Nghiên cứu Ngân hàng chính sách xã hội Việt Nam

, ®a d¹ng ngµnh nghÒ ë n«ng th«n ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiªm n¨ng, thÕ m¹nh cña tõng vïng, tõng ®Þa ph­¬ng nh­ng vÉn chÞu ¶nh h­ëng cña nÒn kinh tÕ tù ph¸t. Do ®ã mét sè s¶n phÈm lµm ra kh«ng cã thÞ tr­êng tiªu thô. NhiÒu hé gia ®×nh r¬I vµo t×nh thÕ “tiÕn tho¸i l­ìng nan”. + nguyªn nh©n cña x· héi nh­ tµn tËt, thiÕu søc lao ®éng, mét sè tÖ n¹n x· héi ngµy cµng ph¸t sinh nh­ cê b¹c, r­îu chÌ…¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt, thu nhËp cña mét sè hé gia ®×nh. §Æc biÖt lµ n¹n cho vay nÆng l·I víi l·I suÊt c¾t cæ ®· lµm cho nh÷ng ng­êi thiÕu vèn ®I vµo con ®­êng bÕ t¾c… XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nguyªn nh©n lín trªn ®©y cho thÊy viÖc cho ra ®êi mét ng©n hµng dµnh cho c¸c ®èi t­îng trªn lµ hoµn toµn cÇn thiÕt vµ kip thêi. Ng©n hµng phô vô ng­êi nghÌo ho¹t ®éng ®­îc 6 n¨m, ®Õn ®Çu n¨m 2003 Ng©n hµng chÝnh s¸ch ®­îc thµnh lËp, thùc hiÖn nhiÖm vô cho vay hé nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch kh¸c. ViÖc x©y dùng Ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó më réng thªm c¸c ®èi t­îng phôc lµ hé nghÌo, häc sinh, sinh viªn, cã hoµn c¶nh khã kh¨n, c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch cÇn vay vèn ®Ó gi¶I quyÕt viÖc lµm, ®i lao ®éng cã thêi h¹n ë n­íc ngoµI vµ c¸c tæ chøc c¸ nh©n hé s¶n xuÊt kinh doanh thuéc c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n, miÒn nói, vïng s©u, vïng xa (ch­¬ng tr×nh 135). Ng©n hµng chÝnh s¸ch ®­îc thµnh lËp ®· t¹o ra mét kªnh tÝn dông riªng, lµ sù t¸ch tÝn dông ­u ®·i ®èi víi ng­êi nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch ra khái ho¹t ®éng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i; thùc hiÖn ®æi míi, c¬ cÊu l¹i tæ chøc vµ ho¹t ®éng hÖ thèng ng©n hµng trong qu¸ tr×nh ®æi míi- héi nhËp quèc tÕ trong lÜnh vùc ho¹t ®éng ng©n hµng hiÖn nay. 2. C¬ cÊu tæ chøc. Tõ khi míi thµnh lËp NHCSXHVN ®· thùc hiÖn m« h×nh c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý nh­ sau: TÝnh ®Õn 31/6/2004, toµn hÖ thèng NHCSXHVN ®· h×nh thµnh Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban ®iÒu hµnh, 64 chi nh¸nh cÊp tØnh, 593 phßng giao dÞch cÊp huyÖn trùc thuéc tØnh vµ së giao dÞch cña Ng©n hµng chÝnh s¸ch trung ­¬ng; Bæ nhiÖm hµng tr¨m c¸n bé l·nh ®¹o tõ cÊp phßng trë lªn, tiÕp nhËn vµ tuyÓn dông gÇn 5.000 CBNV nghiªn cøu so¹n th¶o hµng tr¨m v¨n b¶n vÒ c¬ chÕ qu¶n lý ®iÒu hµnh, c¬ chÕ nghiÖp vô, tæ chøc 5 ®ît tËp huÊn cho trªn 2.000 c¸n bé l·nh ®¹o vµ c¸n bé nghiÖp vô, x©y dùng c¬ së vËt chÊt, ph­¬ng tiÖn lµm æn ®Þnh cho toµn hÖ thèng. II.Ho¹t ®éng vµ ®èi t­îng phôc vô cña NHCSXH : 1. Nh÷ng häat ®éng chñ yÕu : NHCSXH thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng sau: * Tæ chøc huy ®éng vèn trong vµ ngoµi n­íc cã tr¶ l·i cña mäi tæ chøc tÇng líp d©n c­, bao gåm: tiÒn göi cã k× h¹n , kh«ng k× h¹n.Tæ chøc huy ®éng tiÕt kiÖm trong céng ®ång ng­êi nghÌo. * Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®­îc chÝnh phñ b¶o l·nh, chøng chØ tiÒn göi vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c, vay c¸c tæ chøc tÝn dông trong vµ ngoµi n­íc, vay tiÕt kiÖm b­u ®iÖn. B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam, vay NHNN * §­îc nhËn c¸c nguån ®ãng gãp tù nguyÖn kh«ng cã l·i hoÆc kh«ng hoµn tr¶ gèc cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc kinh tÕ, c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông vµ c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi, c¸c hiÖp héi, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ trong vµ ngoµi n­íc. * Më tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n cho tÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng trong vµ ngoµi n­íc. * NHCSXH cã hÖ thèng thanh to¸n néi bé vµ than gia hÖ thèng liªn NH trong n­íc. * NHCSXH ®­îc thùc hiÖn c¸c dÞch vô vÒ thanh to¸n vµ ng©n quü : Cung øng c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n Thùc hiÖn c¸c dÞch vô thanh to¸n trong n­íc Thùc hiÖn c¸c dÞch vô thu hé, chi hé b»ng tiÒn mÆt vµ kh«ng b»ng tiÒn mÆt C¸c dÞch vô kh¸c theo quy ®Þnh cña Thèng ®èc NHNN * Cho vay ng¾n h¹n trung h¹n vµ da× h¹n phôc vô cho s¶n xuÊt,kinh doanh t¹o viÖc lµm c¶i thiÖn ®êi sèng, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, æn ®Þnh x· héi * NhËn lµm dÞch vô uû th¸c cho vay tõ c¸c tæ chøc Quèc tÕ, Quèc gia, c¸ nh©n trong n­íc, ngoµi n­íc theo hîp ®ång uû th¸c. 2. VÒ ®èi t­îng phôc vô: NHCSXH phôc vô c¸c ®èi t­îng sau: Hé nghÌo Häc sinh , sinh viªn cã hoµn c¶nh khã kh¨n C¸c ®èi t­îng cÇn vay vèn ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm theo NghÞ quyÕt120/H§BT C¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch ®i lao ®éng cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi C¸c tæ chøc kinh tÕ vµ hé s¶n xuÊt , kinh doanh thuéc h¶i ®¶o , thuéc khu vùc II, III miÒn nói vµ thuéc ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n miÒn nói , vïng s©u , vïng xa C¸c ®èi t­îng kh¸c khi cã quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ . III. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña NHCSXH qua c¸c n¨m: 1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña NHCSXH qua qóa tr×nh ho¹t ®éng tõ khi thµnh lËp cho ®Õn nay: 1.1. VÒ c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô: Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta lu«n ­u tiªn quan t©m ®Õn vÊn ®Ò xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. V× vËy ChÝnh phñ ®· h×nh thµnh mét ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, thùc hiÖn x· héi ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c kªnh huy ®éng vèn vµ hç trî mäi mÆt cho c¸c hé nghÌo.Tõ cuèi n¨m 1995, ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp riªng mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh ®Ó hç trî vèn tÝn dông cho ng­êi nghÌo , ®ã lµ Ng©n hang phôc vô ng­êi nghÌo ViÖt nam , cã m¹ng l­íi chi nh¸nh ë tÊt c¶ 64 tØnh thµnh phè trong c¶ n­íc .Tõ ®Çu n¨m 2003 thµnh lËp vµ ®­a vµo ho¹t ®éng Ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi , thùc hiÖn chøc n¨ng cña Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo tr­íc ®ã , tiÕp nhËn ch­¬ng tr×nh cho sinh viªn vay vèn häc tËp tõ Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam chuyÓn sang , tiÕp nhËn mét sè ch­¬ng tr×nh cho vay gi¶i quyÕt viÖc lµm tõ Kho b¹c Nhµ n­íc chuyÓn sang , triÓn khai cho vay vèn ®i xuÊt khÈu lao ®éng . NHCSXH ra ®êi lµ mét hÖ qu¶ mang tÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch theo h­íng hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh ng©n hµng nh»m h­íng ®Õn qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi nãi chung còng nh­ cña ngµnh ng©n hµng nãi riªng.Do ®ã cã thÓ nãi cho ®Õn nay ViÖt nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé lín, nh÷ng kÕt qu¶ quan träng vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo , ®­îc nhiÒu tæ chøc quèc tÕ nh­ :UNDP,ADB, IMF…®¸nh gi¸ cao. tiÕp tôc triÓn khai nhiÒu dù ¸n míi tµi trî cho lÜnh vùc nµy. Tõ khi thµnh lËp ®Õn nay ho¹t ®éng huy ®éng vèn vµ cho vay vèn cña ®Þnh chÕ tµi chÝnh phôc vô cho ng­êi nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch trong c¸c n¨m ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sè liÖu sau: Huy ®éng vµ cho vay vèn cña Ng©n hµng ng­êi nghÌo vµ Ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi giai ®o¹n 1996-2003 (§¬n vÞ :Tû ®ång ) ChØ tiªu 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 1.Tæng l­îng 1956 2340 3421 4086 4746 267 6714 8400 Vèn ®iÒu lÖ 500 500 700 700 700 1015 1015 2200 Vay NHNN 600 600 900 900 900 940 1031 1031 Vay NHTM 432 796 1282 2103 2183 3696 4022 300 Vay n­íc ngoµi 221 221 221 221 221 151 154 154 NhËn vèn DVUT 183 199 289 349 909 413 443 443 Vèn huy ®éng kh¸c 20 24 29 34 54 52 49 4072 2.Cho vay DSCV trong n¨m 1608 1094 1797 2001 1554 3244 2901 3720 DSTN trong n¨m 328 606 954 1204 1038 1350 1753 1550 D­ nî cuèi n¨m 1769 2257 3100 3897 4412 4704 6194 8070 % nî qu¸ h¹n 0,7 1,8 1,44 1,49 1,69 1,7 1,73 2 Sè hé d­ nî 1282 1606 2060 2335 2464 2776 2760 3000 (Nguån :Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam) Tõ b¶ng sè liÖu trªn ta cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt sau ®©y: - Tæng nguån vèn cña Ng©n hµng ®Õn ngµy 31/12/2000 ®¹t 4746 tû ®ång , t¨ng 660 tû ®ång (tèc ®é t¨ng tr­ëng 13,9%) so víi n¨m 1999. §Õn ngµy 31/12/2003 ­íc tÝnh sÏ lµ 8400 tû ®ång, t¨ng 25% so víi n¨m 2002, cô thÓ nh­ sau : + Vèn ®iÒu lÖ :N¨m 2000 lµ 700 tû ®ång chiÕm 14% tæng nguån vèn , kh«ng t¨ng so víi n¨m 1999 , n¨m 2003 lµ 2200 tû ®ång, t¨ng 116% so víi n¨m 2002 do ®­îc ng©n s¸ch Nhµ n­íc bæ sung khi thµnh lËp NHCSXH + Vèn vay NHNN: n¨m 2000 lµ 900 tû ®ång, trong ®ã vay trung h¹n 600 tû ®ång vµ vay ng¾n h¹n 300 tû ®ång, kh«ng t¨ng so víi n¨m 1999.N¨m 2003 lµ 1031, kh«ng t¨ng so víi n¨m 2002. + Vèn vay c¸c NHTM NN: N¨m 2000 lµ 2183 tû ®ång chiÕm 46% trong nguån vèn, ®Õn n¨m 2002 lµ 4022 tû ®ång trong ®ã chñ yÕu lµ t¨ng sè d­ tiÒn vay cña Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n ViÖt Nam (NHNN&PTNT VN). Cô thÓ: ®Õn 31/12/2000 sè d­ nî vay NHNN&PTNT VN lµ 1972 tû ®ång, Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam lµ 630 tû ®ång, Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam 300 tû ®ång. Nguån vèn vay c¸c NHTM lµ chñ yÕu, chiÕm 58% tæng nguån vèn vµ toµn bé lµ vèn vay ng¾n h¹n (thêi h¹n tèi ®a lµ 12 th¸ng ). §Õn n¨m 2003, nguån vay tõ c¸c NHTM chØ cßn 300 tû ®ång do NHCSXH sö dông nguån vèn tiÒn göi t¹i NHCSXH cña c¸c TCTD nhµ n­íc ®Ó thanh to¸n c¸c kho¶n nî vay c¸c NHTMNN. + Vèn vay n­íc ngoµi n¨m 2000 lµ 6,1 triÖu USD (t­¬ng ®­¬ng 88 tû ®ång).§©y lµ kho¶n vay trong HiÖp ®Þnh vay 10 triÖu USD cña Tæ chøc c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má thÕ giíi (OPEC) mµ ng©n hµng Phôc vô ng­êi nghÌo tr­íc ®©y ®· kÝ HiÖp ®Þnh vay vèn phô víi Bé Tµi chÝnh tõ th¸ng 8/1999 nhËn vèn vay th¸ng 9/2000, t¨ng 100%, ®Õn n¨m 2003 lµ 154 tû ®ång kh«ng t¨ng so víi n¨m 2002. + Vèn nhËn dÞch vô tõ mét sè tæ chøc quèc tÕ ®Ó thùc hiÖn mét sè dù ¸n :51 tû ®ång trong ®ã chñ yÕu lµ dù ¸n IFAD (Tuyªn Quang ) 49 tû ®ång , t¨ng 21,4%. + Nguån vèn huy ®éng tõ céng ®ång ng­êi nghÌoth«ng qua c¸c dù ¸n: 36 tû ®ång, t¨ng 5,8%. + Nguån vèn tõ ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng chuyÓn sang NHNg ®Ó cho vay hé nghÌo: 338 tû ®ång, chiÕm 6,7% tæng nguån vèn, t¨ng 10%, ®iÓn h×nh nh­ c¸c tØnh: NghÖ An 18,5 tû ®ång, Hµ T©y 17 tû ®ång, §¾c L¾c 14,8 tû ®ång, Kh¸nh Hoµ 13,7 tû ®ång, Qu¶ng TrÞ 8 tû, L¹ng S¬n 10,9 tû, H¶i Phßng 10,7 tû ®ång . - VÒ diÔn biÕn kÕt qu¶ cho vay vèn tíi c¸c hé nghÌo trong c¶ n­íc c¸c n¨m qua nh­ sau: + Doanh sè cho vay trong n¨m 2000 lµ 1554 tû ®ång, trong ®ã doanh sè cho vay quý IV lµ 724 tû ®ång, chiÕm tû träng 46,5% doanh sè cho vay c¶ n¨m, doanh sè cho vay n¨m 2003 ­íc ®¹t 3720 tû ®ång. Doanh sè thu nî ®¹t n¨m 2000 lµ 1038 tû ®ång, trong ®ã doanh sè thu nî quý IV lµ 452 tû ®ång, chiÕm tû träng 43,5% doanh sè thu nî c¶ n¨m, doanh sè thu nî n¨m 2003 lµ 1850 tû ®ång. §Õn 31/12/2000 tæng d­ nî cho vay hé nghÌo ®¹t 4412 tû ®ång, t¨ng 515 tû ®ång (t¨ng 13,2%) so víi n¨m 1999, trong ®ã quý IV t¨ng 326 tû ®ång, chiÕm tû träng 63,3% trong tæng sè t¨ng d­ nî c¶ n¨m. HiÖn cã gÇn 3 triÖu hé thuéc 208.000 tæ vay vèn d­ nî NHCSXH. D­ nî b×nh qu©n mét hé lµ 1.880.000 ®ång t¨ng so víi n¨m ®Çu tiªn ho¹t ®éng (1996) lµ 500000 ®ång/hé vµ t¨ng so víi n¨m 1999 lµ 200000®ång/hé. + D­ nî ph©n theo thêi h¹n cho vay nh­ sau: D­ nî cho vay ng¾n h¹n lµ 1180 tû ®ång chiÕm tû träng 2,25% tæng d­ nî. D­ nî cho vay trung h¹n lµ 3519 tû ®ång chiÕm tû träng 74,8% tæng d­ nî. Nh­ vËy trong tæng d­ nî, tû träng cho vay trung h¹n chiÕm gÇn 75% trong khi ®ã nguån vèn trung h¹n chØ chiÕm 29% tæng nguån vèn. §©y lµ khã kh¨n cña NHCSXH trong c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ vµ c©n ®èi nguån vèn cho vay hé nghÌo. ¦íc tÝnh ®Õn 31/12/2003 tèc ®é t¨ng tr­ëng d­ nî b×nh qu©n chung cho toµn quèc lµ: vïng khu 4 cò: 26,1%, duyªn h¶i miÒn trung 22,6%, ®ång b»ng s«ng Hång: 20,9%, trung du miÒn nói phÝa B¾c: 20,6%. Vïng cã tèc ®é t¨ng tr­ëng d­ nî thÊp nhÊt lµ vïng §«ng Nam Bé 12,8%, vïng T©y Nguyªn 12,3%. N¨m 2000 vèn tÝn dông Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo (tr­íc ®©y) tËp trung ­u tiªn cho c¸c tØnh cã nhiÒu x· vïng s©u, vïng xa, vïng ®Æc biÖt khã kh¨n. So víi n¨m 1999 d­ nî ë nh÷ng vïng nµy t¨ng h¬n nhiÒu vµ t¨ng h¬n tèc ®é chung cña toµn quèc, cô thÓ: + D­ nî cho vay hé nghÌo vïng 3 lµ 550 tû ®ång, t¨ng 123% (+28,8%) trong ®ã d­ nî c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n theo ch­¬ng tr×nh 135 CP cña ChÝnh phñ lµ 390 tû ®ång, t¨ng 166 tû ®ång (974%). + D­ nî cho vay hé nghÌo d©n téc thiÓu sè lµ 780 tû ®ång, t¨ng 177 tû ®ång (+29%). + D­ nî ph©n theo møc cho vay: trªn 3 triÖu ®Õn 5 triÖu ®ång, chiÕm tû träng 1,9% tæng d­ nî, tËp trung ë vïng §«ng Nam Bé, vïng duyªn h¶i miÒn trung. §Õn nay cã 30/67 chi nh¸nh cã d­ nî lo¹i nµy, trong ®ã duy nhÊt chØ cã Ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi tØnh B×nh Ph­íc cã d­ nî lo¹i nµy ®¹t 14% cßn c¸c chi nh¸nh kh¸c ®¹t møc tõ 4-7% tæng d­ nî lµ 4.615 tû ®ång chiÕm tû träng 98,1% tæng d­ nî. D­ nî ph©n theo ngµnh kinh tÕ: vèn vay ®­îc hé nghÌo ®Çu t­ vµo ngµnh n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu, chiÕm 88% cßn c¸c ngµnh kh¸c chiÕm tû träng nhá nh­: ng­ nghiÖp 2,4%, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ bu«n b¸n nhá 3,2%, ngµnh nghÒ kh¸c 6,4%. ChÊt l­îng tÝn dông vµ kÕt qu¶ xö lý nî bÞ rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng: ®Õn cuèi n¨m 2000 d­ nî qu¸ h¹n lµ 80 tû ®ång, chiÕm 1,7% tæng d­ nî, t¨ng 0,21% so víi n¨m 1999. NÕu tÝnh 102 tØ ®ång ®­îc khoanh vµ 117 tû ®ång nî bÞ rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng x¶y ra n¨m 1999 ®ang chê ChÝnh phñ xö lý th× tæng d­ nî qu¸ h¹n lµ 299 tû ®ång, chiÕm 6,4% tæng d­ nî. Nî qu¸ h¹n ®Õn 180 ngµy: 47 tû ®ång, chiÕm tû träng 59%. Nî qu¸ h¹n tõ 180 ngµy®Õn 360 ngµy: 25 tû ®ång, chiÕm tû träng 31%. §Õn 31/12/2003 tû lÖ nî qu¸ h¹n ­íc lµ 2% so víi tØ lÖ nî qu¸ h¹n n¨m 2002 lµ 1,7%. Nh­ vËy cã thÓ nãi bªn c¹nh c¸c kho¶n vèn tÝn dông cho vay c¸c hé nghÌo vµ ®èi t­îng chinh s¸ch th«ng qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh vi m« nh­: héi Phô n÷, Héi n«ng d©n, Héi