Những phân tích và giải pháp để nâng cao chất lượng, năng lực cạnh tranh của ngành xuất khẩu thủy sản thời gian tới

3 1.116.169 793.324 368.604 368.435 93.147 1994 1.211.496 878.474 333.022 458.200 93.672 1995 1.344.140 928.860 415.280 550.100 95.700 1996 1.373.500 962.500 411.000 670.000 97.700 1997 1.570.000 1.062.000 481.000 776.000 71.500 1998 1.668.530 1.130.660 537.870 858.600 71.799 1999 1.827.310 1.212.800 614.510 971.120 73.397 2000 2.003.000 1.280.590 723.110 1.478.609 79.768 2001 2.226.900 1.347.800 879.100 1.777.485 78.978 - Khai th¸c thuû s¶n lu«n gi÷ vai trß quan träng trong ngµnh thuû s¶n. GÇn ®©y, khai th¸c h¶i s¶n ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn : s¶n l­îng n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc, gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho nhiÒu lao ®äng vïng biÓn. C¬ së vËt chÊt kü thuËt ngµy cµng ®­îc t¨ng c­êng, ®¸nh b¾t xa bê ®ang ngµy cµng ®­îc ph¸t triÓn m¹nh. Trong khi s¶n l­îng ®¸nh b¾t kh«ng t¨ng hay t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ, s¶n l­îng ®¸nh b¾t ë ViÖt Nam k¹i kh«ng ngõng t¨ng lªn víi tèc ®é t­¬ng ®èi cao. Theo b¸o c¸o hµng n¨m cña Bé thuû s¶n, s¶n l­îng ®¸nh b¾t n¨m 1990 míi ®¹t ®­îc 709 ngh×n tÊn th× ®Õn n¨m 1995 ®· t¨ng lªn 928,86 ngh×n tÊn, n¨m 1998 lµ 1130,66 ngh×n tÊn, n¨m 1999 lµ 1212,8 ngh×n tÊn, n¨m 2000 ®¹t 1280,6 ngh×n tÊn, n¨m 2001 lµ 1347,8 ngh×n tÊn. Nh­ vËy, tõ n¨m 1990 – 2001 møc t¨ng tr­ëng tuyÖt ®èi lµ 638,8 ngh×n tÊn t­¬ng øng víi kho¶ng 50% víi møc t¨ng trung b×nh hµng n¨m kho¶ng 7%. S¶n l­îng ®¸nh b¾t t¨ng nhanh mét phÇn lµ nhê n©ng cao n¨ng lùc ®¸nh b¾t xa bê trong khi vÉn æn ®Þnh khai th¸c ven bê. Tõ n¨m 1997 – 1998, nhê ®Çu t­ cña Nhµ n­íc, 406 tÇu xa bê ®· ®i vµo ho¹t ®éng, s¶n l­îng ®¸nh b¾t ®¹t 18,7 ngh×n tÊn h¶i s¶n, ®em l¹i doanh thu 96,2 tû ®ång, gãp phÇn t¨ng tæng s¶n l­îng ®¸nh b¾t xa bê n¨m 1998 lªn 248,75 ngh×n tÊn (chiÕm 22% trong trong s¶n l­¬ng khai th¸c). §Õn n¨m 2001 ®· lµ 456 ngh×n tÊn, chiÕm 33% tæng sè, trong ®ã cã 30% lµ nguyªn liÖu phôc vô xuÊt khÈu. Nh­ vËy tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2001, s¶n l­îng ®¸nh b¾t xa bê t¨ng lªn gÇn gÊp ®«i, thÓ hiÖn sù t¨ng tr­ëng v­ît bËc cña h×nh thøc ®¸nh b¾t xa bê. C¬ cÊu s¶n phÈm khai th¸c còng cã nhiÒu thay ®«i. Ng­ d©n ®· chó träng khai th¸c nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ cao nh­ t«m, mùc, c¸ mËp, c¸ song, … ViÖc s¶n xuÊt trªn biÓn kh«ng cßn quan t©m ®Õn sè l­îng mµ chñ yÕu ®Õn gi¸ trÞ vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. HiÖu qu¶ cña chuyÓn biÕn ®­îc tÝnh b»ng sè l­îng vµ gi¸ trÞ hµng thuû s¶n xuÊt khÈu víi nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c chÝnh lµ nh÷ng lo¹i h¶i s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. - Nu«i trång: s¶n l­îng khai th¸c kh«ng thÓ theo kÞp víi tèc ®é ph¸t triÓn cña nhu cÇu tiªu dïng nguyªn liÖu phôc vô cho xuÊt khÈu. V× vËy, ®Ó gãp phÇn gi¶i quyÕt nguån nguyªn liÖu æn ®Þnh chÊt l­îng cao cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n, bªn c¹nh ph¸t triÓn khai th¸c ngoµi kh¬i, ngµnh thuû s¶n ®· khuyÕn khich ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n. N¨m 2001 ngµnh ®· thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®¹c biÖt trong lÜnh vùc nu«i trång, chuyÓn ®©t n«ng nghiÖp tõ trång lóa, trång cãi, lµm muèi kÐm hiÖu qu¶ sang ®Êt nu«i trång thuû s¶n ®· lan réng trong c¶ n­íc, ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh tùu to lín. Tæng diÖn tÝch chuyÓn ®æi ë vïng ven biÓnlªn ®Õn trªn 220 ngh×n ha. DiÖn tÝch chuyÓn ®æi nµy ®· gãp phÇn quan träng trong sè xÊp xØ 60 ngh×n tÊn t«m nu«i trång thªm, cao gÊp r­ìi so víi n¨ 2000. Thø tù N­íc S¶n l­îng t«m khai th¸c n¨m 2000 1 2 3 4 5 6 7 Trung Quèc Ên §é Indonesia Mü Canada Th¸i Lan ViÖt Nam 1.023.000 352.000 225.000 149.000 131.000 96.000 81.000 Tõ ®ã tæng s¶n l­îng thuû s¶n nu«i trång vµ khai th¸c néi ®Þa ®· lªn tíi trªn 879 ngh×n tÊn, t¨ng gÇn 22% so víi n¨m 2000 vµ b»ng 65% s¶n l­îng c¸c h¶i s¶n khai th¸c. N¨m ås¶n l­îng thuû s¶n (tÊn) S¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n (tÊn) S¶n l­îng nu«i thuû s¶n (tÊn) 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 1.019.000 1.062.163 1.097.830 1.116.169 1.211.496 1.344.140 1.373.500 1.570.000 1.608.530 1.827.310 2.003.000 2.226.900 709.000 714.253 746.570 793.324 878.474 928.860 962.500 1.062.000 1.130.660 1.212.800 1.280.590 1.347.800 310.000 347.910 351.260 368.604 333.022 415.280 411.000 481.000 537.870 614.510 723.110 Ngoµi ra do nh÷ng chuyÓn biÕn ®¸ng khÝch lÖ trong ph­¬ng ph¸p lo¹i h×nh nu«i t«m vµ c¸c dÞch vô phôc vô nu«i trång ®· gãp phÇn quan träng lµm t¨ng s¶n l­îng vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm nu«i trång. Ch¼ng h¹n vÒ ph­¬ng ph¸p nu«i t«m só, nhê ¸p dông ph­¬ng ph¸p nu«i míi nu«i trong hÖ thèng khÐp kÝn, Ýt thay n­íc, Ýt bÖnh dÞch, n¨ng suÊt cao, ®em l¹i vô mïa lín cho c¶ ba miÒn, §ång b¨ng s«ng Cöu Long, dyªn h¶i miÒn Trung vµ c¸c tØnh phÝa B¾c. Bªn c¹nh ®ã ng­êi d©n cßn ¸p dông nhiÒu m« h×nh nu«i t«m th©m canh vµ b¸n th©m canh cho n¨ng suÊt cao (2,2 – 4 tÊn/ha/vô trªn diÖn tÝch 0,5ha/ao – 1 ha/ao). C¸c lo¹i h×nh nu«i t«m còng ®­îc c¸c ®Þa ph­¬ng ph¸t triÓn m¹nh nh­ nu«i c¸ hå ao nhá, ruéng tròng, nu«i thuû s¶n xen lóa, nu«i c¸ lång bÌ vµ nu«i thuû s¶n trªn biÓn. Ngoµi ®èi t­îng nu«i truyÒn thèng nh­ c¸ Basa, c¸ lãc, t«m Só, t«m He, t«m R¶o, … §Õn nay c¸c ®Þa ph­¬ng ®Æc biÖt c¸c ®Þa ph­¬ng ven biÓn ®ang tËn dông tiÒm n¨ng biÓn vèn cã ®Ó ph¸t triÓn nu«i thuû s¶n n­íc mÆn, víi c¸c ®èi t­îng h¶i s¶n quý nh­: trai lÊy ngäc, c¸ lång, t«m hïm, nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá. Víi nhiÒu lîi thÕ vÒ nguån lîi, tµi nguyªn, ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam biÕt lîi dông nh÷ng lîi thÕ ®ã, ®Çu t­ ®óng h­íng ph¸t triÓn nu«i trång khai th¸c thuû s¶n, mang l¹i s¶n l­îng ®¸nh b¾t lín, cung cÊp cho ngµnh thuû s¶n nguån nguyªn liÖu ®Çy ®ñ vµ ngµy cµng mang tÝnh æn ®Þnh, t¹o chç dùa v÷ng ch¾c cho xuÊt khÈu thuû s¶n ph¸t triÓn. 