Thực trạng quản lí giáo dục thẩm mĩ hội họa cho trẻ trong các trường mầm non quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội thông qua hoạt động dã ngoại

VJE Tạp chí Giáo dục, Số 432 (Kì 2 - 6/2018), tr 11-15 11 Email: lanmailan86@gmail.com THỰC TRẠNG QUẢN LÍ GIÁO DỤC THẨM MĨ HỘI HỌA CHO TRẺ TRONG CÁC TRƯỜNG MẦM NON QUẬN THANH XUÂN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DÃ NGOẠI Nguyễn Mai Lan - Trường Cao đẳng Nghệ thuật Hà Nội Ngày nhận bài: 20/03/2018; ngày sửa chữa: 14/04/2018; ngày duyệt đăng: 16/04/2018. Abstract: This article presents the reality of management of aesthetic education for children at preschools in Thanh Xuan district, Hanoi through outdoor activities. Also, the article points out factors affecting effectiveness of these activities at preschools. Based on the analysis, the article proposes some solutions to manage efficiently of aesthetic education for children at preschools in Thanh Xuan district, Hanoi through outdoor activities, contributing to the comprehensive development of preschool children. Keywords: Aesthetic education, preschool children, outdoor activities, Thanh Xuan district, Ha Noi. 1. Mở đầu Giáo dục thẩm mĩ (GDTM) - một trong năm lĩnh vực giáo dục toàn diện cho trẻ mầm non, là bộ phận không tách rời với giáo dục trí tuệ và đạo đức. Tuy vậy, vì nhiều lí do khác nhau, việc quản lí GDTM trong nhà trường còn gặp nhiều khó khăn. Hiện có nhiều nghiên cứu về GDTM như nghiên cứu về sự khác biệt GDTM trong giáo dục mầm non của Việt Nam và các nước châu Âu [1], nghiên cứu những biện pháp, nội dung GDTM cho trẻ mầm non thông qua các hoạt động khác nhau như hoạt động tạo hình, kể chuyện và đóng kịch... [2], [3]. Bài viết này trình bày kết quả khảo sát thực trạng quản lí GDTM cho trẻ mầm non trên địa bàn quận Thanh Xuân, Hà Nội, nhằm từ đó đánh giá đúng tình hình và đề ra những giải pháp bước đầu cho việc nâng cao chất lượng quản lí cũng như chất lượng GDTM cho trẻ mầm non trên địa bàn. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Mục đích và cách thức nghiên cứu thực trạng Để có cơ sở thực tiễn cho đề xuất các biện pháp quản lí nhằm nâng cao chất lượng GDTM hội họa cho trẻ mầm non, năm học 2016-2017, chúng tôi tiến hành khảo sát trên 86 cán bộ quản lí và giáo viên các trường mầm non trên địa bàn quận Thanh Xuân, TP. Hà Nội về vấn đề GDTM hội và quản lí GDTM hội họa cho trẻ em thông qua hoạt động dã ngoại. Cách cho điểm: Tốt/ rất quan trọng (4 điểm), khá/ quan trọng (3 điểm), bình thường/ ít quan trọng (2 điểm), chưa tốt/ không quan trọng (1 điểm) và sử dụng thang 4 bậc để định mức các tiêu chí theo quy ước: mức độ 1: (3,25-4,0 điểm); mức độ 2: (2,5-3,24 điểm); mức độ 3 (1,75-2,49); mức độ 4 (<1,75). Hoạt động dã ngoại là hoạt động có mục đích, kế hoạch, diễn ra bên ngoài lớp học, trong khung cảnh của môi trường tự nhiên và xã hội, thông qua đó tổ chức các hoạt động giáo dục trẻ nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đặt ra. Hoạt động dã ngoại GDTM hội họa có thể bao gồm các hình thức: đến những nơi phong cảnh thiên nhiên đẹp; tham quan các bảo tàng tranh... Quản