cùu chiÕn binh, c¸c ch­¬ng tr×nh quèc tÕ cña c¸c tæ chøcphi chÝnh phñ ... hoÆc vèn hç trî trùc tiÕp kh«ng hoµn l¹i cho c¸c hé nghÌo th× nguån vèn tÝn dông th«ng qua NHCSXH lµ lín nhÊt. Nguån nµy ®­îc ®a d¹ng ho¸ tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau trong vµ ngoµi n­íc, cña ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ cñac¸c doanh nghiÖp. B­íc sang n¨m 2004 NHCSXH còng ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt ®¸ng khÝch lÖ. Do míi thµnh lËp, c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña NHCSXH cßn rÊt s¬ khai vµ nghÌo nµn, tõ sau khi cã chØ thÞ cña thñ t­íng ChÝnh phñ (chØ thÞ 05/2003/CT–TTg ngµy 18/3/2003 vµ chØ thÞ 09/2004/CT–TTg ngµy 16/3/2004) NHCSXH ®· nhËn ®­îc sù gióp ®ì t¹o ®iÒu kiÖn rÊt lín tõ chÝnh quyÒn c¸c cÊp ®Æc biÖt lµ viÖc bè trÝ trô sëlµm viÖc vµ ph­¬ng tiÖn lµm viÖc. §· cã 41 chi nh¸nh NHCSXH tØnh, thµnh phè vµ hµng tr¨m ng©n hµng cÊp huyÖn ®­îc cÊp hoÆc cho m­în trô së ®Ó xö dông l©u dµi. C¸c tØnh huyÖn ®­îc cÊp trªn 70 tû ®ång ®Ó mua s¾m c«ng cô lµm viÖc vµ ph­¬ng tiÖn ®i l¹i. Sau 5 th¸ng NHCSXH triÓn khai nhiÖm vô n¨m 2004, b­íc ®Çu ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶: VÒ tæ chøc mµng l­íi: Hoµn thµnh c¸c thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó thµnh lËp chi nh¸nh NHCSXH t¹i 3 tØnh míi ®­îc chia t¸ch gåm: Lai Ch©u, §¾k N«ng, HËu Giang, ®æi tªn 2 chi nh¸nh NHCSXH §iÖn Biªn vµ CÇn Th¬. Thµnh lËp víi 14 phßng giao dÞch huyÖn thuéc tØnh: §ång Nai, Cµ Mau,Phó Yªn, Qu¶ng Ng·i, Bµ RÞa–Vòng Tµu, CÇn Th¬. Thµnh lËp l¹i 13 phßng giao dÞch huyÖn thuéc c¸c chi nh¸nh NHCSXH §iÖn Biªn, Lai Ch©u, HËu Giang, §¾k N«ng vµ CÇn Th¬. VÒ c«ng t¸c c¸n bé, ®· bæ nhiÖm c¸c chøc danh l·nh ®¹o chi nh¸nh NHCSXH mét sè tØnh, thµnh phè, tr­ëng phã c¸c phßng chuyªn m«n nghiÖp vô t¹i héi së chÝnh. §©y còng lµ qu¸ tr×nh n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®äng cña NHCSXH vµ chiÓn khai thùc hiÖnchi thÞ cña thñ t­íng chÝnh phñ. VÒ c«ng t¸c kiÓm tra gi¸m s¸t, trªn c¬ së ®Ò c­¬ng vµ ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch kiÓm tra, gi¸m s¸t ®· thùc hiÖn kiÓm tra thùc tÕ t¹i ®Þa ph­¬ng, thµnh lËp ®oµn c«ng t¸c thÈm ®Þnhb¸o c¸o tµi chÝnh t¹i héi së chÝnh vµ mét sè chu nh¸nh tØnh thµnh phè. VÒ chØ ®¹o xö lý nh÷ng v­íng m¾c trong hoat ®éng nghiÖp vô. Ban ®iÒu hµnh x©y dùng chØ tiªu kÕ ho¹ch, ®ång thêi tiÕn hµnh giao chØ tiªu kÕ ho¹ch cô thÓ cho tõng chi nh¸nh, chØ ®¹o c¸c chi nh¸nh thùc hiÖn tèt c«ng t¸c gi¶i ng©n cho vay hé nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch ®i ®«i víi viÖc n©ng cao ch©t l­îng tÝn dông. VÒ ho¹t ®éng tÝn dông ®Õn hÕt th¸ng 6 n¨m 2004: Tæng nguån vèn ®¹t 11572 tû ®ång, t¨ng 1044 tû ®ång so víi 31/12/2003. Tæng d­ nî ®¹t 1982 tû ®ång, t¨ng 633 tû ®ång so víi 31/12/2003: trong ®ã d­ nî cho vay hé nghÌo lµ 8.742 tû ®ång chiÕm 79,6% tæng d­ nî. Trong 2 n¨m NHCSXH ®· lç lùc hÕt m×nh ®Ó hoµn thiÖn hÖ thèng, tËp trung vµ tÝch tô c¸c kªnh vèn phôc vô cho c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch cßn ph©n t¸n ë c¸c tæ chøc tÝn dông vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng. Nguån vèn cña NHCSXH t¨ng nhanh, tæng nguån vèn tÝnh ®Õn 31/12/2004 ­íc ®¹t 15245 tû ®ång, t¨ng 4.741 tû ®ång so víi n¨m 2003, ®¹t 116% kÕ ho¹ch n¨m 2004. Trong ®ã vèn ®iÒu lÖ ­íc ®¹t 1531 tû ®ång, vèn nhËn tõ c¸c ch­¬ng tr×nh ­íc ®¹t 2565 tû ®ång t¨ng 339 tû ®ång : vèn nhËn tµi trî, uû th¸c tõ ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng, c¸c tæ chøc c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc ­íc ®¹t 708 tû ®ång, t¨ng 164 tû ®ång so víi n¨m 2003; nguån vèn tù cã huy ®éng ­íc ®¹t 3956 tû ®ång, t¨ng 2556 tû ®ång so víi n¨m 2003, ®¹t 117% kÕ ho¹ch n¨m 2004. Sau 2 n¨m, vèn ho¹t ®éng t¨ng gÇn gÊp 2 lÇn vµ tõ mét ®èi t­îng thô h­ëng lµ hé nghÌo thiÕu vèn s¶n xuÊt ®· tiÕp qu¶n c¸c nguån vèn tõ c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia kh¸c, më réng tÝn dông ­u ®·i tíi 6 ®èi t­îng thô h­ëng chÝnh s¸ch tÝn dông cña chÝnh phñ. XuÊt ph¸t tõ ph­¬ng ch©m “kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn” víi c¬ chÕ th«ng tho¸ng, thuËn tiÖn, cã lîi cho ng­êi vay, kÕt hîp víi ph­¬ng ch©m x· héi ho¸ ho¹t ®éng, trong hai n¨m qua, vèn ®Çu t­ cña NHCSXH t¨ng m¹nh. TÝnh ®Õn 31/12/2004, tæng d­ nî cña NHCSXH ®¹t 14109 tû ®ång, t¨ng 3760 tû so víi 31/12/2003, ®¹t 92,3% kÕ ho¹ch n¨m 2004. Trong ®ã: d­ nî cho vay hé nghÌo ­íc ®¹t 11489 tû ®ång (chiÕm tû träng 81,4% tæng d­ nî) t¨ng 3240 tû so víi 31/12/2003, ®¹t 100% kÕ ho¹ch n¨m 2004, d­ nî cho vay gi¶i quyÕt viÖc lµm ­íc ®¹t 2.202 tû ®ång t¨ng 238 tû ®ång so víi n¨m 2003; d­ nî cho vay häc sinh sinh viªn cã hoµn c¶nh khã kh¨n ­íc ®¹t 133 tû ®ång t¨ng 45 tû ®ång so víi n¨m 2003; c¸c ch­¬ng tr×nh kh¸c nh­ cho vay ®èi t­îng chÝnh s¸ch xuÊt khÈu lao ®éng vay tr¶ chËm nhµ ë §BSCL… Do nhiÒu lý do kh¸ch quan ch­a ®¹t ®­îc kÕ ho¹ch ®Ò ra nh­ng b­íc ®Çu ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc kh¼ng ®Þnh tÝnh ­u viÖt cña kªnh tÝn dông chÝnh s¸ch trong c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî cña chÝnh phñ ®èi víi hé nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch. §Æc biÖt, tõ th¸ng 10/2004, NHCSXH triÓn khai ch­¬ng tr×nh thÝ ®iÓm cho vay n­íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr­êng n«ng th«n t¹i 10 tØnh: S¬n La, H¶i D­¬ng, Ninh B×nh, Nam §Þnh, NghÖ An, Kh¸nh Hoµ, TiÒn GÝang, Kiªn Giang, §¨c L¾c, B×nh ThuËn theo quyÕt ®Þnh 62/2004/Q§-TTg ngµy 16/4/2004 cña thñ t­íng chÝnh phñ. Ho¹t ®éng hç trî tÝn dông ­u ®·i tõ NHCSXH ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ cho c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ t¹o viÖc lµm cña n­íc ta trong thêi gian qua. C¸c hé nghÌo th«ng qua sö dông tÝn dông ®Çu t­ s¶n xuÊt , kinh doanh b­íc ®Çu ®· biÕt tÝnh to¸n ®Çu t­ s¶n xuÊt chi tiªu gia ®×nh cã hiÖu qu¶ tiÕp cËn c¸ch thøc s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµ thÞ tr­êng; hé nghÌo tù v­¬n lªn t¹o viÖc lµm cã thu nhËp. §iÒu ®ã ®· gãp phÇn gi¶m tû lÖ ®ãi nghÌo cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. Tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2003, b×nh qu©n mçi n¨m gi¶m ®­îc 31 v¹n hé nghÌo t­¬ng øng 2,06%. HiÖn nay cã 5 tØnh, thµnh phè cã tû lÖ hé nghÌo d­íi 5%; 23 tØnh thµnh phè tõ 5-d­íi 10%; 13 tØnh thµnh phè tõ 10-d­íi 15%; 16 tØnh tõ 15-d­íi 20%; 4 tØnh tû lÖ hé nghÌo trªn 20%. Dù kiÕn ®Õn hÕt n¨m 2003 cã 18 tØnh vµ 1 thµnh phè cã kh¶ n¨ng vÒ trø¬c kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001-2005 (hoµn thµnh kÕ ho¹ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµo n¨m 2003); 12 quËn, huyÖn vµ 201 x· ph­êng c¬ b¶n kh«ng cßn hé nghÌo. 