3.2. C«ng nghÖ. - ChÕ biÕn lµ kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nu«i trång, chÕ biÕn, kinh doanh thuû s¶n. Ho¹t ®éng chÕ biÕn trong h¬n 15 n¨m qua ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã hiÖu qu¶, gãp phÇn t¹o sù khëi s¾c cho nghµnh thuû s¶n. trong thêi gian qua c«ng nghÖ chÕ biÕn thuû s¶n d· cã nh÷ng b­íc tiÕn kh¸ lín vÒ sè l­îng nhµ m¸y chÕ biÕn , quy tr×nh chÕ biÕn vµ c«ng suÊt chÕ biÕn . N¨m 1988, c¶ n­íc míi chØ cã 47 nhµ m¸y chÕ biÕn víi c«ng suÊt 84600 tÊn thµnh phÈm / n¨m. ChØ 10 n¨m sau c¶ n­íc ®· cã 190 nhµ m¸y víi c«ng suÊt chÕ biÕn t¨ng 2,96 lÇn . N¨m 1997, ngµnh thuû s¶n chÕ biÕn cho xuÊt khÈu 75000 tÊn t«m ®«ng l¹nh, 15000 tÊn mùc ®«ng, 6000 tÊn nhuyÔn thÓ vµ gi¸c x¸c ®«ng vµ h¬n 8000 ngh×n tÊn gi¸p x¸c vµ nhuyÔn thÓ kh«. - Nh»m ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña thÞ tr­êng xuÊt khÈu , phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn vµ héi nhËp víi thÕ giíi . Nghµnh thuû s¶n ViÖt Nam ®· thùc hiÖn mét cuéc c¸ch m¹ng trong c«ng t¸c an toµn vÖ sinh thuû s¶n vµ chÊt l­îng s¶n phÈm . X©y dùng c¬ quan KiÓm so¸t an toµn vÖ sinh thuû s¶n , h­íng dÉn Doanh nghiÖp n©ng cÊp ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ øng dông qu¸ tr×nh kiÓm so¸t an toµn vÖ sinh thuû s¶n theo HACCP nh»m tho¶ m·n yªu cÇu vÒ vÖ sinh an toµn cña c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu thuû s¶n thÕ giíi . Cïng víi sù ra ®êi cña thÞ tr­êng kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thuû s¶n ( NAFIQACEN)lo¹t quy chÕ , tiªu chuÈn ngµnh , c¸c biÓu mÉu ®¸nh gi¸ vÒ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ vÖ sinh thuû s¶n ®­îc ban hµnh. Víi nh÷ng ho¹t ®éng tÝch cùc vµ ®µy hiÖu qu¶ , NAFIQACEN ®· gióp c¸c Doanh nghiÖp rót ng¾n chÆng ®­êng héi nhËp. NÕu nh­ n¨m 1998, c¶ n­íc míi chØ cã 27 Doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n ®ñ ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu hµnng thuû s¶n vµo EU th× ®Õn 2/ 2002 c¶ n­íc ®· cã 68 Doanh nghiÖp ®­îc EU c«ng nhËn . NhiÒu Doanh nghiÖp lín ®· tù ®Çu t­ trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i tù kiÓm so¸t chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thuû s¶n . Cô thÓ NAFIQACEN ®· t¨ng c­êng kiÓm so¸t kiÓm tra ®ét xuÊt c¸c c¬ së s¶n xuÊt , ®¹i lý, c¸c ®µm nu«i ,tµu c¸ , xÝ nghiÖp chÕ biÕn vµ phèi hîp víi c¸c trung t©m khuyÕn ng­ tæ chøc ®µo t¹o , tËp huÊn cho c¸c ®èi t­îng tham gia s¶n xuÊt thuû s¶n , ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p ph¸t hiÖn nhanh CAP cho c¸c c¬ quan kiÓm tra ®Þa ph­¬ng vµ c¸c Doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu vµo EU. §Ó kiÓm tra hiÖu qu¶ d­ l­îng ho¸ chÊt kh¸ng sinh, c¸c Doanh nghiÖp thuû s¶n ®· ®iÒu chØnh l¹i ch­¬ng tr×nh tù kiÓm tra (HACCP) trªn nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ rñi ro c¸c nguån nguyªn liÖu kh¸c nhau, lÊy mÉu CAT ®èi víi nguyªn liÖu nghi ngê. Nhê ¸p dông nghiªm ngÆt c¸c biÖn ph¸p t¨ng c­êngd­ l­îng sinh ho¸ ®èi víi thuû s¶n xuÊt khÈu vµo EU, tõ 3/4/2002 ®Õn nay, ViÖt Nam ®· t¨ng xuÊt vµo EU 1598 l« hµng, ®­îc th«ng qua 1210 l«. V× vËy, ngµy 20/09/2002, héi ®ång th­êng trùc vÒ thùc phÈm vµ thó y cña uû ban Ch©u ¢u ®· häp xem xÐt bá phiÕu t¸n thµnh huû bá quyÕt ®Þnh kiÓm tra 100% vÒ d­ l­îng kh¸ng sinh ®èi víi thuû s¶n ViÖt Nam. §©y lµ mét thµnh tùu cho thÊy Bé ngµnh vµ c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n ®· cã ý thøc trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm phï hîp víi yªu cÇu thÞ tr­êng, v­¬n lªn c¹nh tranh víi c¸c n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n cã chÊt l­îng cao trªn ThÕ giíi. Th¸ng 1/02, L©m ng­ tr­êng 189 Ngäc HiÓn ®· xuÊt 200 tÊn t«m s¹ch sang thÞ tr­êng Thuþ Sü víi gi¸ cao h¬n t«m th­êng 20%. ViÖc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu lµ mét biÖn ph¸p nh»m t¨ng vÞ thÕ c¹nh tranh, Chóng ta cã thÓ xuÊt khÈu víi gi¸ cao h¬n mµ vÉn cã søc c¹nh tranh. - VÒ øng dông Khoa häc c«ng nghÖ trong thuû s¶n, nh÷ng n¨m qua còng ®· ®­a l¹i nhiÒu ®ãng gãp ®¸ng kÓ, thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng cña ngµnh. ThÕ giíi n¨m 1996 – 2000 ®· cã 14 ®Ò tµi ®å ¸n cÊp Nhµ n­íc, 91 ®Ò tµi, ®å ¸n cÊp bé, x©y dùng vµ ban hµnh 75 tiªu chuÈn ngµnh vµ tiªu chuÈn ViÖt Nam. Sè c¸n bé khoa häc cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc t¨ng gÇn gÊp hai so víi giai ®o¹n 1991 – 1992. C¸c ®Ò tµi nghiªn cøu ®· ®­îc ®­a vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt, kinh doanh cô thÓ trong c¸c lÜnh vùc gièng, s¶n xuÊt thøc ¨n, phßng ngõa bÖnh dÞch, qu¶n lý m«i tr­êng, kiÓm tra vÖ sinh an toµn trong chÕ biÕn, kü thuËt nu«i trång,… - Trong nghiªn cøu vÒ gièng: h¬n 20 ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ gièng, ®· øng dông c«ng nghÖ gen, lai t¹o vµ ®iÒu khiÓn giíi tÝnh nh»m n©ng cao phÈm gièng c«ng nghÖ nu«i vç thuÇn thôc thuû s¶n bè mÑ, c«ng nghÖ ­¬ng , Êp vµ nu«i d­ìng trøng. Tõ giai ®o¹n sau thô tinh cña trøng ®Õn giai ®o¹n gièng, c«ng nghÖ s¶n xuÊt thøc ¨n t­¬i sèng , thøc ¨n c«ng nghiÖp. Cho ®Õn nay ®· s¶n xuÊt thµnh c«ng nhiÒu ®èi t­îng thuû s¶n ë ViÖt Nam , cung cÊp gièng cho s¶n xuÊt víi khèi l­îng lín vµ chÊt l­îng ®­îc n©ng cao . Cã thÓ kÓ ®Õn: +T«m Só: 11 th¸ng ®Çu 2002 s¶n xuÊt 16,5 tØ gièng t«m só P15 + T«m R¶o: 12 tØnh ®ang ®­îc chuyÓn giao c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng vµ nu«i t«m r¶o +Cua biÓn;ghÑ xanh vµ mét sè loµi ®oäng vËt th©n mÒm nh­ èc h­¬ng , trai biÓn , trai n­íc ngät, bµo ng­ ®­îc s¶n xuÊt nu«i ë nhiÒu n¬i. +C¸ biÓn :C¸ g×o, c¸ vuéc, c¸ song,… s¶n xuÊt ®­îc 20 v¹n c¸ song vµ hµng v¹n c¸ giß. + C¸ n­íc ngät: Hµng n¨m s¶n xuÊt > 10 tØ c¸ bét , mét sè loµi c¸ n­íc ngät chñ yÕu , øng dông c«ng nghiÖp di truyÒn ®iÒu khiÓn t¹o ®µn c¸ r« phi siªu ®ùc, c¸ mÌ vÞnh toµn c¸i, gi¶i phÉu tuyÕn androgenic ®Ó ®iÒu khiÓn giíi tÝnh t«m cµng xanh , th«ng qua chän chän gièng c¸ r« phi dßng GIFT ®· n©ng cao tèc ®é sinh tr­ëng 17% sau 2 thÕ hÖ gièng. C«ng nghiÖp s¶n xuÊt c¸ r« phi dßng GIFT ®· s¶n xuÊt kho¶ng 75 v¹n c¸ gièng cung cÊp cho 25 tØnh … -C«ng nghÖ sinh häc trong nghiªn cøu thøc ¨n: §· øng dông c«ng nghÖ ®iÒu khiÓn m«i tr­êng nu«i sinh khèi vi t¶o cung cÊp thøc ¨n cho mét sè thuû s¶n nu«i , c«ng nghiÖp s¶n xuÊt thøc ¨n c«ng nghiÖp trong nu«i trång thuû s¶n . -Trong qu¶n lý m«i tr­êng nu«i:nghiªn cøu sö lý chÊt th¶i bïn ao, sö lý n­íc s¹ch… -Trong kiÓm tra d­ l­îng kh¸ng sinh , trõ s©u , ®éc tè trong ®éng vËt thuû s¶n:¸p dông ph­¬ng ph¸p míi nhÊt cña NMKL ( B¾c ¢u), AOAK vµ FDA( Hoa kú) ®Ó kiÓm tra chÊt l­îng hµng thuû s¶n . triÓn khai ¸p dông thµnh c«ng kü thuËt ELISAPCR… Trong chÕ biÕn thuû s¶n : nghiªn cøu c«ng nghÖ chiÕt suÊt mét sè chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc n©ng cao hiÖu suÊt thu håi agar. §· x©y dùng quy tr×nh c«ng nghÖ lµm l¹nh n­íc biÓn, b¶o qu¶n s¶n phÈm h¶i s¶n phôc vô cho tµu ®¸nh b¾t xa bê, gi¶m chi phÝ mua vµ chi phÝ vËn chuyÓn ®¸. 3.3. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh. Trong c¬ cÊu chi phÝ cña thuû s¶n xuÊt khÈu, th× chi phÝ cña c¸c nguyªn liÖu thuû s¶n chiÕm phÇn quan träng h¬n 70% tæng chi phÝ. N­íc ta cã nhiÒu lîi thÕ vÒ tµi nguyªn, nh©n c«ng nªn cã ®iÒu kiÖn trong khai th¸c nu«i trång thuû s¶n, ®­a s¶n l­îng thuû s¶n hµng n¨m t¨ng cao, cung cÊp mét khèi l­îng lín nguyªn liÖu cho xuÊt khÈu thuû s¶n. Tuy nhiªn chóng ta cÇn nhËn thøc ®­îc r»ng, tû träng s¶n l­îng nguyªn liÖu trong chÕ biÕn xuÊt khÈu ngµy mét cao h¬n trong tæng s¶n l­îng (2002, khèi l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu lµ 480 ngh×n tÊn t­¬ng øng víi kho¶ng 1 triÖu tÊn nguyªn liÖu, chiÕm h¬n 40% tæng s¶n l­îng thuû s¶n trong n­íc). Nh­ vËy, ®Ó gi¶m bít chi phÝ nguyªn liÖu, ®ßi hái ph¶i cã thay ®æi trong c«ng nghÖ chÕ biÕn ®Ó sö dông Ýt nguyªn liÖu, ®em l¹i gi¸ trÞ cao h¬n. Do nh÷ng h¹n chÕ trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ nguån lîi nªn ®Çu vµo nguyªn liÖu cho xuÊt khÈu thuû s¶n nhiÒu n¨m qua chØ h­íng tËp trung ®Çu t­ cho nu«i trång thuû s¶n nh­ng quy m« vÉn ch­a lín, cßn Ýt kinh nghiÖm nªn so víi c¸c n­íc kh¸c cßn l¹c hËu, thua kÐm vÒ s¶n l­îng. Nh­ng do ®a phÇn ng­êi