Phân tích hoạt động xuất khẩu một số mặt hàng nông sản chủ yếu ở Việt Nam

nesia, kh«ng thua kÐm vÒ chÊt l­îng vµ n¨ng xuÊt mñ, nh­ng c«ng nghÖ chÕ biÕn ch­a ph¸t triÓn, míi dõng l¹i ë s¬ chÕ, nªn h¹n chÕ lín ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh, bÞ thua thiÖt nhiÒu vÒ gi¸ vµ kh¶ n¨ng th©m nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. 2.2.3.2- H×nh thøc xuÊt khÈu. PhÇn lín cao su cña ViÖt Nam (60% s¶n l­îng cao su) xuÊt khÈu sang Trung Quèc theo ®­êng mËu dÞch. §©y lµ thÞ tr­êng tiªu thô cao su lín nh­ng l¹i mang ®Æc tr­ng riªng, ®ã lµ bu«n b¸n qua ®­êng tiÓu ng¹ch. C¸c C«ng ty ViÖt Nam ph¶i chë cao su ®Õn biªn giíi sau ®ã thùc hiÖn viÖc th­¬ng th¶o vÒ gi¸ c¶ vµ thanh to¸n. §· cã nhiÒu doanh nghiÖp l©m vµo c¶nh khã kh¨n khi hµng cña hä ®Õn biªn giíi th× gi¸ cao su xuÊt khÈu sang Trung Quèc gi¶m xuèng nªn b¸n thÞ lç mµ chë vÒ th× còng kh«ng ®­îc. GÇn ®©y, Trung Quèc “N©ng cÊp” cao su nhËp khÈu tiÓu ng¹ch lªn chÝnh ng¹ch, t¨ng thuÕ nhËp khÈu lªn trªn 40% khiÕn cho gi¸ cao su nhËp khÈu b»ng con ®­êng chÝnh ng¹ch cao h¬n rÊt nhiÒu gi¸ cao su nhËp khÈu b»ng con ®­êng tiÓu ng¹ch. C¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu cao su cña Trung Quèc kh«ng thÝch h×nh thøc nµy l¾m vµ hä ®· Ðp m¹nh phÝa ta, g©y khã kh¨n cho viÖc xuÊt khÈu mÆc dï h×nh thøc nµy n©ng cao ®é an toµn cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. 2.2.3.3- C¬ cÊu mÆt hµng. Trong quan hÖ mËu dÞch cao su thÕ giíi bao gåm c¶ cao su tæng hîp vµ cao su tù nhiªn nh­ng ViÖt Nam chØ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cao su tù nhiªn. Trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cao su cña ViÖt Nam, cao su s¬ chÕ vÉn chiÕn chñ yÕu, cßn c¸c s¶n phÈm cao su ®· qua chÕ biÕn nh­ x¨m lèp, nÖm mót, g¨ng tay b¶o hé... chØ chiÕm tõ 5-10% kim ng¹ch xuÊt khÈu chung cña ngµnh. Do tiÒm lùc c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn thÊp, ngµnh cao su chØ tiªu thô cã 27,8% t¹i thÞ tr­êng néi ®Þa vµ 72% cao su s¶n xuÊt ra ®­îc ®em xuÊt khÈu d­íi d¹ng chñ yÕu lµ cao su nguyªn liÖu nh­ CSV5L vµ CSV5 (cao su thiªn nhiªn lo¹i 1), CSV10 (cao su thiªn nhiªn lo¹i 2), CSV20 (cao su thiªn nhiªn lo¹i 3) vµ mét sè mñ nh­ RSS (cao su tê x«ng khãi), ICR (cao su tæng hîp cã thµnh phÇn gièng cao su thiªn nhiªn)... Riªng 2 lo¹i CSV5L vµ CSV5 chiÕm 80-85% toµn bé khèi l­îng xuÊt khÈu nh­ng thÞ tr­êng thÕ giíi l¹i ­a chuéng cao su lo¹i CSv10 - CSV20, RSS, ICR. 2.2.3.4- Gi¸ c¶. DiÔn biÕn gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng cao su thÕ giíi phô thuéc vµo t×nh h×nh s¶n xuÊt cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o « t«, c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ mét sè n­íc lín nh­ Trung quèc, Ên §é. §Ó kh¸i qu¸t t×nh h×nh vÒ gi¸ xuÊt khÈu cao su ViÖt Nam so víi thÕ giíi, chóng ta cã thÓ nhËn thÊy qua sù so s¸nh gi÷a 2 lo¹i s¶n phÈm CSV5L vµ RRSS2. B¶ng 10: Gi¸ c¶ cao su ViÖt Nam so víi thÞ tr­êng thÕ giíi (lo¹i s¶n phÈm CSv5L vµ RRSS2) §¬n vÞ tÝnh: USD/tÊn C¸c mèc thêi gian Gi¸ thÞ tr­êng thÕ giíi Gi¸ xuÊt khÈu ViÖt Nam So s¸nh (VN/TG) tû lÖ (%) Thêi kú 1992-1995 800 - 900 700 - 850 90,1 §Çu n¨m 1996 850 - 1100 725 - 925 77,5 Cuèi n¨m 1996 1500 - 1600 1400 - 1500 93,4 §Çu n¨m 1997 1600 - 2000 1400 - 1800 88,5 Cuèi n¨m 1997 1400 - 1700 1200 - 1400 83,8 §Çu n¨m 1998 1850 - 2079 1350 - 1650 77,8 Cuèi n¨m 1998 1700 - 1784 1250 - 1420 77,2 1999 1400 980 70,0 2000 768 721 93,9 2001 685 632 92,2 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i. Nh×n chung gi¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Òu thÊp h¬n thÕ giíi tõ 10-15% cho tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm, thËm chÝ cã nh÷ng thêi ®iÓm tíi 20% (1998). §©y lµ lç hæng vÒ gi¸ so víi thÕ giíi, cÇn tËp trung n©ng cao chÊt l­îng, uy tÝn trªn thÞ tr­êng ®Ó khÐp dÇn kho¶ng c¸ch vÒ gi¸, h¹n chÕ nh÷ng mÊt m¸t thua thiÖt tr­íc sù c¹nh tranh cña thÕ giíi. Ngoµi yÕu tè gi¸, cao su ViÖt Nam cßn bÞ h¹n chÕ vÒ sè l­îng, c¬ cÊu s¶n phÈm vµ kh¸ch hµng còng nh­ chÊt l­îng thÊp. HiÖn nay ViÖt Nam ®ang tõng b­íc kh¾c phôc ®iÓm yÕu nµy b»ng c¸ch chó träng ®Çu t­ ®æi míi thiÕt bÞ, c«ng nghÖ chÕ biÕn cao su ®Ó n©ng dÇn tû träng cao su chÕ biÕn tinh trong cao su xuÊt khÈu ®ång thêi t¨ng søc c¹nh tranh cña mÆt hµng cao su ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 2.2.3.5- C¬ cÊu thÞ tr­êng. Trong vµi n¨m gÇn ®©y, cao su ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu sang 28 n­íc trªn thÕ giíi, trong ®ã c¸c thÞ tr­êng chñ yÕu lµ Trung Quèc, §µi Loan, c¸c n­íc §«ng ¢u vµ c¸c n­íc thuéc SNG (thÞ tr­êng truyÒn thèng) nh­ng do nh÷ng biÕn ®éng vÒ chÝnh trÞ ë Liªn X« (cò) vµ c¸c n­íc §«ng ¢u, thÞ tr­êng cao su ViÖt Nam tiÕp cËn vµ chuyÓn sang thÞ tr­êng míi, nhÊt lµ c¸c n­íc trong khu vùc. Nh÷ng n­íc nhËp nhiÒu cao su cña ViÖt Nam lµ Ph¸p, §øc, ý, Hµ Lan, Anh, Ailen, NhËt, Hµn Quèc, Trung Quèc... B¶ng 11: C¬ cÊu khèi l­îng xuÊt khÈu cao su ViÖt Nam theo khu vùc thÞ tr­êng. §¬n vÞ tÝnh: % Khu vùc 1992 1996 1997 1- ASEAN 20,81 14,29 8,11 2- §«ng ¢u 40,46 1,75 1,06 3- T©y ¢u 0,69 3,6 4,44 4- Ch©u Mü 10,54 0,25 0,15 5- Ch©u Phi 0,01 0,11 6- C¸c n­íc kh¸c 36,99 80,09 86,13 Tæng sè 100,00 100,00 100,00 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i. Trung Quèc lµ thÞ tr­êng tiªu thô cao su lín nhÊt cña ViÖt Nam , chiÕm tíi 60% l­îng cao su xuÊt khÈu nh­ng cßn nhiÒu bÊt cËp trong quan hÖ th­¬ng m¹i. HiÖn nay, ViÖt Nam ®ang nç lùc t×m l¹i c¸c b¹n hµng nh­ c¸c n­íc SNG, §«ng ¢u nh­ng c¸c hîp ®ång ký ®­îc míi ë møc nhá vµ møc gi¸ chªnh lÖch so víi gi¸ xuÊt sang Trung Quèc kh«ng nhiÒu nh­ng l¹i ph¶i chÞu nhiÒu chi phÝ do kho¶ng c¸ch vËn chuyÓn xa h¬n. Bªn c¹nh ®ã tuy gi¸ cao su cña ViÖt Nam th­êng thÊp h¬n c¸c n­íc kh¸c trong cïng lÜnh vùc nh­ng do chÊt l­îng cao su ch­a cao nªn ch­a hÊp hÉn thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ EU hay Mü. Nh­ng víi triÓn väng thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ cao su tù nhiªn ®ang cã xu h­íng t¨ng, lµ c¬ héi tèt cho ViÖt Nam trong s¶n xuÊt, ph¸t huy lîi thÕ, t¨ng søc c¹nh tranh míi trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 2.3. Vai trß cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu sÏ gióp quèc gia khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ so s¸nh vµ më réng kh¶ n¨ng tiªu dïng. XuÊt khÈu lµ mét c¬ së cña nhËp khÈu vµ lµ ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó ®em l¹i lîi nhuËn lín, lµ ph­¬ng tiÖn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ. Më réng xuÊt khÈu ®Ó t¨ng thu ngo¹i tÖ, t¹o ®iÒu kiÖn cho nhËp khÈu vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng. Lu«n lu«n coi träng vµ thóc ®Èy c¸c ngµnh kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ më réng xuÊt khÈu cßn gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ. V× vËy, vai trß cña xuÊt khÈu ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau: 2.3.1. XuÊt khÈu t¹o nguån vèn quan träng ®Ó tho¶ n·n nhu cÇu nhËp khÈu vµ tÝch luü ph¸t triÓn s¶n xuÊt phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. C«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc theo nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp lµ con ®­êng tÊt yÕu ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo nµn vµ chËm ph¸t triÓn. §Ó c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc trong thêi gian ng¾n ®ßi hái ph¶i cã sè vèn rÊt lín ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Nguån vèn ®Ó nhËp khÈu cã thÓ ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån nh­: Liªn doanh ®Çu t­ n­íc ngoµi, vay nî, viÖn trî, thu tõ ho¹t ®éng du lÞch, tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Song c¸c nguån vèn nµy råi còng ph¶i tr¶ nî b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ë thêi kú sau nµy. V× vËy xuÊt khÈu lµ nguån vèn quan träng nhÊt ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu nhËp khÈu nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt thiÕt yÕu phôc vô cho c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Bµi häc thùc tiÔn cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi t¨ng tr­ëng chØ dùa trªn nguån vèn vay nî, viÖn trî vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t, ®· minh chøng cho ®iÒu nµy. h¬n n÷a, trong thùc tÕ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. §Èy m¹nh xuÊt khÈu ®Ó t¨ng c­êng nhËp khÈu, ®Ó më réng, t¨ng nhanh kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. 