1.2.C¸c ho¹t ®éng kh¸c : Nh»m x· héi ho¸ ho¹t ®éng, NHCSXH ®· ký hîp ®ång dÞch vô uû th¸c víi 4 tæ chøc chÝnh trÞ x· héi gåm: Héi liªn hiÖp phô n÷ ViÖt Nam, Héi n«ng d©n ViÖt Nam, Héi cùu chiÕn binh ViÖt Nam vµ §oµn TNCS Hå ChÝ Minh. 1.2.1. Ho¹t ®éng phèi hîp gi÷a héi liªn hiÖp phô n÷ ViÖt Nam víi NHCSXH trong viÖc cung cÊp vèn cho c¸c hé nghÌo vµ ®èi t­îng chÝnh s¸ch: Lµ mét tæ chøc chÝnh trÞ –x· héi, ho¹t ®éng v× sù b×nh ®¼ng tiÕn bé vµ h¹nh phóc cña phô n÷ ViÖt Nam, mét trong nh÷ng môc tiªu ho¹t ®éng cña Héi liªn hiÖp phô n÷ ViÖt Nam (HLHPNVN) lµ gióp phô n÷ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. §Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy héi ®· phèi hîp víi Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo (nay lµ Ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi) tÝn chÊp cho phô n÷ thuéc diÖn hé nghÌo vay vèn .Mèi quan hÖ nµy ®· ®­îc thiªt lËp ngay tõ khi ng©n hµng míi thµnh lËp th«ng qua dù ¸n do UNFPA tµi trî cho héi LHPNVN 50 ngµn ®« la Mü ®Ó thµnh lËp quü b¶o l·nh t¹i ng©n hµng cho phô n÷ nghÌo vay vèn. Cïng víi thêi gian mèi quan hÖ nµy ngµy cµng chÆt chÏ vµ ph¸t triÓn trªn kh¾p c¶ n­íc tíi cÊp c¬ së. Vµ sù hîp t¸c nµy ®· ®­îc ®¸nh dÊu mét b­íc tiÕn míi b»ng viÖc sau khi NHCSXH chÝnh thøc ®­îc thµnh lËp, héi LHPNVN ®· kÝ víi V¨n b¶n liªn tÞch vÒ viÖc tæ chøc thùc hiÖn uû th¸c cho vay vèn ®èi víi hé nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch kh¸c. §©y lµ ho¹t ®éng cã ý nghÜa quan träng, rÊt cÇn thiÕt nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ng­êi nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch x· héi tiÕp cËn nguån vèn b¶o ®¶m vèn ®Õn tay ng­êi nghÌo. §èi t­îng vay vèn kh«ng chØ bã hÑp trong ph¹m vi hé nghÌo mµ cßn më réng cho vay gi¶i quyÕt viÖc lµm, häc sinh, sinh viªn cã hoµn c¶nh khã kh¨n... Sau lÔ kÝ kÕt liªn tÞch ë TW, nhiÒu tØnh thµnh phè còng tæ chøc kÝ v¨n b¶n liªn tÞch: Qu¶ng Ninh, NghÖ An, Qu¶ng TrÞ, Nam §Þnh... C¸c tØnh kh¸c ch­a kÝ liªn tÞch nh­ng ®· triÓn khai thùc hiÖn, b­íc ®Çu ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn: - Cho vay vèn quü quèc gia hç trî viÖc lµm theo NQ 120/H§BT: ®Õn nay tæng nguån vèn TW Héi qu¶n lý lµ 39,5 tû ®ång, cho vay 175 dù ¸n víi 14.592,5 triÖu ®ång. Héi phô n÷ ®· hoµn thµnh kÕ ho¹ch n¨m 2003 víi chØ tiªu cho vay 4 tû ®ång vèn míi vay cho vay l¹i 16 tû ®ång vèn thu håi hç trî cho 7.542 lao ®éng cã viÖc lµm. Ngoµi nguån vèn TW ph©n bæ theo thèng kª ch­a ®Çy ®ñ héi phô n÷ c¸c tØnh thµnh phè cßn qu¶n lý 180 tû ®ång vèn gi¶i quyÕt viÖc lµm cña c¸c ®Þa ph­¬ng. Trong ®ã nhiÒu n¬i cßn nhËn uû th¸c víi NHCSXH (Qu¶ng TrÞ, NghÖ An, Bµ RÞa Vòng Tµu, H¶i Phßng...). - Cho vay hé nghÌo: Héi tiÕp tôc ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng tuyªn truyÒn phæ biÕn c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cho vay c¸c nhãm ®èi t­îng thuéc NHCSXH, lùa chän ®èi t­îng, h­íng dÉn thñ tôc, quy chÕ vay vèn, duy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c tæ nhãm phô n÷ nghÌo vay vèn ng©n hµng ë 64 tØnh thµnh phè.Theo thèng kª ch­a ®Çy ®ñ, hiÖn nay cã 875.333 hé nghÌo ®­îc vay qua nhãm do Héi phô n÷ tæ chøc víi 1.507 tû ®ång tiÒn vèn. Nh×n chung trong vßng ch­a ®Çy mét n¨m, sù phèi hîp gi÷a Héi LHPNVN vµ NHCSXH ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ quan träng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hé nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch ®­îc tiÕp cËn vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ . 1.2.2. Nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu qua c«ng t¸c thÝ ®iÓm nhËn bµn giao vèn uû th¸c tõ NHNN &PTNT sang NHCSXH: Sau h¬n 3 th¸ng triÓn khai thùc hiÖn nhiÖm vô thÝ ®iÓm nhËn bµn giao vèn uû th¸c cho vay hé nghÌo tõ NHNN&PTNT sang NHCSXH t¹i 9 tØnh: Lµo Cai, Yªn B¸i, H¶i D­¬ng, Thanh Ho¸, NghÖ An, Qu¶ng Nam, Gia Lai, Long An, vµ T©y Ninh theo chØ ®¹o t¹i V¨n b¶n sè 1313/VPCP –KTTH ngµy 22/3/2004, c¸c tØnh ®­îc chän lµm thÝ ®iÓm ®· hoµn thµnh c¸c nhiÖm vô ®­îc giao theo ®óng kÕ ho¹ch vµ néi dung chØ ®¹o cña NHNN còng nh­ sù thèng nhÊt gi÷a hai ng©n hµng NHNN&PTNT vµ NHCSXH. §Õn ngµy 30/4/2004 c¸c sè liÖu bµn giao ®· ®ù¬c hai ng©n hµng thèng nhÊt. Tõ sau ngµy 10/5/2004 c«ng t¸c bµn giao ®· c¬ b¶n hoµn thµnh. Ngay sau khi nhËn bµn giao, chi nh¸nh NHCSXH c¸c tØnh ®ù¬c chän lµm thÝ ®iÓm ®· triÓn khai ngay viÖc cñng cè, kiÖn toµn l¹i c¸c tæ tiÕt kiÖm vµ vay vèn vµ triÓn khai cho vay hé nghÌo th«ng qua c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi ®¶m b¶o vèn ®Õn víi hé nghÌo kh«ng chËm trÔ. Mét sè chi nh¸nh NHCSXH ®­îc thÝ ®iÓm nhËn bµn giao, sau 3 th¸ng ho¹t ®éng (sau bµn giao) hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c cho vay thu nî ®­îc thÓ hiÖn mét c¸ch râ rÖt: t¹i chi nh¸nh NHCSXH tØnh Qu¶ng Nam doanh sè cho vay 3 th¸ng ®¹t 23 tû ®ång, t¨ng so víi cïng k× khi uû th¸c toµn phÇn qua NHNN&PTNT lµ 19 tû ®ång, doanh sè thu nî ®¹t 9,5 tû ®ång, t¨ng so víi cïng k× khi uû th¸c lµ 3,4 tû ®ång. Tæng d­ nî ®Õn 31/7/2004 cña chi nh¸nh ®¹t 207 tû ®ång t¨ng so víi cïng k× 41,7 tû ®ång vµ so víi ®Çu n¨m 2004 lµ 21,7 tû ®ång.T¹i chi nh¸nh NHCSXH tØnh T©y Ninh, sau 3 th¸ng nhËn bµn giao d­ nî cho vay hé nghÌo tõ 64,5 tû ®ång ( 4 th¸ng ®Çu n¨m gi¶m 1,2 tû®ång) ®· ®¹t trªn 80 tû ®ång, t¨ng 16 tû ®ång. T¹i chi nh¸nh NHCSXH tØnh Long An ®Õn 30/6/2004 tæng d­ nî ®¹t 134 tû ®ång t¨ng so víi ®Çu n¨m 21 tû ®ång trong ®ã d­ nî cho vay hé nghÌo ®¹t 98 tû ®ång, t¨ng so víi ®Çu n¨m 19 tû ®ång. Sau khi nhËn bµn giao chi nh¸nh NHCSXH tØn Long An ®· tËp trung cñng cè l¹i c¸c tæ nhãm g¾n víi c¸c ®oµn thÓ, chñ ®éng kÝ kÕt hîp ®ång uû th¸c víi 4 ®oµn thÓ cÊp tØnh (héi Cùu chiÕn binh, héi N«ng d©n, héi Liªn hiÖp phô n÷ tØnh vµ ®oµn thanh niªn); kiÖn toµn vµ n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cuÈ c¸c tæ tiÕt kiÖm vµ cho vay vèn (khi nhËn bµn giao cã 2.563 tæ tiÕt kiÖm vay vèn, c¸c tæ nµy ®­îc kiÖn toµn vµ cñng cè l¹i cßn 1.633 tæ, gi¶m 930 tæ). 2. Nh÷ng khã kh¨n cÇn gi¶i quyÕt : 2.1.VÊn ®Ò l·i suÊt: HiÖn nay NHCSXH ®ang cho vay víi nhiÒu møc l·i suÊt rÊt kh¸c nhau: Møc 0,25 %/th¸ng: ¸p dông cho vay tr¶ chËm vÒ nhµ ë. Møc 0,35%/thÊng: ¸p dông trong cho vay gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ cho th­¬ng bÖnh binh vµ ng­êi tµn tËt. Møc 0,45%/th¸ng: ¸p dông trong cho vay häc sinh, sinh viªn vµ cho vay hé nghÌo vïng III, hé nghÌo c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n thuéc ch­¬ng tr×nh 135. Møc 0.5%/th¸ng: ¸p dông trong cho vay hé nghÌo, cho vay gi¶i quyÕt viÖc lµm th«ng th­êng vµ cho vay xuÊt khÈu lao ®éng. VÒ l·i suÊt nî qu¸ h¹n tÝnh trªn l·i suÊt khi cho vay còng cã nhiÒu møc kh¸c nhau: møc 120% ®­îc ¸p dông trong cho vay häc sinh sinh viªn, møc 130% ®­îc ¸p dông trong cho vay hé nghÌo, cho vay xuÊt khÈu lao ®éng vµ møc 200% ®­îc ¸p dông trong cho vay gi¶i quyÕt viÖc lµm. MÆc dï cã nhiÒu møc l·i suÊt cho vay kh¸c nhau nh­ trªn nh­ng nãi chung l·i suÊt cho vay cña NHCSXH ®Òu rÊt thÊp, thÊp h¬n l·i suÊt huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng theo bÊt ®¼ng thøc l·i kÐp sau: LSCV ­u ®·i < LS huy ®éng vèn thÞ tr­êng < LSCV thÞ tr­êng. Do l·i suÊt ­u ®·i thÊp h¬n l·i suÊt cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trªn cïng ®Þa bµn, do ®ã ngay c¶ chÝnh quyÒn c¬ së, ban chØ ®¹o xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo còng cã t­ t­ëng ban ph¸t tÝn dông nªn dÔ x¶y ra hiÖn t­îng b×nh qu©n chia ®Òu, tiªu cùc trong cho vay, n¶y sinh nhu cÇu gØa t¹o ®Ó sö dông vèn sai môc ®Ých (vay vèn ®Ó göi tiÕt kiÖm hoÆc mua chøng chØ cã gi¸ víi l·i suÊt cao h¬n ®Ó kiÕm lêi), møc vay b×nh qu©n cña hé nghÌo hiÖn nay lµ h¬n 2 triÖu ®ång/hé, nh­ vËy lµ thÊp h¬n nhu cÇu