d©n nu«i trång thuû s¶n lÊy c«ng lµm l·i, v× thÕ gi¸ ®Çu vµo nguyªn liÖu ë ViÖt Nam kh¸ rÎ, mµ chÊt l­îng còng t­¬ng ®èi tèt, thËm chÝ cßn tèt h¬n so víi mét sè n­íc. §ã còng lµ nguyªn nh©n quan träng khiÕn cho s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam khi x©m nhËp vµo thÞ tr­êng ThÕ giíi cã møc gi¸ thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n, giµnh ®­îc lîi thÕ c¹nh tranh vÒ gi¸. Kh«ng nh­ s¶n phÈm thuû s¶n tiªu thô néi ®Þa, c¸c chi phÝ cho vËn t¶i, giao dÞch,qu¶ng c¸o vµ ®Æc biÖt lµ tiÒn c«ng lao ®éng cho c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cao h¬n nhiÒu. §Ó hoµ nhËp víi thÞ tr­êng quèc tÕ ®ßi hái ph¶i cã c«ng t¸c tiÕp cËn thÞ tr­êng tèt, qu¶ng b¸ ®­îc danh tiÕng s¶n phÈm cña m×nh trªn thÞ tr­êng. ViÖt Nam tuy cßn nhiÒu tån t¹i trong kh©u nµy song còng ®· cã nhiÒu cè g¾ng ®¸ng kÓ. Chi phÝ cho qu¶ngc¸o, marketing trong nh÷ng n¨m qua ngµy cµng t¨ng, ®¹c biÖt víi sù khuyÕn khÝch cña Nhµ n­íc víi c¸c chiÕn dÞch, c¸c héi chî, triÓn l·m ®· gãp phÇn vµo sù t¨ng tr­ëng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu, gióp ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam x©m nhËp vµo thÞ tr­êng míi. Tuy nhiªn gi¸ xuÊt khÈu thÊp so víi c¸c n­íc trong khu vùc còng ph¶i ®Ò cËp ®Õn nhiÒu bÊt cËp: do hµng thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam chñ yÕu lµ nguyªn liÖu th«, xuÊt qua nhiÒu n­íc trung gian, ch­a chiÕm thÞ phÇn lín ë nh÷ng thÞ tr­êng lín trªn ThÕ giíi. H¬n n÷a kh©u tæ chøc qu¶n lý vÉn ch­a tèt nªn s¶n phÈm xuÊt khÈu th­êng bÞ Ðp gi¸, Ðp cÊp, cã thÓ thÊy râ qua b¶ng so s¸nh gi¸ thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ c¸c n­íc trong khu vùc: MÆt hµng Quy c¸ch Gi¸ t¹i ViÖt Nam USD/kg Gi¸ t¹i Ên §é USD/kg Gi¸ t¹i Th¸i Lan USD/kg T«m cµng nguyªn con 1 – 2 2 – 4 4 – 6 6 – 8 6,3 5,37 4,72 4,04 6,72 5,83 5,36 4,75 7,02 5,93 5,97 4,69 T«m cµng thÞt 31 – 40 41 – 50 51 – 60 61 – 70 71 – 90 8,7 8,19 7,29 7,02 6,12 9,41 8,86 7,79 7,54 6,81 9,37 9,03 8,21 7,65 6,67 T«m s¾t thÞt 70 – 90 90 – 100 100 – 200 200 – 300 300 – 500 6,35 4,55 3,35 2,75 2,3 6,93 5,29 3,87 3,34 2,95 7,13 5,44 4,28 3,51 3,36 Gi¸ t«m xuÊt khÈu 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 Gi¸ xuÊt khÈu gi¸p x¸c, nhuyÔn thÓ t­¬i, ­íp ®«ng, ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam so víi c¸c n­íc §«ng Nam ¸: N­íc xuÊt khÈu 90 92 94 96 98 Th¸i Lan Q V P 164,8 1060,9 6,44 222,4 1065 7,04 267,6 2325,9 8,69 302,6 3095,6 10,23 354,9 4106,2 11,57 Indonesia Q V P 103,7 710,2 6,85 112,5 788,5 7,01 117 1050,8 8,98 129,6 1292,1 9,97 143,8 1627,8 11,32 ViÖt Nam Q V P 37,6 152,1 4,05 58,9 262 4,45 79,7 392,5 4,92 89,3 656,4 7,53 107,6 916,8 8,52 Q: s¶n l­îng xuÊt khÈu. V: gi¸ trÞ xuÊt khÈu. P: gi¸ xuÊt khÈu. Dùa vµo hai b¶ng trªn cã thÓ thÊy gi¸ thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc trong khu vùc. Ngoµi nh÷ng nguyªn nh©n trªn, gi¸ thuû s¶n thÊp cßn lµ do c¬ cÊu s¶n phÈm ch­a hîp lý, tû träng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao cßn rÊt thÊp, c«ng t¸c qu¶n lý chÊt l­îng ch­a tèt, nhiÒu l« hµng bÞ tr¶ l¹i hay Ðp gi¸. 3.4. ThÞ tr­êng Tõ sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997, thÞ tr­êng thuû s¶n ThÕ giíi ®· ®­îc kh«i phôc vµo n¨m 2000, nh­ng sù kÐm æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ cña mét sè n­íc nhËp khÈu thuû s¶n nh­ Mü vµ EU, NhËt B¶n vµ sù cung cÊp dåi dµo l­îng hµng thuû s¶n tõ c¸c n­íc xuÊt khÈu ®· t¹o nªn sù c¹nh tranh gay g¾t, ®ßi hái c¸c nhµ xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam ph¶i phÊn ®Êu liªn tôc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. Tõ chç chØ lÖ thuéc vµo mét sè thÞ tr­êng chñ yÕu nh­ c¸c thÞ tr­êng Ch©u ¸ (chiÕm h¬n 70% khèi l­îng xuÊt khÈu), tËp trung h¬n 90% vµo thÞ tr­êng chñ chèt. Nay s¶n phÈm cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c thÞ tr­êng trªn ThÕ giíi. §Æc biÖt cßn x©m nhËp ®­îc vµo c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ EU vµ Mü vµ më réng c¸c thÞ tr­êng kh¸c ®Çy tiÒm n¨ng nh­ Trung Quèc, Hång K«ng. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam ThÞ tr­êng Thùc hiÖn 2001 Thùc hiÖn 2002 Sè l­îng (tÊn) Kim ng¹ch (USD) Sè l­îng (tÊn) Kim ng¹ch (USD) Mü NhËt B¶n Trung Quèc Hång K«ng EU ThÞ tr­êng kh¸c 70 930,80 76 895,50 45 015,40 23 164,10 26 659,04 132 825,86 489 034,956 465 900,792 194 766,308 121 952,876 90 745,293 415 085,520 98 664,50 96 251,40 51 206,40 25 969,00 28 612,78 157 953,91 634 977,324 537 459,466 172 612,220 129 324,869 73 719,852 454 729,185 å 357 490,70 1 777 485,754 488 657,99 2 022 820,916 HiÖn nay, bé thuû s¶n vµ c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam ®ang cè g¾ng thay ®æi c¬ cÊu thÞ tr­êng theo h­íng ®a d¹ng ho¸ nh­ng vÉn tËp trung ®ét ph¸ vµo c¸c thÞ tr­êng träng ®iÓm cña ThÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Thùc tÕ ®· cho thÊy, tuy ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu khã kh¨n thö th¸ch, ph¶i lu«n ®èi phã víi sù c¹nh tranh khèc liÖt v¬i nhiÒu thñ ®o¹n nh­ng thuû s¶n ViÖt Nam ®· dÇn dÇn kh¼ng ®Þnh ®­îc chç ®øng cña m×nh. Ch¾c ch¾n trong mét t­¬ng lai kh«ng xa, thuû s¶n ViÖt Nam víi h­íng ph¸t triÓn ®óng ®¾n sÏ t×m ®­îc vÞ thÕ v÷ng ch¾c ë nh÷ng thÞ tr­êng míi, ph¸ bá thÓ lÖ thuéc, t¹o thÕ c©n b»ng míi. 4. Tån t¹i trong kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Tuy cã nhiÒu lîi thÕ vÒ c¹nh tranh tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ, ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam ®· bé lé nh÷ng mÆt h¹n chÕ mµ chØ cã nhËn thøc râ nh÷ng mÆt h¹n chÕ nµy, kh¾c phôc ®­îc nã th× ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam míi cã thÓ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, v­¬n lªn giµnh lÊy nh÷ng vÞ trÝ cao h¬n trong xuÊt khÈu thuû s¶n. 4.1. ChÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thuû s¶n. §Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn míi, yÕu tè quan träng nhÊt lµ chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thuû s¶n. §©y lµ vÊn ®Ò ViÖt Nam cßn v­íng m¾c c¶ ë kh©u kiÓm tra vµ thùc hiÖn. NÒn kinh tÕ ThÕ giíi cµng ph¸t triÓn, nhu cÇu tiªu dïng vµ yªu cÇu vÒ s¶n phÈm cña ng­êi tiªu dïng ngµy cµng n©ng cao. H¬n n÷a, trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®Ó h¹n chÕ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ n­íc ngoµi ®èi víi hµng néi ®Þa vµ ®¶m b¶o søc khoÎ cho ng­êi tiªu dïng vµ b¶o vÖ m«i tr­êng, c¸c n­íc th­êng ®Æt ra mét sè quy ®Þnh, cã thÓ gäi chung lµ hµng rµo th­¬ng m¹i. §©y lµ vÊn ®Ò mµ bÊt cø nhµ xuÊt khÈu nµo còng gÆp ph¶i. Chóng ta còng ®· nhiÒu phen ph¶i ®èi phã. ChØ cã khi quy m« xuÊt khÈu lín h¬n th× nh÷ng rµo c¶n còng cã thÓ cao h¬n mµ th«i. Chóng ta ®ang dÇn dÇn b­íc lªn vÞ trÝ n­íc c­êng quèc thuû s¶n vµ nh÷ng rµo c¶n nµy l¹i cµng lín Trong qu¸ tr×nh héi nhËp, chóng ta còng béc lé kh«ng Ýt nh÷ng yÕu ®iÓm cÇn ph¶i kh¾c phôc nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng, v­ît qua nh÷ng rµo c¶n ®ã, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cua m×nh. Hµng rµo trong th­¬ng m¹i bao gåm: hµng rµo thuÕ, QUOTA, hµng