng n¹p qu¸ nhiÒu nguyªn liÖu mét lóc (3- 4 lÇn l−îng n¹p h»ng ngµy) k) Kh«ng n¹p qu¸ nhiÒu n−íc (tû lÖ 1- 1,5 lÝt n−íc cho 1kg ph©n) l) Th−êng xuyªn gi÷ cho bÕp, ®Ìn s¹ch sÏ, kh«ng bÞ t¾c. m) Ngän löa ch¸y chËp chên, cét n−íc ë ¸p kÕ kh«ng æn ®Þnh lµ ®−êng èng bÞ t¾c v× ®äng n−íc, cÇn dèc cho n−íc tho¸t ng−îc l¹i bÓ ph©n huû. n) ChØ söa ch÷a ®−êng èng khi ¸p suÊt khÝ thÊp. 14. B¶o ®¶m an toµn c) Phßng chèng ch¸y næ: hçn hîp khÝ sinh häc vµ kh«ng khÝ cã thÓ næ. §Ó phßng næ cÇn chó ý: - Kh«ng ®èt trùc tiÕp ë ®Çu èng dÉn khÝ. Khi khÝ bÞ tho¸t ra kh«ng khÝ do ®−êng dÉn khÝ hoÆc van khÝ bÞ hë (ph¸t hiÖn khi ngöi thÊy mïi h¨ng) cÇn tr¸nh ®−a ngän löa tíi gÇn n¬i cã khÝ tho¸t ra. Nhanh chãng t×m n¬i hë ®Ó kh¾c phôc. Qu¹t th«ng khÝ cho khÝ tho¸t ra ph©n t¸n vµo kh«ng gian. - Khi ch©m bÕp, ®Ìn, ph¶i ®¶m b¶o ®−a löa tíi gÇn mÆt bÕp hoÆc m¹ng ®Ìn míi më van khÝ. NÕu lµm ng−îc l¹i khÝ sÏ lan to¶ trong kh«ng khÝ vµ bïng ch¸y khi gÆp löa, cã thÓ dÉn tíi ho¶ ho¹n hoÆc báng. d) Phßng chèng ng¹t. KhÝ sinh häc kh«ng duy tr× sù sèng nªn cã thÓ g©y ng¹t. Khi söa ch÷a, lµm vÖ sinh bÓ chÝnh cÇn më n¾p: ®îi cho khÝ thoat hÕt ra, lÊy dÞch ph©n huû ra khái bÓ, qu¹t th«ng giã cho tho¸ng råi míi ®−a ng−êi xuèng bÓ xö lý. §¶m b¶o cã thÓ cÊp cøu ®−a ng−êi trong bÓ ra ngoµi nhanh chãng nÕu bÞ ng¹t. 67 • M« h×nh thÝ nghiÖm s¶n xuÊt khÝ sinh häc vµ tËn dông b· th¶i KSH t¹i lµng nghÒ Cao X¸ H¹. - D−íi sù céng t¸c gióp ®ì cña c¸c chuyªn gia cña ViÖn n¨ng l−îng, ®Ò tµi ®· x©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn thÝ nghiÖm s¶n xuÊt khÝ sinh häc ë lµng nghÒ Cao X¸ H¹. M« h×nh ®−îc x©y t¹i gia ®×nh ¤ng TrÞnh Trung Thµnh lµ mét cùu chiÕn binh thêi chèng Mü. §Æc ®iÓm m« h×nh nh− sau: ¾ ThiÕt bÞ vßm cÇu x©y b»ng g¹ch n¾p cè ®Þnh. ¾ ThÓ tÝch ph©n huû cña thiÕt bÞ Vd = 7m3. ¾ Sè nh©n khÈu trong gia ®×nh: 3 ng−êi. ¾ Sè ®Çu lîn nu«i th−êng xuyªn: 20 - 30. ¾ ThiÕt bÞ xö lý toµn bé l−îng ph©n lîn, ph©n ng−êi th¶i ra hµng ngµy. Dù tÝnh l−îng ph©n ®−a vµo xö lý (1,4kg/®Çu lîn x 25lîn) kho¶ng 35kg/ngµy. ¾ B· ch¶y ra tõ bÓ ®iÒu ¸p ®−îc th¶i trùc tiÕp ra mét ao dung tÝch 100m3 víi diÖn tÝch bÒ mÆt lµ 100m2. D−íi ao th¶ c¸ trª phi, trªn mÆt ao nu«i bÌo c¸i phôc vô ch¨n nu«i vµ lµm s¹ch n−íc. S¬ ®å thÝ nghiÖm s¶n xuÊt khÝ sinh häc biÓu diÔn trªn h×nh 6. H×nh 6. S¬ ®å thÝ nghiÖm s¶n xuÊt khÝ sinh häc Ph©n lîn, ph©n ng−êi T−íi tiªu - Song song víi viÖc vËn hµnh m« h×nh thiÕt bÞ vßm cÇu x©y b»ng g¹ch n¾p cè ®Þnh, ®Ò tµi cã theo dâi mét thÝ nghiÖm ®èi chøng t¹i thiÕt bÞ s¶n xuÊt khÝ sinh häc do gia ®×nh ¤ng NguyÔn Xu©n ChiÕn tù x©y. §Æc ®iÓm c«ng tr×nh nµy nh− sau: ¾ ThiÕt bÞ x©y h×nh trô n¾p cè ®Þnh vßm cÇu b»ng com-po-dit. ¾ X©y theo kinh nghiÖm vµ thiÕt kÕ tù s−u tÇm. ¾ ThÓ tÝch ph©n huû cña thiÕt bÞ Vd = 7m3. ¾ Sè nh©n khÈu trong gia ®×nh: 5 ng−êi. ¾ Sè ®Çu lîn hiÖn cã : 10. ¾ ThiÕt bÞ xö lý toµn bé l−îng ph©n lîn, ph©n ng−êi th¶i ra hµng ngµy. Dù tÝnh l−îng ph©n ®−a vµo xö lý kho¶ng (1,4kg/®Çu lîn x 10lîn) kho¶ng 14kg/ngµy. ¾ B· tõ bÓ ®iÒu ¸p ®−îc th¶i trùc tiÕp ra cèng r·nh cña xãm. BÓ khÝ sinh häc vßm cÇu n¾p cè ®Þnh dung tÝch Vd= 7m3 BÓ ®iÒu ¸p Ao sinh häc nu«i c¸, nu«i bÌo c¸i 68 Theo ®¸nh gi¸ tõ phÝa chuyªn gia, thiÕt bÞ cña gia ®×nh ¤ng ChiÕn thiÕt kÕ theo kinh nghiÖm ch¾p v¸ nªn c¸c th«ng sè kh«ng ë møc tèi −u vµ cã mét vµi chi tiÕt sai quy c¸ch. 4.6.2. chÕ biÕn ph©n h÷u c¬ tõ chÊt th¶i. • H−íng dÉn chÕ biÕn ph©n h÷u c¬ tõ ph©n lîn, phÕ th¶i n«ng nghiÖp vµ lµm nghÒ. Ph©n lîn (cßn gäi lµ ph©n chuång) lµ lo¹i ph©n h÷u c¬ quan träng nhÊt ®èi víi n«ng nghiÖp vµ ®Æc biÖt s½n cã ë lµng nghÒ Cao X¸ H¹. Tïy theo ®iÒu kiÖn vµ yªu cÇu cô thÓ mµ cã nhiÒu c¸ch chÕ biÕn ph©n chuång. Môc ®Ých chÝnh cña viÖc trén ñ (chÕ biÕn) lµ lµm thÕ nµo ®Ó t¨ng sè l−îng vµ chÊt l−îng cña ph©n, lµm cho ph©n mau môc, triÖt ®−îc c¸c mÇm bÖnh tr−íc khi ®em sö dông, h¹n chÕ sù mÊt m¸t c¸c chÊt dinh d−ìng cña ph©n trong qu¸ tr×nh ñ... HiÖn nay cã ba c¸ch ñ ph©n chuång ®−îc c«ng nhËn lµ thÝch hîp: (I. P. MAMCHENCOP [4]) 1. ñ t¬i hay cßn gäi lµ ñ nãng: Trong qu¸ tr×nh ñ ®èng ph©n lu«n ë tr¹ng th¸i t¬i xèp, tho¸ng khÝ, do ®ã c¸c vi sinh vËt h¸o khÝ ho¹t ®éng rÊt m¹nh lµm cho nhiÖt ®é trong ®èng ph©n cã lóc nãng lªn ®Õn 600C. Nhê nhiÖt ®é cao nªn c¸c chÊt h÷u c¬ mau môc, ph©n chãng ®−îc sö dông, c¸c mÇm bÖnh vµ h¹t cá d¹i bÞ tiªu diÖt. C¸ch ñ theo ph−¬ng ph¸p nµy nh− sau: - Chän chç ®Êt b»ng ph¼ng, kh« r¸o, nÖn nÒn thËt chÆt ®Ó cho n−íc ph©n kh«ng thÊm xuèng ®Êt vµ mÊt ®i, nÕu cã nÒn g¹ch hoÆc xim¨ng cµng tèt. - Lãt mét líp chÊt ®én ë d−íi, tèt nhÊt lµ r¬m r¹, c©y cá, bÌo t©y ®· ®−îc c¾t nhá vµ ph¬i cho bít n−íc. Sau ®ã ®æ mét líp ph©n lîn, ph©n tr©u bß hoÆc c¸c chÊt th¶i lµm nghÒ nh− l«ng vµ ph©n chã...dµy 20 - 30cm. TiÕp tôc xÕp líp ®én xen kÏ líp ph©n nh−ng kh«ng nÐn chÆt cho ®Õn khi ®èng ph©n cao 1- 1,5 mÐt vµ réng 2 - 3 mÐt lµ võa, chiÒu dµi ®èng ph©n tïy thuéc sè l−îng ph©n nhiÒu hay Ýt hoÆc tïy nÒn ®Êt. Mçi líp ph©n nªn t−íi n−íc cho võa Èm, t−íi b»ng n−íc gi¶i hoÆc n−íc ph©n cµng tèt, ®¶m b¶o ®é Èm trong ®èng ph©n kho¶ng 60 - 75%. - Trªn cïng r¾c mét líp ®Êt bét máng. PhÝa trªn ®èng ph©n nªn lµm m¸i che m−a ®Ó ®ì tr«i ph©n vµ mÊt ®¹m. Kho¶ng 20 - 25 ngµy sau khi ñ, ®¶o ph©n mét lÇn råi vun ®èng ñ l¹i, khi ñ l¹i còng kh«ng nªn nÐn chÆt ®èng ph©n, ®¶o nhiÒu lÇn ph©n sÏ mau môc, nhanh ®−îc sö dông song l−îng ®¹m còng mÊt ®i nhiÒu h¬n. 2. ñ chÆt hay cßn gäi lµ ñ l¹nh: 69 Môc ®Ých cña ph−¬ng ph¸p ñ chÆt lµ nh»m h¹n chÕ sù mÊt ®¹m vµ cã thÓ ®Ó ph©n tõ 4 - 6 th¸ng míi ®em sö dông. C¸ch ñ nµy còng t−¬ng tù nh− c¸ch ñ t¬i, chØ kh¸c lµ nÐn chÆt c¸c líp ph©n vµ c¸c chÊt ®én ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn yÕm khÝ trong ®èng ph©n, ®èng ph©n ñ lín h¬n, cao h¬n, cã thÓ dïng Ýt chÊt ®én h¬n. Do ®iÒu kiÖn yÕm khÝ nªn ®èng ph©n Ýt nãng vµ do ®ã ph©n l©u hoai môc h¬n ñ t¬i. CÇn chó ý mçi líp ph©n nªn t−íi n−íc cho võa Èm, trªn mçi ®èng nªn c¾m mét sè èng tre cã dïi lç ®Ó ®Þnh kú t−íi n−íc vµo èng tre cho thÊm xuèng c¸c líp ph©n. Cuèi cïng phñ trªn ®èng ph©n mét líp ®Êt bét máng 5 - 10cm hoÆc tr¸t mét líp bïn máng vµ lµm m¸i che l¹i. ñ theo ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ ñ næi hoÆc ñ ch×m. §Ó ñ ch×m ng−êi ta ®µo mét c¸i hè (hè lín hoÆc nhá, s©u hoÆc n«ng lµ tïy l−îng ph©n ta ®Þnh ñ), nÖn chÆt d−íi ®¸y vµ xung quanh, sau ®ã trén ñ nh− trªn. 3. ñ nöa t¬i, nöa chÆt: §©y lµ c¸ch ñ kÕt hîp gi÷a ñ t¬i vµ ñ chÆt. Thêi gian ®Çu nªn ñ t¬i ®Ó ph©n mau môc, sau ®ã ®¶o ph©n lªn vµ vun ®èng, nÐn chÆt cho ®ì mÊt ®¹m trong qu¸ tr×nh ñ tiÕp theo (ñ chÆt). ñ theo c¸ch nµy, sau 2 - 3 th¸ng cã thÓ ®em ph©n ra bãn ruéng ®−îc. Trong mäi c¸ch ñ nªn ñ n¬i r©m m¸t, cã m¸i che m−a n¾ng, xung quanh ®èng ph©n nªn cã r·nh vµ ®µo mét c¸i hè bªn c¹nh ®Ó chøa n−íc ph©n ch¶y ra (theo c¸c r·nh), dïng n−íc ®ã t−íi l¹i cho ®èng ph©n sÏ rÊt tèt). Trong ph©n chuång trén ñ, chÊt l©n so víi ®¹m vµ kali cã Ýt h¬n; do ®ã khi ñ nªn trén thªm ph©n l©n vµo ®Ó t¨ng l−îng l©n trong ph©n. §ång thêi trén nh− vËy ®¹m trong ph©n chuång ®ì bÞ mÊt h¬n vµ gióp cho mét sè vi sinh vËt ho¹t ®éng m¹nh h¬n, nhê vËy nã ph©n gi¶i chÊt h÷u c¬ nhanh h¬n. L−îng ñ tõ 20 - 30kg supe l©n víi 1 tÊn ph©n chuång (tû lÖ trén 2- 3%). • M« h×nh cèng r·nh hîp vÖ sinh vµ tr×nh diÔn chÕ t¹o ph©n h÷u c¬ tõ cÆn th¶i lµng nghÒ Cao X¸ H¹. PhÇn lín chÊt th¶i ch¨n nu«i vµ lµm nghÒ cña lµng Cao X¸ H¹ kh«ng ®−îc thu gom hoÆc xö lý. §Ò tµi ®· chän mét nh¸nh cèng r·nh « nhiÔm ®iÓn h×nh ®Ó x©y dùng tr×nh diÔn gióp bµ con c¶m nhËn ®−îc sù hîp lý cña viÖc lµm kÝn cèng r·nh vµ thu gom chÊt th¶i. 70 • Mét sè ®Æc ®iÓm c¸c mÉu ph©n chÕ t¹o tõ cÆn l¾ng n−íc th¶i trªn m« h×nh thÝ nghiÖm. B¶ng 10. ThÝ nghiÖm chÕ t¹o ph©n h÷u c¬ tõ cÆn l¾ng n−íc th¶i lµng nghÒ Cao X¸ H¹. (Xem b¶n h−íng dÉn sö dông EM trang 40) TT MÉu Thµnh phÇn Thêi gian ñ nãng Thêi gian ñ nguéi HiÖn t−îng ban ®Çu 1 MÉu 1 -CÆn l¾ng: 75-80% -BÌo t©y: 20-25% 10 50 CÆn l¾ng cã mïi h«i thèi nång nÆc, gißi bä nhiÒu. 2 MÉu 2 -CÆn l¾ng: 75-80% -BÌo t©y: 20-25% -T−íi dung dÞch EM thø cÊp 25% vµo bÓ chøa ph©n 7 43 Mïi h«i thèi gi¶m kh«ng ®¸ng kÓ, gißi bä cßn nhiÒu. 3 MÉu 3 -CÆn l¾ng: 75-80% -BÌo t©y: 20-25% -T−íi dung dÞch EM thø cÊp 25% vµo bÓ l¾ng, r·nh th¶i,bÓ chøa ph©n 7 45 Mïi h«i thèi ë r·nh th¶i, bÓ l¾ng, bÓ chøa gi¶m nhiÒu, gißi bä cßn Ýt. 4 MÉu 4 -CÆn l¾ng: 75-80% BÌo t©y: 20-25% -T−íi dung dÞch EM thø cÊp 25% vµo r·nh th¶i, bÓ l¾ng -R¾c 2 líp bét bokashi vµo bÓ chøa ph©n 7 30 Mïi h«i thèi cßn kh«ng ®¸ng kÓ, gißi bä rÊt Ýt. 5 MÉu 5 -CÆn l¾ng: 72,5- 77,5% -BÌo t©y: 20-25% -Supe l©n: 2,5% -T−íi dung dÞch EM thø cÊp 25% vµo r·nh th¶i, bÓ l¾ng, bÓ chøa ph©n Mïi h«i thèi cßn kh«ng ®¸ng kÓ, gißi bä Ýt. 71 6 MÉu 6 -CÆn l¾ng: 50-55% -BÌo t©y: 20-25% -§Êt bét: 25% -T−íi dung dÞch EM thø cÊp 25% vµo r·nh th¶i, bÓ l¾ng, bÓ chøa ph©n 7 13 Mïi h«i thèi cßn kh«ng ®¸ng kÓ, gißi bä Ýt 4.6.3. øng dông c«ng nghÖ em trong xö lý n−íc th¶i vµ chÕ t¹o ph©n h÷u c¬. • Giíi thiÖu vÒ vi sinh vËt h÷u hiÖu EM (Effective Microoganims). Theo Tr−êng §HNN 1 Hµ Néi, 2001 [10], Vi sinh vËt h÷u hiÖu EM lµ tËp hîp c¸c loµi vi sinh vËt cã Ých (vi khuÈn quang hîp, vi khuÈn lactic, nÊm men, x¹ khuÈn, nÊm mèc) sèng céng sinh trong cïng m«i tr−êng. Cã thÓ ¸p dông chóng nh− lµ mét chÊt nh»m t¨ng c−êng tÝnh ®a d¹ng vi sinh vËt ®Êt, bæ sung c¸c vi sinh vËt cã Ých vµo m«i tr−êng tù nhiªn, gi¶m thiÓu sù « nhiÔm m«i tr−êng do c¸c vi sinh vËt cã h¹i g©y ra. KÕt qu¶ lµ nã cã thÓ c¶i thiÖn chÊt l−îng m«i tr−êng vµ lµm tèt ®Êt, chèng bÖnh do vi sinh vËt vµ t¨ng c−êng hiÖu qu¶ cña c¸c chÊt h÷u c¬ ®èi víi c©y trång. HiÖn nay cã trªn 80 n−íc sö dông EM trong n«ng nghiÖp vµ m«i tr−êng. ChÕ phÈm EM ®−îc chÝnh thøc ®−a vµo ViÖt Nam tõ th¸ng 4 / 1997. APNAN (mét tæ chøc nghiªn cøu vÒ EM) th«ng b¸o: trong chÕ phÈm EM cã kho¶ng 80 loµi vi sinh vËt c¶ kþ khÝ vµ hiÕu khÝ thuéc 10 chi kh¸c nhau. Chóng bao gåm c¸c vi khuÈn quang hîp tæng hîp chÊt h÷u c¬ tõ CO2 vµ H2O, vi khuÈn cè ®Þnh Nit¬ (sö dông chÊt h÷u c¬ cña vi khuÈn quang hîp ®Ó chuyÓn N2 trong khÝ trêi thµnh c¸c hîp chÊt cña nit¬), x¹ khuÈn (s¶n sinh c¸c kh¸ng sinh øc chÕ vi sinh vËt g©y bÖnh vµ ph©n gi¶i chÊt h÷u c¬), vi khuÈn lactic (chuyÓn ho¸ thøc ¨n khã tiªu thµnh thøc ¨n dÔ tiªu), nÊm men (s¶n sinh c¸c vitamin vµ c¸c axit amin). C¸c vi sinh vËt trong chÕ phÈm EM t¹o ra mét hÖ thèng vi sinh th¸i víi nhau, cho ra nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nhau, chóng hç trî lÉn nhau cïng sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn. • HiÖu qu¶ t¸c dông cña EM. HiÖn nay ng−êi ta ®· ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng hiÖu qu¶ t¸c dông sau ®©y cña chÕ phÈm EM (Tr−êng §HNN 1 Hµ Néi, 2001 [10]): - Bæ sung vi sinh vËt cho ®©t - C¶i thiÖn m«i tr−êng lý, ho¸, sinh cña ®Êt vµ tiªu diÖt t¸c nh©n g©y bÖnh, s©u h¹i ®Êt. - Xö lý r¸c th¶i, khö mïi h«i cña r¸c, n−íc th¶i. 72 - T¨ng n¨ng suÊt, chÊt l−îng c©y trång vËt nu«i. - T¨ng hiÖu lùc c¸c chÊt h÷u c¬ lµm ph©n bãn. • H−íng dÉn sö dông EM. ( B¶n h−íng dÉn cña Phßng Khoa häc - Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp 1) EM1 cßn gäi lµ EM gèc, tõ EM1 pha chÕ thµnh c¸c d¹ng tiÕp theo (EM thø cÊp, EM dÞch chiÕt l¸ c©y, EM5 vµ c¸c d¹ng Bokashi...). EM1 ®Ó ë trong phßng, tr¸nh n¾ng m−a, tuyÖt ®èi tr¸nh ¸nh n¾ng mÆt trêi, cã thÓ ®Ó ®−îc 6 th¸ng. C¸ch pha EM thø cÊp tõ EM1: 5% EM1 + 5% rØ mËt ®−êng + 90% n−íc. Hoµ tan, trén ®Òu ®Ó tõ 5 - 7 ngµy tr¸nh ¸nh s¸ng, m−a...®−îc EM thø cÊp. EM thø cÊp ®−îc ®ùng b»ng c¸c chai nhùa, kh«ng ®Ó trong tñ l¹nh, tr¸nh m−a vµ ¸nh s¸ng mÆt trêi. EM thø cÊp cã thÓ b¶o qu¶n vµ sö dông tíi h¬n mét th¸ng. EM thø cÊp ®−îc sö dông trong rÊt nhiÒu lÜnh vùc: 12. Khö mïi chuång gia sóc. Tõ EM thø cÊp pha lo·ng víi n−íc l· 300 - 1000 lÇn (tuú ®é bÈn, h«i thèi cña chuång mµ pha ®Æc lo·ng vµ l−îng dïng kh¸c nhau: chuång bÈn pha ®Æc, l−îng cao; kho¶ng 0,5 - 1lÝt dung dÞch EM ®· pha lo·ng cho 1m2 chuång. C¸ch 3 ngµy phun lÇn 2, sau ®ã cø 7 - 10 ngµy l¹i phun 1 lÇn. 13. Dïng EM thø cÊp khö mïi c¸c khu b·i r¸c. EM thø cÊp pha lo·ng 300 - 500 lÇn vµ phun (hoÆc t−íi b»ng «doa) cho c¸c b·i r¸c. Mét tÊn r¸c (kho¶ng 1m3) cÇn 10 lÝt EM thø cÊp ®· pha lo·ng 300 - 500 lÇn. R¸c míi ngµy nµo cho EM thø cÊp ngµy Êy. NÕu b·i r¸c lín víi l−îng rÊt lín vµ tËp trung nhiÒu ®ît trong ngµy th× san ®é dµy cø kho¶ng 40 cm l¹i phun EM. 14. Dïng EM thø cÊp ®Ó khö mïi ao tï n−íc ®äng. 1 mÐt khèi n−íc dïng kho¶ng 50 - 100 ml EM thø cÊp. §æ EM thø cÊp ®Òu lªn ao, khua n−íc cho ®Òu, 1 th¸ng cho 2 lÇn. 15. Dïng EM thø cÊp ®Ó khö mïi hè tiªu. Hè tiªu cña c¸c gia ®×nh n«ng d©n kho¶ng 1 mÐt khèi dïng 50 ml (cc) dung dÞch EM thø cÊp pha lo·ng víi kho¶ng 2 - 3 lÝt n−íc ®æ ®Òu trªn mÆt vµ thµnh hè, sau 3 ngµy ®æ tiÕp lÇn 2, sau ®ã cø kho¶ng 7 - 10 ngµy cho 1 lÇn 16. Dïng EM thø cÊp pha lo·ng 500 - 1000 lÇn phun cho c¸c lo¹i c©y trång. C¸ch 10 ngµy phun mét lÇn t¨ng kh¶ n¨ng chèng s©u bÖnh, t¨ng n¨ng suÊt cña c©y. Dïng EM1 pha lo·ng 0,1% hoÆc EM thø cÊp pha lo·ng kho¶ng 300 lÇn ng©m ñ h¹t gièng h¹n chÕ rÊt nhiÒu s©u bÖnh cña c©y trång. 