møc vèn ®Çu t­ cña c¸c hé. L·i suÊt cho vay kh«ng dùa trªn c¬ së chi phÝ dÞch vô cña ng©n hµng, do ®ã thiÕu søc thuyÕt phôc ®Ó thu hót c¸c nguån vèn trong céng ®ång, doanh nghiÖp c¸c tæ chøc quèc tÕ, v× c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nghi ng¹i tÝnh bÒn v÷ng cña ng©n hµng nªn h¹n chÕ ®Çu t­. V× vËy nguån vèn cña NHCSXH chñ yÕu dùa vµo “bao cÊp” cña nhµ n­íc chiÕm tû träng lín, ch­a thùc hiÖn ®­îc chñ tr­¬ng x· héi ho¸ nguån vèn cho vay ®èi víi ng­êi nghÌo. Tõ tr­íc ®Õn nay, ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· ph¶i bá ra hµng tr¨m tØ ®ång mçi n¨m ®Ó cÊp bï cho c¸c kho¶n tÝn dông ­u ®·i. N¨m 2003 Ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· cÊp bï cho NHCSXH 356 tû ®ång vµ kÕ ho¹ch n¨m 2004 sÏ cÊp bï cho NHCSXH 450 tû ®ång. HiÖn nay kinh tÕ n­íc ta cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n, rÊt nhiÒu ch­¬ng tr×nh dù ¸n cÊc ®­îc ng©n s¸ch nhµ n­íc hç trî trong khi nguån nµy l¹i quÊ eo hÑp. V× vËy ®©y lµ vÊn ®Ò cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp cÇn cã biÖn ph¸p th¸o gì . H¬n n÷a l·i suÊt ­u ®·i ®èi víi ng­êi nghÌo chØ cã thÓ hç trî trong thêi gian cã h¹n, kh«ng thÓ lµ c«ng cô l©u ®µi gióp cho ng­êi nghÌo ph¸t triÓn ®­îc. Bëi v×: viÖc n©ng cao ®êi sèng vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn ®i lªn ®èi víi ng­êi nghÌo chØ cã thÓ dùa vµo sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ, hä ph¶i tù m×nh nç lùc phÊn ®Êu, kh«ng thÓ tr«ng chê û l¹i vµo sù gióp ®ì cña x· héi. C¸i chÝnh kh«ng ph¶i lµ viÖc ­u ®·i l·i suÊt bao nhiªu cho ng­êi nghÌo mµ chÝnh lµ ng­êi nghÌo ®­îc gióp ®ì vÒ viÖc lµm, v¨n ho¸, kÜ thuËt… vµ hä cÇn vay bao nhiªu vèn ®Ó phÊt triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng vµ tr¶ nî Ng©n hµng. 2.2.Tiªu chÝ ®Ó x¸c®Þnh ng­êi nghÌo: HiÖn nay cã rÊt nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau cña c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc ®¸nh gi¸ vÒ nghÌo ®ãi.C¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tæng hîp ®iÒu tra vµ thèng kª còng kh¸c nhau, do ®ã con sè ®­a ra vÒ tØ lÖ nghÌo ®ãi ë n­íc ta ch­a hoµn toµn trïng khíp nhau. Theo tiªu chÝ do Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ X· héi ®­a ra míi ®©y th× hé nghÌo lµ hé cã thu nhËp d­íi 80.000 ®ång/th¸ng (miÒn nói, h¶i ®¶o), d­íi 100.000 ®ång/th¸ng (ë n«ng th«n) vµ d­íi 150.000 ®ång/th¸ng (ë thµnh thÞ). Theo V¨n phßng ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ viÖc lµm, trong giai ®o¹n 2001-2003, kÕt qu¶ ®iÒu tra ë mét sè tØnh nghÌo nhÊt n­íc ta cho thÊy, Lai Ch©u tû lÖ hé nghÌo cßn 36,84%, B¾c K¹n 26,05%, Sãc Tr¨ng 27,08%, Qu¶ng TrÞ 17,1%... TÝnh chung c¶ n­íc cßn kho¶ng 2 triÖu hé nghÌo. V× vËy cÇn ph¶i cã c¬ chÕ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c vµ c«ng b»ng ®èi víi c¸c hé nghÌo ®Ó ®ång vèn chÝnh s¸ch cã thÓ ®Õn ®óng ®èi t­îng cÇn vay, cÇn ®­îc ­u ®·i. 2.3.VÊn ®Ò t¸i nghÌo : Trong thùc tÕ cã nhiÒu tr­êng hîp ng­êi n«ng d©n ®­îc vay vèn cña ng©n hµng ®Ó lµm kinh tÕ vµ cã nhiÒu hé tho¸t ®­îc ®ãi nghÌo nh­ng do thêi h¹n vay vèn kh«ng dµi nªn sau khi tr¶ vèn cho ng©n hµng hä l¹i r¬i vµo t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi. §©y lµ mét thùc tÕ ®· x¶y ra ë rÊt nhiÒu ®Þa ph­¬ng trong c¶ n­íc. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn hiÖn t­îng nµy mét phÇn lµ do ng­êi nghÌo ch­a sö dông vèn cã hiÖu qu¶, hä ch­a hiÓu biÕt nhiÒu vÒ kho© häc kÜ thuËt nªn chØ cã thÓ kinh doanh trªn quy m« nhá nªn hiÖu qu¶ ®em l¹i kh«ng lín. 2.4.VÊn ®Ò cho häc sinh sinh viªn vay vèn: §¶ng vµ nhµ n­íc ta kh¼ng ®Þnh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ ®éng lùc, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi: “gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, ®Çu t­ cho gi¸o dôc lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn”. ChÝnh v× vËy, trong nh÷ng n¨m qua nÒn gi¸o dôc n­íc nhµ ®· ®­îc §¶ng , nhµ n­íc ta vµ toµn x· héi ®Æc biÖt quan t©m ®Çu t­ ph¸t triÓn, c¬ sá vËt chÊt vµ ®iÒu kiÖn häc tËp cña häc sinh sinh viªn ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn. Tõ ®ã chÊt l­îng gi¸o dôc ®· ®­îc n©ng cao lªn . §Ó hç trî cho nh÷ng häc sinh sinh viªn cã hoµn c¶nh khã kh¨n, kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó trang tr¶i chi phÝ häc tËp, ®Æc biÖt lµ häc sinh, sinh viªn thuéc ®èi t­îng chÝnh s¸ch, thuéc hé nghÌo, vïng s©u vïng xa... Nhµ n­íc ®· thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch hç trî nh­: miÔn gi¶m häc phÝ, thùc hiÖn trî cÊp cho c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch, ­u tiªn vÒ ®iÒu kiÖn tuyÓn sinh... trong ®ã chÝnh s¸ch hç trî tÝn dông cho ®èi t­îng nµy còng ®­îc thùc hiÖn. Ngµy 2/3/1998 Thñ t­íng chÝnh phñ kÝ quyÕt ®Þnh sè 51/1998/Q§-TTg thµnh lËp quü tÝn dông ®µo t¹o ®Ó cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i ®èivíi häc sinh sinh viªn ®ang theo häc ë c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng, trung häc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ. Quü cã vèn ban ®Çu lµ 160 tû ®ång bao gåm c¸c nguån: ng©n s¸ch nhµ n­íc, vèn do c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tù nguyÖn ®ãng gãp vµ cña c¸c tæ chøc c¸ nh©n kh¸c... Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam lµ ®¬n vÞ ®­îc giao qu¶n lý qòy vµ cho vay tõ khi thµnh lËp, ®Õn ngµy 30/6/2003, quü tÝn dông ®µo t¹o ®­îc bµn giao sang Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi qu¶n lý vµ cho vay. MÆc dï ®É thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu kh¸ kh¶ quan song trong qu¸ trÝnh cho vay víi ®èi t­îng nµy chóng ta vÊn thÊy næi lªn mét sè vÊn ®Ò: Trªn thùc tÕ nhiÒu tr­êng kh«ng th«ng tin kÞp thêi cho ng©n hµng nh÷ng häc sinh chuyÓn tr­êng, bá häc, bÞ kØ luËt, bÞ xo¸ tªn, bÞ ®×nh chØ vµ buéc th«i häc cã vay vèn ng©n hµng, g©y khã kh¨n cho ng©n hµng trong viÖc x¸c ®Þnh ®Þa chØ c­ tró cña häc sinh sinh viªn do ®ã nguy c¬ mÊt vèn lµ rÊt lín. Tõ b¶n th©n häc sinh,sinh viªn, cã nhiÒu häc sinh, sinh viªn cã ý thøc tr¸ch nhiÖm tr¶ nî kÐm, nhiÒu tr­êng hîp coi ®©y nh­ mét kho¶n hç trî cña nhµ n­íc kh«ng cÇn hoµn tr¶, nhÊt lµ sau khi sinh viªn ra trõ¬ng ng©n hµng kh«ng n¾m ®­îc ®Þa chØ g©y khã kh¨n cho ng©n hµng trong viÖc theo dâi thu nî... VÒ quy chÕ cho vay: Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh th× ng©n hµng tiÕn hµnh cho vay vµ gi¶i ng©n trùc tiÕp tíi tay häc sinh. Thùc tÕ quy ®Þnh nµy g©y khã kh¨n cho ng©n hµng trong viÖc theo dâi thu nî sau khi häc sinh ra tr­êng, rñi ro mÊt vèn lµ khã tr¸nh khái. VÒ chi phÝ ho¹t ®éng cña quü tÝn dông ®Ço t¹o, theo quy ®Þnh hiÖn hµnh t¹i th«ng t­ 97/1997/TT-BTC cña Bé Tµi chÝnh vÒ chÕ ®é tµi chÝnh cña quü ch­a quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c kho¶n chi cÊn thiÕt cho ho¹t ®éng s¬ kÕt tæng kÕt ho¹t ®éng cña quü, chi phÝ cho ho¹t ®éng tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ vÒ kÕt qu¶ vµ ho¹t ®éng cña quü còng g©y nªn khã kh¨n cho ho¹t ®éng triÓn khai ho¹t ®éng cña quü t¹i ng©n hµng qu¶n lý quü. VÒ thu nhËp cña ng©n hµng qu¶n lý Quü tÝn dông ®µo t¹o theo quy ®Þnh t¹i th«ng t­ 97 th× phÝ dÞch vô chi tr¶ cho ng©n hµng qu¶n lý tÝnh trªn d­ nî cho vay trong h¹n lµ ch­a hîp lÝ v× ®©ylµ h×nh thøc cho vay kh«ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn mÆt, thêi h¹n tr¶ nî kÐo dµi, l¹i chøa ®ùng nhiÒu rñi ro lµm ¶nh h­ëng ®Õn kh¼ n¨ng tµi chÝnh cña ng©n hµng qu¶n lÝ quü. Nguån vèn dïng ®Ó cho vay häc sinh sinh viªn cßn qu¸ h¹n hÑp .NÕu ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vay cña c¸c ®èi t­îng thuéc diÖn ­u ®·i th× cßn thiÕu rÊt nhiÒu. 