rµo kü thuËt TBT vµ hµng rµo VS SPS. Sau khi héi nhËp, hai loai hµng rµo thuÕ vµ h¹n ng¹ch bÞ c¾t gi¶m dÇn theo c¸c tho¶ thuËn quèc tÕ vµ khu vùc v× kh«ng ®¶m b¶o tÝnh c¹nh tranh b×nh ®¼ng. Cßn hµng rµo kü thuËt TBT vµ hµng rµo VS SPS vÉn tån t¹i vµ ®­îc quy ®Þnh thµnh nhiÒu tiªu chÝ b¾t buéc N¨m 2002, lµ n¨m ngµnh thuû s¶n gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ph¶i ®èi phã víi c¸c rµo c¶n kü thuËt do c¸c ngµnh nghiªn cøu ®Æt ra, nh­ do ph¸t hiÖn d­ l­îng c¸c chÊt kh¸ng sinh (Cloramphenicol, nitrofurans,…). Trong s¶n phÈm thuû s¶n , c¬ quan cã thÈm quyÒn cña EU ra quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh kiÓm tra 100% l« hµng t«m nhËp khÈu tõ ViÖt Nam dÉn ®Õn xuÊt khÈu gi¶m ®¸ng kÓ. Trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 2002, khèi l­¬ng vµ gi¸ trÞ hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU ®· gi¶m so víi cïng kú n¨m ngo¸i lµ 16,2% vµ 35,2%. Tû träng vÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu trong thÞ tr­êng EU chØ cßn 3,3% trong khi cïng kú n¨m ngo¸i lµ 6,4%. §©y lµ møc suy gi¶m lín nhÊt trong giai ®o¹n ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n 10 n¨m gÇn ®©y. §Ó x¶y ra vÊn ®Ò nµy lµ bëi s¶n phÈm cña ta ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ an toµn thùc phÈm, vÉn tån t¹i n¹n sö dông c¸c chÊt kh¸ng sinh, b¬m chÝch t¹p chÊt. MÆc dï ®· ®­îc ®µu t­ kh¸ nhiÒu, n¨ng lùc kiªm tra chÊt l­îng, an toµn thuû s¶n cña ViÖt Nam vÉn cßn h¹n chÕ. C¶ n­íc míi chØ cã 7 phßng kiÓm nghiÖm , nhiÒu ®Þa ph­¬ng thiÕu c¸n bé vµ ph­¬ng tiÖn kiÓm tra. NhiÒu doanh nghiÖp thùc hiÖn HACCP (tiªu chuÈn xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Mü) theo kiÓu ®èi phã. Mét sè nhµ m¸y chÕ biÕn vÉn cßn mua nguyªn liÖu b¬m chÝch t¹p chÊt. C«ng t¸c kiÓm tra d­ l­îng chÊt kh¸ng sinh , ®¶m b¶o trong thøc ¨n gia sóc gÇn nh­ bÞ bu«ng láng , chÊt l­îng nguyªn liÖu thÊp …Mét sè Doanh ch­a thËt sù ý thøc hÕt nh÷ng t¸c h¹i cña vÊn ®Ò, ch­a nç lùc kiÓm so¸t cã hiÖu qu¶ ®Çu vµo. Chóng ta cÇn kÞp thêi gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i nµy, ®¸p øng tèi ®a nhu cÇu thÞ tr­êng xuÊt khÈ t¹o lîi thÕ c¹nh tranh . NÕu kh«ng sÏ bÞ c¸c ®èi thñ kh¸c c­íp mÊt thÞ phÇn ë c¸c thÞ tr­êng nh­ EU, NhËt, Mü theo nhËn ®Þnh cña mét sè quan chøc nghµnh , hiÖn nay vÉn cßn kh¸ nhiÒu Doang nghiÖp tuy ®· nhËn thøc vÊn ®Ì nµy ch­a thùc sù b¾t tay vµo thùc hiÖn , chi phÝ cho viÖc x©y dùng cho c¸c hÖ thèng qu¶n lý ch¸t l­îng kh¸ lín , trong khi vèn Doang nghiÖp th× h¹n hÑp hay ch­a cã dñ nguån nh©n lùc cã kiÕn thøc , kinh nghiÖm tæ chøc qu¶n lý hÖ thèng chÊt l­îng. 4.2. Giíi h¹n vÒ n¨ng lùc qu¶n lý. §Çu tiªn ph¶i nh¾c ®Õn vÊn ®Ò thiÕu quy ho¹ch ph¸t triÓn tæng thÓ. LuËt thuû s¶n ®· ®­îc x©y dùng ®Ö tr×nh Quèc héi vµ ch¾c sÏ ®­îc phª duyªt trong thêi gian tíi. Song viÖc thùc hiÖn nã b»ng nh÷ng quy ph¹m qu¶n lý d­íi luËt vµ ®­a vµo thùc tiÔn kh«ng ph¶i lµ ®iÒu dÔ dµng lµm ®­îc khi mµ c¬ cÊu bé m¸y qu¶n lý ngµnh tõ TW ®Õ ®Þa ph­¬ng cßn ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vµ sù thiÕu v¾ng c¬ quan chuyªn ngµnh cÊp c¬ së ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Trong khi ®ã quy ho¹ch tæng thÓ vÉn ch­a ®­îc phª duyÖt, mÆc dï qua nhiÒu lÇn quy chØnh. Do sù v¾ng mÆt cña quy ho¹ch tæng thÓ nh­ vËy nªn hiÖn nay c¸c chu tr×nh nu«i trång khai th¸c trång chÐo nhau. Kh«ng nhÊt qu¸n trong viÖc sö dông ®Êt, mÆt n­íc, tµu thuyÒn vµ nguån vèn ®Çu t­. §èi víi nghÒ khai th¸c h¶i s¶n, ng­ d©n thiÕu c¸c th«ng tin vÒ nguån lîi, tr÷ l­îng h¶i s¶n. Cßn ®èi víi nghÒ nu«i trång, ng­êi d©n kh«ng d¸m ch¾c m×nh lµm ®óng quy ho¹ch hay kh«ng, thËm chÝ g©y ra hiÖn t­îng tù ph¸t trong s¶n xuÊt, thÓ hiÖn râ nhÊt trong qu¸ tr×nh chuyÓn môc ®Ých sö dông diÖn tÝch ®Êt canh t¸c sang nu«i thuû s¶n ë c¸c tØnh Nam Bé. NghÒ nu«i t«m, nu«i c¸ ®ang ph¸t triÓn tù ph¸t, thiÕu quy ho¹ch, lu«n tiÒm Èn nguy c¬ bïng ph¸t dÞch bÖnh mµ ch­a cã biÖn ph¸p phßng ngõa. Nguy c¬ « nhiÔm m«i tr­êng do sö dông thuèc kh¸ng sinh, thuèc trõ s©u, ph©n bãn mµ chóng ta ch­a cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó qu¶n lý « nhiÔm m«i tr­êng, qu¶n lý dÞch bÖnh. T×nh h×nh nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu æn ®Þnh cjho nguån nguyªn liÖu chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu, g©y ¶nh h­ëng ®Õn môc tiªu ph­¬ng h­íng xuÊt khÈu. Ngoµi ra, nh­ ®· nãi ë phÇn trªn, kh©u qu¶n lý trong lÜnh vùc kiÓm tra vµ thùc hiÖn vÖ sinh an toµn thùc phÈm trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn, xuÊt khÈu vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn bµn. §ã lµ nh÷ng yªu cÇu g¾t gao, ®ßi hái chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt nhanh chãng th× míi mong giø ®­îc chç ®­ng trªn c¸c thÞ tr­êng EU, NhËt, Mü. T×nh tr¹ng thiÕu vèn ®Ó ®Çu t­, ph¸t triÓn nu«i trång, khai th¸c vµ chÕ biÕn thuû s¶n nãi chung, hÖ thèng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ thuû s¶n chuyÓn ®æi chËm, ch­a ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh, héi nhËp vµ c¹nh tranh quèc tÕ. 4.3. Nh©n lùc Sù thiÕu hôt ngµy cµng gay g¾t nguån nh©n lùc ®­îc ®µo t¹o trong khi qu¸ d­ thõa lao ®éng vïng ven biÓn. Sù ph¸t triÓn víi tè ®é nhanh cña lÜnh vùc chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n kÐo theo sù thiÕu hôt c¸n bé qu¶n lý Doanh nghiÖp giái vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ. Nguån nh©n lùc cã ®µo t¹o ngµy cµng khan hiÕm, khã ®¸p øng cho viÖc më réng quy m« s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Hµng chôc v¹n n«ng d©n ë c¸c vïng chuyÓn ®æi tõ n«ng nghiÖp sang nu«i trång thuû s¶n ®ang hÕt søc bì ngì víi nghÒ míi. §éi ngò ng­ d©n trªn c¸c con tµu ®¸nh c¸ xa bê ch­a ®­îc ®µo t¹o vµ huÊn luyÖn ®Ö cã thÓ tiªn re khai th¸c cã hiÖu qu¶ ë c¸c ng­ tr­êng xa bê. 4.4. MÆt hµng xuÊt khÈu: Chñ yÕu lµ hang s¬ chÕ, tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn s©u chiªm 14 – 15% l­îng hµng xuÊt khÈu. Tû lÖ s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, ch­a phï hîp víi yªu cÇu cña c¸c n­íc nhËp khÈu. Sè lo¹i s¶n phÈm cã s¶n l­îng lín vµ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cßn Ýt, trong khi nhiÒu lo¹i s¶n phÈm thÞ tr­êng cã nhu cÇu nh­ng ViÖt Nam ch­a s¶n xuÊt ®­îc. Gi¸ thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thÊp h¬n nhiÒu so víi gi¸ xuÊt khÈu cña c¸c n­íc, chØ b»ng 70% møc gi¸ s¶n phÈm cïng lo¹i cña Th¸i Lan vµ Indonesia trong khu vùc. Trong khi chÊt l­îng nguyªn liÖu cña ta kh«ng thua kÐm g× c¸c n­íc kh¸c, thËm chÝ cßn cao h¬n vµ ®­îc ng­êi tiªu dïnh ë c¸c n­íc ph¸t triÓn yªu thÝch h¬n bëi thuû s¶n ViÖt Nam kh«ng bÞ nhiÔm ®éc do kh«ng cã chÊt th¶i C«ng nghiÖp ®æ ra biÓn. C¬ cÊu mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cßn mÊt c©n ®èi, ®ang cßn lÖ thuéc mét sè s¶n phÈm chñ yÕu nh­ t«m, c¸. T«m chiÕm tû träng lín trong kim ng¹ch xuÊt khÈu (gÇn 50%). 