2.3.2. XuÊt khÈu gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ h­íng ngo¹i. C¬ cÊu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang thay ®æi v« cïng m¹nh mÏ, ®ã lµ thµnh qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ h­íng ngo¹i trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn nay ë n­íc ta lµ phï hîp víi xu h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi. Cã hai c¸ch nh×n nhËn vÒ t¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®èi víi s¶n xuÊt vµ dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ. Mét lµ, xuÊt khÈu chØ lµ viÖc tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm thõa do s¶n xuÊt v­ît qu¸ nhu cÇu néi ®Þa. Trong tr­êng hîp nÒn kinh tÕ cßn l¹c hËu vµ chËm ph¸t triÓn nh­ n­íc ta, s¶n xuÊt vÒ c¬ b¶n ch­a ®ñ ®Ó tiªu dïng, nÕu chØ thô ®éng ë sù d­ thõa ra cña s¶n xuÊt th× xuÊt khÈu vÉn cø nhá bÐ vµ chËm ch¹p. H¬n n÷a, nã kh«ng gãp phÇn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®i theo h­íng cã lîi. Hai lµ, coi thÞ tr­êng vµ ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng thÕ giíi lµ h­íng quan träng ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. §iÒu ®ã cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt p¸ht triÓn. Sù t¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®èi víi s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thÓ hiÖn ë: - XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh liªn quan cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thuËn lîi. Ch¼ng h¹n khi ph¸t triÓn ngµnh dÖt may xuÊt khÈu sÏ t¹o c¬ héi cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh s¶n xuÊt nguyªn liÖu nh­ b«ng hay thuèc nhuém. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm xuÊt khÈu (dÇu thùc vËt, chÌ...) kÐo theo sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ. - XuÊt khÈu t¹o kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng tiªu thô, cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, khai th¸c tèi ®a s¶n xuÊt trong n­íc. - XuÊt khÈu t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ kü thuËt nh»m ®æi míi th­êng xuyªn n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc. Nãi c¸ch kh¸c, xuÊt khÈu la c¬ së t¹o thªm vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn tõ thÕ giíi bªn ngoµi vµo ViÖt Nam nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ n­íc ta. - Th«ng qua xuÊt khÈu, hµng ho¸ ViÖt Nam sÏ tham gia vµo cuéc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ gÝa c¶ chÊt l­îng. Cuéc c¹nh tranh nµy ®ßi hái ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng. §Ó ®¸p øng yªu cÇu cao cña thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ quy c¸ch, chÊt l­îng s¶n phÈm, muèn th¾ng lîi trong c¹nh tranh th× mét mÆt s¶n xuÊt ph¶i ®æi míi trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ, mÆt kh¸c ng­êi lao ®éng ph¶i n©ng cao tay nghÒ häc hái kinh nghiÖm s¶n xuÊt tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. H¬n n÷a, nhu cÇu së thÝch cña ng­êi tiªu dïng trªn thÕ giíi ngµy cµng ®a d¹ng vµ hÕt søc phong phó, muèn xuÊt ®­îc hµng ho¸ ®ßi hái cã sù ®æi míi vÒ mÉu m·, chÊt l­îng, kiÓu d¸ng, kÝch th­íc cña hµng ho¸. XuÊt khÈu cßn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp lu«n lu«n ®æi míi vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý s¶n xuÊt, kinh doanh, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh. 2.3.3. XuÊt khÈu gãp phÇn tÝch cùc vµo gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. XuÊt khÈu gãp phÇn tÝch cùc vµo gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu, c¸c khu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ®éi ngò lao ®éng kh«ng chØ gia t¨ng vÒ sè l­îng lao ®éng cã viÖc lµm mµ tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò lao ®éng ®Ó ®¸p øng víi yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸. Sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr­êng quèc tÕ ®èi víi s¶n phÈm xuÊt khÈu ®· khiÕn cho ViÖt Nam còng ®· b¾t ®Çu h×nh thµnh vµ ®ang cã xu h­íng ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh ®éi ngò lao ®éng gåm c¶ trÝ thøc c«ng nh©n kü thuËt cao trong mét sè ngµnh kinh tÕ - kü thuËt hiÖn ®¹i nh­ dÇu khÝ, ®iÖn tö tin häc, c¬ khÝ chÝnh x¸c, b­u chÝnh viÔn th«ng... Ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cÇn nhiÒu lao ®éng lµ mét trong nh÷ng con ®­êng ch¾c ch¾n nhÊt ®Ó t¹o nªn nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm vµ thu ®­îc nhiÒu ngo¹i tÖ mµ kh«ng ph¶i sö dông tµi nguyªn hiÕm hoi. Dùa vµo viÖc lËp hµm håi quy vÒ mèi quan hÖ gi÷a xuÊt khÈu vµ viÖc lµm cho thÊy nÕu xuÊt khÈu t¨ng lªn 1% so víi n¨m gèc th× chç lµm viÖc cho ng­êi lao ®éng sÏ t¨ng Ýt nhÊt lµ 0,4% so víi n¨m gèc. XuÊt khÈu t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm vµ lµm t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng kh«ng chØ ë c¸c vïng ®« thÞ, c¸c khu chÕ xuÊt, c¸c xÝ nghiÖp c«ng ty liªn doanh ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ ®· lan réng ®Õn nhiÒu vïng n«ng th«n. Do vËy, xuÊt khÈu ®· gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n vµ tõng b­íc xo¸ bá chªnh lÖch møc sèng thùc tÕ gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­ ë nhiÒu khu vùc l·nh thæ kh¸c nhau. H¬n n÷a, xuÊt khÈu cßn t¹o nguån vèn nhËp khÈu vÒ vËt phÈm tiªu dïng thiÕt yÕu phôc vô cho ®êi sèng, vµ ®¸p øng ngµy cµng phong phó thªm nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n. 2.3.4. XuÊt nhËp khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña n­íc ta. XuÊt khÈu vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· lµm cho nÒn kinh tÕ n­íc ta g¾n chÆt víi ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Th«ng th­êng, ho¹t ®éng xuÊt khÈu ra ®êi sím h¬n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c nªn nã thóc ®Èy c¸c quan hÖ nµy ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n xuÊt khÈu vµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu thóc ®Èy quan hÖ tÝn dông, ®Çu t­, vËn t¶i quèc tÕ... §Õn l­ît nã, chÝnh c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i l¹i t¹o ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò më réng xuÊt nhËp khÈu ch¼ng h¹n nh­ viÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh vµ tham gia vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc l¹i khuyÕn khÝch ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Nh­ vËy, nhËn thøc ®­îc vai trß cña xuÊt nhËp khÈu, ®èi víi n­íc ta, mét quèc gia ®ang chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc th× ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®­îc ®Æt ra cÊp thiÕt vµ cã ý nghÜa quan träng trong viÖc thóc ®Èy toµn bé nÒn kinh tÕ x· héi. Kh«ng thÓ nµo x©y dùng ®­îc mét nÒn kinh tÕ hoµn chØnh nÕu chØ dùa trªn nguyªn t¾c “tù cung tù cÊp”, v× nã ®ßi hái rÊt tèn kÐm vÒ vËt chÊt vµ thêi gian vµ còng khã mµ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ nh­ mong ®îi. V× vËy, cÇn ph¶i ®Èy m¹nh n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu më réng ngo¹i th­¬ng, trªn c¬ së “Hîp t¸c b×nh ®¼ng kh«ng ph©n biÖt thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ ®«i bªn cïng cã lîi” nh­ NghÞ quyÕt cña §¹i héi §¶ng lÇn thø VII ®· kh¼ng ®Þnh. H¬n n÷a, n­íc ta cßn lµ mét trong nh÷ng n­íc cã tr×nh ®é thÊp, nh÷ng nh©n tè thuéc tiÒm n¨ng lµ: tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ lao ®éng rÎ. Cßn nh÷ng nh©n tè thiÕu lµ: vèn, kü thuËt, thÞ tr­êng vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý th× viÖc më réng quan hÖ bu«n b¸n gi÷a n­íc ta víi n­íc ngoµi lµ ®iÒu kiÖn quan träng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Muèn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ta ph¶i dùa vµo sù ®Çu t­ vÒ vèn, kü thuËt tõ n­íc ngoµi trong ®ã kÕt hîp tËn dông ®iÒu kiÖn nguån lao ®éng dåi dµo, gi¸ rÎ cïng víi nguån tµi nguyªn phong phó ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, häc ®­îc c¸c kü thuËt hiÖn ®¹i nh»m h­íng tíi xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cã lîi thÕ ®­a ra thÞ tr­êng quèc tÕ thu ®­îc ngo¹i tÖ t¹o c«ng ¨n viÑec lµm cho ng­êi lao ®éng, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, biÕn n­íc ta trë thµnh mét m¾t xÝch quan träng trong sù ph©n c«ng vµo chuyªn m«n ho¸ lao ®éng trªn thÕ giíi hiÖn nay. ChÝnh v× vËy n­íc ta ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ. Cho ®Õn nay tuy ch­a l©u vµ còng kh«ng ph¶i lµ nhiÒu song chóng ta còng thÊy ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng mõng tõ chÝnh s¸ch më réng th­¬ng m¹i, giao l­u kinh tÕ víi n­íc ngoµi. N­íc ta ®ang tõng b­íc chuyÓn m×nh víi nhÞp ®iÖu s¶n xuÊt míi b»ng nh÷ng c«ng nghÖ khoa häc tiªn tiÕn. Ngµy nay trong ®iÒu kiÖn cña thÕ giíi hiÖn ®¹i khi qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi trë nªn s©u réng h¬n bao giê hÕt vµ khi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt ®· ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é cho phÐp th× kh«ng mét n­íc nµo cã thÓ ®ãng cöa nÒn kinh tÕ, tù m×nh thiÖn mét chÝnh s¸ch biÖt lËp t¸ch khái mèi quan hÖ víi thÕ giíi bªn ngoµi. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· nhËn thøc ®­îc ®iÒu ®ã, chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam ph¶i h­íng vµo viÖc kh«ng ngõng më réng ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ, ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nh»m khai th¸c tèi ®a cã hiÖu qu¶ c¸c thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ vµ vèn trªn thÕ giíi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc th«ng qua con ®­êng xuÊt khÈu. 2.4.- Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra tõ thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n chñ yÕu ë ViÖt Nam. Qua ph©n tÝch kÕt qu¶ xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu cña ViÖt Nam, cã thÓ thÊy r»ng nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam kh¸ lín, toµn diÖn, bao qu¸t nhiÒu vÊn ®Ò tõ lùa chän s¶n phÈm ®Õn tæ chøc xuÊt khÈu: Mét lµ, trong giai ®o¹n ®æi míi kinh tÕ, n«ng nghiÖp ®·, ®ang vµ sÏ ®ãng gãp phÇn lín vµo gi¸ trÞ xuÊt khÈu chung cña c¶ n­íc. Tuy nhiªn, thµnh tÝch xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n trong giai ®o¹n võa qua míi chØ cã thÓ ®­îc xem lµ “líp v¸ng” s½n cã trªn bÒ mÆt cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n­íc ta. NhiÒu tiÒm n¨ng vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c n«ng s¶n kh¸c ch­a ®­îc kh¬i dËy vµ ph¸t triÓn. ChÝnh ®iÒu nµy lµm cho sù c¸ch biÖt gi÷a c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong n­íc trë nªn lín h¬n vµ kh¶ n¨ng më réng danh môc s¶n phÈm n«ng nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam còng bÞ h¹n chÕ. Hai lµ, sù manh món vÒ ruéng ®Êt, kü thuËt canh t¸c l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, tr×nh ®é ph¸t triÓn thÞ tr­êng ë c¸c khu cùc n«ng th«n yÕu kÐm..., dÉn ®Õn tr× trÖ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp h­íng ®Õn xuÊt khÈu. Quy m« c¸c nguån hµng n«ng s¶n nhá, ph©n t¸n, kh«ng kÝch thÝch ®­îc c¸c ho¹t ®éng chÕ biÕn n«ng s¶n ph¸t triÓn vµ t¹o ra c¸c s¶n phÈm cã tÝnh x· héi ho¸ cao, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tiªu thô trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Ba lµ, nh÷ng khã kh¨n vÒ vèn ®Çu t­ vµ tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ c«ng nghÖ chÕ biÕn n«ng, lµm h¹n chÕ ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn nãi chung vµ chÊt l­îng s¶n phÈm n«ng nghiÖp xuÊt khÈu nãi riªng. Nh×n tæng thÓ, hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam phÇn lín vÉn ë d¹ng th« vµ nguyªn liÖu, thu gom lµ chÝnh tõ c¸c vïng l·nh thæ kh¸c nhau, nªn chÊt l­îng hµng ho¸ thÊp vµ kh«ng ®ång ®Òu. Bªn c¹nh ®ã, c«ng nghÖ chÕ biÕn cßn qu¸ l¹c hËu, chñ yÕu ®­îc h×nh thµnh trong c¬ chÕ cò “c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung - bao cÊp” nªn hÇu hÕt c¸c trang thiÕt bÞ, m¸y mãc vµ c«ng nghÖ ®· l¹c hËu hµng chôc thÕ hÖ, kh«ng thÝch hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay. C¸c xÝ nghiÖp, kho tµng, bÕn b·i, m¸y mãc, thiÕt bÞ cång kÒnh, ®å sé nh­ng l¹i kÐm hiÖu qu¶, c¸c ®Þnh møc tiªu hao nguyªn, nhiªn, vËt liÖu th­êng rÊt cao, mµ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra chÊt l­îng l¹i thÊp. Tuy cã nhiÒu doanh nghiÖp rÊt tÝch cùc ®æi míi c«ng nghÖ tiªn tiÕn, nh­ng nguån vèn l¹i h¹n hÑp, do vËy tr­íc t×nh h×nh ®ã, nhiÒu nghµnh, nhiÒu doanh nghiÖp th­êng sö dông ch¾p v¸, kh«ng ®ång bé vµ kÌm theo ®ã lµ tæ chøc s¶n xuÊt vµ bé m¸y qu¶n lý cång kÒnh, bÊt cËp víi c«ng nghÖ, ®ang lµ nh÷ng c¶n lùc trong c¹nh tranh. Ngµy nay, sù n¾m v÷ng c«ng nghÖ cao ®ang mang l¹i cho c¸c doanh nghiÖp søc c¹nh tranh lín trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c thÞ tr­êng cã søc mua vµ yªu cÇu chÊt l­îng s¶n phÈm cao. Bèn lµ, n¨ng lùc tiÕp cËn vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c ®ßi hái cña thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam cßn thÊp. Thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi cña nÒn kinh tÕ võa qua ch­a hoµn toµn thÝch øng nhanh nh¹y ®èi víi sù chuyÓn ®æi m« h×nh tæ chøc qu¶n lý theo c¬ chÕ cò sang m« h×nh tæ chøc qu¶n lý ®­îc ®Þnh h­íng ®Õn thÞ tr­êng, tr×nh ®é n¨ng lùc cña c¸c c¸n bé qu¶n lý vµ kinh doanh cßn ch­a theo kÞp víi yªu cÇu t×nh h×nh míi. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, c¸c do¹nh nghiÖp cßn thiÕu vèn, th«ng tin vµ thÞ tr­êng võa thiÕu, võa kÐm nh¹y bÐn. V× vËy, viÖc yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu vµ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sím ®Þnh h­íng ®Õn c¸c thÞ tr­êng cã tÝnh c¹nh tranh cao xem ra h¬i khiªn c­ìng. §©y lµ vÊn ®Ò ®Æt ra cho yªu cÇu ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam hµm chøa c¸c n«Þ dung vÒ ®Þnh h­íng thÞ tr­êng xuÊt ph¸t tõ hai phÝa, thÞ tr­êng ®Çu ra vµ c¸c n¨ng lùc s½n cã còng nh­ nh÷ng nguån lùc cã thÓ ®­îc khai th¸c trong thêi gian tíi. N¨m lµ, c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu nh­ viÖc b¶o ®¶m nguån hµng, viÖc thu gom, ph©n lo¹i hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam chËm ph¸t triÓn, trong chõng mùc nµo ®ã, h¹n chÕ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. Trong tæ chøc thu mua, do thiÕu tæ chøc hîp t¸c, hîp lùc mét c¸ch chÆt chÏ, nªn hiÖn nay cã qu¸ nhiÒu doanh nghiÖp cña trung ­¬ng vµ ®Þa vµ cña nhiÒu ngµnh nhiÒu cÊp qu¶n lý trªn mét vïng l·nh thæ cïng tham gia s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu mét ngµnh hangf vµ mÆt hµng. Nh­ng kh«ng cã sù h×nh thµnh râ quan hÖ ngµnh hµng (gi÷a s¶n xuÊt-chÕ biÕn-l­u th«ng tiªu thô), vÉn n»m trong t×nh tr¹ng nhiÒu nh­ng mµ thiÕu, ®«ng nh­ng kh«ng m¹nh, thiÕu sù h­íng dÉn, ®iÒu hµnh, ph©n c«ng vµ thiÕu sù phèi kÕt hîp trong ho¹t ®éng kinh doanh ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lén xén trªn thÞ tr­êng mçi mét khi cã nhu cÇu hµng cho xuÊt khÈu, “mua b¸n c­íp giËt”, m¹nh ai nÊy lµm, ph©n t¸n côc bé, tranh mua tranh b¸n, lµm suy yÕu lÉn nhau... Hëu qu¶ x¶y ra lµ gi¸ mua trong n­íc bÞ ®Èy lªn cao vµ gi¸ b¸n thÞ tr­êng n­íc ngoµi bÞ ®Èy xu«ngs, g©y thiÖt h¹i tíi lîi Ých x· héi vµ ng­êi s¶n xuÊt. Trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu, ch­a ®Çu t­ thÝch ®¸ng vµ chó träng ®óng møc ®Õn vÊn ®Ò Marketing s¶n phÈm, tõ c¸c néi dung vÒ bao b× s¶n phÈm cña tõng thÞ tr­êng nhËp khÈu vµ chiÕn l­îc th©m nhËp c¸c thÞ tr­êng träng ®iÓm cña ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, c¬ së vËt chÊt vµ c¸c dÞch vô xuÊt khÈu (nh­ kho tµng, vËn chuyÓn, bèc dì, kiÓm ®Þnh chÊt l­îng...) yÕu kÐm, võa kh«ng hÊp dÉn kh¸ch hµng, võa t¨ng chi phÝ l­u th«ng. Ngoµi ra cßn mét yÕu tè n÷a lµ chóng ta cßn tuú thuéc hµng c¸c n­íc nghÌo, l¹i ch­a ph¶i lµ thµnh viªn cña mét sè tæ chøc kinh tÕ quan träng... nªn khã tr¸nh khái bÞ yÕu thÕ trong giao dÞch bu«n b¸n (ngay c¶ tr­êng hîp mµ lÏ ra ViÖt Nam ®­îc coi lµ mét c­êng quèc xuÊt khÈu g¹o, cµ phª...). §ã lµ ch­a kÓ ®Õn nh÷ng thÞ tr­êng mang mÇu s¾c chÝnh trÞ do c¸c n­íc lín ¸p ®Æt. S¸u lµ, vÒ mÆt chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu, tuy ®· linh ho¹t h¬n, th«ng tho¸ng h¬n, song trong nhiÒu tr­êng hîp cô thÓ vÉn cßn nh÷ng v­íng m¾c, thiÕu cô thÓ, bÊt hîp lý, nÆng vÒ mÆt kiÓm tra, gi¸m s¸t, ch­a chó träng vÒ t¹o ®iÒu kiÖn, thóc ®Èy doanh nghiÖp ph¸t triÓn. Thñ tôc h¶i quan nhiÒu khi cøng nh¾c, thiÕu thùc tÕ, thuÕ cßn cao vµ cã chç bÊt hîp lý; mét sè thñ tôc hµnh chÝnh trong viÖc ®¨ng ký, xin phÐp... cßn r­êm rµ vµ mÊt nhiÒu thêi gian. *Tãm l¹i: NhËn thøc ®­îc ®Çy ®ñ nh÷ng lîi thÕ vµ nh÷ng bÊt lîi trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh n«ng s¶n lµ mét vÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng, ®Ó chñ ®éng vµ tù tin h¬n trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o s¶n xuÊt, ph©n phèi l­u th«ng hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò lµ lµm sao kÕt hîp ®­îc c¸c lîi thÕ so s¸nh, ph¸t huy tèi ®a hiÖu qu¶ cña chóng. §­¬ng nhiªn lµ rÊt khã, ®ßi hái sù nç lùc cña c¶ x· héi vµ sù kÕt hîp chÆt chÏ cña c¸c ngµnh c¸c cÊp, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt. §Æc biÖt lµ vai trß ®iÒu tiÕt cña ChÝnh phñ, nh»m chñ ®éng t¹o lËp vµ x©y dùng c¸c chiÕn l­îc vÒ mÆt hµng xuÊt khÈu, ngµnh hµng xuÊt khÈu vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ lùc, ®Ó cã thÓ tõ nh÷ng lîi thÕ (tõ tr¹ng th¸i tÜnh sang tr¹ng th¸i ®éng), t¹o søc c¹nh tranh cho mmçi s¶n phÈm cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Ch­¬ng 3: Ph­¬ng h­íng vµ mét sè kiÕn nghÞ nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu. 3.1- Ph­¬ng h­íng. Trªn con ®­êng ph¸t triÓn ®Ó trë thµnh mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ thùc sù, g¾n s¶n xuÊt víi nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng tiªu thô trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, g¾n chi phÝ ®Çu t­ víi hiÖu qu¶ thu ®­îc tèi ­u,... nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Tuy nhiªn, víi môc tiªu n©ng cao kh¶ n¨ng xuÊt khÈu, nh­ trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®Õn n¨m 2010 cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· chØ râ: *B¶o ®¶m an ninh l­¬ng thùc quèc gia. *N©ng cao tû xuÊt hµng ho¸ n«ng nghiÖp tõ 20% hiÖn nay len 30% n¨m 2002 vµ 40% vµo n¨m 2010. *T¨ng khèi l­îng hµng ho¸ vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n tõ 2,4- 4,0 tû USD vµo n¨m 2002 vµ 8,5- 9,0 tû USD vµo n¨m 2010. *N©ng cao vÞ thÕ cña nÒn N«ng nghiÖp ViÖt Nam trong khu vùc vµ thÕ giíi. Do ®ã ®ßi hái ph¶i thùc thi ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p vµ chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng trong s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ kinh doanh xuÊt khÈu n«ng s¶n. 3.1.1- Ph¸t triÓn vµ më réng nguån hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu. §a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp ®­îc hiÓu theo nghÜa ®Êt nµo c©y Êy, khÝ hËu nµo c©y Êy, vïng nµo c©y Êy,... chø kh«ng ph¶i lµ sù manh món ph©n t¸n trong s¶n xuÊt theo kiÓu tù tóc l­¬ng thùc b»ng mäi gi¸ cña nÒn n«ng nghiÖp nhá l¹c hËu tr­íc ®©y. Môc tiªu chñ yÕu cña ®Þnh h­íng nµy lµ nh»m khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ t¹o ra c¸c c¬ së nguån hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu kh«ng chØ cã quy m« lín mµ cßn phong phó vÒ chñng lo¹i s¶n phÈm. Nh÷ng c¬ së cña ®Þnh h­íng nµy lµ: VÒ lý thuyÕt, ®a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp dùa trªn c¸c yÕu tè nh­ ®Êt ®ai, lao ®éng vµ vèn vËt chÊt, do ®ã, trong chõng mùc nµo ®ã, ®a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp tá ra kh¸ phï hîp víi hoµn c¶nh vµ tr×nh ®é cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. VÒ thùc tÕ, mét mÆt,do qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn ®ang diÔn ra m¹nh mÏ cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn thÞ tr­êng hµng n«ng s¶n thÕ giíi theo h­íng lµm thay ®æi lîi thÕ so s¸nh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña c¸c n­íc vµ chÝnh ®iÒu nµy chó träng ®Õn vÊn ®Ò ®a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp ®Ó lÊp nh÷ng nhu cÇu cña thÞ tr­êng. MÆt kh¸c, trong thùc tÕ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ViÖt Nam, ®©y lµ mét vÊn ®Ò thuéc chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc hiÖn. 3.1.2- T¨ng c­êng n¨ng lùc chÕ biÕn ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Tr­íc hÕt, cÇn lµm râ mét sè quan niÖm trong gi¶i ph¸p nµy, ®ã lµ: Quan niÖm vÒ ®ång bé: kh«ng nªn xem c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp ë giai ®o¹n thu ho¹ch lµ s¶n phÈm cuèi cïng, mµ chØ lµ nh÷ng s¶n phÈm trung gian, võa qua mét giai ®o¹n cña s¶n xuÊt cÇn ®­îc n©ng cao gi¸ trÞ hµng ho¸ cña s¶n phÈm ë giai ®o¹n tiÕp theo (giai ®o¹n sau thu ho¹ch). Tõ ®ã cÇn cã c¸c dù ¸n ®Çu t­ t­¬ng xøng vµo giai ®o¹n sau thu ho¹ch, nhÊt lµ ®èi víi c¸c s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. Quan niÖm vÒ s¶n p hÈm träng ®iÓm ®­îc xem xÐt trªn mét sè chØ tiªu: * Kh¶ n¨ng tiªu thô cña s¶n phÈm ®ã, nhÊt lµ trªn c¸c thÞ truêng xuÊt khÈu. * HiÖu qu¶ kinh tÕ do s¶n phÈm mang l¹i. * Møc ®é phæ biÕn cña s¶n xuÊt s¶n phÈm. * Xu h­íng ph¸t triÓn dµi h¹n cña s¶n phÈm * Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ë vïng s¶n xuÊt tËp trung cña s¶n phÈm. Môc tiªu cña gi¶i ph¸p nµy lµ nh»m kh«ng ngõng n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu n«ng s¶n ViÖt Nam trªn c¸c gãc ®é kh¸c nhau nh­: T¨ng khèi l­îng xuÊt khÈu, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu tõ kh©u chän gièng ®Õn th­¬ng m¹i ho¸ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp b»ng c¸ch t¨ng gi¸ trÞ c«ng nghiÖp trong s¶n phÈm ë møc cao nhÊt cã thÓ, tiÕp cËn c¸c thÞ tr­êng cã lîi Ých xuÊt khÈu lín, h¹n chÕ bít biªn ®é dao ®éng gi¸ c¶ cña c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Gi¶i ph¸p x©y dùng ch­¬ng tr×nh ®ång bé cho c¸c s¶n phÈm träng ®iÓm thùc chÊt lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo chiÒu s©u cã chän läc. C¸c c¬ së cña gi¶i ph¸p nµy lµ: vÒ lý thuyÕt, ®Çu t­ ph¸t triÓn theo chiÒu s©u cho phÐp ph©n bæ vµ sö dông c¸c nguån lùc hîp lý, do ®ã sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n trªn c¬ së t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao; trªn thùc tÕ: mét mÆt, trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, xu h­íng chung cña c¸c n­íc xuÊt khÈu n«ng s¶n lµ t¨ng tû lÖ c¸c s¶n phÈm cã ®é chÕ biÕn s©u nh»m n©ng cao gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, tho¶ m·n ®­îc c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng cña thÞ tr­êng nhËp khÈu vµ gi¶m møc ®é dao ®éng cña gi¸ c¶ n«ng phÈm trªn thÞ tr­êng,... MÆt kh¸c, trong ®iÒu kiÖn n­íc ta, ®©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng trong chñ tr­¬ng ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ h­íng m¹nh vµo xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn 2010. 3.1.3- T¨ng c­êng vai trß cña ChÝnh phñ trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n. §©y lµ gi¶i ph¸p mang ý nghÜa trî gióp cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp ViÖt Nam x©m nhËp thÞ tr­êng míi vµ duy tr× æn ®Þnh c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng.3 Ngµy nay, khi mµ nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia ngµy cµng phô thuéc nhiÒu h¬n vµo kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cµng chÆt chÏ h¬n. C¸c hµnh ®éng cÊm vËn, ®ãng cöa thÞ tr­êng, cho hoÆc kh«ng cho h­ëng c¸c ®iÒu kiÖn mËu dÞch ­u ®·i, x©y dùng khu vùc thÞ tr­êng chung... ®­îc sö dông kh¸ phæ biÕn trong quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia víi nhau. Th«ng th­êng, c¬ héi tiÕp cËn thÞ tr­êng xuÊt khÈu cho c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp bÞ h¹n chÕ bëi c¸c hµng rµo quan thuÕ vµ phi quan thuÕ cña mçi quèc gia, do ®ã ph¶i ®­îc ®µm ph¸n, tho¶ thuËn ë cÊp ®é quèc gia vµ ®«i khi trë thµnh ®iÒu kiÖn cho c¸c tho¶ thuËn th­¬ng m¹i cña c¸c hµng ho¸ kh¸c. V× vËy, ChÝnh phñ ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc x©y dùng, cñng cè vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu n«ng s¶n. 3.1.4- C¸c biÖn ph¸p xóc tiÕn xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n. §©y lµ gi¶i ph¸p nh»m tiÕp tôc th¸o gì nh÷ng chång chÐo, phiÒn phøc kh«ng ®¸ng cã cña c¸c c«ng cô qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu nãi chung, ®ång thêi hoµn thiÖn c¸c c«ng cô qu¶n lý míi trong m«i tr­êng kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. §©y lµ gi¶i ph¸p tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ë n­íc ta, h¬n n÷a, b¶n th©n ho¹t ®éng qu¶n lý lµ ho¹t ®éng tù hoµn thiÖn, ®­îc ®iÒu chØnh trong qu¸ tr×nh vËn hµnh. HiÖn nay, nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu nãi chung ®ang tån ®äng trªn nhiÒu m¹t c¶ vÒ hÖ thèng ph¸p lý vµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ thñ tôc hµnh chÝnh, trong ®ã næi lªn c¸c m©u thuÉn gi÷a chÝnh s¸ch thuÕ vµ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, m©u thuÉn gi÷a chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ chÝnh s¸ch quy ®Þnh tû gi¸ ngo¹i hèi,... 3.1.5- T¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n thÕ giíi. 3.1.5.1- T¨ng c­êng kh¶ n¨ng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu n«ng s¶n. §©y lµ gi¶i ph¸p nh»m t¹o nªn mét hÖ thèng kinh doanh cã quy m« ®ñ lín, ®ñ linh ®éng cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng tèt vµ øng phã nhanh víi biÕn ®éng cña thÞ tr­êng, ®ång thêi ph¸t huy ®­îc søc m¹nh tæng hîp cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh hµng n«ng s¶n. 3.1.5.2- T¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu. Trªn th­¬ng tr­êng, c¸c yÕu tè nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®éc chiÕm thÞ tr­êng cña s¶n phÈm bao gåm 2 nhãm yÕu tè chÝnh, ®ã lµ: * C¸c yÕu tè vÒ gi¸ c¶: bao gåm chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm, chi phÝ vÒ vËn chuyÓn, ®ãng gãi, qu¶ng c¸o vµ marketing s¶n phÈm, lîi nhuËn... Nãi chung, tÊt c¶ c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc ®­a s¶n phÈm ra thÞ tr­êng tiªu thô, tÝnh gép vµo c¶ gi¸ hµng. * C¸c yÕu tè phi gi¸ c¶: c¸c yÕu tè nµy ngµy cµng trë nªn quan träng khi mµ vÊn ®Ò cung cÊp s¶n phÈm ®óng nhu cÇu, ®¸p øng thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng vµo ®óng thêi ®iÓm hoÆc mµ vô tiªu thô (lÔ héi, gi¸ng sinh...) ngµy cµng ®­îc giíi tiªu thô cã thu nhËp cao t¹i c¸c n­íc ph¸t triÓn quan t©m. §èi víi yÕu tè vÒ gi¸ c¶, nh­ c¸c phÇn trªn ®· ®Ò cËp, hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam ®Òu b¸n ra víi møc gi¸ thÊp h¬n nhiÒu so víi gi¸ s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c nhµ cung cÊp c¸c n­íc kh¸c. Trong ®iÒu kiÖn nÒn n«ng nghiÖp nhá l¹c hËu, ®Êt ®ai canh t¸c kÐm mµu mì, kü thuËt canh t¸c yÕu kÐm, ph­¬ng tiÖn b¶o qu¶n vµ thiÕt bÞ chÕ biÕn th« s¬, hÇu nh­ kh«ng cã c¬ héi ®Ó s¶n phÈm cña ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi ®èi thñ cã tiÒm lùc m¹nh mÏ trªn mäi ph­¬ng tiÖn, ®Æc biÖt lµ tiÒm lùc tµi chÝnh ®Ó t¨ng ®Çu t­, ph¸t triÓn s¶n xuÊt trªn quy m« lín, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. V× vËy, trong nh÷ng n¨m tíi, chóng ta ph¶i ra søc khai th¸c triÖt ®Ó c¸c yÕu tè phi gi¸ c¶ ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña n«ng s¶n xuÊt khÈu. C¸c yÕu tè quan träng nhÊt mµ bÊt cø mét nhµ nhËp khÈu nµo còng quan t©m, ®Æc biÖt lµ c¸c b¹n hµng “khã tÝnh” trªn c¸c thÞ tr­êng cã søc tiªu thô cao ®ång thêi cã nhiÒu ®ßi hái nghiªm ngÆt vÒ mäi ph­¬ng diÖn liªn quan ®Õn mÆt hµng, lµ vÊn ®Ò chÊt l­îng s¶n phÈm vµ cung cÊp hµng ®óng thêi h¹n ®· cam kÕt. §©y lµ hai vÊn ®Ò cã tÝnh sèng cßn ®Ó s¶n phÈm ViÖt Nam cã thÓ tån t¹i vµ ®øng v÷ng trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. 