2.5 .Mét sè vÊn ®Ò kh¸c : Cho vay vèn ®èi víi hé nghÌo cßn h¹n chÕ bëi mét sè cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, héi, ®oµn thÓ ch­a thùc sù quan t©m ®Õn c«ng t¸c cho vay vèn ®èi víi hé nghÌo. Cã n¬i cßn sî tr¸ch nhiÖm kh«ng kÝ xÐt duyÖt cho vay hoÆc kh«ng h­íng dÉn hé nghÌo thµnh lËp tæ vay vèn ®Ó tiÕp cËn vèn vay ng©n hµng. Cßn nhiÒu tæ chøc cho vay vèn ®èi víi hé nghÌo dÉn ®Õn sù chång chÐo (mét hé nghÌo vay ë nhiÒu n¬i) g©y khã kh¨n trong kiªm tra sö dông vèn vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vèn. Mét sè chñ dù ¸n, tæ tr­ëng tæ vay vèn cßn cã biÓu hiÖn thu thªm phÝ cña ng­êi vay ngoµi l·i suÊt trong hîp ®ång tÝn dông kÝ víi ng©n hµng. Mét sè Ýt tr­êng hîp chñ dù ¸n, tæ tr­ëng tæ vay vèn thu nî cña ng­êi vay kh«ng tr¶ nî vµo ng©n hµng hoÆc sö dông vèn vµo môch ®Ých kh¸c. C¸c kho¶n nî qu¸ h¹n, nî khoanh... ®Õn nay khã cã kh¶ n¨ng thu håi vèn. IV.§¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña NHCSXH: Tõ nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc cã thÓ thÊy: viÖc triÓn khai cho vay hé nghÌo th«ng qua c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi ®· tõng b­íc gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh x· héi ho¸ ho¹t ®éng cho vay cña NHCSXH, huy ®éng c¸c bé c¸c cÊp c¸c ngµnh, ®Æc biÖt lÇ c¸c héi ®oµn thÓ cïng g¾n tr¸ch nhiÖm víi NHCSXH trong suèt qu¸ tr×nh tõ kh©u thÈm ®Þnh ®Õn kh©u khi gi¶i ng©n, thu nî, thu l·i, ®¶m b¶o ®ång vèn ­u ®·i kÞp thêi ®Õn víi c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch vµ hé nghÌo cã nhu cÇu vay vèn ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh n©ng cao ®êi sèng. ViÖc huy ®éng ®­îc mét lùc l­îng ®«ng ®¶o c¸n bé cña c¸c héi ®oµn thÓ vµ c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi vµo qu¸ tr×nh cho vay vµ thu nî ®· t¹o ra cho NHCSXH mét m¹ng l­íi c¸n bé kh«ng biªn chÕ hÕt lßng v× ng­êi nghÌo, ®­îc sèng trong sù ®ïm bäc cña céng ®ång, bít ®i nh÷ng mÆc c¶m x· héi, phÊn ®Êu v­¬n lªn kh¾c phôc khã kh¨n trong cuéc sèng. Nhê sù phèi kÕt hîp chÆt chÏ víi c¸c ®oµn thÓ chÝnh trÞ x· héi, c¸c mãn vay còng t¨ng lªn (trung b×nh 4,5 triÖu ®ång/hé, c¸ biÖt cã hé ®­îc vay tíi 10triÖu ®ång/hé), chÊt l­îng tÝn dông cña NHCSXH còng t¨ng lªn. Nî qu¸ h¹n ®Õn 31/12/2004 ­íc 493 tû ®ång, chiÕm 3,5% tæng d­ nî, gi¶m 7 tû ®ång (-1,5%) so víi 31/12/2003. Trong ®ã nî qu¸ h¹n cho vay hé nghÌo lµ 369 tû ®ång. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng NHCSXH còng ®· gÆp ph¶i mét sè vÊn ®Ò cÇn th¸o gì. V× vËy trong thêi gian tíi ®Ó NHCSXH thùc hiÖn tèt h¬n n÷a nhiÖm vô cña m×nh vµ nh÷ng nhiÖm vô lín h¬n khi ®­îc chÝnh phñ giao, rÊt cÊn sù hç trî cña c¸c cÊp c¸c ngµnh vµ ®Æc biÖt lµ sù quan t©m t¹o ®iÒu kiÖn cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp vÒ mét sè vÊn ®Ò sau: cñng cè l¹i c¸c tæ tiÕt kiÖm vµ vay vèn, n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña ban xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo; x¸c ®Þnh l¹i chuÈn nghÌo trªn c¬ së chuÈn nghÌo do Bé Lao ®éng –Th­¬ng binh x· héi c«ng bè, c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn tæ chøc kh¶o s¸t ®¸nh gi¸chung vµ c«ng bèchuÈn nghÌo phï hîp víi thùc tÕ ®Þa ph­¬ng m×nh, ®Ó tõ ®ã cã gi¶i ph¸p gióp ®ì c¸c hé nghÌo tho¸t nghÌo mét c¸ch bÒn v÷ng, chèng t¸i nghÌo; ®ång thêi tõng b­íc x¸c ®Þnh chuÈn nghÌo cña nø¬c ta phï hîp víi tiÒu chÝ ®¸nh gi¸ cña thÕ giíi vµ c¸c n­íc trong khu vùc. V. gi¶i ph¸p vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña NHCSXH 1. Bµi häc kinh nghiÖm tõ NHCSXH NhËt B¶n Sau chÕn tranh thÕ giíi II, NhËt bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ, nÒn kinh tÕ l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng trÇm träng. §Ó v­ît qua t×nh tr¹ng ®ã, NhËt B¶n ®· huy ®éng nguån lùc trong n­íc lµ con ng­êi. Do vËy NhËt B¶n ®· ®­a ra mét m« h×nh cho vay thÝch hîp. * VÒ m« h×nh cho vay chÝnh s¸ch cña NhËt B¶n Huy ®éng tiÕt kiÖm: Trong huy ®éng vèn, chÝnh phñ NhËt khuyÕn khÝch ph¸t huy néi lùc d­íi h×nh thøc tiÕt kiÖm cña d©n chóng göi vµo ng©n hµng tõng b­íc tÝch luü vèn t¹o tiÒn ®Ò cho ph¸t triÓn kinh tÕ. Vµ h×nh thøc huy ®éng hiÖu qu¶ nhÊt ®­îc sö dông ®ã lµ “ TiÕt kiÖm b­u ®iÖn”. Bëi ®©y lµ tæ chøc kiÓm so¸t 1/4 tµi s¶n gia ®×nh ë NhËt B¶n. Nhê ¸p dông chÝnh s¸ch t¨ng c­êng tiÕt kiÖm trong n­íc nªn tØ lÖ tiÕt kiÖm cña NhËt B¶n cao h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc ¢u–Mü. Trong ®ã tiÒn tiÕt kiÖm b­u ®iÖn chiÕm 30% tæng sè tiÒn tiÕt kiÖm quèc néi vµ 20% trong tæng sè tiÒn tiÕt kiÖm cña hé gia ®×nh. Cho vay chÝnh s¸ch: Trong sö dông vèn, ChÝnh phñ lu«n chó träng ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc cÇn thiÕt cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. C¸c doanh nghiÖp, c«ng ty kh«ng thÓ tiÕp cËn víi c¸c vèn vay tõ ng©n hµng th­¬ng m¹i th× ChÝnh phñ thµnh lËp nh÷ng c¬ quan tµi trî cña ChÝnh phñ nh­: Ng©n hµng ph¸t triÓn NhËt B¶n, C¬ quan tµi chÝnh tµi trî doanh nghÖp võa vµ nhá, C¬ quan tµi chÝnh hç trî d©n sinh (NLFC)... ®Ó sö dông nguån tiÕt kiÖm B­u ®iÖn vµ Quü b¶o hiÓm l­¬ng h­u ®Ó thùc hiÖn cho vay ®Çu t­ tµi chÝnh hç trî cho c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ träng ®iÓm cña ChÝnh phñ nh­: ®Çu t­ vµo lÜnh vùc hç trî d©n sinh vÒ nhµ ë, m«i tr­êng, hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá... theo l·i suÊt ®­îc Nhµ n­íc quy ®Þnh. ChÝnh phñ sö dông ng©n s¸ch quèc gia ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh nh­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. ë NhËt B¶n, doanh nghiÖp võa vµ nhá ®­îc coi lµ “b¶o vËt quèc gia” v× chÝnh c¸c doanh nghiÖp nµy ®· t¹o nªn sù ph¸t triÓn kú diÖu cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n. V× vËy, ë Nh¹t B¶n ®· thµnh lËp riªng mét c¬ quan chuyªn hç trî tµi chÝnh cho lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy cã tªn gäi “Ng©n hµng TÝn dông” (Shinkin Bank), cã h×nh thøc tæ chøc ho¹t ®éng gièng nh­ hÖ thèng Quü tÝn dông nh©n d©n ë n­íc ta hiÖn nay. C¬ chÕ ho¹t ®éng cña NLFC: C¬ chÕ t¹o lËp nguån vèn: NLFC kh«ng cã ho¹t ®éng huy ®éng vèn, kh«ng ®­îc phÐp huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n chóng, huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n. Do ®ã, hÇu hÕt nguån vèn lµ do Nhµ n­íc cÊp 90% vµ 10% cßn l¹i d­íi d¹ng tr¸i phiÕu ®Çu t­ tµi chÝnh (quèc tr¸i) hoÆc tr¸i phiÕu cã b¶o l·nh cña ChÝnh phñ. C¬ chÕ cho vay: T¹i NhËt B¶n, c¸c ng©n hµng t­ nh©n vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh«ng muèn cho vay c¸c doanh nghiÖp cùc nhá, doanh nghiÖp míi khëi lËp dï cã tµi s¶n thÕ chÊp; do ®ã, ChÝnh phñ giao cho NLFC ®Çu t­ cho vay. V× vËy kh¸ch hµng vay vèn cña NLFC ®Ó kinh doanh bao gåm: 30% lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhá vµ cùc nhá kh«ng thÓ vay ®­îc tõ ng©n hµng th­¬ng