4.5. C¬ së h¹ tÇng vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ C¬ së h¹ tÇng ch­a ®­îc ®Çu t­ vèn tho¶ ®¸ng, vÉn cßn yÕu, ch­a ®ång bé, céng víi tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu trong nu«i trång, chÕ biÕn. M¸y mãc hÇu hÕt ®Òu ®· cò, kh«ng ®ñ n¨ng lùc chÕ biÕn cho xuÊt khÈu. H¬n n÷a, kh©u b¶o qu¶n nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm cßn kÐm. §èi víi tµu ®i dµi ngµy, s¶n phÈm th­êng ®­îc b¶o qu¶n b»ng ®¸, rÊt Ýt ph­¬ng tiÖn cã hÇm b¶o qu¶n l¹nh. §èi víi c¸c tµu nhá ®i vÒ th­êng xuyªn trong ngµy, nguyªn liÖu hÇu nh­ kh«ng qua xö lý b¶o qu¶n. V× thÕ chÊt l­îng nguyªn liÖu h¶i s¶n th­êng bÞ xuèng cÊp ë kh©u nµy. Theo thèng kª cña Tæ chøc l­¬ng thùc vµ N«ng nghiÖp ThÕ giíi (FAO), tû lÖ thÊt tho¸t sau thu ho¹ch th­êng ë møc 20%, tËp trung ë c¸c kh©u xö lý, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn, bèc dì, tiªu thô s¶n phÈm. Theo Bé thuû s¶n ë ViÖt Nam, do c¸c bÕn c¶ng c¸ ch­a ®­îc x©y dùng hoµn chØnh, vÒ mïa nãng, sau khi ®¸nh b¾t, nguyªn liÖu th­êng dÔ bÞ xuèng cÊp nhanh chãng, gi¸ trÞ thÊt tho¸t sau khi thu ho¹ch lín, lªn ®Õn 35%. Nh­ vËy, c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n yÕu kÐm lµ nguyªn nh©n quan träng ¶nh h­ëng ®Õn viÖc tËn dông c¬ héi xuÊt khÈu vµ hiÖu qu¶ xuÊt khÈu cña thuû s¶n ViÖt Nam. 4.6. TiÕp cËn thÞ tr­êng. HÇu hÕt c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn ®ang ë trong t×nh tr¹ng thô ®éng vÒ marketing, ch­a tiÕp cËn tèt thÞ tr­êng. Chóng ta vÉn cßn thiÕu nhiÒu kªnh th«ng tin, nhÊt lµ b¸o trÝ, ph¸t thanh, truyÒn h×nh chuyªn ngµnh ®Ó chuyÓn t¶i th«nh tin tõ Nhµ n­íc, bé ngµnh tíi ng­ d©n, Doanh nghiÖp vµ ng­îc l¹i, tõ c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi tíi c¸c Doanh nghiÖp trong n­íc. C¸c Doanh nghiÖp vÉn ch­a chñ ®éng t×m hiÓu thÞ tr­êng còng nh­ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt cho c¸c cuéc ®µm ph¸n, ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i. Trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt víi nhiÒu thñ ®o¹n tinh vi. NÕu c¸c Doanh nghiÖp kh«ng chñ ®éng t×m hiÓu, n¾m râ c¸c th«ng tin vÒ ®èi thñ c¹nh tranh, c¸c quy ®Þnh luËt ph¸p liªn quan cña c¸c n­íc nhËp khÈu th× sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n. Vô kiÖn c¸ Basa cña hiÖp héi nh÷ng ng­êi nu«i c¸ nheo Mü ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu c¸ Basa ë ViÖt Nam ®· ®Ó l¹i nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u. Sau khi hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®­îc ký kÕt vµo cuèi n¨m 2001, kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr­êng Mü t¨ng m¹nh, mét thÞ tr­êng míi më ra víi nhiÒu tiÒm n¨ng lín. C¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· chñ quan, chØ chó ý ®Õn t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu mµ kh«ng t×m hiÓu kü thÞ tr­êng, ph¸p luËt vµ ®èi thñ c¹nh tranh. Ngay c¶ hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, nhiÒu Doanh nghiÖp vÉn ch­a n¾m v÷ng nªn vÉn ch­a l­êng hÕt nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc khi x©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy. §Õn khi CFA ph¸t ®¬n kiÖn tyh× c¸c Doanh nghiÖp míi c¶m thÊy bÊt ngê, bèi rèi tronh xö lý. Còng do ch­a t×m hiÓu chÝnh x¸c vÒ yªu cÇu cña thÞ tr­êng mµ c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam gÆp nhiÒu c¶n trë trong viÖc tiÕp cËn c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ EU, NhËt B¶n,… C¸c n­íc cµng ph¸t triÓn th× yªu cÇu vÒ chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn cµng cao. ChÝnh nv× chñ quan vµ láng lÎo trong viÖc qu¶n lý chÊt l­îng vµ tiªu chuÈn vÖ sinh céng víi viÖckÐm n¾m b¾t th«ng tin vÒ yªu cÇu cñ thÞ tr­êng, mét sè c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam khi xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr­êng EU ®· bÞ thÞ tr­êng nµy tõ chèi, khi qua kiÓm tra d­ l­îng kh¸ng sinh. KÓ tõ ngµy 27/3/2002, t«m xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU ®· ph¶i chÞu ¶nh h­ëngÕ ®é kiÓm tra hÖ thèng toµn bé 100%, khiÕn c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam ®· gÆp ph¶i kh«ng Ýt khã kh¨n. §Ó tr¸nh nh÷ng trë ng¹i nµy, c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i nç lùc h¬n n÷a trong c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i, tiÕp cËn thÞ tr­êng, ®¶m b¶o ®¸p øng yªu cÇu thÞ tr­êng vµ ®èi phã víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. III. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n 1. Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch t¹o nguån nguyªn liÖu. §Çu t­ ph¸t triÓn m¹nh n¨ng lùc s¶n xuÊt cña khu vùc t¹o nguyªn liÖu c©n ®èi víi n¨ng lùc chÕ biÕn vµ t¨ng c­êng qu¶n lý thÞ tr­êng nguyªn liÖu lµ yÕu tè tuan träng hµng ®Çu ®Ó gia t¨ng kim ng¹ch vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt thuû s¶n. Dù kiÕn nhu cÇu nguyªn liÖu cho ®ªn n¨m 2010 lµ 2,8 triÖu tÊn trong ®ã ph¾n ®Êu: Khai th¸c thuû s¶n chñ yÕu ngoµi kh¬i: 40 – 42% kho¶ng 1,1 – 1,2 triÖu tÊn. Nu«i trång thuû s¶n : 44 – 46% kho¶ng 1,2 – 1,3 triÖu tÊn Nguyªn liÖu nhËp khÈu: 12 – 16% kho¶ng 0,3 – 0,4 triÖu tÊn. Bæ sung vµ kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm liªn quan ®Õn b¶o ®¶m, æn ®Þnh nguyªn liÖu cho chÕ biÕn, tæ chøc l¹i viÖc cung øng mét c¸ch tiªn tiÕn lµnh m¹nh ®Ó bít thÊt tho¸t v« lý vµ gi÷ vÖ sinh trong nguyªn liÖu chÕ biÕn xuÊt khÈu. ViÖc qu¶n lý vÖ sinh trong nu«i trång. a) Trong khai th¸c thuû s¶n NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø T¸m nªu râ : “khuyÕn khÝch ng­ d©n tù s¾m ph­¬ng tiÖn vµ tæ chøc khai th¸c tèt c¸c nguån lîi thuû h¶i s¶n. Ph¸t triÓn m¹nh nghÒ ®¸nh b¾t xa bê th«ng qua sù hç trî cho ng­ d©n vay vèn vµ ph¸t triÓn lùc l­îng quèc doanh”. Trªn c¬ së nµy ngµnh thuû s¶n ®½ x©y dùng kÕ ho¹ch ®Õn n¨m 2000 ®¹t tæng s¶n l­îng ®¸nh b¾t h¶i s¶n 1 – 1,1 triÖu tÊn, trong ®ã vïng gÇn bê 700 ngh×n tÊn, vïng xa bê 300 – 400 ngh×n tÊn vµ ®Õn n¨m 2010 c¸c chØ sè t­¬ng ®­¬ng lµ 1,2 - 1,3 triÖu tÊn víi 700 ngh×n tÊn gÇn bê vµ 500 – 550 ngh×n tÊn xa bê. §Ó ®¹tk ®­îc môc tiªu trªn, ngµnh thuû s¶n ®· vµ ®ang tËp trung nh»m t¨ng nhanh sè l­îng tµu thuyÒn, lo¹i cã c«ng suÊt m¸y chÝnh lµ 90 CV trë lªn, trang bÞ hiÖn ®¹i cã thÓ kh¶ n¨ng ®i xa bê. Dù kiÕn n¨m 2000 lµ 1500 chiÕc tµu thuyªn, b×nh qu©n mçi n¨m ph¸t triÓn 400 chiÕc. Sau n¨m 2000, trªn c¬ së ho¹t ®éng thùc tiÔn cña ®oµn tµu ®¸nh b¾t ngoµi kh¬i, viÖc ®Çu t­ sÏ theo h­íng gi¶m sè l­îng, t¨ng c«ng suÊt m¸y chÝnh, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i vµ vËt liÖu vá tµu tr­íc m¾t vÉn sö dông vá tµu gç lµ chÝnh tõ 400 CV trë lªn. ®ãng tµu ®¸nh c¸ theo ch­¬ng tr×nh tÝn dông Nhµ n­íc theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, thuËn mua võa b¸n. chñ tµu cã quyÒn lùa chän mÉu tµu vµ c¬ së ®ãng l¾p. Bé thuû s¶n cã tr¸ch nhiÖm h­íng dÉn vµ cung øng m¸y mãc, thiÕt bÞ cho con tµu. VÒ luång l¹ch, mÊy n¨m gÇn ®©y, víi sù hç trî mét phÇn kinh tÕ cña Nhµ n­íc, nh÷ng ®Þa ph­¬ng ®· tiÕn hµnh c¸c dù ¸n n¹o vÐt, x©y dùng hÖ thèng ®Ìn tÝn hiÖu trªn c¸c cöa s«ng, l¹ch, t¹o thuËn lîi cho ho¹t ®éng nghÒ c¸. Víi nh÷ng kinh nghiÖm ®ã së thuû s¶n c¸c thØnh tiÕp tôc rµ so¸t hÖ thèng c¸c cöa l¹ch s¾p xÕp thø tù ­u tiªn n¹o vÐt, kh¬i nguån lËp dù ¸n ®Çu t­ tr×nh c¸c cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt theo