lí GDTM hội họa trong trẻ của hiệu trưởng trường mầm non thông qua hoạt động dã ngoại là quá trình tác động có mục đích, có định hướng của hiệu trưởng thông qua lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra đến hoạt động GDTM hội họa thông qua hoạt động dã ngoại nhằm đạt được mục tiêu GDTM hội họa cho trẻ trong trường mầm non. Nội dung quản lí GDTM hội họa cho trẻ trong các trường mầm non thông qua hoạt động dã ngoại bao gồm: Lập kế hoạch GDTM hội họa; tổ chức nhân sự GDTM hội họa; chỉ đạo hoạt động GDTM hội họa và kiểm tra việc thực hiện kế hoạch GDTM hội họa cho trẻ thông qua hoạt động dã ngoại. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí GDTM hội họa cho trẻ em bao gồm: + Các yếu tố thuộc về nhà trường mầm non: Nhận thức và định hướng của hiệu trưởng về GDTM hội họa thông qua hoạt động dã ngoại; Năng lực và trình độ tổ chức quản lí của lãnh đạo nhà trường; Ý thức và trình độ của giáo viên mầm non; Sự động viên, khen thưởng kịp của lãnh đạo nhà trường; Sự phối hợp của nhà trường với các lực lượng bên ngoài; Cơ sở vật chất của nhà trường; Sự hứng thú của trẻ em trong GDTM hội họa; Môi trường giáo dục trong và ngoài nhà trường đối với GDTM hội họa...; + Các yếu tố thuộc về gia đình mầm non: Nhận thức của gia đình về tầm quan trọng của GDTM hội họa cho trẻ em; Sự tạo điều kiện và tham gia của gia đình đối với GDTM hội họa cho trẻ; Sự phối hợp của gia đình với nhà trường mầm non trong GDTM hội họa; Kinh tế gia đình trẻ em...; + Các yếu tố thuộc về xã hội: Các văn bản chỉ đạo GDTM hội họa cho trẻ của các cấp quản lí; Sự phối hợp và ủng hộ của xã hội VJE Tạp chí Giáo dục, Số 432 (Kì 2 - 6/2018), tr 11-15 12 đối với nhà trường trong GDTM hội họa; Cảnh quan tự nhiên của môi trường; Nhận thức và sự tạo điều kiện của các lực lượng xã hội đối với hoạt động GDTM trong nhà trường; Công tác xã hội hóa GDTM hội họa cho trẻ trong nhà trường; Sự động viên, khen thưởng, tạo động lực cho giáo viên của lãnh đạo nhà trường; Sự phát triển về văn hóa, kinh tế của Thủ đô; Cảnh quan và lối sống của dân cư xung quanh nhà trường... 2.2. Kết quả nghiên cứu 2.2.1. Thực trạng quản lí giáo dục thẩm mĩ hội họa cho trẻ em trong các trường mầm non thông qua hoạt động dã ngoại (bảng 1, 2) Mức độ nhận thức vai trò của GDTM hội họa trong các trường mầm non quận Thanh Xuân ở mức độ khá tốt với X̅ = 2,78. Mức độ đạt được thẩm mĩ hội họa ở trẻ em có sự khác biệt. Kĩ năng sáng tạo của trẻ phát triển tốt nhất xếp hạng thứ 1 với X̅ = 2,88. Điều này hoàn toàn phù hợp với đặc điểm tâm lí của trẻ 3-5 tuổi đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ về tưởng tượng sáng tạo. Tuy nhiên, điều chúng tôi quan tâm hơn cả, đó là sự đánh giá về mức độ hiện có về sự hứng thú trong học tập của trẻ còn ở mức thấp, thì ở đây, kết quả đã cho chúng ta thấy rất rõ về 3 kĩ năng mà hiện nay trẻ còn đạt ở mức thấp. Thấp nhất là Sự chú ý, tuân thủ kỉ luật trong học tập với X̅ = 2,58 ; thấp thứ hai là Làm việc học tập với trẻ trở nên thú vị hơn với X̅ = 2,74; và thấp thứ ba là Tối đa hóa khả năng sáng tạo, tính năng động và thích ứng của trẻ với X̅ = 2,76. Điều này