m¹i, 70% sè kh¸ch hµng vay tõ ng©n h¹ng th­¬ng m¹i vµ mét phÇn tõ NLFC. Trong c¬ chÕ cho vay bao gåm: cho vay th­êng chiÕm trªn 60% tæng d­ nî; cho vay c¶i thiÖn t×nh h×nh kinh doanh; cho vay ®Æc biÖt (vÝ dô nh­ doanh nghiÖp míi khëi lËp, ­u tiªn ®èi víi chñ doanh nghiÖp lµ doanh nghiÖp ®Çu t­ thiÕt bÞ ®Ó tham gia vµo lÜnh vùc míi...) ; cho vay sinh ho¹t; cho vay gi¸o dôc; cho vay b¶o ®¶m b»ng tiÒn l­¬ng,víi l·i uÊt ­u ®·i b»ng l·i suÊt ng©n hµng th­¬ng m¹i. NhËt B¶n cho vay ­u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ­u tiªn ®Æc biÖt, cao h¬n l·i suÊt huy ®éng vèn vµ do ChÝnh phñ quy ®Þnh tõng thêi kú. C¬ chÕ tµi chÝnh: Do ®­îc bao cÊp nªn ho¹t ®éng cña NLFC ®­îc phÐp lç theo kÕ ho¹ch. Sau hµng chôc n¨m ho¹t ®éng, ®Õn n¨m 2003, NLFC míi ®¹t ®­îc c©n b»ng thu chi, tho¸t khái t×nh tr¹ng bao cÊp cña ChÝnh phñ nhê tiÕt kÞªm gi¶m chi phÝ th«ng qua hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý; ¸p dông khoa häc kü thuËt vµ sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch cho vay vèn cña ChÝnh phñ. HiÖn nay, NLFC ®· cã thÓ tr¶ nî Bé Tµi chÝnh tr­íc h¹n vµ nh÷ng lóc cÇn thiÕt, NLFC ®­îc “vay nãng” cña ng©n hµng t­ nh©n víi sè l­îng nhá, thêi h¹n ng¾n, cuèi n¨m tÊt to¸n hÕt. * Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi NHCSXHVN: Thø nhÊt: lµ tæ chøc tµi chÝnh ®­îc thµnh lËp víi môc ®Ých gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn môc tiªu t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, æn ®Þnh kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi lµ chÝnh, kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn; do vËy, cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, b¶o hiÓm x· héi phóc lîi x· héi... tho¶ ®¸ng cho nh÷ng ®èi t­îng tham gia trong tæ chøc tµi chÝnh nµy ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng, an t©m víi c«ng viÖc ®­îc giao chø kh«ng nªn thuÇn tuý chØ thùc hiÖn c«ng t¸c gi¸o dôc t­ t­ëng. Thø hai: ®Ó thùc hiÖn tèt chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ trong viÖc hç trî ph¸t triÓn mét sè lÜnh vùc kinh tÕ hay chÝnh s¸ch quan träng, nhÊt thiÕt ph¶i cã sù trî gióp tõ ChÝnh phñ ®Æc biÖt trong giai ®o¹n ®Çu. Tuy nhiªn, viÖc bao cÊp chØ nªn thùc hiÖn trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh, kh«ng nªn kÐo dµi mµ cÇn ph¶i tõng b­íc gi¶m dÇn, tiÕn tíi tù chñ vÒ tµi chÝnh. Thø ba: nghiªn cøu chØnh söa ph­¬ng thøc cho vay häc sinh, sinh viªn cã hoµn c¶nh khã kh¨n th«ng qua bè mÑ hoÆc ng­êi b¶o trî cña häc sinh, sinh viªn ®Ó tõ ®ã, më réng ®Çu t­ cho vay, ®¶m b¶o an toµn vµ hiÖu qu¶. Thø t­: quan t©m tíi c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng vµ qu¶n lý c¸n bé. §Æc biÖt, ngoµi viÖc ®µo t¹o kiÕn thøc chuyªn m«n cÇn chó träng gi¸o dôc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, phong c¸ch giao tiÕp, tiÕp xóc víi kh¸ch hµng, thùc sù coi kh¸ch hµng lµ “th­îng ®Õ ”. 2. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cho NHCSXHVN: CÇn ph¶i nhËn thøc s©u s¾c NHCSXH lµ mét ng©n hµng, ®ång thêi lµ mét tæ chøc tÝn dông cña Nhµ n­íc, nh»m t¹o mét kªnh tÝn dông ­u ®·i mét phÇn l·i suÊt vµ c¸c ®iÒu kiÖn tÝn dông kh¸c ®Ó hç trî c¸c hé nghÌo vay vèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, thu håi ®­îc vèn ®Ó tiÕp tôc cho vay chø kh«ng ph¶i lµ mét tæ chøc tµi chÝnh tµi trî bao cÊp. V× vËy, NHCSXH ph¶i ®­îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo nh÷ng chuÈn mùc cña mét tæ chøc tÝn dông cã hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi, an toµn vµ ph¸t triÓn ®óng h­íng. 2.1. Gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc, bé m¸y NHCSXHVN: Thø nhÊt: NHCSXH vµ c¸c bé ngµnh liªn quan cÇn lËp ®oµn c¸n bé liªn ngµnh ®Ó thùc hiÖn kiÓm tra, ®¸nh gi¸ l¹i vèn, tµi s¶n vµ c¸c kho¶n nî ®· cho c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch vay ­u ®·i, nay thuéc ®èi t­îng vay vèn cña NHCSXH, ®Ó x¸c ®Þnh râ sè vèn vµ tµi s¶n ®· bÞ tæn thÊt; c¨n cø vµo ®ã ®Ó c©n ®èi tµi lùc hµng n¨m tr×nh Chinh phñ c¸c ph­¬ng ¸n bæ sung vèn ®iÒu lÖ cho NHCSXH Thø hai: NHCSXH cÇn phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c cÊp uû §¶ng vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng nhanh chãng triÓn khai hÖ thèng tæ chøc bé m¸y, nh©n sù tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, ®¶m b¶o viÖc cho vay hé nghÌo thuËn lîi. §ång thêi NHCSXH cÇn khuyÕn khÝch më tµi kho¶n tiÒn göi ®èi víi nhiÒu tæ chøc vµ doanh nghiÖp cã vèn t¹m thêi nhµn rçi. Thø ba: §Ó ®¶m b¶o an toµn vµ phôc vô ®óng ®èi t­îng, ngoµi nh÷ng quy ®Þnh cña luËt ph¸p vµ §iÒu lÖ, NHCSXH cÇn khÈn tr­¬ng hoµn thiÖn vµ më réng hÖ thèng c¸c tæ vay vèn ë c¬ së cho phï hîp víi ®èi t­îng vay vèn míi cña ng©n hµng. Thø t­: ChÊn chØnh bæ sung c¸c quy ®Þnh vÒ tæ chøc ho¹t ®äng cña c¸c bé phËn chøc n¨ng, nh»m n©ng cao quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm ®¶m b¶o ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. §ång thêi triÓn khai ho¹t ®éng cña NHCSXH t¹i c¸c ®Þa bµn tØnh, huyÖn míi, vïng s©u vïng xa ch­a cã phßng giao dÞch. Thø n¨m: §æi míi c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh trong toµn hÖ thèng theo h­íng ph©n cÊp, ph©n quyÒn, gi¶m cÊp trung gian, thùc hiÖn chÕ dé qu¶n lý d©n chñ tõ c¬ së nh»m ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp, tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc §¶ng vµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp. Thø s¸u: TËp trung søc n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh cho NHCSXH ®Ó ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu vay vèn cña hé nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch kh¸c, ®ång thêi n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña phßng hîp t¸c quèc tÕ. §©y lµ mét ®Þnh h­íng quan träng trong viÖc tæ chøc bé m¸y cña NHCSXH, bëi ®©y lµ mét trong nh÷ng nguån thu hót c¸c dù ¸n víi nhiÒu lo¹i h×nh vµ qui m« kh¸c nhau. Thø b¶y: T¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt cho NHCSXH, bëi ®©y lµ ®iÒu kiÖn vµ ph­¬ng tiÖn ho¹t ®éng, ®¶m b¶o an toµn vµ thuËn lîi. V× vËy Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ cÇn phèi hîp ho¹t ®éng víi NHCSXH lËp ®Ò ¸n ®Çu t­ hoµn chØnh trô së lµm viÖc cña hÖ thèng NHCSXH. 2.2 Gi¶i ph¸p vÒ ho¹t ®éng Thø nhÊt: T¨ng c­êng nguån vèn vay hç trî do nhu cÇu vay vèn hiÖn nay lín h¬n møc cho vay quy ®Þnh, vÝ dô nh­ n©ng møc cho vay xuÊt khÈu lao ®éng tèi ®a tõ 10 triÖu lªn 20 triÖu/1kh¸ch hµng, cho vay hé nghÌo lªn 10 triÖu/1hé, n©ng møc cho vay sinh viªn lªn cho phï hîp víi cuéc sèng (tøc lµ trªn 300.000/th¸ng)... Thø hai: ChuyÓn cho vay trùc tiÕp ®èi víi häc sinh, sinh viªn sang cho vay th«ng qua hé gia ®×nh ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tr¶ nî. MÆt kh¸c còng cÇn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ l·i suÊt ®èi víi häc sinh, sinh viªn ®ång bé víi c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch kh¸c: cho vay theo cïng mét møc l·i suÊt vµ thu l·i c¶ trong thêi gian ©n h¹n. Thø ba: Cã c¬ chÕ xö lý rñi ro triÖt ®Ó cho ng­êi nghÌo vay vèn khi gÆp rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng. §iÒu ®ã cã nghÜa khi nh÷ng ®èi t­îng vay vèn gÆp ph¶i thiªn tai nÆng nÒ, èm ®au kÐo dµi, tai n¹n lao ®éng, thiÖt h¹i vÒ ng­êi... th× ChÝnh phñ nªn xo¸ nî cho hä t¹o ®iÒu kiÖn cho hä tiÕp tôc v­¬n lªn. Thø t­: §iÒu chØnh l·i suÊt cho vay hiÖn nay ®èi víi c¸c ®èi t­îng lªn møc 0,6%/th¸ng. Víi møc ®Òu chØnh nµy sÏ lµm gi¶m nhÑ g¸nh nÆng cho Ng©n s¸ch Nhµ n­íc trong viÖc c©n ®èi nguån tµi chÝnh cÊp bï cho tÝn dông chÝnh s¸ch. Thø n¨m: T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra kiÓm to¸n néi bé trong toµn hÖ thèng. Mét mÆt, chó träng ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé chuyªn tr¸ch lµm nghiÖp vô ë Héi së chÝnh vµ c¸c chi nh¸nh, mÆt kh¸c ®Èy m¹nh c«ng t¸c kiÓm tra ho¹t ®éng t¹i c¸c chi nh¸nh trong c¶ n­íc ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn vµ chÊn chØnh söa ch÷a sai sãt trong thùc tiÔn ®iÒu hµnh. Thø s¸u: NHCSXH cÇn phèi hîp víi Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh x· héi chØ ®¹o, h­íng dÉn ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh vµ nhËn diÖn hé nghÌo; kiÓm tra gi¸m s¸t qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn, kh«ng nªn “kho¸n tr¾ng” nhiÖm vô nµy cho UBND cÊp x· nh­ thêi gian võa qua ë mét sè ®Þa ph­¬ng; ®¶m b¶o nguån vèn ®­îc chuyÓn tíi ®óng ®èi t­îng cÇn vay. Thø b¶y: C¸c cÊp chÝnh quyÒn phèi hîp chÆt chÏ víi mÆt trËn Tæ quèc, c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng; d­íi sù l·nh ®¹o cña c¸c cÊp uû §¶ng, ph¸t ®éng phong trµo thi ®ua s«i næi trong c¶ n­íc, kh¬i dËy vµ ph¸t huy tiÒm lùc cña toµn d©n cña mçi xãm lµng... phÊn ®Êu ®Ó nhanh chãng xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, v­¬n lªn lµm giµu cho m×nh vµ cho ®Êt n­íc; gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu “d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh”. c. kÕt luËn NghÌo ®ãi lµ ®iÒu tÊt yÕu trong sù ph¸t triÓn cña mäi quèc gia. Tuy nhiªn, t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë mçi quèc gia lµ kh¸c nhau: cã quèc gia chØ cã t×nh tr¹ng nghÌo t­¬ng ®èi so víi møc sèng b×nh qu©n cña toµn x· héi, cã quèc gia th× cã t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi thùc sù, thiÕu ¨n vµ thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn sinh ho¹t cÇn thiÕt. Theo tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ cña Liªn hîp quèc, ng­êi cã thu nhËp b×nh qu©n mét ngµy d­íi 2$ th× ®­îc coi lµ nghÌo ®ãi. T×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ¶nh h­ëng lín ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ, n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò x· héi cÇn gi¶i quyÕt. NÕu gi¶i quyÕt kh«ng tèt nã cã thÓ kÐo thôt lïi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ph©n t¸n c¸c nguån lùc quèc gia, t¨ng g¸nh nÆng trî cÊp ng©n s¸ch quèc gia. NhËn thøc râ vÊn ®Ò quan träng trªn, trong thêi kú ®æi míi Nhµ n­íc ta ®· ®­a ra mét ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Tõ cuèi n¨m 1995, ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp riªng mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh ®Ó hç trî tÝn dông cho ng­êi nghÌo, ®ã lµ Ng©n hµng Phôc vô Ng­êi nghÌo ViÖt Nam cã m¹ng l­íi chi nh¸nh ë tÊt c¶ 61 tØnh thµnh phè trong c¶ n­íc. §Õn ®Çu n¨m 2003, thµnh lËp vµ ®­a vµo ho¹t ®éng NHCSXH, thùc hiÖn chøc n¨ng cña Ng©n hµng Phôc vô Ng­êi nghÌo tr­íc ®ã, tiÕp nhËn ch­¬ng tr×nh cho sinh viªn vay vèn tõ Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam chuyÓn sang, tiÕp nhËn mét sè ch­¬ng tr×nh cho vay gi¶i quyÕt viÖc lµm tõ Kho b¹c Nhµ n­íc chuyÓn sang, triÓn khai cho vay vèn ®i xuÊt khÈu lao ®éng. NHCSXH ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ ®¸ng kÓ: tÝnh ®Õn ngµy 31/12/2004 tæng nguån vèn ­íc tÝnh ®¹t 15.245 tû ®ång, t¨ng 4.741 tû ®ång so víi n¨m 2003, ®¹t 116% kÕ ho¹ch n¨m 2004. Trong ®ã vèn ®iÒu lÖ ­íc ®¹t 2.315 tû ®ång, t¨ng 800 tû so víi n¨m 2003; vèn vay Ng©n hµng Nhµ n­íc ­íc ®¹t 1.531 tû ®ång; vèn nhËn tõ c¸c ch­¬ng tr×nh ­íc ®¹t 2.565 tû ®ång, t¨ng 339 tû ®ång.... Tæng d­ nî cho vay ­íc ®¹t 14.109 tû ®ång, t¨ng 3.760 tû ®ång so víi cuèi n¨m 2003, ®¹t 92,3% kÕ ho¹ch n¨m; nî qu¸ h¹n tÝnh ®Õn ngµy 31/12/2003 ­íc ®¹t 493 tû ®ång, chiÕm 3,5% tæng d­ nî, gi¶m 7 tû ®ång (-1,5%) so víi cung kú n¨m tr­íc. Trong ®ã, nî qu¸ h¹n cho vay hé nghÌo lµ: 369 tû ®ång... MÆc dï kÕt qu¶ ho¹t ®éng lµ nh­ vËy, nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc vÉn tån t¹i. Nh­ chóng ta ®· biÕt, NHCSXH ®­îc phÐp huy ®éng tiÒn göi cña c¸ nh©n vµ tæ chøc nh­ng chñ yÕu vÉn lµ tõ nguån Ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Nh­ng ®Õn nay, nguån vèn ®iÒu lÖ ®­îc cÊp lµ 1.515 tû VND/5.000 tû (tÝnh ®Õn thêi ®iÓm 31/12/2003, n¨m 2004 ch­a cã sè liÖu chÝnh x¸c), nguån vèn ODA, nguån vèn vay n­íc ngoµi vµ c¸c nguån kh¸c kh«ng ®æi. MÆt kh¸c, NHCSXH kh«ng thùc hiÖn dÞch vô thanh to¸n nªn kh«ng thu hót ®­îc tiÒn göi thanh to¸n cña d©n c­ vµ doanh nghiÖp. Trong viÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng phôc vô cña NHCSXH th×: theo NghÞ ®Þnh sè 78/N§-CP ngµy 04/10/2002 cña ChÝnh phñ, hé nghÌo vay vèn “ph¶i cã tªn trong danh s¸ch hé nghÌo cña ®­îc UBND cÊp x· quyÕt ®Þnh theo chuÈn nghÌo do Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh x· héi c«ng bè, ®­îc Tæ tiÕt kiÖm vµ vay vèn b×nh xÐt, lËp thµnh danh s¸ch cã x¸c nhËn cña UBND cÊp x·”. VÊn ®Ò nhËn diÖn hé nghÌo ®­îc giao hoµn toµn cho UBND cÊp x·, khi cã danh s¸ch NHCSXH theo danh s¸ch ®ã xÐt cho vay vèn; do ®ã kh«ng tr¸nh khái hiÖn t­îng vèn kh«ng ®Õn ®óng ®èi t­îng cÇn vay. Vµ vÊn ®Ò thu nî, xö lý nî qu¸ h¹n... ®Òu bÞ vi ph¹m. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña NHCSXH th× cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc. Trong ®ã cã thÓ kÓ ®Õn nh­: ®a d¹ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng huy ®éng vèn, n©ng møc cho vay víi mçi ®èi t­îng, n©ng cao nghiÖp vô cho c¸c c¸n bé, t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t, n©ng møc l·i xuÊt cho vay nh»m lµm gi¶m g¸nh nÆng cÊp bï cho Ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lµ sù nghiÖp chung cña c¶ n­íc, cña mçi ng­êi d©n... V× vËy cÇn ®­îc quan t©m cña tÊt c¶ c¸c cÊp ngµnh, cña toµn x· héi. Chóng ta cÇn xo¸ bá tiªu chi ®¸nh gi¸ hé nghÌo ë n­íc ta tiÕn tíi tiªu chi hé nghÌo cña thÕ giíi. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o: “NHCSXH gãp phÇn quan träng vµo thùc hiÖn môc tiªu xãa ®ãi gi¶m nghÌo cña ViÖt Nam” – T¹p chÝ Ng©n hµng- Sè chuyªn ®Ò 2004. “Qu¶n trÞ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh n«ng th«n vµ ®æi míi ho¹t ®éng cña NHNN& PTNT” – T¹p chÝ Ng©n hµng – Sè chuyªn ®Ò 2004. T¹p chÝ Ng©n hµng c¸c sè: Sè 12/2000 Sè 6/2001 Sè (1+2)/2002 Sè 3, 4, 8, 14, 15, (1+2), 9/2003 Sè 4, 8, 9, 10, 11/2004 T¹p chÝ ThÞ tr­êng tµi chÝnh – TiÒn tÖ c¸c sè: Sè (1+2), 8, 16, 19/2004. Phô lôc. A. Lêi më ®Çu 1 B. Néi dung 2 I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn 2 1. Sù ra ®êi 2 2. C¬ cÊu tæ chøc 3 II. Ho¹t ®éng vµ ®èi t­îng phôc vô 3 1. Nh÷ng häat ®éng chñ yÕu 3 2. §èi t­îng phôc vô 4 III. T×nh h×nh ho¹t ®éng 4 1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc 4 2. Nh÷ng khã kh¨n cÇn gi¶i quyÕt 11 IV. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng 14 V. Gi¶i ph¸p vµ ®Þnh h­íng 15 C. KÕt luËn 20