kÕ ho¹ch hµng n¨m. HÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, chØ ®¹o ®¸nh b¾t ®­îc tæ chøc tõ Trung ­¬ng ®Õn c¸c vïng träng ®iÓm nghÒ c¸, viÖn nghiªn cøu h¶i s¶n cã tr¸ch nhiÖm th«ng b¸o cho c¸c ®Þa ph­¬ng vÒ mïa vô ng­ tr­êng vµ c¸c ®èi t­îng ®¸nh b¾t chñ yÕu cña ng­ d©n vµ c¸c Doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Vïng biÓn kh¬i thuéc chñ quyÒn n­íc ta lµ n¬i cã nguån lîi to lín vÒ h¶i s¶n n¬i mµ kinh tÕµu thuyÒn n­íc ngoµi vµo khai th¸c tr¸i phÐp. Cho nªn viÖc tiÕn ra khai th¸c h¶i s¶n vïng biÓn xa bê lµ mét ®ßi hái bøc xóc cã tÝnh chiÕn l­îc, kh«ng ph¶i chØ ®Ó khai th¸c tµi nguyªn ph¸t triÓn kinh tÕ c¶i thiÖn ®êi sèng ng­ d©n phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ mµ cßn lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ ®éc lËp chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ ®Êt n­íc. X©y dùng chÝnh s¸ch thuÕ thùc sù khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ®¸nh b¾t xa bê, tr­íc m¾t miÔn gi¶m c¸c lo¹i thuÕ ch­íc b¹, thuÕ tµi nguyªn, thuÕ doanh thu, thuÕ xuÊt khÈu. b) Trong nu«i trång thuû s¶n - §Çu t­ vµo c¶i t¹o, n©ng cÊp vµ x©y dùng hÖ thèng c¬ së h¹ tÇngcho nghÒ nu«i, tr­íc hÕt lµ nghÒ nu«i t«m , bao gåm c¸c tr¹m tr¹i gièng, hÖ thèng ao ®Çm, ®iÖn, giao th«ng vµ ®Æc biÖt lµ c¸c hÖ thèng thuû lîi cho c¸c khu vùc nu«i t«m b¸n th©m canh vµ th©m canh. - §Çu t­ c«ng nghÖ thÝch hîp vµ c«ng nghÖ vÒ s¶n xuÊt gièng, thøc ¨n,nu«i, phßng trÞ dÞch dÞch bÖn, thu ho¹ch vµ b¶o qu¶n nguyªn liÖu… - §Çu t­ c¶i t¹o, n©ng cÊp vµ x©y dùng hÖ thèng xÝ nghiÖp s¶n xuÊt thøc ¨n nh©n t¹o - §Çu t­ hÖ thèng dÞch vô vµ trang thiÕt bÞ chuyªn dïng nh­ b¬m, m¸y khuÊy, ®¶o n­íc lång bÌ… -ThiÕt lËp hÖ thèng tÝn dông, hÖ thèng khuyÕn ng­ cho nghÒ nu«i Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n sinh th¸i ven biÓn ViÖt Nam giai ®o¹n ®Õn 2010 nh»m thiÕt lËp nghµnh nu«i trång thuû s¶n bÒn v÷ng ®¹t n¨ng suÊt, s¶n l­îng, chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ s¶n l­îng cao, t¹o nguån nguyªn liÖu chñ ®éng cho chÕ biÕn xuÊt khÈu, t¹o c«ng ¨n viÖ lµm, æn ®Þnh ®êi sèng céng ®ång, gãp chuyÓn ®æi c¬ cÊu nghÒ nghiÖp ven biÓn, t¨ng thu nhËp, t¨ng ®ãng gãp cho nghµnh thuû s¶n vµo c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §ång thêi t¨ng c­êng kh¶ n¨ng b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i vµ duy tr× nguån lîi tù nhiªn Nu«i trång thuû s¶n ven biÓn cã kh¶ n¨ng lµm thay ®æi cuéc sèng cña c¸c céng ®ång ven biÓn. Nã høa hÑn mét t­¬ng lai Ýt phô thuéc h¬n vµo nh÷ng sù bÊt æn kh«ng ch¾c ch¾n cña ho¹t ®éng ®¸nh b¾t vµ t­¬ng lai ®ã sÏ phô thuéc nhiÒu h¬n vµo c¸c nguån thu nhËp æn ®Þnh tõ ho¹t ®éng nu«i biÓn do céng ®ång qu¶n lý. Ng­ d©n sÏ cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¶i thiÖn nÕp sèng cña m×nh tõ c¸c tiÒm n¨ng dåi dµo vña c¸c m«i tr­êng biÓn. Hä sÏ sèng dùa vµo c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý hîp lý cña chÝnh hä vµ sù ngé ®·i cña m«i tr­êng biÓn. Thu nhËp cña hä sÏ phô thuéc vµo ph­¬ng thøc sö dông c¸c tiÒm n¨ng réng lín cña c¸c mooi tr­êng nµy trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®a d¹ng. c. Trong qu¶n lý Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc T¨ng c­êng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi s¶n xuÊt vµ kinh doanh thuû s¶n vµ cÇn ph¶i cã sù ph©n lo¹i râ rµng tõ trung ­¬ng cho ®ªn ®i¹ ph­¬ng vÒ nh÷ng lÜnh vùc sau: -Qu¶n lý ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n trong nghÒ c¸ theo quy ho¹ch vµ theo d¹ng ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n b»ng c¸ch cÊp giÊy phÐp, cÊp quyÒn sö dông ®Êt vµ mÆt n­íc ®Ó nu«i trång thuû s¶n cho bÊt cø tæ chøc cho c¸ nh©n nµo thÝch hîp. - Qu¶n lý chung ho¹t ®éng ®¸nh c¸ biÓn vµo qu¶n lý chung nguån lîi thuû s¶n. - Qu¶n lý vµ cÊp giÊy p-hÐp cho c¸c tæ chøc vµ ca nh©n tham gia vµo mua b¸n vµ v©n chuyÓn c¸c lo¹i thuû s¶n va nguyªn liÖu qua c¸c c¶ng c¸, bÕn c¸, chî c¸, trung t©m dÞch vô nghÒ c¸. -Qu¶n lý chung vÒ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n, quy ®Þnh c¸c yªucÇu cÇn thiÕt ®èi víi d©y chuyÒn c«ng nghÖ chÕ biÕn cÇn nhËp khÈu. - Qu¶n lý chung vÒ c¸c c«ng viÖc phª duyÖt c¸c dù ¸n x©y dùng míi hoÆc më réng c«ng suÊt cña c¸c c¬ së chÕ biÕn 2. Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch thÞ tr­êng Gi÷ v÷ng thÞ tr­êng truyÒn thèng, tham gia tÝch cùc thÞ tr­êng khu vùc, tËp trung më réng vµ thùc hiÖn tõng b­íc chiÕm lÜnh thÞ tr­êng Ch©u ¢u vµ B¾c Mü, t×m hiÓu c¬ héi thÞ tr­êng ë c¸c khu vùc kh¸c, song víi ph¸t triÓn vµ h­íng dÉn c¸c nhu cÇu tiªu dïng s¶n phÈm chÕ biÕn trªn thÞ tr­êng néi ®Þa, chuyÓn h¼n tõ thÕ thô ®éng sang thÕ chñ ®éng C¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu còng cho thÊy thÊty tiÒm lùc to lín ®èi víi ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam. B¶n chÊt cña thÞ tr­êng xuÊt khÈu còng rÊt kh¸c xa víi thÞ tr­êng trong n­íc. §Ó b¾t ®Çu, c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu cÇn ph¶i dÊn th©n vµo mét m«i tr­êng kinh doanh ®µy tÝnh c¹nh tranh. Nh÷ng s¶n phÈm c¹nh tranh t­¬ng tù nh­ nh÷ng g× chóng ta cã thÓ tù s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam ®ang th©m nhËp thÞ tr­êng tõ c¸c ngµnh c«ng gnhiÖp chÕ biÕn cã nÒn t¶ng v÷ng vµng lµ hÕt søc cã hiÖu qu¶ ®èi víi §«ng Nam ¸. C¸c c¬ héi vµ triÓn väng trªn thÞ tr­êng nµy cuèi cïng sÏ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh nghÒ chÕ biÕn thuû s¶n ViÖt Nam víi c¸c n­íc l¸ng giÒn cña m×nh TÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng phô thuéc vµo chÊt l­îng tæng thÓ( s¶n phÈm, bao b×, bao gãi, h×nh thøc, nh·n m¸c vµ sù thuËn tiÖn trong kinh doanh víi nhµ chÕ biÕn) gi¸ c¶ vµ sù tin cËy trong cung cÊp. ViÖt Nam lµ mét quèc gia cã kh¶ n¨ng cung øng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ tin cËy trªn c¸c thÞ tr­êng lín ®èi víi t«m, c¸ vµ c¸c lo¹i nhuuyÔn thÓ . Kh«ng ph¶i tõ ngµnh ®¸nh b¾t thuû s¶n mµ tiÒm n¨ng nuoi tr«ng thuû s¶n to lín cña ®Êt n­íc. Nh÷ng m«i tr­êng sinh sèng n­íc ngät n­íc lî vµ n­íc mÆn ®Òu cã tiÒm n¨ng hç trî ®Ó t¨ng ®¸ng kÓ viÖc s¶n xuÊt co chÊt l­îng cao vµ cã tÝnh c¹nh tranh cao. NÕu khai th¸c ®­îc tiÒm lùc nµy th× ®iÒu ®ã sÏ t¹o cho ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn mét lîi thÕ so s¸nh m¹nh mÏ ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp cña c¸c n­íc l¸ng giÒng cña m×nh. MÆt kh¸c c¬ héi vµ tiÒm n¨ng cña ngµnh chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam phô thuéc c¬ b¶n vµi kh¶ n¨ng phôc vô thÞ tr­êng trong n­íc ngµy cµng t¨ng cña m×nh, vµ vµo kh¶ n¨ng trë thµnh mét nhµ s¶n xuÊt cã chÊt l­îng ®èi víi c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu th«ng qua cung cÊp c¸c s¶n phÈm tõ nu«i trång thuû s¶n . chiÕm ®­îc lßng tin vÒ chÊt l­îng, sè l­îng vµ gi¸ c¶, nguuyªn vËt liÖu hîp lý lµ ch×a kho¸ cña thµnh c«ng trong ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam. Tr­¬cs t×nh h×nh thÞ tr­êng lín nh­ Mü NhËt B¶n, EU tiÒm Èn khã kh¨n, Bé thuû s¶n cho r¨ng mét mÆt ph¶i tiÕp tôc gi÷ v÷ng thÞ phÇn t¹i c¸c thÞ tr­êng nµy, mÆt kh¸c cÇn t¨ng c­êng xuÊt hµng vµo Trung Quèc