được xác nhận bởi những nhận xét của giáo viên trong phần câu hỏi mở về nguyên nhân dẫn đến việc chưa tạo được hứng thú, sự chú ý, tính kỉ luật, khả năng sáng tạo ở trẻ, họ cho rằng: Phụ huynh ít quan tâm đến GDTM cho trẻ, họ thiếu sự hợp tác với nhà trường để cùng phối hợp phát triển GDTM cho trẻ, Và để làm rõ hơn những nhận định của giáo viên, chúng tôi phỏng vấn thêm một số phụ huynh thì họ cho rằng: trẻ còn nhỏ, cần được chăm nuôi tốt, học ăn học nói học Bảng 1. Thực trạng mức độ nhận thức vai trò của hoạt động dã ngoại đối với GDTM hội họa cho trẻ mầm non TT NỘI DUNG MỨC ĐỘ ĐÁNH GIÁ Thứ bậc Rất quan trọng Quan trọng Trung bình Chưa tốt SL % SL % SL % SL % 1 Trẻ sử dụng tổng hợp các giác quan và khả năng lưu giữ kiến thức lâu hơn 21 24,4 36 41,9 27 31,4 2 2,3 2,88 1 2 Tối đa hóa khả năng sáng tạo, tính năng động và thích ứng của trẻ 19 22,1 32 37,2 30 34,9 5 5,8 2,76 4 3 Phát triển năng lực cá nhân và tăng cường sự tự tin 15 17,4 46 53,5 21 24,4 4 4,7 2,84 3 4 Làm việc học tập với trẻ trở nên thú vị hơn 14 16,3 43 50 22 25,6 7 8,1 2,74 5 5 Trẻ em hứng thú, chú ý, tuân thủ kỉ luật hơn trong học tập 18 20,9 28 32,6 26 30,2 14 16,3 2,58 6 6 Tăng cường khả năng ứng dụng các kĩ năng vào thực tế giáo dục và cuộc sống 18 20,9 44 51,2 19 22,1 5 5,8 2,87 2 Trung bình 18 20,33 38 44,4 24 28,1 6 7,17 2,78 VJE Tạp chí Giáo dục, Số 432 (Kì 2 - 6/2018), tr 11-15 13 chữ quan trọng hơn học về thẩm mĩ. Rất nhiều phụ huynh cho con học chữ sớm, mà không thấy rằng việc hình thành nhân cách, phát triển toàn diện năng lực cá nhân ở trẻ sớm mới là cần thiết hơn cả bởi nhân cách là cả cuộc đời sau này của trẻ. Giáo viên là những người đang trực tiếp làm công tác ở nhà trường mầm non hiểu những nguyên nhân hạn chế việc GDTM hội họa cho trẻ: một mặt là “chưa có sự thống nhất về nội dung GDTM hội họa cho trẻ trong chương trình giáo dục”; “Số giáo viên trong một lớp còn ít, chưa phù hợp với sĩ số trẻ đông”; “Cơ sở vật chất chưa đáp ứng được nhu cầu trải nghiệm của trẻ”. Chúng tôi nhận thấy rằng, với số trẻ trong một lớp đông, với thời lượng giờ dạy theo quy định thì giáo viên không đủ thời gian để hướng dẫn từng trẻ trong khi kĩ năng các con mới hình thành ở bước đầu. Cơ sở vật chất trong trường chỉ đủ để trẻ học những kiến thức cơ bản, thực hành những trải nghiệm cơ bản còn để mở rộng kiến thức, tạo hứng thú nhiều hơn cho trẻ thì cần thông qua hoạt động dã ngoại. Bên cạnh những nguyên nhân từ phía nhà trường, nguyên nhân từ phía gia đình cũng ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển GDTM hội họa của trẻ hiện nay, đó là “Phụ huynh coi nhẹ việc GDTM hội họa cho trẻ mà chú trọng nhiều đến việc chăm nuôi, học chữ, học toán, học ngoại ngữ trong trường”; “Phụ huynh bao bọc con quá kĩ, lo sợ, không an tâm khi cho con tham gia hoạt động trải nghiệm”. Ở đây, chúng tôi nhận thấy có hai khía cạnh: Một là, phụ huynh ngày nay quá nhiều công việc, ít thời gian dành cho con, hoặc không đủ kiên nhẫn để hướng dẫn cho trẻ tập các kĩ năng mà giao phó hoàn toàn cho nhà trường. Hai là, phụ huynh thường không nắm rõ đặc điểm tâm lí lứa tuổi và sự phát triển của