17. Dïng EM ®Ó phßng bÖnh cho gia sóc, gia cÇm. Dïng EM1 cho vµo n−íc uèng hµng ngµy cña gµ hoÆc lîn víi tû lÖ 0,1%, còng cã thÓ dïng EM thø cÊp cho vµo n−íc uèng cña gµ hoÆc lîn tû lÖ kho¶ng 0,3 - 0,5% (3 - 5 ml EM thø cÊp pha vµo 1 lÝt n−íc l·) ®Ó cho gia sóc, gia cÇm uèng tù do sÏ phßng ®−îc c¸c bÖnh ®−êng ruét do vi sinh vËt g©y ra vµ lín nhanh, t¨ng s¶n l−îng trøng. 73 ChÕ biÕn thøc ¨n gia sóc (thøc ¨n bokashi): c¸c lo¹i tinh bét trén ®Òu, cø 1 kg thøc ¨n tinh cÇn 1 ml EM1, 1 - 5g rØ ®−êng, kho¶ng 200ml n−íc; pha rØ ®−êng, EM1 vµo n−íc, sau ®ã trén ®Òu vµo thøc ¨n, ñ 3 - 5ngµy cho gia sóc ¨n 18. Dïng EM - Bokashi ®Ó khö mïi chuång gµ, vÞt... C¸ch lµm bokashi: - 1kg c¸m g¹o - 2 - 5g rØ ®−êng hoÆc ®−êng phªn - 1kg mïn c−a - 2ml EM thø cÊp (0,1%EM1) Hoµ tan ®−êng vµo kho¶ng 400 ml n−íc råi cho EM1, trén ®Òu c¸m víi mïn c−a, cho dung dÞch trªn ®¶o ®Òu. Khi trén xong n¾m thö l¹i thµnh n¾m, dïng tay ch¹m nhÑ sÏ tan lµ ®é Èm võa. NÕu qu¸ kh« cho thªm n−íc trén ®Òu (®é Èm cña hçn hîp kho¶ng 30%). Cho hçn hîp bokashi nµy vµo bao døa buéc l¹i, ®Ó sau kho¶ng 3 - 5 ngµy lµ dïng ®−îc ®Ó khö mïi chuång nu«i. 1 mÐt vu«ng chuång gµ cÇn kho¶ng 50g (mét n¾m ®Çy) r¾c ®Òu lªn ®Öm lãt, sau 1 - 2 ngµy mïi h«i sÏ gi¶m h¼n, sau 3 ngµy r¾c lÇn 2 vµ sau ®ã cø kho¶ng 10 ngµy r¾c 1 lÇn sÏ hÕt mïi. 19. Bokashi lµm thøc ¨n gia sóc. 1kg c¸m g¹o, 2-5g rØ ®−êng (hoÆc c¸c lo¹i ®−êng kh¸c), 1kg c¸m ng«, 20ml EM thø cÊp, kho¶ng 400ml n−íc (cã thÓ dïng n−íc Êm), hoµ ®Òu ®−êng, EM thø cÊp trén víi c¸m g¹o, ng« cho vµo bao, thóng ®Ëy kÝn ®Ó 3 - 5 ngµy cã mïi th¬m ®em cho gia sóc ¨n. Dïng Bokashi nµy trén vµo thøc ¨n l−îng 50% hµng ngµy víi c¸c lo¹i thøc ¨n tinh kh«ng cÇn nÊu chÝn. Thøc ¨n ñ nµy cã thÓ ®Ó ®−îc 5 ngµy hoÆc l©u h¬n tuú theo thêi tiÕt. 20. Dïng EM thø cÊp chÕ biÕn ph©n h÷u c¬ ®Ó c¶i t¹o ®Êt, t¨ng n¨ng suÊt c©y trång. Ph©n bÊt kú gia sóc nµo kÓ c¶ r¸c ®Öm chuång ®−îc lÊy tõ chuång nu«i gia sóc ra chÊt ë gãc v−ên hoÆc gãc ruéng. Khi chÊt ®èng cø kho¶ng 30 cm l¹i t−íi (hoÆc phun) dung dich EM1 víi tû lÖ 1 mÐt khèi ph©n cÇn 1 lÝt EM1, hoÆc 3-5 lÝt EM thø cÊp vµ kho¶ng 1 kg mËt ®−êng pha vµo 10 - 15 lÝt n−íc. Sau ®ã dïng ®Êt bïn hoÆc nilon phñ kÝn ®èng ph©n, 20 ngµy sau sö dông ®−îc ph©n nµy ®Ó c¶i t¹o ®Êt. 21. ChÕ biÕn EM5. - 10% EM1 - 10% rØ ®−êng - 10% cån 35 (cån b×nh th−êng pha lo·ng 2 lÇn) - 10% dÊm ¨n - 60% n−íc Cho c¸c thµnh phÇn trªn vµo can nhùa ®Ó 15- 20 ngµy ®em dïng. Trén lÉn 50% l−îng EM thø cÊp víi 50% EM5 råi pha lo·ng dung dÞch hçn hîp nµy 500- 1000 lÇn phun cho c©y trång. Phun lo¹i dung dÞch hçn hîp nµy c©y sÏ ph¸t triÓn tèt vµ cã kh¶ n¨ng phßng mét sè bÖnh cña c©y. 22. ChÕ biÕn EM dÞch chiÕt l¸ c©y. - 2,5% EM1 - 2,5% rØ ®−êng - Kho¶ng 20- 30% l¸ c©y cá xanh non - PhÇn cßn l¹i (65- 75%) lµ n−íc. 74 Cho c¸c vËt liÖu trªn vµo can ®Ó 3-5 ngµy dïng phun cho c©y. NÕu trén lÉn 50% EM thø cÊp víi 50% EM dÞch chiÕt l¸ c©y lµ tèt nhÊt. Dung dÞch nµy pha lo·ng 500-1000 lÇn víi n−íc ®Ó phun cho c©y. 12. Xö lý r¸c th¶i gia ®×nh b»ng EM- Bokashi Xö lý r¸c h÷u c¬ trong thïng r¸c 25 lÝt cã vØ ®ì, cã vßi x¶ n−íc ra theo qui tr×nh chÆt chÏ. Hµng ngµy bá r¸c vµo thïng, san ®Òu vµ r¾c ®Òu lªn bÒ mÆt n−íc r¸c mét líp EM- Bokashi c¸m kho¶ng 20- 40 gr råi Ên chÆt r¸c xuèng. ThÓ tÝch r¸c trong thïng ngãt rÊt nhiÒu. R¸c gÇn ®Çy thïng ®−îc ñ tiÕp 4- 6 tuÇn sÏ t¬i thµnh mïn vµ cã mïi th¬m ®em trén víi ph©n gia sóc, gia cÇm ®Ó ñ ph©n; n−íc r¸c còng cã mïi th¬m, n−íc r¸c cã thÓ dïng ®Ó khö mïi cèng r·nh... N−íc r¸c cÇn lÊy hµng ngµy, kh«ng ®Ó n−íc ngËp ®Õn r¸c, c¸c gia ®×nh cã ghi chÐp hµng ngµy vµo b¶ng theo dâi. • ThÝ nghiÖm dïng EM xö lý n−íc th¶i vµ chÕ t¹o ph©n h÷u c¬. §Ó øng dông c«ng nghÖ EM trong xö lý m«i tr−êng lµng nghÒ Cao X¸ H¹, ®Ò tµi nghiªn cøu thö nghiÖm t¹i hè xÝ tù ho¹i cña gia ®×nh ¤ng §Æng Tµi Hµ. BÓ tù ho¹i x©y 3 ng¨n vµ cã dung tÝch lµ 3m3: cø 10 ngµy cho vµo hè 50cc EM - TC (gåm 5% EM1, 5% mËt mÝa hoÆc ®−êng c¸c lo¹i, 90% n−íc), lÊy mÉu theo dâi kÕt qu¶ thÝ nghiÖm. Trong chÕ biÕn ph©n h÷u c¬ : §Ò tµi sö dông ruéng nhµ ¤ng NguyÔn §øc Tù ®Ó tr×nh diÔn m« h×nh ñ ph©n h÷u c¬ cã sö dông chÕ phÈm EM. C¸c mÉu thÝ nghiÖm ®−îc m« t¶ ë b¶ng 10. Qu¸ tr×nh triÓn khai c«ng viÖc, ®Ò tµi ®· ®µo t¹o ®−îc 01 kü thuËt viªn sö dông EM xö lý m«i tr−êng lµng nghÒ Cao X¸ H¹. 4.6.4. m« h×nh ao sinh häc. §Ò tµi lîi dông nh÷ng ao m−¬ng s½n cã ë lµng Cao X¸ H¹ ®Ó c¶i thiÖn chÊt l−îng n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc. Trong ao sÏ diÔn ra qu¸ tr×nh «xy ho¸ sinh ho¸ c¸c chÊt h÷u c¬ nhê vi khuÈn, t¶o vµ c¸c lo¹i thñy sinh vËt kh¸c nh− bÌo t©y, bÌo c¸i, ngæ d¹i... Ao sinh häc xö lý b· th¶i tõ bÓ khÝ sinh häc: Ao cã dung tÝch 100m3 víi diÖn tÝch bÒ mÆt lµ 100m2. D−íi ao th¶ c¸ trª phi, trªn mÆt ao nu«i bÌo c¸i phôc vô ch¨n nu«i vµ lµm s¹ch n−íc. §©y lµ mét kiÓu xö lý n−íc th¶i b»ng ao sinh vËt hiÕu khÝ, diÔn ra trong ®iÒu kiÖn ®Çy ®ñ «xy. Nguån cung cÊp «xy cho ao lµ qu¸ tr×nh quang hîp cña chÊt diÖp lôc cã trong c©y bÌo vµ sù lµm tho¸ng kh«ng khÝ qua bÒ mÆt ao (ao ®−îc lµm tho¸ng tù nhiªn vµ nhê sù khuÊy trén n−íc khi thu ho¹ch bÌo). C¸c lo¹i phï du thùc vËt còng ®ãng mét vai trß lín trong viÖc cung cÊp «xy cho ao. §é s©u cña ao 75 sinh vËt hiÕu khÝ thÝ nghiÖm trong tr−êng hîp nµy lµ 1m. L−îng b· th¶i tõ bÓ ®iÒu ¸p cña thiÕt bÞ khÝ sinh häc (kÓ c¶ phÇn láng vµ r¾n) lµ 0,5m3/ngµy. Ao sinh häc xö lý tËp trung n−íc th¶i lµng nghÒ Cao X¸ H¹: §Ò tµi ®· lîi dông mét phÇn c¬ b¶n cña hÖ thèng kªnh dÉn cã tªn lµ Ao Giang ®Ó nu«i bÌo t©y (lµ lo¹i thuû sinh vËt cã søc chèng chÞu m¹nh trong nh÷ng vïng n−íc « nhiÔm bëi chÊt th¶i h÷u c¬). Ao cã diÖn tÝch mÆt n−íc lµ 2800m2, s©u 2,5m nªn thuéc kiÓu ao sinh vËt tuú tiÖn. Trong ao sinh vËt tuú tiÖn, theo chiÒu s©u líp n−íc cã thÓ diÔn ra hai qu¸ tr×nh: «xy ho¸ hiÕu khÝ vµ lªn men yÕm khÝ c¸c chÊt h÷u c¬. Trong ao sinh vËt tuú tiÖn vi khuÈn vµ t¶o cã quan hÖ t−¬ng hç vµ ®ãng vai trß c¬ b¶n ®èi víi sù chuyÓn ho¸ chÊt « nhiÔm. Thêi gian n−íc l−u l¹i trong ao sinh vËt kho¶ng 2 ngµy ®ªm. VÒ mÆt lý thuyÕt, trong hå sinh vËt c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh th−êng bÞ tiªu diÖt tíi 95 - 99%. Ng−êi ta th−êng tÝnh to¸n hå sinh vËt theo t¶i träng thñy lùc. §èi víi c¸c hå sinh vËt tuú tiÖn dïng ®Ó xö lý n−íc th¶i cã BOD5 d−íi 250 mg/l, ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é kh«ng khÝ 200C, t¶i träng thñy lùc lµ 300 - 500 m3/ ha.ng®. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ l−îng n−íc th¶i cña lµng Cao X¸ H¹ kho¶ng 1000m3/ ngµy ®ªm, ao sinh häc cã t¶i träng thuû lùc lín nªn viÖc xö lý ch¾c ch¾n kh«ng ®−îc nh− mong muèn mµ chØ cã vai trß c¶i thiÖn chÊt l−îng n−íc th¶i mµ th«i. 4.6.5. M« h×nh v−ên sinh th¸i Muèn b¶o vÖ hÖ sinh th¸i lµng quª ViÖt Nam theo h−íng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng th× s¶n l−îng ch¨n nu«i ph¶i c©n ®èi víi trång trät. ë lµng nghÒ Cao X¸ H¹ ®ang thiÕu m¶ng c©y xanh; mÆt kh¸c nghÒ ch¨n nu«i ph¸t triÓn réng kh¾p g©y mÊt c©n b»ng vµ lµm bïng ph¸t « nhiÔm. Muèn gi¶i quyÕt tËn gèc vÊn ®Ò nµy ®Ò tµi chñ tr−¬ng chuyÓn 5ha ruéng cÊy lóa ë cuèi lµng thµnh m« h×nh ao v−ên theo tû lÖ 40% ao vµ 60% v−ên víi hÖ thèng khÐp kÝn. HÖ thèng ao nu«i c¸c loµi c¸ n−íc ngät: c¸ r«phi lai, r«phi ®¬n tÝnh, c¸ tr«i Ên §é, c¸ trª lai. Trªn v−ên trång nh÷ng c©y l©u n¨m xen víi c©y ng¾n ngµy cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh−: b−ëi, t¸o, khÕ, nhãt ngät, nh·n, tre m¨ng, c¸c loµi rau vµ c¸c loµi hoa... t¹o thµnh v−ên sinh th¸i cÊu tróc nhiÒu tÇng cã t¸c dông c¶i thiÖn m«i tr−êng cña lµng Cao X¸ H¹ vµ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho ng−êi n«ng d©n. 4.7. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm tõ c¸c m« h×nh. Sau khi hoµn thiÖn c¸c m« h×nh thÝ nghiÖm, vËn hµnh vµ ®îi cho c¸c thiÕt bÞ ho¹t ®éng æn ®Þnh (3 th¸ng) th× tiÕn hµnh lÊy mÉu thÝ nghiÖm ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ xö lý. 4.7.1. KÕt qu¶ m« h×nh xö lý n−íc th¶i: 76 KÕt qu¶ ph©n tÝch mét sè chØ tiªu cña c¸c mÉu n−íc th¶i kh¸c nhau ®−îc tr×nh bµy ë phô lôc 1. ChÊt l−îng n−íc th¶i cña lµng ®−îc ®¸nh gi¸ dùa theo tiªu chuÈn TCVN 5945 - 1995 (xem phô lôc1). Kh¶ n¨ng xö lý n−íc th¶i, cÆn th¶i cña thiÕt bÞ s¶n xuÊt khÝ sinh häc: C¸c chØ tiªu ph©n tÝch mÉu n−íc lÊy tõ bÓ ®iÒu ¸p cña hai thiÕt bÞ thÝ nghiÖm cho thÊy: - Mét sè th«ng sè nh−: BOD5, COD, cÆn l¬ löng cßn gÊp nhiÒu lÇn gi¸ trÞ giíi h¹n, muèn th¶i vµo c¸c nguån n−íc cÇn ph¶i cã ph−¬ng ¸n xö lý tiÕp theo. - NÕu bÓ x©y vµ vËn hµnh ®óng qui c¸ch (c¸c th«ng sè ®¹t møc tèi −u) th× chØ tiªu vÒ coliform sÏ gi¶m ®i rÊt nhiÒu. BÕp khÝ sinh häc gia ®×nh th−êng tiªu thô kho¶ng 200lÝt khÝ/giê (NguyÔn Quang Kh¶i, 1995 [3]). Khi c¸c thiÕt bÞ ®· ho¹t ®éng æn ®Þnh, ®Ò tµi theo dâi kh¶ n¨ng sinh khÝ b»ng viÖc ®o thêi gian ®un nÊu tèi ®a trong ngµy (t) vµ nhËn ®−îc kÕt qu¶ nh− sau: - BÓ biogas h×nh trô n¾p compozit: t = 30 phót, kh¶ n¨ng sinh khÝ: (200lÝt/giê x 0,5giê/ngµy) : 14kg nguyªn liÖu = 7,14lÝt/kg, ngµy. - BÓ biogas vßm cÇu x©y b»ng g¹cg n¾p cè ®Þnh: t = 8 giê, kh¶ n¨ng sinh khÝ lµ: (200lÝt/giê x 8giê/ngµy): 36kg nguyªn liÖu=44,4lÝt/kg nguyªn liÖu, ngµy. Nh− vËy, bÓ x©y ®óng quy c¸ch kh«ng nh÷ng lîi thÕ vÒ mÆt xö lý cÆn th¶i mµ cßn ®em l¹i nguån chÊt ®èt phong phó phôc vô sinh ho¹t gia ®×nh vµ lµm nghÒ. Kh¶ n¨ng xö lý n−íc th¶i vµ nguån lîi tõ ao sinh häc. C¸c chØ tiªu ph©n tÝch mÉu n−íc tõ hai ao sinh häc thÝ nghiÖm cho thÊy: - C¸c mÉu lÊy trªn ao sinh häc khi ®ang nu«i bÌo cã gi¸ trÞ BOD5, COD, cÆn l¬ löng, coliform thÊp h¬n rÊt nhiÒu (gÇn ®¹t tíi gi¸ trÞ cho phÐp) so víi mÉu ®èi chøng (lÊy ë thêi ®iÓm tr−íc khi nu«i bÌo). - C¸c th«ng sè kh¸c (nhiÖt ®é, pH, chÊt r¾n l¬ löng, photpho tæng, nit¬ tæng...) ®Òu n»m trong gi¸ trÞ giíi h¹n cho phÐp. - NÕu muèn n−íc th¶i ®¹t tiªu chuÈn lo¹i B th× ph¶i cã ph−¬ng ¸n xö lý tiÕp theo (xö lý nhiÒu bËc) hoÆc hoµ víi n−íc thuû lîi ®Ó nu«i trång thuû s¶n vµ lµm n−íc t−íi cho v−ên c©y, ruéng lóa. - Ngoµi t¸c dông lµm s¹ch n−íc, viÖc nu«i c¸ vµ th¶ bÌo trªn ao còng mang l¹i nguån thu nhËp ®¸ng kÓ cho ng−êi n«ng d©n. Kh¶ n¨ng xö lý n−íc th¶i nhê c«ng nghÖ EM. - KÕt qu¶ ph©n tÝch mÉu n−íc th¶i lÊy tõ bÓ tù ho¹i cho thÊy t¸c dông cña chÕ phÈm EM ®· lµm cho chØ tiªu coliform gi¶m ®i hµng tr¨m lÇn so víi mÉu ®èi chøng. - Cèng r·nh xö lý b»ng EM ®· gi¶m mïi h«i thèi, Ýt ruåi nhÆng. 77 4.7.2. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm chÕ t¹o ph©n h÷u c¬ tõ cÆn l¾ng n−íc th¶i lµng nghÒ cao x¸ h¹. Sö dông chÕ phÈm EM trong chÕ t¹o ph©n bãn còng cho hiÖu qu¶ cao B¶ng 11 nªu mét sè chØ tiªu ph©n tÝch mÉu ph©n ñ thÝ nghiÖm. B¶ng 11. Mét sè chØ tiªu ph©n tÝch mÉu ph©n ñ thÝ nghiÖm tõ cÆn l¾ng n−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹. Ký hiÖu mÉuChØ tiªu ph©n tÝch MS1 MS2 MS3 MS4 MS5 MS6 OM (%) 11,81 12,55 13,36 13,74 8,27 7,55 OC (%) 6,57 7,17 7,64 7,71 4,73 4,31 K2O ts (%) 0,10 0,13 0,22 0,13 0,08 0,46 K2O Tr, ®æi (%) 0,04 0,06 0,14 0,05 0,04 0,34 P2O5 d,tiªu (%) 0,08 0,09 0,19 0,14 0,27 0,10 PHKCl 7,10 7,11 7,31 7,39 6,39 7,40 PHH2O 7,39 7,54 7,56 6,29 6,41 7,80 Kho¸ng (%) 5,44 7,56 12,14 8,84 16,12 13,98 CaO (%) 0,09 0,35 0,54 0,26 0,84 0,09 N (%) 0,13 0,35 0,24 0,28 0,16 0,17 W (%) 26,20 25,24 30,02 27,29 25,69 48,73 Gi¸ trÞ n«ng ho¸ cña c¸c mÉu ph©n ñ thÝ nghiÖm ®−îc ®−a ra ë b¶ng 12 B¶ng 12. Gi¸ trÞ n«ng ho¸ cña mét sè mÉu ph©n: Hµm l−îng, % tÝnh theo khèi l−îng chÊt kh« TT MÉu Mïn Nit¬ tæng P2O5 dÔ tiªu K2O tæng K2O trao ®æi CaO 1 MÉu 1 8,90 0,18 0,11 0,14 0,05 0,12 2 MÉu 2 9,6 0,47 0,12 0,17 0,08 0,47 3 MÉu 3 10,92 0,34 0,27 0,31 0,20 0,77 4 MÉu 4 10,60 0,39 0,19 0,18 0,07 0,36 5 MÉu 5 6,37 0,22 0,36 0,11 0,05 1,13 6 MÉu 6 8,41 0,33 0,2 0,90 0,67 0,18 NhËn xÐt vÒ c¸c mÉu ph©n ñ thÝ nghiÖm: • Ph©n ñ cã sö dông chÕ phÈm EM sÏ nhanh hoai môc h¬n (hµm l−îng mïn cao, thêi gian ñ ng¾n), chÊt l−îng ph©n còng cao h¬n c¸ch ñ truyÒn thèng. • MÉu bæ sung 25% ®Êt bét vÉn gi÷ nguyªn gi¸ trÞ dinh d−ìng nh− nh÷ng mÉu kh¸c. Víi c¸ch ñ nµy ta cã thÓ t¨ng s¶n l−îng ph©n tõ l−îng nguyªn liÖu ban ®Çu. 78 4.7.3. KÕt qu¶ x©y dùng v−ên sinh th¸i: H×nh 7. S¬ ®å khu v−ên sinh th¸i lµng nghÒ Cao X¸ H¹. CÇu Khu d©n c− M−¬ng t−íi §−êng néi ®ång M−¬ng tho¸t néi bé khu sinh th¸i R·nh tho¸t n−íc 0,5 ha §−êng néi ®ång M−¬ng tho¸t DiÖn tÝch khu sinh th¸i: 5 ha. DiÖn tÝch khu néi bé: 0,5 ha 79 H×nh 8. S¬ ®å v−ên sinh th¸i cho mét hé N−íc vµo Khu c©y Cæng §¨ng ch¾n c¸ hµng hÑp * * * * * * * * 4m * * * * * * * * * 5m Khu c©y hµng réng * * * * * * * * * 3m * * * * * * * * * Khu c©y hµng réng 3m * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Khu c©y hµng trung b×nh * * * * * * * * * N−íc ra §¨ng ch¾n c¸ Cèng tho¸t MÆt n−íc ao §Êt v−ên * VÞ trÝ trång c©y Bê rµo 80 CÊu tróc v−ên sinh th¸i: V−ên sinh th¸i ®−îc x©y theo hÖ thèng ao-v−ên, tû lÖ diÖn tÝch ao lµ 40%, tû lÖ diÖn tÝch ®Êt v−ên lµ 60%. Tuy nhiªn diÖn tÝch v−ên ®−îc trång c©y lµ 100% do ao ®−îc thiÕt kÕ theo m« h×nh hÖ thèng liªn hoµn chiÒu réng hÑp (chiÒu réng ao chØ thiÕt kÕ réng 3m, c¸c ao liªn hoµn víi nhau, cã n−íc vµo vµ n−íc ra ®Ó l−u th«ng n−íc trong ao. Däc ao lµ v−ên cã ®é réng 5m ®ãng vai trß nh− bê ao vµ ®−îc thiÕt kÕ hai hµng c©y (h×nh 8). Nh− vËy phÇn mÆt n−íc gi÷ vai trß nh− kho¶ng c¸ch gi÷a hai hµng c©y. C¸ch bè trÝ nµy rÊt phï hîp cho lo¹i v−ên nhá, tËn dông tèi ®a diÖn tÝch trång c©y. N−íc ®−îc lÊy tõ ao ®Ó t−íi c©y vµ chÊt dinh d−ìng (mµu) ®−îc tÝch tô l¹i trong ao ®Ó sau 1 n¨m ®−îc n¹o vÐt bïn ®−a ng−îc trë l¹i v−ên. C¬ cÊu c©y: V−ên ®−îc chia ra 3 khu: • Khu c©y hµng réng ®Ó trång c¸c c©y cã bãng to nh− b−ëi, cam. • Khu c©y hµng trung b×nh ®Ó trång c¸c c©y t¸n võa hoÆc cã thÓ khèng chÕ t¸n nh− t¸o c¸c lo¹i. • Khu c©y hµng hÑp trång c¸c lo¹i c©y t¸n nhá nh− khÕ gièng míi, quýt ngät... Trong ®iÒu kiÖn lµng Cao X¸ H¹, c¬ cÊu c©y vµ c¬ cÊu gièng nªn ®−îc bè trÝ nh− sau: 1/ Nhãm c©y hµng réng: chiÕm kho¶ng 50% gåm c¸c gièng b−ëi ngon ®ang vµ sÏ ®−îc −a chuéng. - Gièng §oan Hïng muén: qu¶ vµng, ra qu¶ ®Òu c¸c n¨m, chÝn vµo dÞp tÕt, vÞ ngät, b¶o qu¶n l©u vµ dÔ dµng, ®−îc coi lµ gièng cã chÊt l−îng cao. - Gièng Phó DiÔn: qu¶ mµu vµng, ngät ®Ëm, chÝn vµo dÞp tÕt, rÊt ®−îc thÞ tr−êng Hµ Néi −a chuéng song cã nh−îc ®iÓm lµ ra qu¶ kh«ng ®Òu ë c¸c n¨m. - Gièng b−ëi ®á Mª linh: qu¶ võa ph¶i, mµu ®á gÊc, chÝn vµo dÞp tÕt, rÊt thÝch hîp cho viÖc thê, cóng. 2/ Nhãm c©y hµng trung b×nh: chiÕm kho¶ng 20% c¬ cÊu gåm chñ yÕu lµ c¸c gièng t¸o míi, qu¶ to ®ang ®−îc −a chuéng trªn thÞ tr−êng. - Gièng thanh t¸o: qu¶ to, trung b×nh 12 - 14 qu¶ ®¹t 1kg, vÞ ngät thanh, kh«ng ch¸t, chÝn muén sau tÕt, ®óng dÞp hiÕm qu¶ trªn thÞ tr−êng. - Gièng §µo tiªn sím: chÝn vµo th¸ng 12, qu¶ vµng, vÞ ngät, qu¶ to võa ph¶i, Ýt s©u bÖnh, n¨ng suÊt cao. - Gièng Gia Léc: qu¶ h×nh nhãt rÊt ®Ñp, thÝch hîp cho chÕ biÕn lµm t¸o kh«, t¸o møt chÊt l−îng cao. 3/ Nhãm c©y hµng hÑp: chiÕm kho¶ng 15% c¬ cÊu c©y, chñ yÕu lµ c¸c gièng khÕ míi chÊt l−îng cao. 81 - Gièng khÕ B¾c Biªn: qu¶ mµu vµng kim, ngät, chÝn sím, tõ thêi ®iÓm trång ®Õn khi ra qu¶ chØ 1 n¨m, ®−îc ng−êi tiªu dïng −a thÝch. - Gièng khÕ HuÕ: qu¶ mµu xanh l¸ c©y, vÞ ngät, gißn, Ýt s©u bÖnh, nhanh ra qu¶, ®ang lµ gièng ®−îc nh©n d©n −a chuéng. - Gièng Qs1: lµ gièng nhËp néi tõ Malaixia, qu¶ cã mµu vµng ®Ëm, rÊt ngät, thanh, lµ gièng míi ®ang ®−îc phæ biÕn. - Gièng §µi Loan: ®−îc nhËp tõ §µi Loan, qu¶ nhá song sè l−îng qu¶ rÊt lín, n¨ng suÊt cao, vÞ ngät ®Ëm, thanh, phï hîp trång ë vïng ®ång b»ng. 4/ Nhãm c©y hç trî: chiÕm kho¶ng 5% sè c©y; nhãm nµy ®−îc trång däc hµng rµo, ven lèi ®i bao gåm nhiÒu loµi c©y kh¸c nhau: - C©y riÒng: trång däc theo bê rµo. - C©y me: trång lµm hµng rµo ®ång thêi thu l¸ lµm rau. - C©y m¬ l«ng: Trång ven bê rµo thu l¸ lµm rau cung cÊp cho nghÒ chÕ biÕn thÞt chã trong lµng nghÒ. - C©y s¶: trång tËn dông ë nh÷ng vÞ trÝ cã ®Êt trèng, thu ho¹ch th©n cung cÊp cho nghÒ chÕ biÕn thÞt chã trong lµng nghÒ. - C©y mïi tµu: trång d−íi t¸n c¸c c©y hµng réng, ®−îc thu h¸i hµng ngµy b¸n ra thÞ tr−êng ®Ó thu nhËp th−êng xuyªn. - C©y ít cay: trång däc ®−êng ®i, thu qu¶ b¸n vµo thÞ tr−êng Hµ Néi. C¬ cÊu c¸c loµi c¸ trong ao: - C¸ r« phi ®¬n tÝnh: chiÕm 60% c¬ cÊu, lµ gièng c¸ siªu ®ùc thÞt ngon, lín nhanh, gi¸ b¸n rÊt cao. - C¸ tr¾m cá: chiÕm 10% c¬ cÊu, loµi c¸ nµy ¨n cá, ®−îc th¶ ®Ó tËn dông toµn bé cá sinh ra trong v−ên. - C¸ trª ta: lµ loµi c¸ ®Æc s¶n, chiÕm 20% c¬ cÊu, loµi c¸ ¨n s©u, ë trong hèc hoÆc trong èng ®−îc th¶ ngÇm d−íi ao. - C¸ tr«i Ên §é: loµi c¸ nµy ¨n phï du, chiÕm 10% c¬ cÊu c¸. 4.8. KÕt qu¶ tuyªn truyÒn, n©ng cao ý thøc m«i tr−êng cña céng ®ång lµng nghÒ Cao X¸ H¹. 4.8.1. KÕt qu¶ tËp huÊn: Sau khi tËp hîp nh÷ng sè liÖu cã søc thuyÕt phôc tõ c¸c m« h×nh thÝ nghiÖm nh−: thiÕt bÞ s¶n xuÊt khÝ sinh häc, cèng r·nh th¶i hîp vÖ sinh, chÕ t¹o ph©n h÷u c¬ tõ c¸c chÊt th¶i, ao sinh häc xö lý n−íc th¶i, v−ên sinh th¸i theo h−íng chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång... ®Ò tµi tiÕn hµnh më líp tËp huÊn ®Ó tuyªn truyÒn kiÕn thøc m«i tr−êng, vËn ®éng bµ con lµm theo m« h×nh. Kho¸ tËp huÊn ®−îc tæ chøc nh»m ®¹t môc tiªu sau ®©y: 82 3) Sau khi kÕt thóc líp tËp huÊn häc viªn ph¶i n¾m v÷ng c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ vÖ sinh m«i tr−êng n«ng th«n. 4) Häc viªn cÇn vËn dông ®−îc c¸c kü thuËt c¬ b¶n ®Ó tù xö lý nguån chÊt th¶i quy m« hé gia ®×nh vµ nhãm gia ®×nh. Tõ kho¸ tËp huÊn, häc viªn ®· tiÕp thu ®−îc c¸c néi dung sau: - Ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i, cÆn th¶i lµng nghÒ ch¨n nu«i. - Kü thuËt x©y vµ vËn hµnh thiÕt bÞ khÝ sinh häc vßm cÇu n¾p cè ®Þnh. - C«ng nghÖ vi sinh vËt h÷u hiÖu (EM) trong m«i tr−êng n«ng th«n. - Kü thuËt s¶n xuÊt vµ sö dông ph©n h÷u c¬ bãn cho lóa vµ c©y trång theo h−íng ®Çu t− th©m canh cao. §¸nh gi¸ vÒ kho¸ tËp huÊn: 7) Sù tham gia cña häc viªn: • Sè ng−êi trùc tiÕp tham dù: 100 ng−êi (3 ®ît tËp huÊn). • Häc viªn tham gia tÝch cùc, tù gi¸c song cã sù bÊt ®ång ®Òu vÒ tr×nh ®é vµ tuæi t¸c. • Do khã kh¨n vÒ ®Þa ®iÓm, kh«ng thÓ bè trÝ líp häc víi sè l−îng v−ît qu¸ 50 ng−êi nªn ch−¬ng tr×nh tËp huÊn ®· ®−îc ph¸t lªn loa truyÒn thanh cña th«n gióp tÊt c¶ mäi ng−êi cã thÓ theo dâi néi dung tËp huÊn. 8) Møc ®é ®¹t ®−îc cña môc tiªu kü n¨ng cô thÓ: • Häc viªn n¾m ®−îc nguyªn t¾c xö lý m«i tr−êng b»ng viÖc tËn dông vµ xö lý chÊt th¶i. • Häc viªn n¾m ®−îc kü thuËt vËn hµnh thiÕt bÞ khÝ sinh häc n¾p cè ®Þnh. • Häc viªn h−ëng øng vµ biÕt c¸ch vËn dông c«ng nghÖ vi sinh vËt h÷u hiÖu EM trong ch¨n nu«i, trång trät vµ vÖ sinh m«i tr−êng. • Häc viªn biÕt c¸ch lùa chän c¬ cÊu c©y trång phï hîp víi hoµn c¶nh cô thÓ cña gia ®×nh m×nh. 9) Møc ®é ®¹t ®−îc cña môc tiªu tæng thÓ: Häc viªn thÊy râ sù cÇn thiÕt ph¶i tù gi¸c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chÊt th¶i tõ chÝnh gia ®×nh m×nh vµ cïng céng ®ång x©y dùng ý thøc tù qu¶n, lÊy l¹i vÎ ®Ñp vèn cã cña quª h−¬ng, hiÖu qu¶ cña kinh tÕ v−ên - ao - chuång trong bèi c¶nh lµng nghÒ hiÖn nay... 10) Kh¶ n¨ng nhËn thøc cña häc viªn: • Häc viªn ®−îc kh¬i dËy niÒm tù hµo vÒ quª h−¬ng xø së còng nh− ý thøc ®−îc tr¸ch nhiÖm cña m×nh tr−íc thùc tr¹ng m«i tr−êng hiÖn nay. • Häc viªn hiÓu ®−îc t−¬ng ®èi thÊu ®¸o tÝnh −u viÖt cña thiÕt bÞ khÝ sinh häc vßm cÇu x©y b»ng g¹ch n¾p cè ®Þnh vµ cã sù so s¸nh víi c¸c thiÕt bÞ hiÖn cã trong lµng. • Häc viªn ®Ò nghÞ ®−îc chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ cung øng chÕ phÈm vi sinh vËt h÷u hiÖu EM, gièng c©y trång... 83 • Häc viªn ®Ò nghÞ tæ chøc nh÷ng kho¸ tËp huÊn t−¬ng tù mét c¸ch th−êng xuyªn h¬n ®Ó hä cã c¬ héi tiÕp cËn nh÷ng tiÕn bé kü thuËt m«i tr−êng n«ng th«n. 11) Khã kh¨n gÆp ph¶i trong ®ît tËp huÊn: Do héi tr−êng nhá nªn kh«ng chøa hÕt l−îng ng−êi tham gia líp tËp huÊn, mét sè häc viªn ph¶i ngåi ë s©n vµ hµnh lang. 12) Ho¹t ®éng tiÕp theo: • HuÊn luyÖn kü thuËt viªn phô tr¸ch viÖc pha chÕ, cung øng vµ h−íng dÉn sö dông EM cho nh©n d©n lµng nghÒ. • Gióp ®ì kü thuËt cho 2 gia ®×nh chuyÓn tõ cÊy lóa sang x©y dùng m« h×nh v−ên sinh th¸i. • Tæ chøc héi th¶o t¹i lµng nghÒ ®Ó chuyÓn giao kÕt qu¶ nghiªn cøu, bµn víi chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng kh«i phôc l¹i h−¬ng −íc lµng xãm gi÷ g×n c¶nh quan thiªn nhiªn theo h−íng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. • Lîi dông c¸c tæ chøc ®oµn thÓ nh−: Héi phô l·o, ®oµn thanh niªn, Héi phô n÷, Héi cùu chiÕn binh, t«n gi¸o...®Ó tuyªn truyÒn vËn ®éng céng ®ång tham gia phong trµo gi÷ g×n m«i tr−êng xanh - s¹ch - ®Ñp. Nh÷ng ®¸nh gi¸ tõ phÝa häc viªn: • TÊt c¶ häc viªn ®Òu cho r»ng môc tiªu cña kho¸ häc lµ râ rµng, phï hîp víi nguyÖn väng cña häc viªn, phï hîp víi nhu cÇu hiÖn t¹i cña lµng nghÒ Cao X¸ H¹. • Häc viªn thÊy ®−îc mèi nguy hiÓm do « nhiÔm m«i tr−êng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i lËp l¹i thãi quen dïng ph©n h÷u c¬ trong n«ng nghiÖp còng nh− hiÖu qu¶ kinh tÕ trong viÖc tËn dông cÆn th¶i. • Häc viªn ®−îc lµm râ: muèn kh«i phôc m«i tr−êng trong s¹ch ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch ®ång bé tõ ®¬n vÞ gia ®×nh sang céng ®ång. Mét sè vÞ cao niªn tá ý muèn tiªn phong trong viÖc tæ chøc, vËn ®éng con ch¸u lµm s¹ch m«i tr−êng. • Trong kho¸ tËp huÊn kh«ng cã néi dung nµo ch−a phï hîp víi häc viªn. TÊt c¶ häc viªn ®Òu hiÓu ®−îc néi dung tËp huÊn, kh«ng cã ý kiÕn nµo tá ra ch−a hiÓu. • Sau líp tËp huÊn toµn bé häc viªn ®Òu tho¶ m·n víi nh÷ng ®iÒu ®· häc. Hä vui vÎ ®Ò nghÞ tæ chøc nhiÒu kho¸ tËp huÊn víi quy m« toµn x· ®Ó n«ng d©n ®−îc tiÕp cËn víi kü thuËt m«i tr−êng. • Cã mét sè ý kiÕn muèn tËp huÊn víi thêi gian dµi h¬n n÷a ®Ó hä t×m hiÓu s©u h¬n vÒ kü thuËt khÝ sinh häc vµ c¸c biÖn ph¸p th©m canh c©y trång. Mét sè hé mêi chuyªn gia thiÕt kÕ v−ên cho hä. • Häc viªn cã thÓ lùa chän thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i cho gia ®×nh m×nh vµ cã kÕ ho¹ch canh t¸c hîp lý. 84 • Häc viªn hµi lßng vÒ th¸i ®é vµ c¸ch c− xö cña gi¶ng viªn. Sù hoµ hîp gi÷a häc viªn vµ gi¶ng viªn t¹o ra kh«ng khÝ vui vÎ, phÊn khëi, tiÕp thu tèt bµi häc. • Mét sè häc viªn muèn ®−îc hç trî ®µo t¹o cho lµng mét ®éi thî lµnh nghÒ ®Ó x©y thiÕt bÞ khÝ sinh häc. §a sè ®Òu muèn ®−îc tiÕp tôc hç trî vÒ kü thuËt... 4.8.2. KÕt qu¶ héi th¶o: Sau khi hoµn thµnh khèi l−îng c«ng viÖc nghiªn cøu xö lý m«i tr−êng t¹i lµng nghÒ Cao X¸ H¹, ®Ò tµi kÕt hîp víi ban l·nh ®¹o ®Þa ph−¬ng tæ chøc héi th¶o ®Ó chuyÓn giao kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ bµn h−íng thùc hiÖn. Thµnh phÇn tham gia héi th¶o gåm cã: • §¹i diÖn Côc m«i tr−êng - Bé tµi nguyªn vµ m«i tr−êng. • §¹i diÖn v¨n phßng, Ban khoa häc vµ kinh tÕ, Ban th«ng tin - Liªn hiÖp c¸c Héi Khoa häc vµ Kü thuËt ViÖt Nam. • §¹i diÖn Ban l·nh ®¹o Héi khoa häc vµ C«ng nghÖ má ViÖt Nam. • §¹i diÖn MÆt trËn Tæ quèc x· §øc Giang, Hoµi §øc, Hµ T©y. • Ban l·nh ®¹o th«n Cao X¸ H¹, x· §øc Giang, Hoµi §øc, Hµ T©y. • C¸c thµnh viªn tham gia ®Ò tµi. Néi dung héi th¶o: • Tr×nh bµy thùc tr¹ng m«i tr−êng vµ ý thøc cña c− d©n lµng nghÒ Cao X¸ H¹ th«ng qua h×nh ¶nh vµ sè liÖu ph©n tÝch. • Giíi thiÖu c¸c m« h×nh xö lý n−íc th¶i, cÆn th¶i vµ kÕt qu¶ ®¹t ®−îc. • B¸o c¸o kÕt qu¶ tËp huÊn m«i tr−êng cho nh©n d©n lµng nghÒ. • TiÕp thu ý kiÕn chØ ®¹o vµ bµn ph−¬ng h−íng chuyÓn giao kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo thùc tiÔn. KÕt qu¶ héi th¶o: • C¸c ®¹i biÓu ®Òu nhÊt trÝ cho r»ng nguyªn nh©n s©u xa cña n¹n « nhiÔm lµ nhËn thøc vÒ m«i tr−êng vµ ý thøc tù qu¶n cña céng ®ång d©n c− ®ang cßn yÕu kÐm. • §Ò tµi nghiªn cøu g¾n liÒn víi thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña c− d©n lµng nghÒ nªn ®· cã nh÷ng thµnh c«ng b−íc ®Çu. • §Ó chuyÓn giao kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo thùc tiÔn, c¸c cÊp l·nh ®¹o sÏ quan t©m gióp ®ì ®Þa ph−¬ng b»ng viÖc cö chuyªn gia cè vÊn trong c¸c lÜnh vùc cÇn thiÕt. • VÒ phÝa ®Þa ph−¬ng cÇn ®−a ra s¸ch l−îc nh»m n©ng cao ý thøc tù qu¶n cña ng−êi d©n, tù lo trang tr¶i nh÷ng chi phÝ trong viÖc xö lý vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. 85 • C¸n bé ®Þa ph−¬ng ®Ò nghÞ ®−îc hç trî vÒ kinh phÝ ®µo t¹o thî x©y thiÕt bÞ s¶n xuÊt khÝ sinh häc vµ kü thuËt viªn xö lý m«i tr−êng... 4.8.3. KÕt qu¶ ®iÒu tra nhËn thøc cña ng−êi d©n sau c¸c ho¹t ®éng cña ®Ò tµi: Sau c¸c ho¹t ®éng cña ®Ò tµi, nh©n d©n ®· nhËn thøc s©u s¾c t¸c h¹i cña « nhiÔm m«i tr−êng, hä ®· cã nh÷ng kÕ ho¹ch x©y dùng c«ng tr×nh xö lý chÊt th¶i cho gia ®×nh tuú theo tõng hoµn c¶nh cô thÓ. KÕt qu¶ ®iÒu tra ®−îc tr×nh bµy tãm t¾t ë b¶ng 13. B¶ng 13. Sè c«ng tr×nh xö lý m«i tr−êng t¹i lµng nghÒ Cao X¸ H¹. Sè c«ng tr×nh x©y tr−íc n¨m 2001 Sè c«ng tr×nh hiÖn cã BÓ khÝ sinh häc Hè xÝ tù ho¹i BÓ thu ph©n BÓ khÝ sinh häc Hè xÝ tù ho¹i BÓ thu ph©n 12 50 - 74 112 134 §· cã kho¶ng 60 c«ng tr×nh s¶n xuÊt khÝ sinh häc ®−îc x©y theo mÉu m« h×nh thÝ nghiÖm. Khã kh¨n gÆp ph¶i trong viÖc h−ëng øng kÕt qu¶ ®Ò tµi lµ hiÖn lµng ®ang thiÕu ®éi thî lµnh nghÒ x©y thiÕt bÞ s¶n xuÊt khÝ sinh häc vßm cÇu n¾p cè ®Þnh theo thiÕt kÕ cña ViÖn N¨ng l−îng, tr−íc m¾t cÇn ph¶i tiÕp tôc quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy. H¬n n÷a, muèn gi¶i quyÕt triÖt ®Ó vÊn ®Ò m«i tr−êng lµng nghÒ Cao X¸ H¹ cÇn ph¶i cã thêi gian còng nh− sù phèi hîp ¨n ý gi÷a c¸c cÊp l·nh ®¹o, c¸c chuyªn gia m«i tr−êng, c¸c tæ chøc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng...®Ó cã thÓ thuyÕt phôc ng−êi d©n xö lý chÊt th¶i theo ®¬n vÞ gia ®×nh vµ céng ®ång. PhÇn V. HiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr−êng trong viÖc ¸p dông c¸c m« h×nh. ë c¸c c«ng tr×nh xö lý tËp trung, muèn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng cÇn nh÷ng kho¶n ®Çu t− tèn kÐm cho viÖc chän mÆt b»ng vµ l¾p ®Æt thiÕt bÞ ®¾t tiÒn...§iÒu nµy kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn n«ng th«n n−íc ta. ViÖc øng dông m« h×nh xö lý chÊt th¶i quy m« gia ®×nh vµ côm gia ®×nh sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ nhÊt ®Þnh do t¸i sö dông ®−îc nguån nguyªn liÖu, n¨ng l−îng (b¶ng 14). B¶ng 14. HiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi trong viÖc ¸p dông c¸c m« h×nh xö lý chÊt th¶i. 86 TT M« h×nh Gi¸ thµnh HiÖu qu¶ kinh tÕ HiÖu qu¶ x· héi vµ m«i tr−êng 1 ThiÕt bÞ khÝ sinh häc 2.300.000® - 3.000.00® mét c«ng tr×nh dung tÝch 7-10m3 - TiÕt kiÖm tiÒn mua chÊt ®èt phôc vô sinh ho¹t vµ lµm nghÒ. (~10.000®/ngµy, hé). - T¹o nguån ph©n bãn cho c©y vµ nu«i trång thñy s¶n. - Gi¶m bít nÆng nhäc cho ng−êi lao ®éng. - H¹n chÕ th¶i nh÷ng khÝ ®éc h¹i vµo m«i tr−êng nh− CO, SOx, NOx... - TiÕt kiÖm tµi nguyªn cho ®Êt n−íc. 2 Ao sinh häc C«ng ®µo: 10.000®/m3 - Thu ho¹ch c¸. - Thu ho¹ch bÌo phôc vô ch¨n nu«i. - Thu ho¹ch c¸c lo¹i rau trªn mÆt n−íc vµ ven bê. - T¹o thªm viÖc lµm cho ng−êi n«ng d©n theo h−íng “canh tr×”. - Lµm s¹ch n−íc th¶i, ®iÒu hoµ khÝ hËu. 3 Cèng r·nh kÝn 20.000®/ m - §ì tèn c«ng thu dän r¸c r−ëi, ni l«ng... - T¹o c¶nh quan ®Ñp. - Ng¨n chÆn sù khuÕch t¸n khÝ th¶i h«i thèi vµo m«i tr−êng. 4 ñ ph©n h÷u c¬ Gi¸ b¸n: 150.000®/tÊn - TiÕt kiÖm tiÒn mua ph©n ho¸ häc. - C¶i t¹o ®Êt. - B¶o vÖ m«i tr−êng ®Êt, n−íc vµ kh«ng khÝ. 5 C«ng nghÖ EM 34.000.000® mét lÝt EM gèc. - RÎ h¬n nhiÒu so víi viÖc dïng ho¸ chÊt. - Bæ sung hÖ sinh vËt ®Êt. - TiÕt kiÖm thêi gian. - An toµn trong sö dông 6 V−ên sinh th¸i §Çu t−: 5.000.000® mét sµo B¾c Bé. - Thu nhËp cao gÊp 10 lÇn so víi ®éc canh c©y lóa. - Gi¶i quyÕt nguån chÊt th¶i. - T¹o c¶nh quan ®Ñp. - §iÒu hoµ vi khÝ hËu. PhÇn vi. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ I- KÕt luËn: §Ò tµi ®· lùa chän ®−îc quy tr×nh c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i, cÆn th¶i phï hîp, cã tÝnh kh¶ thi cho lµng nghÒ Cao X¸ H¹ th«ng qua nh÷ng phÇn viÖc ®· ®−îc thùc hiÖn sau ®©y: 7. Quan tr¾c m«i tr−êng n−íc th¶i lµng nghÒ Cao X¸ H¹: 87 - §iÒu tra nguyªn nh©n vµ sè l−îng chÊt g©y « nhiÔm, th¨m dß t©m lý cña ng−êi d©n tr−íc n¹n « nhiÔm m«i tr−êng. - LÊy mÉu ph©n tÝch chÊt l−îng n−íc th¶i vµ bïn cÆn t¹i mét sè ®iÓm ®¹i diÖn. 8. §Ò xuÊt qui tr×nh c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹. 9. §Ò xuÊt qui tr×nh chÕ t¹o ph©n bãn h÷u c¬ tõ cÆn l¾ng n−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹. 10. X©y dùng c¸c m« h×nh thÝ nghiÖm trªn thùc ®Þa ®Ó chøng minh tÝnh hîp lý cña quy tr×nh c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i, cÆn th¶i vµ t¹o mÉu cho céng ®ång häc tËp lµm theo trong ®ã cã: - M« h×nh thiÕt bÞ s¶n xuÊt khÝ sinh häc quy m« gia ®×nh. - M« h×nh cèng r·nh th¶i hîp vÖ sinh quy m« côm gia ®×nh. - M« h×nh ao sinh häc xö lý n−íc th¶i tËp trung. - M« h×nh v−ên sinh th¸i theo h−íng ®a canh. - M« h×nh øng dông c«ng nghÖ vi sinh vËt h÷u hiÖu (EM) trong m«i tr−êng n«ng th«n. 11. Tæ chøc c¸c ®ît tËp huÊn n©ng cao kiÕn thøc m«i tr−êng vµ ý thøc tù qu¶n cho céng ®ång d©n c− lµng nghÒ Cao X¸ H¹. 12. Tæ chøc héi th¶o tham quan thùc ®Þa vµ chuyÓn giao kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. §Ó gi¶i quyÕt døt ®iÓm vÊn ®Ò « nhiÔm t¹i lµng nghÒ Cao X¸ H¹ cÇn ph¶i thùc hiÖn tiÕp nh÷ng phÇn viÖc : 7. N¹o vÐt kªnh m−¬ng, kh¬i th«ng dßng ch¶y. 8. VËn ®éng nh©n d©n tù tóc x©y thiÕt bÞ s¶n xuÊt khÝ sinh häc ®Ó xö lý ph©n th¶i, cÆn th¶i. 9. LËp l¹i thãi quen dïng ph©n h÷u c¬ bãn cho lóa vµ c©y trång. 10. Ph¸t ®éng phong trµo trång c©y däc ®−êng lµng, ngâ xãm. 11. X©y dùng 5 ha v−ên sinh th¸i phÝa Nam cña th«n. 12. Kh«i phôc l¹i h−¬ng −íc lµng xãm, nghiªm chØnh chÊp hµnh luËt m«i tr−êng cña Nhµ N−íc. II- §Ò nghÞ: N¹n « nhiÔm m«i tr−êng lµng nghÒ (nãi chung) vµ Cao X¸ H¹ (nãi riªng) liªn quan nhiÒu ®Õn ý thøc cña mçi ng−êi d©n trong céng ®ång. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi g¾n liÒn víi thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ hoµn toµn cã tÝnh kh¶ thi. §Ó thùc hiÖn tèt viÖc chuyÓn giao kÕt qu¶ nghiªn cøu, chóng t«i xin cã mét sè ®Ò nghÞ nh− sau: 88 • C¸c cÊp l·nh ®¹o t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó céng ®ång lu«n ®−îc tiÕp cËn víi nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong s¶n xuÊt còng nh− xö lý m«i tr−êng. • Gióp ®ì lµng Cao X¸ H¹ mét dù ¸n ®µo t¹o kü thuËt viªn m«i tr−êng, huÊn luyÖn ®éi thî lµnh nghÒ vÒ kü thuËt x©y thiÕt bÞ khÝ sinh häc... ®Ó cã thÓ x©y dùng n¬i ®©y thµnh lµng nghÒ kiÓu mÉu. • Cho ®Ò tµi ®−îc tiÕp tôc ho¹t ®éng d−íi h×nh thøc tuyªn truyÒn n©ng cao kiÕn thøc m«i tr−êng vµ ý thøc tù qu¶n cña céng ®ång d©n c− ë mét sè lµng nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n (t−¬ng tù lµng Cao x¸ H¹) víi c¸c néi dung sau: 4. TriÓn khai mét sè m« h×nh tr×nh diÔn xö lý vµ sö dông n−íc th¶i, cÆn th¶i. 5. Nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng bµi gi¶ng vÒ kiÕn thøc m«i tr−êng vµ b¶o vÖ m«i tr−êng gåm c¸c m¶ng: - HÖ sinh th¸i bÒn v÷ng lµng quª truyÒn thèng ViÖt Nam. - C¸c nguyªn nh©n vµ nguy c¬ « nhiÔm lµng nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n. - C¸c gi¶i ph¸p vµ m« h×nh b¶o vÖ m«i tr−êng trong lµnh lµng nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n. - Tæ chøc céng ®ång theo tiªu chÝ b¶o vÖ m«i tr−êng. 6. Tæ chøc mét sè ®ît tËp huÊn n©ng cao hiÓu biÕt m«i tr−êng cho céng ®ång d©n c− lµng nghÒ. 89 Tµi liÖu tham kh¶o 1- Hoµng HuÖ .Xö lý n−íc th¶i. Nhµ xuÊt b¶n x©y dùng, 1996. 2- TrÇn HiÕu NhuÖ, TrÇn §øc H¹, §ç H¶i, NguyÔn V¨n TÝn. CÊp tho¸t n−íc. Nhµ xuÊt b¶n khoa häc vµ kü thuËt, Hµ Néi1996. 3- NguyÔn Quang Kh¶i. C«ng nghÖ khÝ sinh häc. Nhµ xuÊt b¶n khoa häc vµ kü thuËt, Hµ Néi1995. 4- I. P. MAMCHENCOP (Ng−êi dÞch: ViÖt Chy- Phan C¸t). ChÕ biÕn vµ sö dông c¸c lo¹i ph©n ñ. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi - 1981. 5- ViÖn KH&CN M«i tr−êng- §HBK Hµ Néi. B¸o c¸o khoa häc: "Kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng mét sè lµng nghÒ thuéc c¸c tØnh Hµ T©y, B¾c Ninh, H−ng Yªn - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu « nhiÔm, c¶i thiÖn vµ qu¶n lý m«i tr−êng". Hµ néi, th¸ng 12/2000. 6- LuËt b¶o vÖ m«i tr−êng vµ nghÞ ®Þnh h−íng dÉn thi hµnh. Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi, 1997. 7- LuËt tµi nguyªn n−íc. Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi, 2001. 8- Lµng nghÒ Hµ T©y. Së c«ng nghiÖp Hµ T©y, 2001. 9- Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn. Héi th¶o Khoa häc m«i tr−êng n«ng th«n ViÖt Nam - §Ò tµi KC 08. 06. Hµ Néi, 2003 10- Tr−êng §HNN1 Hµ néi. B¸o c¸o ®Ò tµi: "Nghiªn cøu thö nghiÖm vµ tiÕp thu c«ng nghÖ vi sinh vËt h÷u hiÖu (EM) trong n«ng nghiÖp vµ vÖ sinh m«i tr−êng". Hµ néi - 2001. 11- A.Z. Evilevich, M.A. Evilevich ... Utilzasia ocadkov xtochn−kh vod. Leningradxkoe otdelenhie, 1988. 12- O.P.Cinhev. Inchenxiphikasia biologichexkoi ochixtki xtochn−kh vod. Kiev “tekhnhika” 1984. 13- L.I. guncher, L.I.Golidpharb. Metanchenki. Moxkva Xtroizdat 1991. 90 14- C.V.Iakovlev, Iu.B. Boronov. Biologichexkie philitr−. Moxkva Xtroizdat 1982. B¶ng 1. KÕt qu¶ ph©n tÝch mét sè mÉu n−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹ TT Ký hiÖu mÉu T0C PH §é®ôc mg/l DO mg/l BOD mg/l COD mg/l TSS mg/l SS mg/l Ptæng mg/l Ntæng mg/l Coliform MPN/100ml 1 MS1 18,1 6,71 127,2 3,5 242 483,2 882 325 0,107 5,992 1.900.000 2 MS2 17,3 7,03 55,3 3,7 245 492,8 495 110 0,080 5,563 1.700.000 3 MS3 19,1 7,09 60,7 2,5 250 496,0 515 115 0,180 6,541 1.800.000 4 MS4 18,6 6,92 65,8 2,6 220 502,4 497 95 0,825 6,924 2.000.000 5 MS5 18,3 6,85 85,2 2,3 200 488,0 782 85 1,021 8,179 2.200.000 6 MS6 18,1 6,57 5,6 6,4 1 32,0 381 35 0,047 8,012 130 7 MS7 18,4 7,27 28,4 5,2 60 97,6 346 31 0,062 1,601 12.000 8 MS8 30,9 6,69 63,8 2,8 240 364,8 925 50 0,094 6,133 2.500.000 9 MS9 29,2 6,65 72,4 2,3 230 332,8 950 42 0,257 7,204 2.600.000 10 MS10 29,4 6,81 108,5 1,9 215 307,2 1035 33 0,465 8,139 2.800.000 Ph−¬ng ph¸p thö M¸y DHA 3000 M¸y HACH 52600 M¸y E 53100 M¸y WTW 606/2 SM 5220 COD SM 2340 SM 2540 SM 4500 E-P SM 4500 NTæng -B M¸y Milipore Ghi chó: MS1: MÉu n−íc lÊy t¹i vÞ trÝ CÇu ThÇn (gi÷a nguån m−¬ng th¶i cña lµng) vµo 27/10/2001. MS2: MÉu n−íc lÊy t¹i vÞ trÝ ®Çu nguån m−¬ng th¶i cña lµng vµo 27/10/2001. MS3: MÉu n−íc lÊy t¹i vÞ trÝ r·nh th¶i c¹nh nhµ ¤ng T−êng vµo 27/10/2001. MS4: MÉu n−íc lÊy t¹i vÞ trÝ cæng lµng H¹ (cuèi nguån m−¬ng th¶i cña lµng) vµo 27/10/2001. MS5: MÉu n−íc lÊy t¹i vÞ trÝ cèng cuèi cïng cña lµng vµo 27/10/2001. MS6: MÉu n−íc lÊy t¹i giÕng khoan (trùc tiÕp tõ b¬m) vµo 27/10/2001. MS7: MÉu n−íc lÊy t¹i giÕng lµng ë vÞ tÝ gÇn Phßng n«ng nghiÖp vµo ngµy 27/10/2001. MS8: MÉu n−íc lÊy t¹i vÞ trÝ CÇu thÇn vµo 5/11/2001. MS9: MÉu n−íc lÊy t¹i vÞ trÝ cæng lµng H¹ (cuèi nguån m−¬ng th¶i cña lµng) vµo 5/11/2001. MS10: : MÉu n−íc lÊy t¹i vÞ trÝ cèng cuèi cïng cña lµng vµo 5/11/2001. C¸c mÉu MS1 - MS7 ®−îc lÊy vµo thêi ®iÓm sau c¬n m−a 15 h. C¸c mÉu MS8,MS9,MS10lÊy h«m trêi n¾ng. B¶ng II. So s¸nh KÕt qu¶ ph©n tÝch mét sè mÉu n−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹ TT Ký hiÖu mÉu T0C PH §é®ôc mg/l DO mg/l BOD mg/l COD mg/l TS mg/l TSS mg/l Ptæng mg/l Ntæng mg/l Coliform MPN/100ml 1 MS1 18,1 6,71 127,2 3,50 242 483,2 882 325 0,107 5,992 1.900.000 2 MS1* 14,3 6,69 44,5 5,05 128 185,6 676 281 0,736 7,760 17.000 3 MS3 15,5 7,81 72,1 3,93 230 384,0 914 425 0,934 8,150 2.900.000 4 MS3* 18,4 7,52 54,2 4,76 210 368,0 870,0 384 1,257 8,870 17.000 5 MS3** 17,7 7,02 98,7 4,13 1269 2160,0 2561 642 0,019 8,320 3.000.000 6 MS3*** 17,8 6,94 93,2 4,02 796 1552,0 3108 565 1,065 8,630 25.000 7 MS6 18,1 6,57 5,6 6,40 1 32,0 381 35 0,047 8,012 130 8 MS7 18,4 7,27 28,4 5,20 60 97,6 346 31 0,062 1,601 12.000 9 MS7* 14,1 6,96 17,9 4,91 38 67,2 473 120 0,440 3,040 13.000 10 MS7** 15,0 6,98 20,8 5,12 82 131,2 699 255 1,010 7,730 15.000 Ph−¬ng ph¸p thö M¸y DHA 3000 M¸y HACH 52600 M¸y E 53100 M¸y WTW 606/2 SM 5220 COD SM 2340 SM 2540 SM 4500 E-P SM 4500 NTæng -B M¸y Milipore Ghi chó: MS1: MÉu n−íc lÊy t¹i vÞ trÝ gi÷a nguån m−¬ng th¶i cña lµng tr−íc khi nu«i bÌo. MS1*: MÉu n−íc lÊy t¹i vÞ trÝ gi÷a nguån m−¬ng th¶i cña lµng khi ®ang nu«i bÌo. MS3: MÉu n−íc lÊy t¹i ®Çu ra cña hè xÝ tù ho¹i ba ng¨n V = 3 m3. MS3*: MÉu n−íc lÊy t¹i ®Çu ra cña hè xÝ tù ho¹i ba ng¨n V = 3 m3 sau khi xö lý b»ng chÕ phÈm EM thø cÊp MS3**: MÉu n−íc lÊy t¹i bÓ ®iÒu ¸p cña biogas h×nh trô n¾p compozit Vd = 7 m3. MS3***: MÉu n−íc lÊy t¹i bÓ ®iÒu ¸p cña m« h×nh thÝ nghiÖm biogas vßm cÇu cè ®Þnh Vd = 7 m3. MS6: MÉu n−íc lÊy t¹i giÕng khoan (trùc tiÕp tõ b¬m) vµo 27/10/2001. MS7: MÉu n−íc lÊy t¹i giÕng lµng ë vÞ trÝ gÇn Phßng n«ng nghiÖp vµo ngµy 27/10/2001. MS7*: MÉu n−íc lÊy t¹i ao tï cã nu«i bÌo c¸i. MS7**: MÉu n−íc lÊy t¹i ao sinh häc diÖn tÝch 100 m2, dung tÝch 60 m3 chøa n−íc th¶i cña bÓ biogas thÝ nghiÖm. ¾ BÓ biogas h×nh trô n¾p compozit Vd = 7 m3xö lý chÊt th¶i cña 10 ®Çu lîn vµ 5ng−ßi. Thêi gian ®èt gas liªn tôc trong ngµy t = 30 phót. ¾ BÓ biogas vßm cÇu n¾p cè ®Þnh Vd = 7 m3xö lý chÊt th¶i cña 31 ®Çu lîn vµ 2 ng−ßi, t = 8 giê, l−îng n−íc n¹p vµo bÓ h»ng ngµy lµ 0,4 m3. B¶ng III. Mét sè chØ tiªu ph©n tÝch n−íc th¶i so víi TCVN 5945-1995 N−íc th¶i tõ c¸c m« h×nh thÝ nghiÖm Gi¸ trÞ giíi h¹n TT Th«ng sè §¬n vÞ N−íc th¶i tõ bÓ ®iÒu ¸p cña thiÕt bÞ KSH ®èi chøng N−íc th¶i tõ bÓ ®iÒu ¸p cña thiÕt bÞ KSH thÝ nghiÖm N−íc th¶i tõ ao sinh häc nu«i bÌo c¸i N−íc th¶i tõ ao sinh häc tr−íc khi nu«i bÌo t©y N−íc th¶i tõ ao sinh häc khi ®ang nu«i bÌo t©y N−íc th¶i tõ hè xÝ tù ho¹i tr−íc khi xö lý EM N−íc th¶i tõ hè xÝ tù ho¹i sau khi xö lý EM A B C 1 NhiÖt ®é 0C 17,7 17,8 15 18,1 14,3 15,5 18,4 40 40 45 2 PH 7,02 6,94 6,98 6,71 6,69 7,81 7,52 6÷9 5,5÷9 5÷9 3 §é ®ôc mg/l 98,7 93,2 20,8 127,2 44,5 72,1 54,2 - - - 4 DO mg/l 4,13 4,02 5,12 3,5 5,05 3,93 4,76 - - - 5 BOD5 mg/l 1269 796 82 242 128 230 210 20 50 100 6 COD mg/l 2160,0 1552,0 131,2 483,2 185,6 384,0 368,0 50 100 400 7 CÆn tæng sè mg/l 2561 3108 699 882 676 914 870,0 - - - 8 CÆn l¬ löng mg/l 642 565 255 325 281 425 384 50 100 200 9 Ph«tpho tæng sè mg/l 0,019 1,065 1,010 0,107 0,736 0,934 1,257 4 6 8 10 Nit¬ tæng sè mg/l 8,320 8,630 7,730 5,992 7,760 8,150 8,870 30 60 60 11 Coliform MPN/100ml 3.000.000 25.000 15.000 1.900.000 17.000 2.900.000 17.000 5000 10.000 -