3.2. Mét sè quan ®iÓm vÒ thóc ®Èy xuÊt khÈu n«ng s¶n. 3.2.1.S¶n xuÊt- xuÊt khÈu n«ng s¶n ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thÞ tr­êng, thÞ tr­êng lµ c¨n cø chñ yÕu ®Ó x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh, ®èi víi tõng ngµnh hµng vµ cho tõng s¶n phÈm. Qu¸n triÖt quan ®iÓm nµy cÇn lµm tèt c«ng t¸c nghiªn cøu nhu cÇu vÒ thÞ tr­êng vµ thÞ hiÕu kh¸ch hµng, tõ ®ã x¸c ®Þnh thÞ tr­êng träng ®iÓm, dung l­îng trao ®æi vµ tÝnh æn ®Þnh víi nh÷ng mÆt hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ lín. QuyÕt ®Þnh lùa chän vµ ®Þnh h­íng quy ho¹ch s¶n xuÊt mét c¸ch ®ång bé bao gåm: c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng, tong c¸c vïng chuyªn canh xuÊt khÈu. 3.2.2. Thóc ®Èy s¶n xuÊt - xuÊt khÈu n«ng s¶n trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña tõng vïng, tõng s¶n phÈm, t¹o lîi thÕ c¹nh tranh, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶, gãp phÇn t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu, thùc hiÖn chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Qu¸n triÖt quan ®iÓm nµy cÇn ph©n tÝch vµ t×m ra nh÷ng n«ng s¶n cã ­u thÕ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt- xuÊt khÈu, trªn c¬ së vËn dông lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh t×m ra nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ cao, cã chi phÝ vµ gi¸ thµnh thÊp so víi thÕ giíi. §ång thêi, tËp trung ®Çu t­ kü thuËt vµ c«ng nghÖ thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 3.2.3. Thóc ®Èy s¶n xuÊt- xuÊt khÈu n«ng s¶n ph¶i trªn c¬ së s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt- c«ng nghÖ tiªn tiÕn, cã hµm l­îng khoa häc c«ng nghÖ vµ chÊt x¸m cao, n©ng cao gi¸ trÞ n«ng s¶n. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt- chÕ biÕn- tæ chøc xuÊt khÈu n«ng s¶n, cÇn chó ý øng dông kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc (VÝ dô trong lÜnh vùc c¶i t¹o gièng tèt). §ång thêi ®æi míi c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, b¶o qu¶n, n©ng cao chÊt l­îng, h¹n chÕ tæn thÊt sau thu ho¹ch, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 3.2.4. Thóc ®Èy xuÊt khÈu n«ng s¶n cÇn cã sù hç trî cña Nhµ n­íc, c¸c ngµnh cã liªn quan, ®Ó t¹o lËp nh÷ng ngµnh hµng cã ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Kinh doanh trong m«i tr­êng kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu n«ng s¶n, ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®éng lùc trùc tiÕp cña ng­êi kinh doanh th«ng qua sù kÝch thÝch vÒ lîi Ých vËt chÊt vµ nhu cÇu ph¸t triÓn cña chÝnh hä, song cÇn cã m«i tr­êng thuËn lîi b»ng hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu n«ng s¶n, ®Ó nhanh chãng t¹o lËp ®­îc c¸c ngµnh s¶n xuÊt- xuÊt khÈu m¹nh cã vÞ thÕ trªn thÞ tr­êng. 3.2.5. Thóc ®Èy s¶n xuÊt- xuÊt khÈu n«ng s¶n ph¶i trªn c¬ së ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp vµ khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. Tõ thùc tr¹ng vµ nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n nªu trªn lµ nh÷ng ®Þnh h­íng chÝnh cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy lîi thÕ c¹nh tranh, n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 3.3.- Gi¶i ph¸p. §Ó ph¸t huy lîi thÕ c¹nh tranh, thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh xuÊt khÈu n«ng s¶n nh­ ph­¬ng h­íng ®· ®Ò ra, lµ néi dung cã tÝnh tæng hîp cÇn thùc thi ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p vµ sù hiÖn h÷u cña c¸c chÝnh s¸ch trªn c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«, trong thêi gian tíi cÇn tËp trung mét sè gi¶i ph¸p sau: 3.3.1.- Më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Qua nghiªn cøu lîi thÕ, ®Æc ®iÓm vµ triÓn väng thÞ tr­êng n­íc ngoµi thêi gian tíi ®èi víi n«ng s¶n nãi chung, g¹o, cµ phª, cao su nãi riªng cÇn më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu nh­ sau: -Më réng c¸c ®Çu mèi xuÊt khÈu, cã c¶ thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n tham gia trùc tiÕp xuÊt khÈu mét c¸ch ®éc lËp vµ b×nh ®¼ng. C¸c c«ng ty ®­îc chän lµm ®Çu mèi xuÊt khÈu, ph¶i minh chøng ®­îc n¨ng lùc chÕ biÕn ®¹t tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh, n¨ng lùc kho tµng vµ hÖ thèng ®¹i lý mua gom trùc tiÕp tíi hé n«ng d©n th«ng qua hîp ®ång. Trªn c¬ së tæ chøc l¹i hÖ thèng th­¬ng m¹i trung gian sÏ khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty kinh doanh xuÊt nhËp khÈu më réng hÖ thèng ®¹i lý, gi¶m ®Çu mèi th­¬ng m¹i trung gian kinh doanh theo kiÓu “chôp giËt ®Çu c¬ trôc lîi” lµm rèi lo¹n thÞ tr­êng. X¸c ®Þnh vµ quy ®Þnh c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i trung gian, tõ ®ã ph¶i cã sù hç trî d­íi nhiÒu h×nh thøc. KhuyÕn khÝch më v¨n phßng ®¹i diÖn vµ ®¹i lý ë n­íc ngoµi, g¾n kÕt tr¸ch nhiÖm l©u dµi gi÷a s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ tiªu thô, n©ng cao vÞ thÕ cña c¸c ngµnh hµng xuÊt khÈu. -Më réng thÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n ngoµi n­íc. Thµnh lËp tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i thuéc ChÝnh phñ, cã nhiÖm vô khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam, trao ®æi th«ng tin, trao ®æi khoa häc vµ c«ng nghÖ. Do s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã tÝnh thêi vô dÉn ®Õn tÝnh thêi vô trong thu ho¹ch vµ trao ®æi, nªn “cung-cÇu” kh«ng ¨n khíp lµm cho thÞ tr­êng lu«n cã sù kh«ng c©n b»ng. ChÝnh phñ víi chøc n¨ng ®iÒu hµnh “vÜ m«” nÒn kinh tÕ cÇn cã sù chñ ®éng ®Ó can thiÖp vµo nh÷ng lóc “cung-cÇu” cã biÕn ®éng m¹nh nh­: lËp quü b×nh æn gi¸; hç trî l·i xuÊt tiÒn vay ®Ó mua n«ng s¶n dù tr÷ l­u kho, æn ®Þnh cung cÇu cña thÞ tr­êng vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng - TiÕp tôc duy tr× vµ ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc thuéc thÞ tr­êng truyÒn thèng, ®Æc biÖt thÞ tr­êng SNG vµ §«ng ¢u, v× ®©y lµ mét thÞ tr­êng cã dung l­îng trao ®æi lín vµ yªu cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng kh¾t khe, nh­ c¸c thÞ tr­êng ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. ViÖc chñ ®éng khai th¸c thÞ tr­êng nµy, mét mÆt lµ sù chñ ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, mÆt kh¸c c¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m« ph¶i cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn. - Khai th¸c thÞ tr­êng Trung Quèc, lµ thÞ tr­êng cã d©n sè ®«ng, cã kh¶ n¨ng tiªu thô lín, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· nhËp nhiÒu cao su, g¹o cña ViÖt Nam, nh­ng ®ang ë d¹ng tiÓu ng¹ch. Tuy vËy, ®©y lµ mét thÞ tr­êng gÇnViÖt Nam, ®Ó ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh vÒ mÆt ®Þa lý, tiÕt kiÖm chi phÝ vËn chuyÓn. Nh­ng ®èi víi thÞ tr­êng nµy ph¶i cã sù chØ ®¹o thèng nhÊt cña Nhµ n­íc trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Ó gi¶m bít rñi ro tæn thÊt. §¶m b¶o an toµn trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu, cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm cña hai bªn, thùc hiÖn ®µm ph¸n ký c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau (tØnh, trung ­¬ng, huyÖn, doanh nghiÖp) nh»m ®¶m b¶o quan hÖ ngo¹i th­¬ng l©u dµi vµ æn ®Þnh. - ThÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN ®ãng vai trß quan träng vµ chiÕm tû lÖ lín. Tuy nhiªn, t×nh h×nh tõ n¨m 1998 ®Õn nay ®· cã nhiÒu thay ®æi, cã xu h­íng gi¶m tû lÖ xuÊt khÈu v×. §Æc tr­ng c¬ b¶n vÒ c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu t­¬ng tù gièng nhau, nªn ViÖt Nam xuÊt khÈu c¬ b¶n d­íi h×nh thøc t¹m nhËp, t¸i xuÊt, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng Singapore nªn kh«ng phï hîp víi yªu cÇu n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, hai lµ do t¸c ®éng cña hiÖp ®Þnh ­u ®·i thuÕ quan (CFPT) Ýt cã t¸c ®éng ®Õn khèi l­îng xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam trong t­¬ng lai. Tuy nhiªn, thÞ tr­êng ASEAN vÉn lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu quan träng ®èi víi c¸c s¶n phÈm nh­: G¹o, cµ phª, cao su... do ®ã cÇn tËp trung nghiªn cøu khai th¸c trong thêi gian tíi còng nh­ l©u dµi. + §èi víi g¹o: Võa t×m b¹n hµng võa x¸c lËp thÞ tr­êng æn ®Þnh, chó träng thÞ tr­êng khèi ASEAN (Malaysia, Indonesia, Singapore), thÞ tr­êng Trung §«ng, Mü La tinh, Ch©u Phi, Ch©u ¢u, Trung Quèc vµ NhËt B¶n... HiÖn nay, g¹o cña ViÖt Nam ®· cã mÆt trªn 80 n­íc, song trong t­¬ng lai cÇn ph¶i t¹o dùng vµ t¹o lËp ®­îc c¸c thÞ tr­êng cã tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi, nhÊt lµ thÞ tr­êng ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn cã søc mua cao. + §èi víi cµ phª: T¨ng c­êng c«ng t¸c tiÕp thÞ, gi÷ “ch÷ tÝn” ®Ó duy tr× bÒn v÷ng c¸c quan hÖ truyÒn thèng víi c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng Ch©u ¢u, cñng cè c¸c thÞ tr­êng míi t¹o lËp nh­ Mü, mét sè n­íc T©y ¢u, Trung §«ng, ®ång thêi më réng thÞ tr­êng Ch©u ¸ nh­ Trung Quèc vµ NhËt B¶n... + §èi víi cao su: Duy tr× c¸c quan hÖ víi thÞ tr­êng truyÒn thèng SNG, §«ng ¢u, cñng cè c¸c thÞ tr­êng míi t¹o lËp nh­ Mü, Trung Quèc, §µi Loan vµ c¸c n­íc T©y ¢u... 3.3.2- ChiÕn l­îc s¶n phÈm. 3.3.2.1- N©ng cao ®Çu t­ vµ ¸p dông c¸c tiÕn bé KHCN. Tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi cÇn tËp trung cho c«ng t¸c nghiªn cøu lai t¹o gièng kÕt hîp chÆt chÏ víi nghiªn cøu vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, bao gåm c¶ c«ng nghÖ sinh häc t¹o ra nh÷ng gièng cã n¨ng xuÊt, chÊt l­îng cao ®¸p øng cho chÕ biÕn vµ xuÊt kh¶u. + Lóa: HiÖn nay ®· ®­a vµo s¶n xuÊt trªn 100 gièng lóa míi kh¸c nhau vµ ®· gãp phÇn vµo viÖc t¨ng s¶n lu­îng ®¸ng kÓ. ViÖc lùa chän c¬ cÊu thÝch nghi trªn c¸c vïng sinh th¸i lµ cÇn thiÕt, song do yªu cÇu thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi lµ: h¹t dµi, trõ thÞ tr­êng NhËt mua h¹t trßn nh­ng kh«ng nhiÒu, do vËy cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c vÒ gièng, ®Ó cã gièng ®¸p øng xuÊt khÈu theo tiªu chuÈn (chiÒu dµi h¹t g¹o +7mm; chiÒu dµi/chiÒu réng>3; g¹o ph¶i trong, nÊm (®iÓm) b¹c bông cho phÐp 0-1mm) ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam. + Cµ phª: do chÊt l­îng hiÖn nay kh«ng ®ång ®Òu, cÇn thùc hiÖn mét ch­¬ng tr×nh lai ghÐp c¶i t¹o réng lín trong s¶n xuÊt, thay thÕ c¬ b¶n diÖn tÝch sè c©y cho n¨ng suÊt thÊp qu¶ nhá, nghiªn cøu t¹o gièng cµ phª chÌ (Arabica) vµ gièng lai míi cã chÊt l­îng. + Cao su: Nh÷ng tiÕn bé gièng míi ®­a vµo n¨m 1996 trë l¹i ®©y, nhÊt lµ gièng lai t¹o trong n­íc tá ra cã tiÒm n¨ng cÇn ®­îc tiÕp tôc vµ ph¸t triÓn, vÊn ®Ò quan träng lµ c¶i t¹o c¸c v­ên cao su ®· giµ, thanh läc gièng, c©y kÐm chÊt l­îng, ®ång thêi tuyÓn chän gièng cao su cho c¸c vïng míi. 3.3.2.2- §Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ chÕ biÕn b¶o qu¶n. T¹o lËp ch­¬ng tr×nh “Hç trî ®æi míi c«ng nghÖ trong n«ng nghiÖp nãi chung, ®èi víi nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu nãi riªng”. TËp trung chñ yÕu vµo kh©u thu ho¹ch, b¶o qu¶n, chÕ biÕn víi nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, ®Èy m¹nh chÕ biÕn vµ tinh chÕ n«ng s¶n, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm chÕ biÕn theo tiªu chuÈn vÖ sinh c«ng nghiÖp còng nh­ vÖ sinh thùc phÈm cao b»ng c¸ch n©ng cÊp nh÷ng nhµ m¸y hiÖn cã, x©y dùng mét sè nhµ m¸y míi t¹i vïng nguyªn liÖu ¸p dông ®ång bé c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ lÊy hiÖu qu¶ lµm môc tiªu. 3.3.2.3- Nghiªn cøu ¸p dông h×nh thøc b¸n b¶o hiÓm cho c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp ®Ó t¹o quü trî cÊp thiÖt h¹i ®èi víi s¶n l­îng thu ho¹ch khi gÆp thiªn tai. 3.3.2.4- TiÕp tôc triÓn khai ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ gi¸ sµn ®èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, sö dông ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó can thiÖp kÞp thêi khi gi¸ c¶ sôt xuèng d­íi møc gi¸ sµn quy ®Þnh... 3.2.2.5- T¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm n«ng s¶n xuÊt khÈu. - KiÓm tra hµng tr­íc khi xuÊt khÈu: thùc hiÖn nghiªm chØnh kh©u kiÓm tra chÊt l­îng hµng tr­íc khi giao, ®¶m b¶o hµng xuÊt ®óng víi yªu cÇu ®· ký kÕt trong hîp ®ång. - Kh©u l­u th«ng, vËn chuyÓn. + §Çu t­ ®ãng hoÆc nhËp khÈu c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn chuyªn dïng, ph­¬ng tiÖn cã kho l¹nh, n©ng cÊp thiÕt bÞ vËn chuyÓn ®Ó ®¶m b¶o hµng kh«ng bÞ h­ hao mÊt m¸t vµ suy gi¶m chÊt l­îng trªn ®­êng vËn chuyÓn. + Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch th¸o gì ¸ch t¾c giao th«ng trªn c¸c trôc ®­êng vËn chuyÓn hµng ra c¶ng, ®¶m b¶o hµng kh«ng bÞ n»m l©u trªn ®­êng vËn chuyÓn, ®¶m b¶o kh«ng nh÷ng vÒ chÊt l­îng hµng ho¸ mµ c¶ thêi h¹n giao hµng. VÒ cam kÕt thùc hiÖn ®óng thêi h¹n giao hµng víi kh¸ch hµng n­íc ngoµi, cÇn tæ chøc tèt mét sè c¸c t¸c nghiÖp cô thÓ sau: + Ký hîp ®ång l©u dµi víi c¸c c¬ së vµ ng­êi s¶n xuÊt, n¾m v÷ng vµ th­êng xuyªn kiÓm tra luång hµng; ®a d¹ng ho¸ vµ æn ®Þnh nguån hµng xuÊt khÈu, tæ chøc kh©u thu mua kÞp thêi; tr¸nh t×nh tr¹ng tµu ®· cËp cµng mµ vÉn ch­a tËp trung ®­îc ®ñ hµng ®Ó xÕp vµ ph¶i chê hµng; thùc hiÖn chÕ ®é th­ëng cho c¸c nhµ cung cÊp hµng thùc hiÖn tèt cam kÕt hîp ®ång cho xuÊt khÈu. + Khai th¸c c¸c luång vËn chuyÓn hîp lý, thuËn tiÖn, thuª c¸c h·ng tµu cã ph­¬ng tiÖn vËn t¶i tèt vµ cã uy tÝn tr¸nh t×nh tr¹ng hµng ph¶i chê tµu. + C¶i tiÕn kh©u thñ tôc giÊy tê phiÒn hµ, tèn thêi gian ®Ó hµng ph¶i chê l©u v× c¸c kh©u thñ tôc r­êm rµ t¹i c¸c ®iÓm bèc xÕp hµng t¹i c¶ng. + Th«ng tin kÞp thêi vÒ t×nh h×nh hµng ho¸ tõ khi ký hîp ®ång ®Õn khi giao hµng, nhÊt lµ nh÷ng tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng, gi÷ uy tÝn víi kh¸ch hµng vÒ c¸c cam kÕt giao hµng ®óng thêi h¹n ®· tho¶ thuËn. 3.3.3- BiÖn ph¸p tµi chÝnh. 3.2.3.1- Vèn. Yªu cÇu vèn cho ®Çu t­ s¶n xuÊt - chÕ biÕn vµ tiªu thô xuÊt khÈu lµ rÊt lín, ®Ó cã ®ñ vèn cho ®Çu t­ ®ång bé vµo c¸c kh©u quan träng, chÝnh s¸ch tµi chÝnh nh»m thu hót ®­îc c¸c nguån vèn cho ®Çu t­ nh­: - T¹o vèn lµ thu hót ®Çu t­ trong n­íc, trong ®ã huy ®éng vèn tù cã cña c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, huy ®éng vèn nhµn rçi trong d©n, ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, s¶n xuÊt, chÕ biÕn... - Vay vèn tÝn dông Nhµ n­íc th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng ph¸t triÓn n«ng th«n vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i. Thu hót vèn n­íc ngoµi vµ tham gia hîp t¸c quèc tÕ trong c¸c lÜnh vùc kinh doanh. §©y ®­îc xem nh­ gi¶i ph¸p quan träng th¸o gì tµi chÝnh, v× dùa vµo néi lùc th× ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu, do vËy vèn vµ c«ng nghÖ n­íc ngoµi rÊt quan träng th«ng qua hîp t¸c quèc tÕ. Vµ th«ng qua ®Çu t­ hîp t¸c hai bªn cïng cã lîi, ta sÏ tranh thñ ®­îc mét phÇn thÞ tr­êng nh­: th«ng qua bao tiªu, cho sö dông c¸c kªnh ph©n phèi, sö dông nh·n hiÖu cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi... 3.3.3.2- Quü hç trî. * Nghiªn cøu x©y dùng vµ triÓn khai ¸p dông quü tµi trî xuÊt khÈu cho c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ yÕu (ph¹m vi s¶n xuÊt réng, lµ nguån thu nhËp chñ yÕu cña ®a sè n«ng d©n) trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2010, b»ng c¸c nguån kh¸c nhau: ng©n s¸ch Nhµ n­íc (tû lÖ nµy sÏ t¨ng dÇn khi c¸c nguån thu ng©n s¸ch t¨ng); ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n theo tû lÖ lîi nhuËn khi gi¸ xuÊt khÈu t¨ng nhanh, hoÆc khi Nhµ n­íc cÇn ®iÒu chØnh gi¶m ë møc ®é lín tû gi¸ ®ång néi tÖ... * Nghiªn cøu ¸p dông c¸c h×nh thøc hç trî xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n nh­: B¶o l·nh tÝn dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong tr­êng hîp cÇn thiÕt; cÊp tÝn dông bæ sung kÞp thêi vµo thêi ®iÓm quan träng; hîp t¸c tÝn dông gi÷a c¸c quü tÝn dông, c¸c ng©n hµng, kÓ c¶ víi c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu chñ yÕu s¶n phÈm n«ng nghiÖp ViÖt Nam... Nghiªn cøu, x©y dùng vµ h×nh thµnh quü khai th¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ViÖt Nam nh»m hç trî gióp cho c¸c ho¹t ®éng Marketing ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi, gióp ®ì kü thuËt, dÞch vô,... nh»m më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. 3.3.3.3- ThuÕ. - MiÔn gi¶m thuÕ n«ng nghiÖp trong mét thêi gian cÇn thiÕt ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm cÇn ph¸t triÓn më réng quy m«. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp phôc vô xuÊt khÈu t¹i c¸c vïng xa, vïng s©u, vïng khã kh¨n. - §Ó hç trî cho ®æi míi c«ng nghÖ, nªn gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi nh÷ng trang thiÕt bÞ m¸y mãc vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt - chÕ biÕn c¸c n«ng s¶n. 3.2.3.4- Tû gi¸ hèi ®o¸i. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n, nh­ng trªn c¬ së ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn æn ®Þnh c¸c ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ cã thÓ ¸p dông tû gi¸ thanh to¸n cao h¬n tû gi¸ quy ®Þnh chung, cho c¸c kho¶n thu xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n trong ®iÒu kiÖn gi¸ s¶n phÈm ®ã trªn thÞ tr­êng thÕ giíi bÞ suy gi¶m, hoÆc gi¸ thu mua xuÊt khÈu trong n­íc t¨ng ®ét biÕn, hoÆc Nhµ n­íc v× lý do nµo ®ã cè g¾ng k×m chÕ tû gi¸ chung ®Ó cã lîi cho nÒn kinh tÕ nh­ng l¹i bÊt lîi cho xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n nãi riªng trong giai ®o¹n nµo ®ã. 3.3.4- ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o c¸n bé. - TËp trung ®Çu t­ cho nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n vµ øng dông, thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu gièng (lai t¹o, chän läc, nhËp néi) quèc gia, t¹o mét b­íc cã tÝnh “®ét ph¸” vÒ n¨ng suÊt chÊt l­îng, ph¸t triÓn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, nghiªn cøu kinh tÕ, thÞ tr­êng. - Cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch nghiªn cøu vµ øng dông khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt theo c¸c lÜnh vùc ­u tiªn. - T¨ng c­êng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, ®­a nhanh vµ trùc tiÕp ®Õn ng­êi s¶n xuÊt (hé n«ng d©n). - KiÖn toµn vµ s¾p xÕp hÖ thèng nghiªn cøu khoa häc, ®Ó huy ®éng vµ ph¸t huy ®­îc søc m¹nh trÝ tuÖ cña ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt. T¨ng c­êng ®Çu t­ trang thiÕt bÞ vµ c¬ së vËt chÊt cho nghiªn cøu khoa häc. - §æi m íi c«ng t¸c qu¶n lý khoa häc, tiÕn tíi thùc hiÖn c¬ chÕ ®Êu thÇu trong c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu. - Cã quy ho¹ch vµ kinh phÝ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé khoa häc, nghiªn cøu khoa häc ë trong vµ ngoµi n­íc. Trªn ®©y chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p c¬ b¶n nhÊt ®ång thêi còng lµ nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt nh»m thóc ®Èy c¸c mÆt hµng n«ng s¶n cã lîi thÕ cña ViÖt Nam. KÕt luËn ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét n­íc cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, ®Êt ®ai mÇu mì, khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa rÊt phï hîp víi viÖc trång c¸c c©y n«ng nghiÖp vµ c¸c c©y c«ng nghiÖp ®Çu ngµnh cô thÓ lµ g¹o, cµ phª, cao su,... thùc tÕ ®· chøng minh b»ng viÖc xuÊt khÈu g¹o cña chóng ta ®øng vµo hµng thø hai trªn thÕ giíi sau Th¸i Lan, cã l­îng cµ phª ®øng ®Çu trong khu vùc sau INDONESIA,... Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ta còng cã nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ chñ yÕu nh­ c«ng nghÖ l¹c hËu ch­a ®­îc thay thÕ; kü thuËt, gi¸, chÊt l­îng s¶n phÈm kÐm ch­a phï hîp víi thÞ tr­êng, m¹ng l­íi thu mua cho xuÊt khÈu còng nh­ c¸c ®Çu mèi xuÊt khÈu ho¹t ®éng ch­a hiÖu qu¶ cßn mang tÝnh ®éc quyÒn víi vai trß th©u tãm cña Nhµ n­íc... ®· lµm h¹n chÕ ®Õn xuÊt khÈu. Thªm vµo ®ã lµ th«ng tin thÞ tr­êng võa chËm, võa thiÕu chÝnh x¸c, ®«i khi cßn trong t×nh tr¹ng ®ãi th«ng tin, lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu gi¶m trong khi sè l­îng xuÊt khÈu tang. §Ó xuÊt khÈu cã thÓ ph¸t triÓn h¬n n÷a theo ®Þnh h­íng ®· ®Æt ra, cÇn tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p cã hÖ thèng vµ kiªn quyÕt nh»m t¨ng chÊt l­îng s¶n phÈm vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. VÊn ®Ò quan träng ®Æt ra lµ bªn c¹nh nh÷ng nç lùc cña ng­êi s¶n xuÊt vµ kinh doanh xuÊt khÈu, rÊt cÇn cã sù khuyÕn khÝch vµ t¹o m«i tr­êng ph¸p lý, tµi chÝnh vµ kinh tÕ cña Nhµ n­íc. Nhµ n­íc chÝnh lµ ng­êi dÉn d¾t t¹o hµnh lang cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®­îc ph¸t triÓn. Hy väng r»ng ViÖt Nam, víi nh÷ng tiÒm n¨ng dåi dµo s½n cã trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp c¶ vÒ ®Êt ®ai, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ nguån lao ®éng, víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ ®óng ®¾n cña §¶ng trong viÖc t¨ng c­êng ph¸t huy néi lùc sÏ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm n«ng nghiÖp phong phó vÒ chñng lo¹i, víi nhiÒu tÇng chÊt l­îng, cã khèi l­îng lín vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn, t¹o nªn søc lan to¶ m¹nh mÏ cña “h­¬ng vÞ” s¶n phÈm ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng n«ng s¶n thÕ giíi. Tµi liÖu tham kh¶o 1- §Ò ¸n: §Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng ho¸, n©ng cao chÊt l­îng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ n«ng-l©m s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. (Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - 2000). 2- ChiÕn l­îc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña mét sè mÆt hµng n«ng l©m s¶n chÝnh (Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT - 2000). 3- Gi¸o tr×nh: Kü thuËt nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng (Tr­êng §¹i häc Quèc gia Hµ Néi - Khoa Kinh tÕ - 2001). 4- Hå s¬ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam (Bé Th­¬ng m¹i - 2001) 5- Niªn gi¸m thèng kª - TCTK 1998, 1999, 2000. 6- Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam: Kinh tÕ 2001 - 2002. 7- T« ThÞ Kû: B¸o c¸o chuyªn ®Ò: Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh mÆt hµng lóa - g¹o xuÊt khÈu (th¸ng 8-2001). 8- PTS. NguyÔn §×nh Long: Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu, n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam - T¹p chÝ kinh tÕ N«ng nghiÖp sè 4-2001. 9- PTS. NguyÔn §×nh Long: N©ng cao søc c¹nh tranh hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu ë ViÖt Nam - T¹p chÝ céng s¶n sè 4 (2-2001), t¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn sè 6 (7-2001). 10- PTS. NguyÔn ®×nh Long: Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu xuÊt khÈu n«ng s¶n trong thêi gian tíi - T¹p chÝ kinh tÕ N«ng nghiÖp sè 10 (10-2001). 11- §ç Hång Tuyªn: B¸o c¸o chuyªn ®Ò: Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh mÆt hµng cµ phª xuÊt khÈu (th¸ng 10-2001)