trẻ làm mất đi cơ hội giúp trẻ phát triển. Cán bộ quản lí và giáo viên ở các trường mầm non đánh giá mức độ thực hiện các nội dung quản lí GDTM cho trẻ thông qua hoạt động dã ngoại ở mức độ khá tốt với �̅�= 2,81 (min = 1, max = 4). Nội dung quản lí GDTM hội họa cho trẻ có sự khác biệt khi thực hiện trong quản lí của hiệu trưởng nhà trường: thực hiện tốt nhất là “Lập kế hoạch GDTM hội họa cho trẻ em”, 2 - “Chỉ đạo GDTM hội họa cho trẻ em”; 3 - “Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch GDTM hội họa cho trẻ em”; 4 - “Tổ chức GDTM hội họa cho trẻ em”. Bảng 2. Thực trạng mức độ thực hiện các nội dung quản lí GDTM hội họa cho trẻ thông qua hoạt động dã ngoại TT Nội dung MỨC ĐỘ THỰC HIỆN �̅� Thứ bậc Rất tốt Tốt Trung bình Chưa tốt SL % SL % SL % SL % 1 Lập kế hoạch GDTM hội họa cho trẻ em 36 41,6 21 24,7 25 29,5 4 4,2 3,04 1 2 Tổ chức GDTM hội họa cho trẻ em 13 14,6 41 47,4 24 27,3 8 10,8 2,66 4 3 Chỉ đạo GDTM hội họa cho trẻ em 18 20,4 38 43,4 27 32,3 3 3,2 2,82 2 4 Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch GDTM hội họa cho trẻ em 16 18,6 36 41,6 30 34,4 4 5,34 2,73 3 Trung bình 21 23,80 34 39,28 27 30,88 5 5,89 2,81 VJE Tạp chí Giáo dục, Số 432 (Kì 2 - 6/2018), tr 11-15 14 2.2.2. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí giáo dục thẩm mĩ hội họa cho trẻ mầm non trong trường mầm non quận Thanh Xuân, Hà Nội thông qua hoạt động dã ngoại (bảng 3) Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lí GDTM hội họa cho trẻ trong các trường mầm non rất nhiều, với điểm trung bình �̅� = 3,11 (min = 1, max = 4). Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm các yếu tố thuộc về gia đình, nhà trường, xã hội và mức độ ảnh hưởng có sự khác biệt nhau: Các yếu tố thuộc về nhà trường mầm non có ảnh hưởng nhiều nhất đến quản lí GDTM hội họa cho trẻ trong đó yếu tố “Hứng thú của trẻ em trong GDTM hội họa” và môi trường GDTM hội họa có ảnh hưởng nhiều hơn cả với điểm trung bình �̅� = 3,22 và 3,24; Yếu tố thuộc về xã hội có mức độ ảnh hưởng thứ 2, trong đó “Các văn bản chỉ thị GDTM hội họa cho trẻ của các cấp quản lí” và “Nhận thức và sự tạo điều kiện của các lực lượng xã hội đối với hoạt động GDTM trong nhà trường” có ảnh hưởng nhiều nhất với �̅� = 3,22 và 3,24; Yếu tố thuộc về gia đình có mức độ ảnh hưởng thấp hơn so với nhà trường và xã hội, trong đó “Nhận thức của gia đình về tầm quan trọng của GDTM hội họa” và “Kinh tế gia đình” có mức độ ảnh hưởng nhiều hơn với �̅� = 3,09 và 3,1. 2.2.3. Một số biện pháp quản lí giáo dục thẩm mĩ hội họa cho trẻ trong các trường mầm non quận Thanh Xuân, Hà Nội thông qua hoạt động dã ngoại Từ những thực trạng quản lí giáo GDTM hội họa cho trẻ trong các trường mầm non thông qua hoạt động dã ngoại, chúng tôi đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng GDTM cho trẻ mầm non như dưới đây: Biện pháp 1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí, giáo viên, phụ huynh về tầm quan trọng của GDTM hội họa cho trẻ trong các trường mầm non. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí, giáo viên, phụ huynh là cơ sở cho việc tổ chức, quản lí tốt hoạt động GDTM hội họa cho trẻ em. Thực hiện biện pháp này, lãnh đạo nhà trường cần thực hiện: + Nắm bắt, triển khai kịp thời các chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước, của ngành về phát triển giáo dục mầm non nói chung và phát triển GDTM hội họa cho trẻ nói riêng; + Tổ chức định kì các cuộc họp hay buổi chuyên đề về kiến thức giáo dục trẻ, đặc biệt là tổ chức GDTM hội họa cho trẻ trong trường mầm non; + Tạo điều kiện thuận lợi về vật chất và thời gian cho cán bộ, giáo viên trao đổi kinh nghiệm và tự học tập, nghiên cứu; + Khuyến khích cán bộ, giáo viên tích cực, tự chủ nâng cao nhận thức, trình độ của mình. Biện pháp 2. Tổ chức tốt GDTM hội họa cho trẻ thông qua các hình thức dã ngoại. Mục đích cao nhất của biện pháp là tổ chức có hiệu quả hoạt động GDTM hội họa cho trẻ trong các trường mầm non thông qua hoạt động dã ngoại. Để làm được việc này, lãnh đạo nhà Bảng 3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí GDTM hội họa cho trẻ mầm non trong trường mầm non quận Thanh Xuân, Hà Nội thông qua hoạt động dã ngoại TT Yếu tố MỨC ĐỘ ẢNH HƯỞNG Thứ bậc Ảnh hưởng rất nhiều Ảnh hưởng nhiều Ít ảnh hưởng Không ảnh hưởng SL % SL % SL % SL % 1 Yếu tố thuộc về nhà trường 37 42,9 28 32,1 17 19,8 4 5,24 3,13 1 2 Yếu tố thuộc về gia đình 34 39,8 28 32,9 19 21,5 5 5,83 3,07 3 3 Yếu tố thuộc về xã hội 38 44,5 25 29,5 17 19,3 6 6,69 3,12 2 Trung bình 24 42,40 18 31,50 12 20,20 4 5,92 3,11 VJE Tạp chí Giáo dục, Số 432 (Kì 2 - 6/2018), tr 11-15 15 trường cần: + Bồi dưỡng cho giáo viên hiểu rõ về trình tự các bước trong tiến trình tổ chức hoạt động GDTM hội họa thông qua hoạt động dã ngoại cho trẻ; + Phát huy vai trò của tổ trưởng chuyên môn trong việc hướng dẫn giáo viên thực hiện các bước trong tiến trình tổ chức hoạt động giáo dục; + Xác định rõ mục tiêu của GDTM hội họa thông qua hoạt động dã ngoại và lựa chọn nội dung phù hợp với chủ điểm, phù hợp với đặc điểm tâm lí lứa tuổi; + Lập và duyệt kế hoạch cho tiến trình hoạt động GDTM hội họa; + Kiểm tra đánh giá toàn bộ công việc GDTM hội họa cho trẻ em. Biện pháp 3. Xây dựng môi trường thuận lợi cho GDTM hội họa cho trẻ trong trường mầm non. GDTM hội họa cho trẻ em bao giờ cũng diễn ra trong môi trường giáo dục (môi trường vật chất và môi trường tinh thần). Môi trường sẽ tạo điều kiện cho trẻ phát triển mạnh mẽ khả năng nhận thức, tư duy, tưởng tượng, sáng tạo, phát triển ngôn ngữ, giác quan, nhà trường cần xây dựng môi trường GDTM hội họa cho trẻ. Việc xây dựng môi trường GDTM hội họa cho trẻ em trong trường mầm non cần tính đến: + Độ tuổi và sở thích của trẻ trong hoạt động giáo dục; + Nội dung GDTM trong môi trường cần phong phú, cần phát hiện ra cái đẹp và hướng trẻ vào để trẻ quan sát, hưởng thụ và để trẻ phát huy năng khiếu vốn có của mình trong cuộc sống hàng ngày; Môi trường giáo dục cho phép trẻ thường xuyên được tiếp xúc với tranh, ảnh nghệ thuật, tham quan để tiếp xúc với thiên nhiên, cảm nhận vẻ đẹp của môi trường xung quanh; Môi trường đó cần được đầu tư đầy đủ cơ sở vật chất, nguyên vật liệu, họa phẩm, đồ dùng dạy học để giờ học mang lại hiệu quả cao; Đồng bộ hóa thiết bị dạy học, trang bị những thiết bị hiện đại, giáo viên trau dồi, rèn luyện kĩ năng sử dụng thành thạo các thiết bị dạy học. Biện pháp 4. Huy động các nguồn lực tham gia tổ chức hoạt động dã ngoại GDTM hội họa. GDTM hội họa cho trẻ em trong nhà trường mầm non chỉ đạt được hiệu quả cao nhất khi có sự tham gia đầy đủ các lực lượng gia đình, nhà trường và xã hội. Tức là thực hiện công tác xã hội hóa GDTM hội họa cho trẻ ở tất cả các nội dung như xây dựng môi trường GDTM hội họa; huy động lực lượng cùng tham gia GDTM hội họa và xã hội hóa về mặt cơ sở vật chất, kinh phí phục vụ hoạt động GDTM hội họa cho trẻ em thông qua hoạt động dã ngoại. Để làm được việc này, lãnh đạo nhà trường cần: + Phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội (Tổ chức các buổi họp phụ huynh học sinh vào đầu năm, giữa năm và cuối năm để trao đổi tình hình học tập, kế hoạch tổ chức GDTM hội họa thông qua hoạt động dã ngoại); + Phối hợp của các cấp ban ngành, đoàn thể ở địa phương quan tâm đến hoạt động GDTM hội họa cho trẻ em trong các trường mầm non. Các biện pháp quản lí GDTM hội họa cho trẻ trong các trường mầm non nêu trên có mối quan hệ qua lại chặt chẽ với nhau. Vì vậy, chỉ có tiến hành đồng bộ các biện pháp quản lí phù hợp với điều kiện cụ thể của từng nhà trường mầm non thì mới nâng cao được chất lượng GDTM hội họa cho trẻ trong nhà trường. 3. Kết luận Kết quả khảo sát thực trạng quản lí GDTM hội họa cho trẻ mầm non trong quận Thanh Xuân, Hà Nội qua hoạt động dã ngoại cho thấy, kết quả và mức độ thực hiện được đánh giá khá tốt. Hiệu trưởng trường mầm non đã thực hiện các chức năng quản lí trong hoạt động GDTM hội họa cho trẻ, mức độ thực hiện khá tốt và không đồng đều giữa các chức năng quản lí. Các biện pháp quản lí GDTM hội họa cho trẻ có mặt mạnh, yếu riêng của từng biện pháp và có mối quan hệ chặt chẽ với nhau cho nên chỉ thực hiện đồng bộ các biện pháp mới nâng cao được chất lượng GDTM hội họa cho trẻ, từ đó hình thành cái đẹp trong hội họa cho trẻ em mầm non. Tài liệu tham khảo [1] Nguyễn Ngọc Linh - Trịnh Thị Xim (2017). Một số khác biệt giáo dục thẩm mĩ trong giáo dục mầm non của Việt Nam và các nước châu Âu. Tạp chí Giáo dục, số đặc biệt kì 2 tháng 8/2017, tr 102-104. [2] Lê Thị Minh Ngọc (2017). Biện pháp giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mầm non thông qua hoạt động tạo hình. Tạp chí Giáo dục, số đặc biệt kì 1 tháng 8/2017, tr 50-51; 56. [3] Hoàng Thị Lan (2017). Biện pháp giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động kể chuyện và đóng kịch. Tạp chí Giáo dục, số đặc biệt kì 1 tháng 8/2017, tr 72-75. [4] Bộ GD-ĐT (1998). Đổi mới công tác rèn luyện nghiệp vụ sư phạm trong đào tạo giáo viên mầm non. [5] Nguyễn Ngọc Châm (2002). Tuyển tập các trò chơi phát triển cho trẻ mẫu giáo. NXB Giáo dục. [6] Trần Kiểm (2017). Quản lí và lãnh đạo nhà trường hiệu quả. NXB Đại học Sư phạm. [7] Hoàng Thị Phương (2015). Giáo trình Lí luận và phương pháp hướng dẫn trẻ làm quen với môi trường xung quanh. NXB Đại học Sư phạm. [8] Phan Việt Hoa - Nguyễn Thị Hoàng yến (2012). Mĩ học và Giáo dục thẩm mĩ. NXB Đại học Sư phạm.