vµ Hång K«ng ®Ó ®Èy m¹nh viÖc xóc tiÕn më thªm c¸c thÞ tr­êng míi thuéc SNG, Trung ®«ng, Mexico, Ecuado. Cô thÓ, ®Ó thùc hiÖn chØ tiªu xuÊt khÈu trong n¨m 2003 cÇn t¨ng c­ßng m¹nh h¬n c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i tiÕp cËn thÞ tr­êng cña Doanh nghiÖp , nhÊt lµ c¸c Doanh nghiÖp phÝa B¾c vµ B¾c trung bé . Duy tr× c¬ cÊu c¸c thÞ tr­êng hiÖn cã, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Hoa Kú vµ EU tiÕp tôc ®Çu t­ khai th¸c thÞ tr­êng chÝnh ng¹ch Trung Quèc vµ më réng t×m kiÕm c¸c thÞ tr­êng kh¸c nh­ Nga vµ Trung Quèc, Mü la tinh… Cã kÕ ho¹ch cïng c¸c ®Þa ph­¬ng t×m gi¶i ph¸p khuyÕn khÝch n©ng cÊp vµ ®æi míi c«ng nghÖ c¸c c¬ së chÕ biÕn, ®Æc biÖt trong sè 2/3 l­äng Doanh nghiÖp hiÖn ch­a ®¸p øng c¸c yªu cÇu thÞ tr­êng vÒ c«ng nghiÖp vµ chÊt l­îng . §Çu t­ cho bao b×, nh·n m¸c vµ ®¨ng kÝ b¶n quyÒn th­¬ng hiÖu s¶n phÈm. TiÕp tôc ®Çu t­ hoµn thiÖn c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ ®Ó n©ng sè l­îng Doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n vµo danh s¸ch ®­îc phÐp xuÊt khÈu vµo EU. Tõ thùc tÕ xuÊt khÈu cña c¸c Doanh nghiÖp vïa qua, viÖc nhËp khÈu nguyªn liÖu cã lùa chän ®Ó t¸i chÕ xuÊt khÈu trªn c¬ së cã dÒ ¸n chung vÒ kiÓm so¸t chÊt l­îng vµ cã chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n ®Ó Doanh nghiÖp chñ ®äng thùc hiÖn. -Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p m¹nh ®ång bé tõ c¸c bé ngµnh ®Õn UBND c¸c tØnh , c¸c Së chèng ®­a t¹p chÊt vµo nguyªn liÖu vµo thuû s¶n . Trªn c¬ së triÓn khai nghÞ ®Þnh vÒ chøc n¨ng nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé thuû s¶n ®æi míi vµ n©ng cao n¨ng lùc tæ chøc c¬ quan kiÓm so¸t an toµn vÖ sinh ®Ó dñ n¨ng lùc kiÓm so¸t vïng nu«i vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt nguyªn liÖu . Lµm tèt c«ng t¸c kiÓm tra ch¸t l­îng an toµn vÖ sinh tä­c phÈm ®Æc biÖt lµ kiÓm tra d­ l­îng kh¸ng sinh tõ kh©u nguyªn liÖu ®Õn s¶n phÈm chÕ biÕn . TiÕp tôc phèi hîp víi Bé Th­¬ng m¹i ®Î gi¶i quyÕt b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra, c¸ basa. Huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ quü ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu .KhuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc ph¸t triÓn hîp t¸c liªn kÕt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ c¸c lo¹i h×nh ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh , theo c¶ chiÒu däc( tõ kh©u t¹o nguyªn liÖu cho ®Ðn kh©u chÕ biÕn xuÊt khÈu ) lÉn chiÒu ngang vµ nh»m gi¶m sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ t¹o søc m¹nh c¸nh tranh trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ 3.Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch t¹o vèn §Ó ®¹t ®­îc môc tiªn xuÊt khÈu ®Ò ra tr«ng thêi gian n¨m 2000 cÇn kho¶ng 500 – 550 triÖu USD ®Çu t­ cho tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thuû s¶n xuÊt khÈu . Thùc hiÖn nh©t qu¸n chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ®Çu t­ vµo mäi kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . Ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nghiªn cøu sña ®æi c¸c chÝnh s¸ch hiÖn hµnh ®èi víi toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, tr¸nh ch«ng chÐo trïng lÆp. Nhµ n­íc nªn dµnh mét kho¶n vèn ­­ tiªn tï c¸c nguån kh¸c nhau( vèn ng©n s¸ch, vèn ODA, vèn vay dµi h¹n cña c¸c tæ chøc quèc tÕ ) ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt nguyªn liÖu thuû s¶n th«ng qua x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ®iÒu tra h¹ tÇng, nghiªn cøu chuyÓn giao vµ ­ng¸ dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn, tr­íc hÕt l¶ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt gièng c¸c lo¹i cã gi¸ trÞ kinh tÕ, c«ng nghÖ ®¸nh c¸ xa bê, hç trî qu¶n lý nghÒ c¸, qu¶n lý chÊt l­îng , qu¶n lý m«i tr­êng, hç trî c«ng t¸c th«ng tin thÞ tr­êng, ®µo t¹o chuyªn gia vµ c¸n bé kü thuËt. Vèn vay th­¬ng m¹i chung vµ dµi h¹n víi l·i suÊt ­u ®·i ®­îc dµnh hç trî cho nhu cÇu cña c¸c Doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n ®Ó ®Çu t­ chiÒu s©u ph¸t triÓn c«ng nghÖ, cho d©n vay ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh kü thuËt nu«i, ®ãng míi tµu thuyÒn vµ ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt. Tiªn hµnh cæ phÇn ho¸ phÇn lín c¸c Doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu quèc doanh hiÖn cã nh»m thu hót m¹nh vèn ®Çu t­ tõ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, gi÷ tû träng vèn nhµ n­íc kho¶ng 25-30% tæng vèn kinh doanh trong khu vùc chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu. Kh«ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn thªm Doanh nghiÖp 100% vèn Nhµ n­íc, trõ nh÷ng Doanh nghiÖp cã c«ng nghÖ cao. X©y dùng ng©n hµng cæ phÇn thuû s¶n. khuyÕn khÝch tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ hiÖn nay, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty t­ nh©n , c«ng ty cæ phÇn, c¸c hé gia ®×nh tham gia vµo khu vùc s¶n xuÊt nguyªn liÖu, chÕ biÕn vµ s¶n xuÊt thuû s¶n. Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nªn tËp trung vµo khuyÕn khÝch chñ yÕu ë khu vùc ®¸nh b¾t xa bê, nu«i trång thuû s¶n, nu«i t«m c«ng nghiÖp, chÕ biÕn kü thuËt cao, s¶n xuÊt thiÕt bÞ l¹nh kü thuËt cao Ngoµi ra h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu còng d­îc tÝnh ®ªn nh»m huy ®éng ®­îc nguån vèn dåi dµo vµ dµi h¹n cho ph¸t triÓn kinh tÕ thuû s¶n. Nªn cã chÝnh s¸ch ohï hîp trong viÖc qu¶n lý vèn vay tõ n­íc ngoµi ®Ó khuyÕn khÝch c¸c Doanh nghiÖp thu hót vèn vay tõ c¸c Doanh nghiÖp n­íc ngoµi. 4. Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghÖ. TËp trung ®Çu t­ mét sè Doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n cã vèn nhµ n­íc chiÕm cæ phµn chi phèi víi quy m« lín, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn cña ThÕ giíi ®Ó ®¶m nhËn vai trß tiªn phong vµ h­íng dÉn vÒ thÞ tr­êng vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn xuÊt khÈu, ®ång th¬× chØ ®¹o c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kü thuËt nghÒ c¸. Cho phÐp t¨n khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh trong khu vùc chÕ biÕn 20-30%/ n¨m ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn ®æi míi nhanh thݪt bÞ c«ng nghÖ TuyÓn chän vµ øng dông nh÷ng c«ng nghÖ khai th¸c nu«i tr«ng chÕ biÕn tiªn tiÕn, phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn trong n­íc. Chó träng ph¸t triÓn c¸c c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng chÊt l­îng tãt cña c¸c lo¹i cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, c«ng nghÖ khai th¸c xa bê, c¸ vïng ran san h«, r¹n ®¸. Ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c Doanh nghiÖp nhËp khÈu c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, bÝ quyÕt c«ng nghÖ, thuª chuyªn gia n­íc ngoµi giái vµ ®Çu t­ nghiªn cøu øng dông c¸c c«ng nghÖ míi ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng míi. Cñng cè më réng hÖ thèng khuyÕn ng­ ®Õn tË huyÖn, x· nghÒ c¸, ®Æt hÖ thèng nµy trong mèi liªn kÕt chÆt chÏ víi c«ng nghÖ nghiªn cøu, c¸c tr­êng ®¹i häc nh»m chuyÓn giao c¸c c«ng nghÖ míi vµ huÊn luyÖn kü thuËt cho nghÒ c¸ Bªn c¹nh viÖc tËp trung cho nghiªn cøu cho s¶n xuÊt, chuyÓn giao c«ng nghÖ gièng thuû s¶n, ph¶i chó träng nghiªn cøu x©y dùng tiªu chuÈn, quy pham( theo GAP) nu«i s¹ch, chó träng c«ng t¸c phßng ngõa dÞch bÖnh, c¶nh b¸o m«i tr­¬ng, kh«ng sö dông kh¸ng sinh, ho¸ chÊt bÞ cÊm VÒ ®iÒu tra nguån lîi, khai th¸c h¶i s¶n: ®ång thêi víi viÖc tiÕp tôc ®iÒu tra nguån lîi thuû s¶n xa bê, cÇn tËp trung ®iÒu tra nghiªn cøu, xö lý th«ng tin vµ thèng kª thùc tiÔn ®Ó cã nhanh mét sè kÕt qu¶ vÒ nguån lîi phôc vô dù b¸o vµ gióp tæ chøc s¶n xuÊt, ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n, ®¶m b¶o cung cÊp luËn cø khoa häc cho viÖc lËp quy ho¹ch vµ ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt cho ngµnh phï hîp víi ph¸t triÓn æn ®Þnh, bÒn v÷ng. §ång thêi víi nghiªn cøu ®iÒu tra nguån lîi h¶i s¶n trªn vïng biÓn ViÖt Nam, cÇn tiÕn hµnh thu thËp thèng kª sè liÖu nguån lîi h¶i s¶n trªn c¸c vïng biÓn tiÕp gi¸p víi c¸c n­íc l¸ng giÒng §NA lµm c¬ së phôc vô cho viÖc hîp t¸c ®¸nh c¸ chung gi÷a c¸c n­íc ®· ®ang vµ sÏ ®­îc më ra. VÒ c«ng nghÖ chÕ biÕn thuû s¶n: nh÷ng n¨m qua KHCN ®· gãp phÇn hç trî c¸c Doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n tiÕp cËn vµ ¸p dông thµnh c«ng c¸c ch­¬ng tr×nh qu¶n lý chÊt l­îng theo HACCP vµ GMP trong ph¹m vi nhµ m¸y. NhiÖm vô then chèt cña KHCN trong 2003 vµ c¸c n¨m tiÕp theo lµ ph¶i x©y dùng ®­îc hÖ thèng an toµn vÖ sinh chÊt l­îng s¶n phÈm ®Õn ®Çu nguån nguyªn liÖu mét c¸ch hÖ thèng, ®¶m b¶o t¹i mäi kh©u ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ an toµn vÖ sinh, chÊt l­îng s¶n phÈm thuû s¶n 5. Gi¶i ph¸p vÒ c«ng t¸c qu¶n lý - §Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, ®æi míi t­ duy, ph­¬ng ph¸p, lÒ lèi lµm viÖc , ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÒn ngµnh: N¨m 2003 ®­îc coi lµ n¨m thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh, t¨ng c­ßng kû luËt, kû c­¬ng hµnh chÝnh trong toµn ngµnh. T¹i Bé sÏ hoµn thiÖn mét b­íc c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y c¬ quan Bé theo nghÞ ®inh s¶ ®ái nghÞ ®Þnh 50/ChÝnh phñ vÌ chøc n¨ng nhiªm vô, tæ chøc bé m¸y cña bé thuû s¶n. §æi míi qu¶n lý c«ng tac ®µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé. Tõ ®ã n©ng cao n¨ng lùc cña Bé trong viÖc x©y dùng ban hµnh c¬ chÕ , chÝnh s¸ch còng nh­ h­íng dÉn thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. N©ng cao n¨ng lùc tham m­u cña c¸c c¬ quan ®¬n vÞ thuéc Bé, g¾n c¸c c¬ quan khoa häc vµ ®µo t¹o víi ®ßi hái thùc itÔn cña ngµnh. Bé sÏ hoµn thµnh c«ng t¸c chuÈn bÞ ®Ó Quèc héi th«ng qua dù ¸n LuËt thuû s¶n, ®ång thêi hoµn thµnh viÖc so¹n tho¶ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn viÖc thùc hiÖn LuËt. Tr­íc m¾t cÇn tËp trung th¸o gì c¸c khã kh¨n giup c¸c tØnh thùc thi c¸c chÝnh s¸ch b¶o vÖ c¸c nguån lîi. N©ng cao chÊt l­îng c¸c v¨n b¶n ban hµnh, nhÊt lµ c¸c v¨n b¶n ph¸p chÕ ky­ thuËt, c¸c tiªu chuÈn ®Ó lµm c¬ së cho viÖc qu¶n lý ë c¸c ®Þa ph­¬ng Bé tiÕp tôc thùc hiªn viÖc ph©n cÊp ®Õn ®Þa ph­¬ng trong qu¶n lý ngµnh, ®ång thêi víi viÖc x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý Nhµ n­íc, ngµnh thuû s¶n tõ T¦ ®Õn ®Þa ph­¬ng theo quy dÞnh. Ph©n ®Þnh râ c¸c c«ng viÖc thuéc lÜnh vùc qu¶n lý nha n­íc. Ph¸t huy h¬n n÷a sù tham gia cña c¸c HiÖp h«i cho ph¸t triÓn ngµnh nh­ lµ mét nhiÖm vô qu¶n lý Nhµ n­íc quan träng cña Bé. C¸c ®Þa ph­¬ng cÇn quan t©m x©y dùng tæ chøc héi, c¸c c©u l¹c bé s¶n phÈm g¾n víi tªn gäi nh·n m¸c vµ tiªu chuÈn ®Ó t¨ng sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, t¹o s¶n l­îng hµng ho¸ lín cã chÊt l­îng cao phôc vô cho xuÊt khÈu. Ban hµnh quy chÕ lµm viÖc víi héi nghÒ c¸, HiÖp Héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n, t¹o m«i tr­êng vµ m«Ý quan hÖ phèi hîp lµm viÖc khoa häc, hiÖu qu¶ gi÷a Bé vµ c¸c Héi, HiÖp héi C«ng t¸c quy ho¹ch Sù chËm trÔ trong c«ng t¸c quy ho¹ch trong n¨m 2002 ®· h¹n chÕ lín tíi ®Þnh h­íng vµ bè trÝ vèn ®Çu t­. Do ®ã, ngay tõ ®Çu n¨m 2003 ph¶i quyÕt liÖt ®Èy maÞnh c«ng t¸c quy ho¹ch. Ph¶i khÈn tr­¬ng hoµn chØnh lÇn cuèi cïng Quy ho¹ch tæng thÓ ngµnh tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt trong quý I n¨m 2003 TriÓn khai nhanh ®Ó hoµn chØnh Quy ho¹ch §ång b»ng s«ng Cöu Long vµ b¸n ®¶o Cµ Mau; quy ho¹ch chuyÓn ®æi ruéng tròng sang nu«i trång thuû s¶n, Quy ho¹ch nu«i thuû s¶n trªn c¸t; Quy ho¹ch khai th¸c vµ b¶o vÖ nguån lîi h¶i s¶n; Quy ho¹ch vµ x©y dùng ®Ò ¸n ph¸t triÓn mét sè loµi thuû s¶n ®Æc s¶n nh­ t«m , c¸ tra, c¸ basa. C¸ r« phi ®¬n tÝnh… Quy ho¹ch l¹i c¸c nguån s¶n xuÊt nguyªn liÖu g¾n víi c¬ chÕ biÕn… Bé sÏ phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh , phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c ®Þa ph­¬ng chØ ®¹o c¸c ®¬n vÞ t­ vÊn lµm tèt c«ng tac x©y dùng quy ho¹ch vïng vµ quy ho¹ch chi tiÕt, c¸c dù ¸n phôc vô cho chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu kinh tÕ, trªn c¬ së luËn cø khoa häc , g¾n tõng s¶n phÈm víi thÞ tr­êng , phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi, t¹o tiÒn ®Ò cho ®Çu t­ ph¸t triÓn thuû s¶n bÒn v÷ng. KÕt luËn Víi ®­êng bê biÓn ch¹y dµi suèt chiÒu dµi cña ®Êt n­íc céng víi hÖ thèng s«ng ngßi ch»ng chÞt ph©n chia thµnh nhiÒu chÕ ®é thñy v¨n kh¸c nhau , tr÷ l­îng thñy h¶i s¶n cã thÓ ®¸nh b¾t vµ khai th¸c rÊt lín víi nhiÒu chñng lo¹i ®a d¹ng phong phó . Cã thÓ nãi ViÖt Nam lµ quèc gia ®­îc thiªn nhiªn dµnh cho nh÷ng ®iÒu kiÖn hÕt søc thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n .Tuy nhiªn do nÒn kinh tÕ cßn l¹c hËu , tr×nh ®é khoa häc kÜ thuËt cßn kÐm nªn chóng ta ch­a thÓ tËn dông hÕt ®­îc nh÷ng tiÒm n¨ng ®ã ,viÖc ®¸nh b¾t míi chØ dõng ë møc ®¸nh b¾t gÇn bê , ch­a thùc sù khai th¸c nguån thñy s¶n xa bê . Trong lÜnh vùc chÕ biÕn còng cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn chÊt l­îng ch­a cao , s¶n phÈm ch­a ®a d¹ng kÝch cì s¶n phÈm nhá cho nªn thÞ phÇn trªn thÞ tr­êng quèc tÕ kh«ng lín. Song nh×n l¹i qu·ng thêi gian qua , ®èi víi ngµnh thñy s¶n mµ nãi thùc sù lµ mét giai ®o¹n cã nh÷ng thay ®æi vµ ph¸t triÓn lín lao , nÕu tr­íc ®©y s¶n phÈm xuÊt khÈu chØ lµ mét sè mÆt hµng truyÒn thèng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu thÊp th× hiÖn nay c¸c mÆt hµng cña ta ®· ®­îc ®a d¹ng hãa , thÞ tr­êng xuÊt khÈu ®­îc më réng ,v­¬n sang c¶ c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ MÜ , EU , NhËt B¶n ...do ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i , c«ng t¸c tiÕp thÞ qu¶ng c¸o ®­îc chó träng vµ ®Çu t­ . Nh×n l¹i kim ng¹ch xuÊt khÈu cña thñy s¶n ViÖt Nam trong giai ®o¹n võa qua cã thÓ thÊy tèc ®é t¨ng tr­ëng kim ng¹ch rÊt cao ,song trong thêi gian tíi ®Ó tiÕp tôc gi÷ v÷ng nhÞp ®é t¨ng tr­ëng còng nh­ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ,ngµnh thñy s¶n cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp h¬n n÷a trong c«ng t¸c chÕ biÕn ,qui ho¹ch nu«i trång nguån nguyªn liÖu s¹ch còng nh­ trong c«ng t¸c tiÕp cËn më réng thÞ tr­êng tiªu thô ,kh«ng ngõng t×m kiÕm c¸c b¹n hµng míi , kh¼ng ®Þnh nh·n hiÖu thñy s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ....