Phát triển xuất khẩu hàng thủy sản của Việt Nam sau khi Việt Nam gia nhập WTO

uyÕt bµn tay v« THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 7 h×nh nghiªn cøu c¬ chÕ ho¹t ®éng cña mét c¬ chÕ thÞ tr−êng c¹nh tranh vµ nã còng ph¶n ¸nh chung quan ®iÓm cña nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn. Theo «ng mét chÕ ®é kinh tÕ b×nh th−êng ph¶i dùa trªn c¬ së s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa, vµ mét nÒn kinh tÕ b×nh th−êng ph¶i dùa trªn c¬ së tù do c¹nh tranh. Bµn tay v« h×nh ®ã chÝnh lµ c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan chi phèi hµnh ®éng cña con ng−êi. ¤ng chØ ra ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó cho c¸c quy luËt ®ã ho¹t ®éng lµ: ph¶i cã sù tån t¹i cña s¶n xuÊt trao ®æi hµng hãa, nÒn kinh tÕ ph¶i ph¶i ph¸t triÓn trªn c¬ së tù do kinh tÕ, tù do mËu dÞch. Tuy nghiªn cøu cña Adam Smith nghiªng vÒ chñ nghÜa t− b¶n nh−ng nã còng cã ý nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ n−íc ta. §iÒu ®ã ®−îc thÓ hiÖn trong viÖc ViÖt Nam më réng quan hÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ víi c¸c n−íc, −u tiªn xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ trong ®ã cã c¸c mÆt hµng thñy s¶n. Trong mét thêi gian dµi tõ ®Çu thÕ kû XIX cho tíi nh÷ng n¨m 1970, lý thuyÕt th−¬ng m¹i quèc tÕ ®−îc x©y dùng dùa trªn ý t−ëng cña nhµ kinh tÕ häc ng−êi Anh David Ricardo vÒ lîi thÕ so s¸nh. Theo Ricardo, c¸c quèc gia së dÜ trao ®æi mua b¸n hµng hãa v× hä cã nh÷ng lîi thÕ so s¸nh kh¸c nhau vµ th−¬ng m¹i quèc tÕ diÔn ra trªn c¬ së kh¸c biÖt vÒ lîi thÕ so s¸nh nµy. Sang thÕ kû XX, vµo nh÷ng n¨m 1920- 1930, lý thuyÕt cña Ricardo ®−îc hai nhµ kinh tÕ häc ng−êi Thôy §iÓn Eli Heckscher vµ Bertil Ohlin më réng vµ m« h×nh hãa. M« h×nh Heckscher-Ohlin cho r»ng th−¬ng m¹i quèc tÕ diÔn ra trªn c¬ së ®iÒu kiÖn kh¸c biÖt gi÷a c¸c quèc gia vÒ nh©n tè s¶n xuÊt. Mét n−íc d− thõa lao ®éng nh−ng l¹i thiÕu vèn, trong khi mét n−íc kh¸c l¹i thiÕu vèn nh−ng thiÕu lao ®éng. KÕt qu¶ lµ nh÷ng n−íc sÏ chuyªn m«n hãa vµo s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng mµ n−íc ®ã cã lîi thÕ t−¬ng ®èi vµ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng kÐm lîi thÕ. Ch¼ng h¹n, ViÖt Nam cã nhiÒu lao ®éng nh−ng thiÕu vèn vµ c«ng nghÖ nªn cã lîi thÕ t−¬ng ®èi trong s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng cÇn nhiÒu lao ®éng nh− quÇn ¸o, giµy dÐp, n«ng s¶n, trong khi Mü cã lîi thÕ t−¬ng ®èi trong s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng c«ng nghÖ cao vµ cÇn nhiÒu vèn nh− m¸y tÝnh, Ipod,… Quan hÖ th−¬ng m¹i diÔn ra trªn c¬ së, ViÖt Nam xuÊt khÈu quÇn ¸o, giµy dÐp, n«ng s¶n sang Mü vµ nhËp khÈu m¸y tÝnh, Ipod,… tõ THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 8 Mü. Thñy s¶n lµ mét trong nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ cña ViÖt Nam do n−íc ta cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn thñy s¶n ®ã lµ nguån nguyªn liÖu thñy s¶n dåi dµo, gi¸ nh©n c«ng rÎ, gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng qu¸ cao so víi c¸c n−íc cïng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng thñy s¶n cïng lo¹i. ChÝnh v× vËy trong nhiÒu n¨m qua Nhµ n−íc lu«n chó träng ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu mÆt hµng cã lîi thÕ nµy. 3. Nh÷ng nghiªn cøu cã liªn quan: Trong ®Ò tµi nghiªn cøu “n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam sang thÞ tr−êng Mü’’, t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng thñy s¶n ViÖt Nam cïng c¸c vÊn ®Ò liªn quan nh− th−¬ng hiÖu, uy tÝn vµ an toµn thùc phÈm cña hµng thñy s¶n xuÊt khÈu sang Mü. T¸c gi¶ còng nghiªn cøu vÒ thÞ hiÕu tiªu dïng cña ng−êi Mü, c¸c mÆt hµng yªu thÝch còng nh− kh¶ n¨ng mua nh÷ng mÆt hµng ®ã, vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr−êng Mü vµ ®−a ra gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu thñy s¶n vµo Mü b»ng c¸ch n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng thñy s¶n ViÖt Nam. Trong ®Ò tµi nghiªn cøu nµy em tËp trung vµo nghiªn cøu t×nh h×nh xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sau khi gia nhËp WTO, tõ ®ã thÊy ®−îc nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n mµ ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam ®ang gÆp ph¶i sau khi gia nhËp tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi , cã gi¶i ph¸p nh»m t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 9 ch−¬ng III: ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng thñy s¶n 1. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Trong bµi viÕt nµy b»ng ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng kÕt hîp víi biÓu ®å, em cã ®Ò cËp ®Õn mét c¸ch hÖ thèng vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam, dù b¸o vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n trong nh÷ng n¨m tíi còng nh− nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n xuÊt khÈu Ph−¬ng ph¸p cô thÓ: ®iÒu tra tæng hîp, ph©n tÝch thèng kª, ph©n tÝch so s¸nh, lÊy sè liÖu thùc tiÔn. 2. §¸nh gi¸ tæng quan t×nh h×nh vµ ¶nh h−ëng nh©n tè m«i tr−êng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam MÆc dï ngµnh thñy s¶n cã ®ãng gãp rÊt lín vµo kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n−íc vµ cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn nh−ng vÉn gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ th¸ch thøc. - Sù c¹nh tranh gay g¾t: Cïng víi xu h−íng toµn cÇu hãa, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c n−íc xuÊt khÈu thñy s¶n trë nªn quyÕt liÖt h¬n. Kh¶ n¨ng tiªu thô cña c¸c thÞ tr−êng lín lµ kh«ng thay ®æi nhiÒu trong khi sè l−îng c¸c n−íc xuÊt khÈu thñy s¶n kh«ng ngõng gia t¨ng (hiÖn nay cã h¬n 100 n−íc). §Æc biÖt cã ®Õn 60 n−íc xuÊt khÈu t«m vµo Mü vµ NhËt B¶n. Tr−íc ®©y, Ecuador vµ mét sè n−íc Mü Latinh ®· xuÊt khÈu t«m he tr¾ng vµo Mü, nh−ng tõ n¨m 2001 t«m he ch©n tr¾ng cña Trung Quèc ®· trµn ngËp thÞ tr−êng Mü víi gi¸ nhËp khÈu rÎ h¬n tõ 5-10% so víi c¸c n−íc Mü Latinh. Tr−íc ®©y, chØ cã vµi n−íc nh− §µi Loan, Hµn Quèc, Indonesia, Philippines. Th¸i Lan vµ Mexico xuÊt khÈu c¸ ngõ tíi Mü vµ NhËt B¶n th× hiÖn nay xuÊt hiÖn thªm c¸c nhµ xuÊt khÈu míi nh− Ecuador, Peru, Sri Lanka… - ThiÕu vèn: MÆc dï ngµy cµng cã nhiÒu hé gia ®×nh tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thñy s¶n ë ViÖt Nam, nh−ng chØ Ýt hé cã ®ñ vèn cho ®Çu t− cÇn thiÕt. §¸nh b¾t THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 10 xa bê vµ nu«i trång thñy s¶n ®Òu cÇn cã mét l−îng vèn lín. Ng−êi d©n muèn cã vèn ®Ó s¶n xuÊt ph¶i thÕ chÊp ®Êt ®ai ®Ó vay vèn ng©n hµng, nh−ng rÊt Ýt ng−êi d©n cã thÓ vay theo c¸ch nµy do nhiÒu khi ®Êt cña hä bÞ ®Þnh gi¸ thÊp khiÕn sè tiÒn hä ®−îc vay còng rÊt Ýt. - C«ng nghÖ kÐm ph¸t triÓn: HiÖn nay hÖ thèng s¶n xuÊt vµ qu¶n lý vÉn cßn ë tr×nh ®é thÊp. Ho¹t ®éng cña ngµnh vÉn cßn mang nÆng tÝnh chÊt tù nhiªn. C«ng nghÖ míi ®· ®−îc sö dông cho viÖc b¶o qu¶n s¶n phÈm, tõ viÖc ¸p dông lµm ®¸ tõ n−íc biÓn tíi sö dông c¸c kho lµm l¹nh ngay trªn tµu. Tuy nhiªn míi chØ cã rÊt Ýt tµu thuyÒn ®−îc trang bÞ hiÖn ®¹i nh− vËy, h¬n 40% doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n ®Þnh h−íng xuÊt khÈu vÉn cßn sö dông c«ng nghÖ l¹c hËu, do ®ã ®· kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. Trong nh÷ng n¨m qua tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ kü thuËt s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n tuy cã ®−îc c¶i tiÕn nh−ng vÉn cßn ë møc thÊp so víi c¸c n−íc nh− Trung Quèc, Th¸i Lan, Indonesia. Do ®ã tÝnh c¹nh tranh cña thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam kh«ng cao - HÖ thèng thu mua kÐm ph¸t triÓn: ThÞ tr−êng vÒ mua b¸n nguyªn liÖu thñy s¶n ë ViÖt Nam lµ kÐm ph¸t triÓn. ViÖc mua b¸n nguyªn liÖu thñy s¶n ®−îc thùc hiÖn th«ng qua m«i giíi quy m« nhá. C¸c nhµ m«i giíi nµy th−êng ho¹t ®éng kh«ng cã tæ chøc vµ Ýt ®−îc tËp huÊn vÒ kü thuËt. H¬n n÷a kh«ng cã c¬ chÕ nµo buéc hä ph¶i tu©n thñ vÒ quy ®Þnh ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm. §iÒu nµy cã ¶nh h−ëng kh«ng tèt tíi chÊt l−îng s¶n phÈm xuÊt khÈu vµ lµm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt. - Sù tån t¹i cña c¸c rµo c¶n th−¬ng m¹i lµ thö th¸ch lín khi ViÖt Nam gia nhËp WTO , ®iÒu nµy ¶nh h−ëng kh«ng nhá tíi tû träng xuÊt khÈu hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam vµo c¸c thÞ tr−êng n−íc ngoµi trong nh÷ng n¨m qua. THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 11 - Chñng lo¹i xuÊt khÈu cßn nghÌo nµn, ch−a phong phó, chñ yÕu lµ t«m, mùc ®«ng l¹nh, c¸ tra, c¸ basa d−íi d¹ng th« ch−a qua chÕ biÕn nªn cho gi¸ trÞ xuÊt khÈu thÊp - ThiÕu nguyªn liÖu cho chÕ biÕn xuÊt khÈu: viÖc nu«i trång thñy s¶n ®ang diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t thiÕu quy ho¹ch, kh«ng cã sù ®ång bé trong ph¸t triÓn nu«i trång nh− thñy lîi, gièng, thøc ¨n, phßng vµ ch÷a bÖnh nªn nhiÒu dÞch bÖnh x¶y ra. ThuËn lîi: ViÖc tham gia vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu sÏ ®em l¹i nh÷ng lîi Ých vÒ th−¬ng m¹i, më réng kh¶ n¨ng th©m nhËp vµo thÞ tr−êng thÕ giíi cho hµng xuÊt khÈu nãi chung vµ thñy s¶n xuÊt khÈu nãi riªng, c¶i thiÖn vÞ thÕ cña ViÖt Nam trong hÖ thèng th−¬ng m¹i quèc tÕ do ®−îc ®èi xö b×nh ®¼ng h¬n theo c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp trong th−¬ng m¹i gi÷a c¸c n−íc. Gia nhËp tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi gióp c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng h¬n trong viÖc s¾p xÕp l¹i tæ chøc, ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ kinh doanh, n©ng cao tr×nh ®é kinh doanh, thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Mét thuËn lîi kh¸c lµ thñy s¶n ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®· ®−îc mét sè n−íc c«ng nhËn, ®¸nh gi¸ cao vÒ chÊt l−îng. Cuèi n¨m 2009, bé y tÕ T©y Ban Nha ®· ra th«ng c¸o c«ng nhËn c¸ tra, c¸ basa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®¸p øng c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn thùc phÈm cña Liªn minh ch©u ¢u. T©y Ban Nha hiÖn lµ n−íc nhËp khÈu c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam nhiÒu nhÊt trong khu vùc EU víi l−îng nhËp khÈu mçi n¨m −íc tÝnh kho¶ng 40000 tÊn. §iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thñy s¶n ViÖt Nam tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña m×nh. 3. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n sau khi ViÖt Nam gia nhËp WTO : 3.1 Nh÷ng thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng thñy s¶n ViÖt Nam. THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 12 ViÖt Nam n»m ë vÞ trÝ trung t©m khu vùc §«ng Nam ¸, cã diÖn tÝch ®Êt liÒn lµ 330991 km2, cã bê biÓn dµi 3260 km, nhiÒu ®Çm, vÞnh cïng víi hÖ thèng s«ng ngßi ch»ng chÞt. vïng biÓn ViÖt Nam réng gÊp 3 lÇn so víi diÖn tÝch ®Êt liÒn ®· t¹o nªn nhiÒu vïng sinh th¸i kh¸c nhau víi c¸c loµi thñy s¶n ®a d¹ng, phong phó, cho gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Vïng biÓn ViÖt Nam cã nhiÒu nguån lîi tù nhiªn nh− trªn 1600 loµi gi¸p x¸c, s¶n l−îng khai th¸c cho phÐp khai th¸c tõ 50 ®Õn 60 ngh×n tÊn/ n¨m, trong ®ã cã gi¸ trÞ cao lµ t«m biÓn, t«m hïm vµ t«m nò mi, cua, ghÑ; kho¶ng 2500 loµi th©n mÒm trong ®ã cã gi¸ trÞ cao lµ mùc vµ b¹ch tuéc, cho phÐp khai th¸c kho¶ng 60 ®Õn 70 ngh×n tÊn/ n¨m, ®©y lµ nguån nguyªn liÖu lín ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. VÒ tiÒm n¨ng thñy s¶n n−íc ta, hiÖn n−íc ta ®· x¸c ®Þnh ®−îc 544 loµi c¸, trong ®ã cã kho¶ng 97 loµi kinh tÕ. S¶n l−îng khai th¸c thñy s¶n n−íc ngät kho¶ng 200,000 tÊn/ n¨m, tËp trung ë c¸c tØnh Nam Bé. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu thñy s¶n t¨ng liªn tôc trong thêi gian qua, ®−a ViÖt Nam trë thµnh mét trong m−êi quèc gia xuÊt khÈu thñy s¶n lín nhÊt thÕ giíi. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n n¨m 2008 lµ 4,5 tû USD; s¶n phÈm thñy s¶n hiÖn cã mÆt trªn 150 quèc gia vµ vïng l·nh thæ. Víi trªn 4 triÖu d©n sèng ë vïng biÓn vµ kho¶ng 1 triÖu d©n sèng ë ®Çm ph¸ vµ hµng chôc triÖu hé n«ng d©n h»ng n¨m ®· t¹o ra lùc l−îng nu«i trång thñy s¶n ®¸ng kÓ chiÕm tû lÖ quan träng trong ph¸t triÓn nghÒ nu«i trång thñy s¶n. §¸nh b¾t vµ nu«i trång thñy h¶i s¶n lµ mét nghÒ truyÒn thèng cã thÕ m¹nh cña n−íc ta, víi vïng biÓn cã nguån sinh vËt ®a d¹ng, phong phó, tr÷ l−îng h¶i s¶n trong vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ cña n−íc ta kho¶ng 3,5-4,1 triÖu tÊn, h»ng n¨m cã thÓ khai th¸c 1,5-1,65 triÖu tÊn, ®ång thêi cã diÖn tÝch nu«i trång lín kho¶ng 76 v¹n ha. NghÒ nu«i trång cã b−íc ph¸t triÓn kh¸, t¨ng nhanh c¶ diÖn tÝch nu«i trång lÉn s¶n l−îng ë c¶ ba vïng n−íc ngät, mÆn, lî (s¶n l−îng t¨ng 16%/n¨m). Trong nh÷ng n¨m qua s¶n l−îng khai th¸c thñy s¶n t¨ng nhÑ qua c¸c n¨m, ®ång thêi c¬ cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu lu«n thay ®æi phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr−êng. Bªn c¹nh ®ã viÖc b¶o qu¶n sau thu ho¹ch còng ®−îc quan t©m ®óng møc, ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm. THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 13 Bªn c¹nh ®ã viÖc ViÖt Nam gia nhËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi WTO còng ®em l¹i nhiÒu thuËn lîi cho ngµnh thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam. 3.2. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sau khi gia nhËp WTO
VÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu: Theo sè liÖu thèng kª cña Tæng côc H¶i quan, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng thñy s¶n th¸ng 11/2009 ®¹t 383.980.693USD, ®−a tæng kim ng¹ch 11 th¸ng ®Çu n¨m 2009 lªn 3.876.740.053USD, gi¶m 7,73% so víi cïng kú n¨m 2008 Kim ng¹ch xuÊt khÈu 11 th¸ng ®Çu n¨m 2009 tÝnh theo USD
VÒ quy m« vµ tèc ®é t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam: ViÖt Nam ®−îc coi lµ mét trong nh÷ng n−íc cã tèc ®é t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu thñy s¶n nhanh nhÊt thÕ giíi víi tèc ®é t¨ng tr−ëng trung b×nh giai ®o¹n 1998-2008 ®¹t 18%/n¨m. Theo ®¹i diÖn cña FAO, ViÖt Nam ®ang ®øng thø s¸u thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n, thø n¨m vÒ s¶n l−îng nu«i trång vµ thø m−êi hai vÒ s¶n l−îng khai th¸c. N¨m 2008, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n ®¹t 4,5 tû USD Tõ nhiÒu n¨m nay, c¸c mÆt hµng thñy s¶n xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam vÉn lµ t«m, c¸ tra, c¸ biÓn, nhuyÔn thÓ, c¸c lo¹i thñy s¶n ®«ng l¹nh vµ c¸c lo¹i thñy s¶n STT ThÞ tr−êng Th¸ng 11 11 th¸ng Tæng céng 383.980.693 3.876.740.053 1 Nga 6.943.275 82.335.568 2 Hoa k× 57.632.752 652.909.361 3 EU 54.527.640 641.303.064 4 NhËt B¶n 75.902.194 698.807.315 5 Hµn Quèc 31.216.782 281.452.120 6 ASEAN 19.361.700 185.591.110 7 C¸c thÞ tr−êng kh¸c 138.396.350 1.334.341.515 THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 14 kh«. C¬ cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña n−íc ta ngµy cµng bæ sung thªm c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ nh− c¸ ngõ, nghªu vµ mét sè ®Æc s¶n kh¸c. §Æc biÖt tõ n¨m nay (2010) n−íc ta sÏ triÓn khai xuÊt khÈu thÝ ®iÓm c¸ nãc.
VÒ c¬ cÊu hµng thñy s¶n xuÊt khÈu: Tõ nhiÒu n¨m nay c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam vÉn lµ t«m, c¸ tra, c¸ biÓn, nhuyÔn thÓ, c¸c lo¹i thñy s¶n ®«ng l¹nh vµ c¸c lo¹i thñy s¶n kh«. C¬ cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña n−íc ta ngµy cµng bæ sung thªm c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ nh− c¸ ngõ, nghªu vµ mét sè ®Æc s¶n kh¸c. §Æc biÖt trong n¨m nay (2010) ViÖt Nam sÏ thÝ ®iÓm xuÊt khÈu c¸ nãc MÆt hµng 4 th¸ng n¨m 2009 So 4 th¸ng 2009 víi 4 th¸ng 2008(%) 4 th¸ng n¨m 2008 L−îng (tÊn) Gi¸ trÞ (USD) L−îng Gi¸ trÞ L−îng Gi¸ trÞ Tæng céng 27965,5 70821,883 4,44 -1,44 26776,2 80985283 Ch¶ c¸ 8905,9 9966,759 -7,12 -29,83 9588,7 14203003 B¹ch tuéc ®«ng l¹nh 5455,4 14689,172 1,18 8,06 5392,0 13593809 T«m ®«ng l¹nh 3782,0 21282,496 51,14 26,99 2502,3 16759273 C¸ ®«ng l¹nh 2447,3 5452,753 17,74 2,21 2078,6 5334975 C¸ kh« 2048,1 9835,689 -21,90 -7,42 2622,4 10623851 Mùc ®«ng l¹nh 1946,1 6222,178 21,51 21,37 1616,5 5126780 Ruèc 1527,0 624,577 98,21 -93,87 333,5 171442 Mùc kh« 568,7 7595,980 38,42 457,39 770,4 10194319 GhÑ ®«ng l¹nh 264,7 1013,814 -43,95 119,71 410,8 1362785 èc ®«ng l¹nh 262,6 257,848 -14,27 -42,19 472,2 461440 Nghªu ®«ng l¹nh 249,6 340,855 598,13 31,51 306,3 446,012 T«m sèng 195,7 1309581 18,99 139,22 35,8 259176 THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 15 XuÊt khÈu t«m vÉn gi÷ vÞ trÝ lµ mÆt hµng xuÊt khÈu sè mét chiÕm 39,4% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thñy s¶n cña n−íc ta. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y s¶n l−îng t«m xuÊt khÈu lu«n t¨ng tr−ëng nhÑ. Xu h−íng cña c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay lµ t¨ng tû träng t«m xuÊt khÈu, phï hîp víi nhu cÇu cña c¸c thÞ tr−êng lín nh− Mü vµ NhËt B¶n. MÆt hµng xuÊt khÈu lín thø hai lµ c¸ tra. MÊy n¨m gÇn ®©y c¸ tra thÓ hiÖn râ tiÒm n¨ng to lín trªn vïng s«ng n−íc ®ång b»ng s«ng Cöu Long, t¹o nªn søc t¨ng tr−ëng nh¶y vät trong xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. HiÖn nay, EU, §«ng ¢u vµ mét sè n−íc B¾c Mü vÉn cã nhu cÇu cao víi phile c¸ tra ®«ng l¹nh. V× vËy, ®©y lµ c¬ héi ®Ó xuÊt khÈu c¸ tra tiÕp tôc t¨ng cao trong nh÷ng n¨m tíi. XuÊt khÈu c¸ ngõ còng ®¹t tiÕn bé lín. §¬n gi¸ cña c¸ ngõ ®¹i d−¬ng kh¸ cao, v× vËy ®©y còng lµ ®èi t−îng thu hót sù chó ý ®èi víi ng− d©n vµ c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu. TiÕp ®Õn lµ mÆt hµng mùc vµ b¹ch tuéc ®«ng l¹nh còng lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña n−íc ta. XuÊt khÈu c¸ c¸c lo¹i lµ m¶ng hµng hãa quan träng lu«n gi÷ møc t¨ng tr−ëng kh¸. Trong thêi gian tíi xuÊt khÈu c¸ c¸c lo¹i sÏ vÉn tiÕp tôc t¨ng tr−ëng. Bªn c¹nh c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, trong c¬ cÊu s¶n phÈm thñy s¶n xuÊt khÈu n−íc ta cßn cã c¸c mÆt hµng kh« vµ h¶i s¶n kh¸c chiÕm mét phÇn ®¸ng kÓ trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam.
VÒ c¬ cÊu thÞ tr−êng xuÊt khÈu: Thị tr−êng Khèi l−îng (tấn) Gi¸ trị (USD) Tû träng (%) NhËt B¶n 106610 680064000 26,8 Mü 79265 522542000 19,9 EU 67251 214978000 16,9 Trung Quèc 42999 116974000 10,8 ASEAN 38322 152953000 9,7 THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 16 Hµn Quèc 63386 125671000 15,9 ThÞ tr−êng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam n¨m 2004 25.7% 21.1% 20.4% 32.8% Hoa Kỳ Nhật Bản EU Thị trường khác N¨m 2009 - ThÞ tr−êng NhËt B¶n: Víi møc tiªu thô thñy s¶n theo ®Çu ng−êi cao nhÊt thÕ giíi, NhËt B¶n hiÖn lµ thÞ tr−êng tiÒm n¨ng lín cho ngµnh xuÊt khÈu thñy s¶n n−íc ta. Theo thèng kª n−íc ta hiÖn ®ang xÕp thø 7 trong top 10 n−íc cã s¶n l−îng thñy, h¶i s¶n xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n (kho¶ng 120 ngh×n tÊn/n¨m), gi¸ trÞ kim ng¹ch xÕp hµng thø 6 (kho¶ng 800 triÖu USD). NhËt B¶n lµ thÞ tr−êng lín thø hai cña thñy s¶n ViÖt Nam sau EU víi 21,1% tæng l−îng thñy s¶n xuÊt khÈu. Tuy nhiªn cßn nhiÒu mÆt hµng tiÒm n¨ng cã thÓ xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n mµ doanh nghiÖp ta ch−a khai th¸c hÕt. §iÓm ®¸ng chó ý lµ hiÖp ®Þnh ®èi t¸c kinh tÕ ViÖt Nam - NhËt B¶n ®· chÝnh thøc cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/10/2009, trong ®ã 86% nhãm hµng n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n ®−îc −u ®·i vÒ thuÕ (thuÕ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 17 tõ t«m cßn 1-2%). HiÖp ®Þnh nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho thñy s¶n ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn t¨ng tr−ëng t¹i thÞ tr−êng nµy trong nh÷ng n¨m tíi. - ThÞ tr−êng Hoa Kú: HiÖn nay, Hoa Kú lµ thÞ tr−êng nhËp khÈu thñy s¶n lín thø ba cña ViÖt Nam sau EU vµ NhËt B¶n. N¨m 2007, Hoa Kú ®· nhËp khÈu gÇn 100 ngh×n tÊn thñy s¶n cña ViÖt Nam, trÞ gi¸ trªn 720,5 triÖu USD, t¨ng 8,5% so víi n¨m 2006, chiÕm kho¶ng 20,4% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sau EU (25,7%) vµ NhËt B¶n (21,1%). Theo sè liÖu thèng kª cña tæng côc H¶i quan ViÖt Nam, xuÊt khÈu h¶i s¶n 5 th¸ng ®Çu n¨m 2008 ®¹t 1,51 tû USD, t¨ng 14% so víi cïng kú n¨m 2007. Trong ®ã, xuÊt khÈu thñy s¶n sang Hoa Kú l¹i gi¶m vµ t¨ng ë thÞ tr−îng EU vµ NhËt B¶n. Nh− vËy, Hoa Kú chØ cßn chiÕm kho¶ng 14% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. T×nh tr¹ng gi¶m sót nµy do c¸c nguyªn nh©n sau: + Tõ gi÷a n¨m 2007 ®Õn nay, nÒn kinh tÕ Mü cã nh÷ng diÔn biÕn sa sót, ng−êi tiªu dïng Hoa Kú ®· dÇn gi¶m søc mua, trong khi ®ã h¶i s¶n, nhÊt lµ t«m, vèn ®−îc coi lµ nh÷ng mÆt hµng cao cÊp th× nay còng bÞ ®−a vµo danh s¸ch tiÕt gi¶m. §iÒu nµy ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam bëi lÏ s¶n phÈm t«m lµ mÆt hµng chñ lùc mµ ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo Hoa Kú. + Thêi gian qua, ®ång USD liªn tôc mÊt gi¸ céng víi t×nh tr¹ng ®ång ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thêi ®iÓm r¬i vµo t×nh tr¹ng khan hiÕm khiÕn viÖc chuyÓn ®æi tû gi¸ g©y khã kh¨n cho c¶ c¸c nhµ chÕ biÕn xuÊt khÈu vµ ng−êi nu«i t«m. MÆc dï vËy, thÞ tr−êng thñy s¶n Hoa Kú vÉn lµ mét thÞ tr−êng rÊt cã tiÒm n¨ng vµ nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng Hoa Kú ®ang cã chiÒu h−íng gia t¨ng m¹nh, trong khi nguån cung trong n−íc l¹i gi¶m dÇn. §©y lµ c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp thñy s¶n ViÖt Nam t¨ng thÞ phÇn t¹i Hoa Kú. Cã bèn nhãm s¶n phÈm ®−îc ng−êi tiªu dïng Hoa Kú −a chuéng nhÊt lµ c¸ ngõ, t«m vµ c¸ tra, c¸ basa. Trong ®ã t«m lµ mãn ¨n h¶i s¶n ®−îc ng−êi tiªu dïng Hoa Kú −a thÝch. - ThÞ tr−êng EU: THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 18 Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ Mü suy gi¶m vµ ®ång ®«la Mü mÊt gi¸, EU trë thµnh thÞ tr−êng thñy s¶n ngµy cµng quan träng ®èi víi thÕ giíi. N¨m 2007, EU s¶n xuÊt 13 triÖu tÊn thñy s¶n (gåm c¶ khai th¸c vµ nu«i). Tuy nhiªn s¶n phÈm néi vÉn kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô ngµy cµng lín. V× vËy, nhËp khÈu thñy s¶n vµo EU cao h¬n gÊp 4 lÇn so víi xuÊt khÈu dÉn ®Õn th©m hôt th−¬ng m¹i thñy s¶n ®−îc níi réng h¬n. N¨m 2007, EU chiÕm 45% nhËp khÈu thñy s¶n thÕ giíi. Còng trong n¨m 2007 lÇn ®Çu tiªn EU v−ît lªn NhËt B¶n vµ Mü trë thµnh nhµ nhËp khÈu thñy s¶n lín nhÊt cña ViÖt Nam víi khèi l−îng nhËp khÈu ®¹t 279793 tÊn, gi¸ trÞ ®¹t trªn 908 triÖu USD. So víi n¨m 2006 khèi l−îng nhËp khÈu t¨ng 27,2% vµ gi¸ trÞ t¨ng 25,5%. XuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam sang thÞ tr−êng nµy tiÕp tôc t¨ng tr−ëng trong n¨m 2008. S¸u th¸ng ®Çu n¨m 2008, EU tiªu thô 151209 tÊn thñy s¶n chñ yÕu lµ c¸ tra vµ c¸ basa. XuÊt khÈu thñy s¶n sang EU ®· mang l¹i cho ViÖt Nam gÇn 494 triÖu USD trong nöa ®Çu n¨m 2008, t¨ng 15,8% so víi cïng k× víi n¨m 2007, thêi ®iÓm ViÖt Nam b¾t ®Çu gia nhËp WTO . Trong t−¬ng lai EU vÉn ®ãng vai trß thèng lÜnh trong ngµnh thñy s¶n nhê nh÷ng yÕu tè sau: + TiÕp tôc lín m¹nh: trong nh÷ng n¨m qua khu vùc nµy liªn tôc më réng b»ng viÖc kÕt n¹p thªm c¸c thµnh viªn míi . N¨m 2007, EU kÕt n¹p thªm hai thµnh viªn míi lµ Rumani vµ Bungari, n©ng tæng sè thµnh viªn lªn thµnh 27 n−íc víi sè d©n lªn tíi gÇn 500 triÖu ng−êi. Khu vùc nµy ngµy cµng giµu cã cïng víi viÖc d©n sè ®«ng cho phÐp hä c¶i thiÖn ®êi sèng vµ tiªu dïng nhiÒu h¬n. + Lý do thø hai kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña khu vùc nµy chÝnh lµ sù æn ®Þnh cña ®ång EUR, so víi ®ång ®«la cña Mü vµ ®ång yªn NhËt th× râ rµng lµ ®ång EUR æn ®Þnh h¬n vµ gi¸ trÞ ngµy cµng t¨ng dÉn ®Õn nhiÒu c«ng ty thÕ giíi cã xu h−íng giao dÞch b»ng ®ång EUR. + Lý do thø ba kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ dÉn ®Çu cña EU lµ kh«ng cã c¬ chÕ b¶o hé. RÊt nhiÒu mÆt hµng thñy s¶n ®· tõng ®−îc xuÊt khÈu sang Mü th× nay l¹i chuyÓn sang THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 19 EU. Lý do chÝnh lµ nh÷ng mÆt hµng nµy n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña Mü. Do vËy, Mü ®· sö dông thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ nh− mét biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu mµ n−íc nµy ®· ¸p dông víi thñy s¶n nhËp khÈu tõ Ên §é, ViÖt Nam, Braxin, Th¸i Lan vµ nhiÒu quèc gia kh¸c. ViÖc ¸p dông lo¹i thuÕ nµy ®· g©y thiÖt h¹i lín cho nh÷ng n−íc bÞ ¸p dông thuÕ. Do vËy hiÖn nay nhiÒu n−íc ®· chuyÓn sang xuÊt khÈu thñy s¶n vµo EU. Víi nh÷ng lý do trªn cã thÓ thÊy EU ®ang lµ thÞ tr−êng nhËp khÈu thñy s¶n hÊp dÉn ®èi víi nh÷ng n−íc xuÊt khÈu thñy s¶n lín trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam. - C¸c thÞ tr−êng kh¸c: Theo sè liÖu cña Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam, chÝn th¸ng ®Çu n¨m 2009, mÆc dï EU vÉn ®øng vÞ trÝ ®Çu b¶ng trong c¬ cÊu thÞ tr−êng xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam nh−ng xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng nµy ®· gi¶m 1,7% vÒ khèi l−îng vµ 6,7%vÒ gi¸ trÞ so víi cïng kú n¨m 2008. XuÊt khÈu sang NhËt B¶n còng gi¶m 21,2% vÒ khèi l−îng vµ 12,3% vÒ gi¸ trÞ. So víi hai thÞ tr−êng trªn th× xuÊt khÈu sang Mü thêi gian qua cã kh¶ quan h¬n víi møc t¨ng tr−ëng d−¬ng trong t¸m th¸ng liªn tiÕp. Nh−ng ®Õn th¸ng 9, thÞ tr−êng nµy ®ét ngét gi¶m 26,8% vÒ gi¸ trÞ khiÕn tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu chÝn th¸ng gi¶m 3,2%. Trong khi ®ã Trung Quèc vÉn ®−îc coi lµ thÞ tr−êng æn ®Þnh víi møc t¨ng tr−ëng kh¸ cao. MÆc dï thÞ tr−êng nµy chØ chiÕm 4,3% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam nh−ng còng ®· ®ãng gãp kh«ng nhá vµo viÖc gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh¾c phôc khã kh¨n trong xuÊt khÈu thñy s¶n. Trong chÝn th¸ng ®Çu n¨m 2009 xuÊt khÈu sang Trung Quèc t¨ng 17% c¶ vÒ khèi l−îng vµ gi¸ trÞ. Bªn c¹nh Trung Quèc th× viÖc xuÊt khÈu sang c¸c n−íc vµ khu vùc nh− Hµn Quèc, ASEAN, óc vµ Canada còng cã dÊu hiÖu kh¶ quan. Trong th¸ng 9/2009 xuÊt khÈu thñy s¶n sang c¸c thÞ tr−êng nµy ®Òu ®¹t møc t¨ng tr−ëng tõ 16-31% vÒ gi¸ trị THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 20 4. Mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña thñy s¶n ViÖt Nam 4.1.MÆt hµng t«m: Cã thÓ thÊy tõ nhiÒu n¨m nay t«m lu«n lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam (chiÕm 39,4% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam). Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y xuÊt khÈu t«m lu«n t¨ng tr−ëng nhÑ.( sè liÖu ) Theo thèng kª cña Tæng côc H¶i quan tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 11/2009 xuÊt khÈu t«m cña ViÖt Nam ®¹t 190490 tÊn, trÞ gi¸ trªn 1518 tû USD, t¨ng 7,4% vÒ l−îng vµ 0,73% vÒ gi¸ trÞ so víi cïng kú n¨m 2008. HiÖn nay ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo 82 thÞ tr−êng trong ®ã 10 thÞ tr−êng chiÕm h¬n 80% c¶ vÒ khèi l−îng vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu gåm NhËt B¶n, Mü, Hµn Quèc, §µi Loan, §øc, Trung Quèc, Australia, Canada, Anh vµ BØ. T«m só vÉn lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc chiÕm trªn 75% gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã t«m thÎ ch©n tr¾ng chiÕm tû träng ngµy cµng cao, ®¹t xÊp xØ 500000 tÊn víi kim ng¹ch c¶ n¨m 2009 ®¹t 300 triÖu USD. VÒ c¸c thÞ tr−êng nhËp khÈu t«m chñ lùc cña ViÖt Nam: - Mü: N¨m 2009, kim ng¹ch xuÊt khÈu t«m sang Mü ®¹t trªn 395 triÖu USD gi¶m 14,5% so víi n¨m 2008, dÉn tíi thÞ phÇn xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng nµy gi¶m tõ 28,7% xuèng cßn 23,6%. Do ¶nh h−ëng cña cuéc khung ho¶ng tµi chÝnh toµn cÇu mµ khëi nguån t¹i Mü cuèi n¨m 2008, ®· khiÕn tû träng t«m xuÊt khÈu vµo n−íc nµy gi¶m nhiÒu vµo ®Çu n¨m 2009. Cïng víi ®ã lµ sù khan hiÕm nguyªn liÖu chÕ biÕn trong n−íc vµ viÖc Mü nhËp khÈu t«m ch©n tr¾ng tõ Th¸i Lan ®· khiÕn xuÊt khÈu t«m cña n−íc ta vµo Mü gi¶m trong n¨m 2009. - NhËt: vÉn duy tr× lµ thÞ tr−êng nhËp khÈu t«m sè 1 cña ViÖt Nam víi khèi l−îng nhËp khÈu gÇn 57 ngh×n tÊn, kim ng¹ch ®¹t trªn 493 triÖu USD. Tuy nhiªn trong n¨m 2009, xuÊt khÈu t«m sang thÞ tr−êng nµy l¹i liªn tôc sôt gi¶m lµm xuÊt khÈu c¶ n¨m gi¶m 3,3% vÒ l−îng vµ 1% vÒ gi¸ trÞ. ThÞ phÇn xuÊt khÈu gi¶m tõ 30,7% xuèng cßn 29,5% n¨m 2009. Kinh tÕ suy tho¸i, tiªu dïng trong n−íc gi¶m lµ THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 21 nguyªn nh©n khiÕn n−íc nµy gi¶m nhËp khÈu t«m tõ c¸c thÞ tr−êng truyÒn thèng nh− ViÖt Nam, Ên §é
- EU: Lµ thÞ tr−êng duy nhÊt trong ba thÞ tr−êng chÝnh t¨ng trong n¨m 2009. N¨m 2009, ViÖt Nam ®· xuÊt 41 ngh×n tÊn t«m sang EU, thu vÒ 281 triÖu USD. So víi n¨m 2008, l−îng xuÊt khÈu t¨ng 26,5% vµ l−îng gi¸ trÞ t¨ng h¬n 20% kÐo theo thÞ phÇn t¨ng tõ 14,4% lªn 16,8% n¨m 2009. Còng chÞu t¸c ®éng cña khñng ho¶ng kinh tÕ nh−ng xuÊt khÈu t«m cña ViÖt Nam sang EU chØ gi¶m trong 5 th¸ng ®Çu n¨m 2009 sau ®ã th× t¨ng tr−ëng m¹nh trong suèt 7 th¸ng cuèi n¨m. MÆc dï gi¸ xuÊt khÈu sang EU kh«ng cao b»ng Mü vµ NhËt B¶n, song EU vÉn lµ mét thÞ tr−êng æn ®Þnh do ®ång EUR m¹nh vµ æn ®Þnh. ThÞ tr−êng Trung Quèc, Hµn Quèc vµ Australia trong n¨m qua còng trë thµnh thÞ tr−êng tiÒm n¨ng víi doanh sè t¨ng ®¸ng kÓ, chiÕm gÇn 20% thÞ tr−êng xuÊt khÈu. ThÞ tr−êng §øc còng lµ thÞ tr−êng rÊt ®¸ng chó ý trong n¨m 2009, chiÕm gÇn 30% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu t«m cña 10 n−íc ch©u ¢u céng l¹i. 4.2. MÆt hµng c¸: HiÖn nay c¸ tra, c¸ basa vÉn ®ang lµ mÆt hµng chiÕm tû träng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao nhÊt trong nhãm thñy s¶n. Tõ ®Çu n¨m 2009 ®Õn nay, xuÊt khÈu c¸ tra, c¸ basa cña n−íc ta ®· më réng thªm thÞ tr−êng ra 24 quèc gia míi, n©ng tæng sè quèc gia nhËp khÈu c¸ tra, c¸ basa n−íc ta lªn 110 quèc gia vµ vïng l·nh thæ. S¸u th¸ng ®Çu n¨m 2009, xuÊt khÈu c¸ tra, c¸ basa ®¹t khèi l−îng 206000 tÊn, kim ng¹ch 473,9 triÖu USD. ThÞ tr−êng tiªu thô chÝnh cña c¸ tra, c¸ basa ViÖt Nam vÉn lµ EU víi kim ng¹ch ®¹t 206 triÖu USD. MÆc dï chÞu ¶nh h−ëng cña khñng ho¶ng kinh tÕ nh−ng c¸c thÞ tr−êng nhËp khÈu c¸ tra, c¸ basa chñ lùc cña ViÖt Nam (EU, Mü, ASEAN, Ucraina, Mexico, Ai CËp) ®Òu cã møc t¨ng tr−ëng kh¸ c¶ vÒ khèi l−îng vµ gi¸ trÞ. HiÖn t¹i EU vÉn lµ thÞ tr−êng nhËp khÈu c¸ tra, c¸ basa lín nhÊt cña ViÖt Nam víi 26/27 quèc gia ®· nhËp khÈu c¸ cña ViÖt Nam. Trong ®ã ba n−íc ®øng ®Çu lµ T©y Ban Nha, §øc vµ Hµ Lan, cã khèi l−îng nhËp khÈu chiÕm 60% tæng l−îng nhËp THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 22 khÈu c¸ tra, c¸ basa cña toµn EU. MÆt kh¸c, T©y Ban Nha vµ §øc còng lµ hai nhµ nhËp khÈu c¸ tra, c¸ basa lín nhÊt cña ViÖt Nam tryyong tæng sè 110 quèc gia nhËp khÈu hai mÆt hµng nµy cña ViÖt Nam. Võa qua, ViÖt Nam còng ®ang ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo ba thÞ tr−êng kh¸c trong EU lµ Rumani, Bungari vµ Hungari. Nöa ®Çu n¨m 2009, gÇn 100/190 doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu c¸ tra, c¸ basa vµo thÞ tr−êng EU. Nga lµ thÞ tr−êng nhËp khÈu thñy s¶n lín thø t− cña ViÖt Nam. §èi víi mÆt hµng c¸ tra th× Nga l¹i lµ mét thÞ tr−êng ®Çy tiÒm n¨ng v× Nga cã nhu cÇu lín víi mÆt hµng nµy. N¨m 2008, tû träng c¸ tra cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Nga chiÕm 94,4% vÒ khèi l−îng vµ 86,5% vÒ gi¸ trÞ trong tæng khèi l−îng vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam ®Õn thÞ tr−êng nµy, ®¹t 118155 tÊn, trÞ gi¸ 188,45 triÖu USD. Trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2009, Nga ®ãng cöa víi c¸ tra, c¸ basa ViÖt Nam ®· g©y nhiÒu khã kh¨n cho xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. Tõ th¸ng 5, Nga më cöa l¹i thÞ tr−êng víi ViÖt Nam ®· thóc ®Èy xuÊt khÈu trë l¹i c¸ cña ViÖt Nam vµo thÞ tr−êng nµy. Theo c¸c chuyªn gia ViÖt Nam th× trong nh÷ng n¨m tíi Nga sÏ tiÕp tôc trë thµnh thÞ tr−êng nhËp khÈu c¸ tra lín cña ViÖt Nam. §Ó ®¶m b¶o cã ®ñ nguån nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt xuÊt khÈu ngµnh nu«i trång thñy s¶n ®· ph¶i rÊt tÝch cùc trong viÖc nu«i trång thñy s¶n. Theo thèng kª cña Côc nu«i trång thñy s¶n, m−êi tØnh ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®· th¶ gÇn 1,7 triÖu con c¸ tra trªn diÖn tÝch h¬n 5500 ha, ®¹t 83% kÕ ho¹ch th¶ nu«i n¨m 2009. Trong ®ã, 1133 diÖn tÝch c¸ tra ®· thu ho¹ch, b»ng 21,1% diÖn tÝch th¶ nu«i, víi s¶n l−îng ®¹t 312337 tÊn, n¨ng suÊt trung b×nh ®¹t trªn 240 tÊn/ ha. T¹i TiÒn Giang ®¹t 264 tÊn/ha, §ång Th¸p 302 tÊn/ha, VÜnh Long 300 tÊn/ha, CÇn Th¬ 224 tÊn/ha, HËu Giang 230 tÊn/ha vµ Trµ Vinh 267 tÊn/ha. S¶n l−îng c¸ ®Õn k× thu ho¹ch tÝnh ®Õn th¸ng 6 n¨m 2009 lµ 119160 tÊn, trong ®ã tËp trung chñ yÕu ë §ång Th¸p 53944 tÊn, CÇn Th¬ 32955 tÊn vµ An Giang 14362 tÊn. Víi s¶n l−îng hiÖn cã sÏ ®¶m b¶o cho nhu cÇu nguyªn liªu chÕ biÕn xuÊt khÈu trong t−¬ng lai, t¹o c¬ héi cho s¶n phÈm c¸ tra xuÊt khÈu. THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 23 4.3. MÆt hµng mùc: Theo sè liÖu thèng kª cña Tæng côc h¶i quan ViÖt Nam, 9 th¸ng ®Çu n¨m 2009, ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu ®−îc 57962 tÊn mùc, b¹ch tuéc, trÞ gi¸ 204,746 triÖu USD, gi¶m 11,7% vÒ khèi l−îng vµ 14,6% vÒ gi¸ trÞ so víi cïng kú n¨m 2008. VÒ thÞ tr−êng xuÊt khÈu: Hµn Quèc lu«n ®−îc coi lµ thÞ tr−êng tiÒm n¨ng cña mùc ViÖt Nam. Hµn Quèc ®· v−ît qua EU trë thµnh thÞ tr−êng nhËp khÈu mùc lín nhÊt cña ViÖt Nam trong th¸ng 9/2009, víi 2372 tÊn, t¨ng 13,5% so víi cïng kú n¨m 2008. Sau Hµn Quèc lµ NhËt B¶n víi kim ng¹ch nhËp khÈu trong th¸ng 9/2009 t¨ng 13,7% lªn 6,846 triÖu USD. MÆc dï khèi l−îng nhËp khÈu thÊp h¬n so víi Hµn Quèc vµ EU song NhËt B¶n vÉn ®øng ®Çu vÒ gi¸ trÞ nhËp khÈu nhuyÔn thÓ ch©n tõ ViÖt Nam víi 8,5 triÖu USD trong th¸ng 9/2009. So víi cïng kú n¨m 2008 th× xuÊt khÈu mùc, b¹ch tuéc sang thÞ tr−êng nµy gi¶m 10,3% vÒ khèi l−îng vµ 2,9% vÒ gi¸ trÞ. Cïng víi EU, NhËt B¶n, §µi Loan, Trung Quèc vµ ASEAN, lµ nh÷ng thÞ tr−êng chÝnh nhËp khÈu mùc, b¹ch tuéc cña ViÖt Nam, còng ®ang trong t×nh tr¹ng t¨ng tr−ëng ©m c¶ vÒ khèi l−îng vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu mùc, b¹ch tuéc sang thÞ tr−êng nµy (NhËt B¶n gi¶m 12,2% vÒ khèi l−îng vµ 3,7% vÒ gi¸ trÞ; ASEAN gi¶m 44,2% vÒ khèi l−îng vµ 11% vÒ gi¸ trÞ; §µi Loan gi¶m 48,1% vÒ khèi l−îng vµ 58,4% vÒ gi¸ trÞ; vµ Trung Quèc gi¶m 66% vÒ khèi l−îng vµ 59,4% vÒ gi¸ trÞ. Tuy nhiªn tèc ®é t¨ng tr−ëng ©m vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n vµo c¸c thÞ tr−êng nµy ®ang ®−îc thu nhá dÇn do c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· thùc hiÖn tèt vÖ sinh an toµn thùc phÈm trong chÕ biÕn, ®¸p øng ®−îc nh÷ng yªu cÇu nghiªm ngÆt cña c¸c thÞ tr−êng nhËp khÈu, nhÊt lµ thÞ tr−êng EU. Trong top c¸c thÞ tr−êng nhËp khÈu mùc, b¹ch tuéc cña ViÖt Nam th× Mü lµ thÞ tr−êng æn ®Þnh nhÊt víi møc t¨ng tr−ëng t¨ng 31,5% vÒ khèi l−îng vµ 25% vÒ gi¸ trÞ. Trong th¸ng 9/2009 Malaixia ®· quay trë l¹i nhËp khÈu mùc ViÖt Nam víi møc gi¸ trung b×nh cao h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c n−íc kh¸c (10,5 USD/kg). 9 th¸ng ®Çu n¨m THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 24 2009, Malaixia ®· nhËp 249 tÊn mùc, b¹ch tuéc, trÞ gi¸ 0,798 triÖu USD, t¨ng 601,9% vÒ khèi l−îng vµ 465,5% vÒ gi¸ trÞ so víi cïng kú n¨m 2008. THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 25 ch−¬ng IV: c¸c kÕt luËn, th¶o luËn vµ ®Ò xuÊt vÒ xuÊt khÈu hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam I/ Nh÷ng kÕt luËn vµ ph¸t hiÖn qua nghiªn cøu Nh− vËy qua nghiªn cøu ta cã thÓ thÊy hiÖn nay thñy s¶n ViÖt Nam ®ang cã lîi thÕ c¶ vÒ s¶n l−îng vµ chÊt l−îng. S¶n l−îng khai th¸c thñy s¶n trong nh÷ng n¨m qua ®Òu t¨ng nhÑ, s¶n l−îng khai th¸c trong 7 th¸ng ®Çu n¨m 2009 ®¹t 1,2 triÖu tÊn, t¨ng 7% so víi cïng kú n¨m 2008. VÒ chÊt l−îng, thñy s¶n ViÖt Nam ngµy ®¸p øng ®−îc nh÷ng tiªu chuÈn vµ yªu cÇu kh¾t khe h¬n tõ c¸c thÞ tr−êng nhËp khÈu. VÒ thÞ tr−êng xuÊt khÈu, hiÖn ViÖt Nam ®ang cã quan hÖ th−¬ng m¹i víi h¬n 100 quèc gia trªn thÕ giíi, trong ®ã cã c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu chñ lùc nh− EU, Mü, NhËt B¶n, VÒ tèc ®é t¨ng tr−ëng, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y thñy s¶n ViÖt Nam lu«n cã tèc ®é t¨ng tr−ëng cao, më réng ra nhiÒu thÞ tr−êng míi VÒ hµng hãa xuÊt khÈu: c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ta lµ t«m, c¸ tra, c¸ basa vµ mùc. Trong ®ã , t«m lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc lu«n chiÕm tû träng cao trong xuÊt khÈu thñy s¶n. N¨m 2009, ViÖt Nam xuÊt khÈu 85 lo¹i thñy s¶n sang 163 thÞ tr−êng. Sè l−îng s¶n phÈm vµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu ®Òu t¨ng so víi n¨m 2008 nhê sù linh ho¹t ®a d¹ng hãa s¶n phÈm vµ thÞ tr−êng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu. Trong ®ã, t«m ®«ng l¹nh lµ mÆt hµng chiÕm tû träng cao nhÊt (39,4%), c¸ tra 31,6%, mùc, b¹ch tuéc 6,45%, c¸ ngõ 4,26%, hµng kh« 3,77%, c¸ biÓn vµ c¸c lo¹i h¶i s¶n kh¸c chiÕm 14,5% THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 26 31,6% 39% 14,5% 4,27% 3,77% 6,45% Tôm đông lạnh Cá tra Mực, bạch tuộc Hàng khô Cá ngừ Các loại hải sản khác Bªn c¹nh ®ã thñy s¶n ViÖt Nam còng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n do rµo c¶n kü thuËt, tr×nh ®é c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ s¶n xuÊt thÊp kÐm, n¨ng lùc qu¶n lý cña ®éi ngò c¸n bé ch−a thùc sù cã hiÖu qu¶. §©y lµ vÊn ®Ò mµ ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam cÇn quan t©m h¬n n÷a trong thêi gian tíi ®Ó ngµnh thñy s¶n cã thÓ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh. II/ Dù b¸o xuÊt khÈu thñy s¶n trong nh÷ng n¨m tíi: 1. Dù b¸o xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam: Trong nh÷ng n¨m t¬i t«m só vÉn lµ s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ lùc, xuÊt khÈu t«m ch©n tr¾ng sÏ t¨ng gÊp ®«i vÒ kim ng¹ch. MÆt kh¸c, nhu cÇu t«m cña c¸c thÞ tr−êng nhËp khÈu ngµy cµng t¨ng nªn t«m ViÖt Nam cã nhiÒu c¬ héi th©m nhËp vµo thÞ tr−êng míi. Theo dù b¸o cña trung t©m thñy s¶n thÕ giíi, tõ nay ®Õn n¨m 2020 thÕ giíi cÇn kho¶ng 183,3 triÖu tÊn thñy s¶n, trong ®ã c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn chiÕm kho¶ng 77% tæng l−îng tiªu thô thñy s¶n toµn cÇu, trung b×nh mçi ng−êi cÇn kho¶ng 19,1kg/ n¨m. Nh− v©y, xu h−íng vµ nhu cÇu tiªu thô thñy s¶n sÏ vÉn tiÕp tôc t¨ng m¹nh trong nh÷ng n¨m tíi. S¶n phÈm c¸ tra cña n−íc ta ®ang ®−îc nhiÒu quèc gia quan t©m vµ THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 27 xem lµ s¶n phÈm thay thÕ cho c¸ thÞt tr¾ng do gi¸ c¸ hîp lý, th¬m ngon, s¶n l−îng dåi dµo vµ æn ®Þnh. C¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thñy s¶n ë ch©u ¢u còng rÊt cÇn nguyªn liÖu c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam ®Ó chÕ biÕn vµ cung cÊp cho c¸c thÞ tr−êng. Nhu cÇu cña c¸c thÞ tr−êng t¨ng lµ c¬ héi ®Ó cñng cè vµ më réng thÞ tr−êng xuÊt khÈu cña thñy s¶n ViÖt Nam. Trong n¨m 2010, ViÖt Nam sÏ thÝ ®iÓm xuÊt khÈu c¸ nãc. §©y lµ mÆt hµng xuÊt khÈu míi cña ViÖt Nam. C¸c s¶n phÈm c¸ nh− c¸ ngõ, c¸ tra, c¸ ®«ng l¹nh còng ®ang ®−îc −a chuéng trªn thÕ giíi. VÒ thÞ tr−êng xuÊt khÈu: - ThÞ tr−êng ch©u ¢u: trong nh÷ng n¨m tíi nhu cÇu nhËp khÈu thñy s¶n cña c¸c thÞ tr−êng nµy sÏ vÉn tiÕp tôc t¨ng. §Æc biÖt víi sù më réng EU th× nhu cÇu thñy s¶n cña thÞ tr−êng nµy sÏ cßn t¨ng. Trong thêi gian tíi nhu cÇu cña thÞ tr−êng EU t¨ng m¹nh, tËp trung chñ yÕu vµo t«m só, t«m thÎ ch©n tr¾ng, c¸ n−íc ngät, c¸ biÓn ®«ng l¹nh c¸c lo¹i, trong ®ã cã c¸ tra, c¸ basa. - ThÞ tr−êng §«ng ¸: tõ ngµy 1/10/2009, hiÖp ®Þnh ®èi t¸c kinh tÕ ViÖt Nam- NhËt B¶n (VJEPA) chÝnh thøc cã hiÖu lùc. Theo ®ã, Ýt nhÊt 86% mÆt hµng n«ng l©m thñy s¶n ViÖt Nam sÏ ®−îc −u ®·i vÒ thuÕ khi xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n. §iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho thñy s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n. V× vËy, trong nh÷ng n¨m tíi l−îng hµng thñy s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n sÏ t¨ng cao. Mét sè n−íc nh− Trung Quèc, Hµn Quèc nhu cÇu nhËp khÈu thñy còng sÏ t¨ng nhÑ trong nh÷ng n¨m tíi. - ThÞ tr−êng Hoa Kú: thÞ phÇn thñy s¶n ViÖt Nam ®ang t¨ng dÇn lªn t¹i thÞ tr−êng Hoa Kú. C¸c s¶n phÈm ®−îc nhËp khÈu m¹nh vµo thÞ tr−êng nµy gåm t«m, c¸ r« phi, c¸ da tr¬n, nghªu. HiÖn nay nhu cÇu nhËp khÈu cña thÞ tr−êng Hoa Kú ®èi víi c¸ da tr¬n Pangasius fillet ®«ng l¹nh (c¸ tra, c¸ basa) cña ViÖt Nam t¨ng m¹nh. §©y còng lµ c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp thñy s¶n ViÖt Nam khi nhu cÇu nhËp khÈu t«m cña thÞ tr−êng nµy t¨ng m¹nh. THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 28 - ThÞ tr−êng ch©u Phi: tiªu biÓu lµ thÞ tr−êng Ai CËp cã nhu cÇu tiªu thô thñy s¶n rÊt lín. ThÞ tr−êng Ai CËp gi÷ mét vÞ trÝ quan träng ë khu vùc Trung §«ng vµ B¾c Phi. §©y cã thÓ lµ ®iÓm trung chuyÓn ®Ó ®−a hµng thñy s¶n ViÖt Nam th©m nhËp sang c¸c n−íc trong khu vùc. - ThÞ tr−êng Trung §«ng: ®−îc bé C«ng th−¬ng vµ c¸c chuyªn gia ®¸nh gi¸ lµ thÞ tr−êng rÊt tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Céng ®ång ng−êi Håi gi¸o hiÖn vµo kho¶ng 1,8 tû ng−êi, chiÕm kho¶ng 25% d©n sè toµn cÇu. §©y lµ céng ®ång cã tèc ®é t¨ng tr−ëng d©n sè nhanh nhÊt thÕ giíi víi tèc ®é gÇn 3%/ n¨m. V× vËy, thñy s¶n dµnh cho ng−êi Håi gi¸o høa hÑn sÏ trë thµnh thÞ tr−êng hÊp dÉn mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ khai th¸c vµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu. 2. Dù b¸o thÞ tr−êng thñy s¶n thÕ giíi: Theo tæ chøc N«ng l−¬ng thÕ giíi (FAO), tæng nhu cÇu vÒ thñy s¶n vµ c¸c s¶n phÈm thñy s¶n trªn thÕ giíi sÏ ®¹t 183 triÖu tÊn vµo n¨m 2015 víi tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n 2,1%/n¨m. Tiªu thô thñy s¶n tÝnh b×nh qu©n theo ®Çu ng−êi sÏ t¨ng binh qu©n 0,8% trong giai ®o¹n ®Õn n¨m 2015. Tiªu thô c¸ vµ s¶n phÈm c¸ b×nh qu©n ®Çu ng−êi dù b¸o sÏ ®¹t 13,7 kg vµo n¨m 2010 vµ 14,3 kg vµo n¨m 2015, trong khi ®ã nhu cÇu vÒ shallfish (thñy s¶n cã vá) vµ c¸c s¶n phÈm nu«i kh¸c sÏ ®¹t 4,7 vµ 4,8 kg/ng−êi. - Dù b¸o tiªu thô thñy s¶n theo nhãm n−íc: Trong tæng sè l−îng gia t¨ng nhu cÇu thñy s¶n lµm thùc phÈm (kho¶ng 40 triÖu tÊn), cã 46% møc t¨ng lµ do d©n sè t¨ng, 54% cßn l¹i lµ do kinh tÕ ph¸t triÓn vµ c¸c nh©n tè kh¸c. C¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn sÏ dÉn ®Çu vÒ møc t¨ng nhu cÇu tiªu thô theo ®Çu ng−êi víi møc t¨ng dù kiÕn lµ 1,3%. Trong khi ®ã t¹i c¸c n−íc ph¸t triÓn møc t¨ng nhu cÇu tiªu thô b×nh qu©n theo ®Çu ng−êi mçi n¨m gi¶m 0,2%. Cïng víi sù kh¸c biÖt vÒ nhÞp ®é t¨ng tiªu thô thñy s¶n theo nhãm n−íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn lµ sù thay ®æi vÒ c¬ cÊu tiªu thô theo khu vùc trong giai ®o¹n dù b¸o. Trong ®ã, khu vùc §«ng B¾c ¸, ngo¹i trõ NhËt B¶n, sÏ cã nhÞp ®é t¨ng tiªu THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 29 thô thñy s¶n cao nhÊt (kho¶ng 30%/n¨m); tiÕp ®Õn lµ khu vùc ASEAN vµ c¸c n−íc ch©u ¸ kh¸c; c¸c n−íc T©y ¢u, B¾c Mü sÏ cã nhÞp ®é t¨ng chËm nhÊt. - ThÞ hiÕu tiªu thô: VÒ thÞ hiÕu, tiªu thô thñy s¶n thÕ giíi sÏ chuyÓn sang h−íng tiªu thô nhiÒu thñy s¶n t−¬i, sèng, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i cã gi¸ trÞ cao: gi¸p x¸c, nhuyÔn thÓ, c¸ ngõ, c¸ håi §ång thêi nhu cÇu vÒ thùc phÈm chÕ biÕn t¨ng nhanh, ®ßi hái thêi gian chÕ biÕn tèi thiÓu vµ h−¬ng vÞ ph¶i ®Æc s¾c nh− thùc phÈm chÕ biÕn t¹i gia. Yªu cÇu vÒ an toµn thùc phÈm ngµy cµng gia t¨ng vµ phæ biÕn réng r·i trªn kh¾p thÕ giíi. - TriÓn väng th−¬ng m¹i thñy s¶n thÕ giíi: Theo dù b¸o cña FAO, th−¬ng m¹i thñy s¶n thÕ giíi ®ang t¨ng tr−ëng rÊt nhanh víi 38% s¶n l−îng thñy s¶n ®−îc giao dÞch quèc tÕ. C¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trong ngµnh thñy s¶n, chiÕm 50% s¶n l−îng th−¬ng m¹i thñy s¶n toµn cÇu, chiÕm 27% gi¸ trÞ, t−¬ng ®−¬ng 25 tû USD. C¸c n−íc ph¸t triÓn chiÕm 80% tæng l−îng nhËp khÈu thñy s¶n toµn cÇu. Møc xuÊt khÈu rßng thñy s¶n vµ c¸c s¶n phÈm thñy s¶n cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn sÏ ®¹t 10,6 triÖu tÊn trong n¨m 2010, nh−ng sÏ gi¶m xuèng cßn 10,3 triÖu tÊn vµo n¨m 2015, chñ yÕu lµ do nhu cÇu néi ®Þa t¨ng. Mü Latinh, Caribe tiÕp tôc lµ khu vùc xuÊt siªu thñy s¶n lín nhÊt, vµ ch©u Phi, khu vùc nhËp siªu truyÒn thèng vÒ thñy s¶n sÏ trë thµnh khu vùc xuÊt siªu thñy s¶n vµ c¸c s¶n phÈm thñy s¶n vµo n¨m 2015. C¸c n−íc ph¸t triÓn sÏ gi¶m l−îng nhËp siªu vÒ thñy s¶n vµ c¸c s¶n phÈm thñy s¶n. XÐt theo khu vùc, B¾c Mü cã thÓ t¨ng khèi l−îng nhËp siªu tõ 1,7 triÖu tÊn hiÖn nay lªn 2,4 triÖu tÊn vµo n¨m 2015, T©y ¢u dù kiÕn sÏ gi¶m l−îng nhËp siªu tõ 2,6 triÖu tÊn hiÖn nay xuèng cßn 0,2 triÖu tÊn vµo n¨m 2015. C¸c n−íc ph¸t triÓn kh¸c, ®Æc biÖt lµ NhËt B¶n, dù kiÕn sÏ gi÷ nguyªn l−îng nhËp khÈu nh− hiÖn nay. Do nguån cung thiÕu hôt nªn gi¸ thñy s¶n cã thÓ t¨ng trong nh÷ng n¨m tíi. Dù b¸o gi¸ c¸c lo¹i thñy s¶n sÏ t¨ng kho¶ng 3% vµo n¨m 2010 vµ 3,2% vµo n¨m 2015. THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 30 III/ Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam: Bé c«ng th−¬ng ®· x¸c ®Þnh khã kh¨n chñ yÕu mµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n ®ang gÆp ph¶i ®ã lµ ¸p lùc tõ c¸c hµnh vi b¶o hé th−¬ng m¹i, c¸c hµng rµo kü thuËt, kiÓm dÞch chÆt chÏ vµ th−êng xuyªn ban hµnh c¸c tiªu chuÈn míi h¬n vÒ d− l−îng kh¸ng sinh vµ an toµn vÖ sinh thùc phÈm cña c¸c n−íc nhËp khÈu. Trªn c¬ së x¸c ®Þnh nh÷ng khã kh¨n mµ ngµnh thñy s¶n ®ang gÆp ph¶i, ta cã thÓ cã nh÷ng biÖn ph¸p sau: 1. VÒ vÊn ®Ò an toµn vÖ sinh thùc phÈm, ®Ó øng phã vµ ®¸p øng c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn míi c¸c doanh nghiÖp nªn t¨ng c−êng kiÓm tra, kiÓm so¸t ®iÒu kiÖn vÖ sinh an toµn thùc phÈm trong toµn bé chuçi s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ ®iÒu kiÖn nhµ x−ëng, kho l¹nh, thiÕt bÞ, c«ng nh©n, n−íc, n−íc ®¸, nguyªn liÖu, thµnh phÈm Nghiªm cÊm viÖc thùc hiÖn gia c«ng t¹i c¸c c¬ së kh¸c bªn ngoµi vµ ph¶i sö dông bao b× cã ®Çy ®ñ th«ng tin (nh·n, thµnh phÇn phô gia). Nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng−êi ch¨n nu«i, ng− d©n vµ c¸c c¬ së thu mua vµ chÕ biÕn thñy s¶n tu©n thñ ®óng c¸c quy ®Þnh cña WTO , ngµnh thñy s¶n sÏ hç trî vÒ kü thuËt, tæ chøc s¶n xuÊt vµ tÝn dông, bªn c¹nh ®ã sÏ t¨ng c−êng kiÓm tra gi¸m s¸t chÊt l−îng vµ an toµn thùc phÈm ë tÊt c¶ c¸c kh©u cung cÊp gièng vµ thøc ¨n, nu«i thñy s¶n, thu ho¹ch, xö lý, chÕ biÕn vµ ph©n phèi s¶n phÈm. Dï quy ®Þnh cña c¸c n−íc nhËp khÈu cã nghiªm ngÆt nh−ng còng kh«ng qu¸ khã ®Ó thùc hiÖn, v× vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. 2. VÒ t¨ng tèc ®é xuÊt khÈu thñy s¶n: §Ó n©ng cao lîi thÕ c¹nh tranh cña thñy s¶n ViÖt Nam trªn tr−êng quèc tÕ, ngµnh thñy s¶n còng nªn ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn cô thÓ −u tiªn ®Çu t− c¸c s¶n phÈm chñ lùc nh− t«m, c¸ tra, c¸ ngõ, nhuyÔn thÓ. Theo ®ã, mçi ch−¬ng tr×nh sÏ bao gåm c¶ viÖc ph©n tÝch chuçi gi¸ trÞ, ngu c¬, cïng víi c¸c kÕ ho¹ch, lé tr×nh thùc hiÖn kh¶ thi vµ bè trÝ kinh phÝ cô thÓ. THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 31 Trong thêi gian tíi c«ng t¸c th−¬ng m¹i thñy s¶n còng ®−îc ®Æc biÖt chó träng. Cô thÓ ngµnh sÏ t¨ng c−êng sù ®¹i diÖn cña thñy s¶n trong hÖ thèng th−¬ng m¹i quèc gia, phèi hîp chÆt chÏ víi ®¹i diÖn th−¬ng m¹i thñy s¶n ViÖt Nam t¹i c¸c n−íc lµ thÞ tr−êng nhËp khÈu chñ yÕu cña thñy s¶n ViÖt Nam nh− EU, Mü, NhËt B¶n, Trung Quèc 3. VÒ vÊn ®Ò quy ®Þnh gi¸ sµn: trong thêi gian qua, xuÊt khÈu thñy s¶n gi¶m ngoµi ¶nh h−ëng cña khñng ho¶ng kinh tÕ cßn cã sô c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp, b¸n ph¸ gi¸ thÞ tr−êng. Do ®ã, ®Ó c¸c doanh nghiÖp kh«ng cßn tù b¸n ph¸ gi¸ thÞ tr−êng, Bé NN&PTNT sÏ cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ gi¸ sµn, v× nÕu b¸n gi¸ qu¸ thÊp sÏ lµm ¶nh h−ëng tíi c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ch©n chÝnh. Khi cã c¬ chÕ qu¶n lý vÒ gi¸ sµn xuÊt khÈu vµ gi¸ h−íng dÉn thu mua nguyªn liÖu sÏ tr¸nh ®−îc viÖc c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµm ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng s¶n phÈm thñy s¶n xuÊt khÈu, lµm mÊt thÞ tr−êng vµ bÞ kiÖn b¸n ph¸ gi¸. 4. ViÖc ®a d¹ng hãa c¸c thÞ tr−êng, chuyªn nghiÖp hãa c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th−¬ng m¹i ë c¶ thÞ tr−êng trong n−íc vµ quèc tÕ còng sÏ ®−îc ngµnh chó ý. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng nµy ®Òu nh»m môc ®Ých cã thÓ kÞp thêi ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thÞ tr−êng thÕ giíi, triÓn khai c¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh vµ øng phã cã hiÖu qu¶ nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, hµng rµo kü thuËt vµ kiÓm so¸t an toµn thùc phÈm. §Ó ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ hiÖu qu¶ cña ngµnh thñy s¶n trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam gia nhËp WTO , ®¶m b¶o an toµn cho ng−êi tiªu dïng thùc phÈm thñy s¶n, t¨ng lîi thÕ c¹nh tranh cña ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng trong n−íc vµ quèc tÕ, gãp phÇn gi¶m nghÌo cho ng−êi d©n sèng b»ng nghÒ thñy s¶n ë c¸c vïng n«ng th«n ven biÓn ngµnh thñy s¶n ®· ®Æt ra rÊt nhiÒu gi¶i ph¸p, cïng víi nh÷ng môc tiªu cô thÓ, trong ®ã ®Æc biÖt chó träng ®Õn an toµn dÞch bÖnh, an toµn thùc phÈm vµ th−¬ng m¹i thñy s¶n. Thùc hiÖn truy xuÊt nguån gèc thñy s¶n, lo¹i bá nghÒ ®¸nh b¾t c¸ bÊt hîp ph¸p, kh«ng b¸o c¸o vµ kh«ng theo quy ®Þnh IUU th«ng qua viÖc ban hµnh c¸c quy ®Þnh, h−íng dÉn thùc hiÖn vµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã, tiÕp tôc triÓn khai nhiÖm vô ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm cho tÊt c¶ c¸c THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 32 bªn cã liªn quan ®Õn thñy s¶n, tõ s¶n xuÊt nguyªn liÖu, chÕ biÕn vµ ph©n phèi thñy s¶n ®Ó ®Õn n¨m 2012 sÏ ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu cô thÓ: ®¶m b¶o 90% c¸ tra vµ t«m nu«i cã thÓ truy nguån gèc xuÊt xø, 70% thñy s¶n khai th¸c cã nhËt ký theo dâi, 90% c¬ së chÕ biÕn thñy s¶n ¸p dông ch−¬ng tr×nh qu¶n lý chÊt l−îng theo HACCP5, 50% c¬ së thu mua, s¬ chÕ, chÕ biÕn thñy s¶n t¹i c¸c lµng nghÒ, khi chÕ biÕn thñy s¶n tËp trung sÏ ¸p dông ch−¬ng tr×nh qu¶n lý chÊt l−îng theo SSOP6, GMP7. Ngoµi ra, Bé NN&PTNN sÏ t¨ng n¨ng lùc cho c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ thñy s¶n ®Ó hç trî cho c¸c héi viªn tham gia ph¸t triÓn bÒn v÷ng ngµnh thñy s¶n vµ tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña WTO , còng nh− chñ ®éng phßng, tr¸nh vµ øng phã cã hiÖu qu¶ víi c¸c vô tranh chÊp th−¬ng m¹i vµ hµng rµo kü thuËt, an toµn vÖ sinh thùc phÈm do c¸c n−íc nhËp khÈu quy ®Þnh. Ngoµi ra cßn cã mét sè biÖn ph¸p nh−: - N©ng cao chÊt l−îng cña nguån nguyªn liÖu thñy s¶n. Tr−íc hÕt ph¶i cã gièng tèt, cã kh¶ n¨ng cho n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng cao. KÕ tiÕp, kh©u nu«i trång thñy s¶n ph¶i tu©n thñ theo ®óng quy ®Þnh, tr¸nh dÞch bÖnh, tr¸nh sö dông nh÷ng lo¹i thuèc kh«ng ®−îc phÐp sö dông, kh«ng thu ho¹ch thñy s¶n ®· sö dông thuèc kh¸ng sinh tr−íc thêi h¹n cho phÐp. - T¨ng c−êng c«ng t¸c kiÓm so¸t vµ kiÓm tra chÊt l−îng thñy s¶n. Bé thñy s¶n vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã liªn quan nh− tæng côc tiªu chuÈn ®o l−êng chÊt l−îng cÇn bæ sung nh÷ng tiªu chuÈn cô thÓ vÒ tiªu chuÈn chÊt l−îng vµ biÖn ph¸p kiÓm tra, gi¸m ®Þnh s¶n phÈm ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng thñy s¶n dùa trªn tiªu chuÈn HACCP. §ång thêi hoµn thiÖn n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc cã thÈm quyÒn vÒ kiÓm tra vµ ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm. - Cã chiÕn l−îc ph¸t triÓn vïng nu«i thñy s¶n, quy ho¹ch cô thÓ c¸c vïng nu«i vµ khai th¸c. - §Èy m¹nh ho¹t ®éng tiÕp thÞ vµ c«ng t¸c xóc tiÕn th−¬ng m¹i. Tæ chøc hÖ thèng th«ng tin ph¶n ¸nh kÞp thêi sù thay ®æi thÞ tr−êng, nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn nghiªn cøu kÜ nhu cÇu tiªu dïng cña tõng THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 33 n−íc. MÆt kh¸c c¸c doanh nghiÖp cÇn tÝch cùc qu¶ng c¸o hµng thñy s¶n xuÊt khÈu cña m×nh trªn c¸c website. - Lµm tèt c«ng t¸c ®µo t¹o ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho ngµnh thñy s¶n. HiÖn nay tr×nh ®é nghiÖp vô kinh doanh vµ ph−¬ng thøc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nh×n chung vÉn cßn ë tr×nh ®é thÊp, cã kho¶ng c¸ch xa so víi tr×nh ®é thÕ giíi. V× vËy, cÇn ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i nh»m n©ng cao tr×nh ®é cña c¸c c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kü thuËt vµ c¸n bé thÞ tr−êng nh»m ®¸p øng ®−îc ®ßi hái cña viÖc kinh doanh quèc tÕ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, ngo¹i ng÷, sù am hiÓu ph¸p luËt trong n−íc vµ quèc tÕ. - Nhµ n−íc cÇn x©y dùng c¬ chÕ phèi hîp chÆt chÏ gi÷a Nhµ n−íc vµ c¸c tæ chøc liªn kÕt cña doanh nghiÖp ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th−¬ng m¹i vµ ®µm ph¸n ®Ó kh¾c phôc c¸c hµng rµo phi thuÕ quan c¶n trë c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i nh»m b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc. Hç trî c¸c doanh nghiÖp nghiªn cøu kh¶o s¸t thÞ tr−êng, t×m kiÕm b¹n hµng, tham gia héi chî triÓn l·m th−¬ng m¹i trong vµ ngoµi n−íc, qu¶ng c¸o. 4. Nh÷ng h¹n chÕ nghiªn cøu vµ vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu: Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu cßn nhiÒu vÊn ®Ò vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n em ch−a ®−a vµo ®Ò tµi nghiªn cøu nh− t×nh h×nh xuÊt khÈu cña c¸c n−íc xuÊt khÈu thñy s¶n kh¸c. §Ò tµi míi chØ dõng l¹i ë viÖc nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng xuÊt khÈu thñy s¶n vµ gi¶i ph¸p, ch−a cã sù so s¸nh víi nh÷ng n¨m ViÖt Nam ch−a gia nhËp WTO. Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm sao ®Ó thñy s¶n ViÖt Nam thùc sù kh¼ng ®Þnh ®−îc vÞ thÕ cña m×nh trªn tr−êng thÕ giíi vµ xuÊt khÈu thñy s¶n ph¶i thu ®−îc lîi nhuËn cao nhÊt cã thÓ. THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 34 KÕt luËn: Qua nghiªn cøu cã thÓ thÊy ngµnh xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam ®ang ngµy cµng kh¼ng ®Þnh ®−îc vÞ thÕ cña m×nh trªn thÞ tr−êng thñy s¶n thÕ giíi. Sau h¬n 2 n¨m héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, trong ®ã ngµnh thñy s¶n ®· ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá trong qu¸ tr×nh ®ã. Tõ mét quèc gia gÇn nh− kh«ng cã tªn trªn b¶n ®å thñy s¶n thÕ giíi hiÖn nay thñy s¶n ViÖt Nam ®· trë thµnh mét trong sè nguån cung c¸c mÆt hµng thñy s¶n cho thÕ giíi. Thñy s¶n ViÖt Nam ngµy cµng ®−îc ®¸nh gi¸ cao trªn thÕ giíi. Tuy vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n trong thêi gian ®Çu héi nhËp nh−ng thñy s¶n ViÖt Nam sÏ vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ sÏ ngµy cµng æn ®Þnh ®Ó cïng víi c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 35 Danh môc tõ viÕt t¾t:
USFDA: United States Food and Dug Administration
USDA: United States Department of Agriculture
FAO: Food and Agriculture Organization
IUU: Illegal, unreported and unregulated fishing
REACH - Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals
Tµi liÖu tham kh¶o: - Bé v¨n kiÖn c¸c cam kÕt cña ViÖt Nam gia nhËp tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi WTO – tËp 1, Nhµ xuÊt b¶n lao ®éng- x· héi - Gi¸o tr×nh Kinh tÕ th−¬ng m¹i ®¹i c−¬ng- Tr−êng ®¹i häc Th−¬ng m¹i - DiÔn ®µn doanh nghiÖp- sè 7 th¸ng 12 n¨m 2009 - B¸o C«ng th−¬ng
Trang web: www.vietfish.com.vn www.vietbao.vn www.gso.gov.vn : tæng côc thèng kª ViÖt Nam www.baomoi.com www.vneconomy.vn www.vietnamnet.vn www.vasep.com.vn www.cpv.org.vn: b¸o ®iÖn tö §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 36 THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN