Thực trạng và giải pháp phát triển sản xuất cây ăn quả ở ngoại thành Hà nội

Lêi Më §Çu 1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Trªn thÕ giíi, c¸c n­íc cã møc sèng cao còng lµ nh÷ng n­íc cã nhu cÇu tiªu thô s¶n phÈm qu¶ rÊt lín trong ®ã qu¶ t­¬i lµ lo¹i thùc phÈm kh«ng thÓ thiÓu trong c¬ cÊu b÷a ¨n hµng ngµy. Ngoµi viÖc cung cÊp chÊt kho¸ng vµ nhiÒu lo¹i Vitamin kh¸c nhau, hoa qu¶ cßn cã t¸c dông rÊt tèt trong viÖc tiªu ho¸ thùc phÈm vµ chèng chøng t¸o bãn còng nh­ mét sè biÓu hiÖn bÊt th­êng kh¸c. ë nh÷ng nh÷ng n­íc nµy, c©y ¨n qu¶ d­îc coi lµ mét ngµnh kinh tÕ quan träng, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ x· héi nãi chung. Do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, mét sè n­íc kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ hoÆc tr×nh ®é s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ n»m ë møc thÊp, kh«ng tù ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng th× Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch nhËp khÈu qu¶ t­¬i hµng n¨m. Sù ®iÒu phèi thÞ tr­êng mua b¸n qu¶ c¶ s¶n phÈm t­¬i vµ chÕ biÕn, t¹o nªn sù giao l­u hµng ho¸ ngµy cµng réng r·i vµ trë thµnh mét nh©n tè kÝch thÝch cho sù ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. ë ViÖt Nam, sau khi vÊn ®Ò l­¬ng thùc gi¶i quyÕt c¬ b¶n nhu cÇu qu¶ t­¬i nhu cÇu tiªu dïng ngµy mét gia t¨ng ( b×nh qu©n tiªu dïng qu¶/ ®Çu ng­êi mét n¨m lµ 60 Kg(2000) vµ dù b¸o ®Õn n¨m 2010 lµ 70Kg ). Sù giao l­u hµng ho¸ trong ®ã cã qu¶ døa hai miÒn Nam B¾c t¹o nªn mét thÞ tr­êng tiªu thô phong phó vµ ®a d¹ng . Nh×n trªn tæng thÓ,ViÖt Nam hoµn toµn cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶. Thùc tÕ cho thÊy nh÷ng n¨m tr­íc ®©y viÖc s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc, tèc ®é ph¸t triÓn chËm vµ cßn mang tÝnh tù ph¸t, kim ng¹ch xuÊt khÈu qu¶ thÊp, ngay c¶ tiªu thô néi ®Þa còng ch­a ®¸p øng nhu cÇu ®ang cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng. Hµ néi vèn lµ vïng cã mét sè c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n nh­: cam Canh, b­ëi DiÔn, hång xiªm Xu©n §Ønh. C¸c c©y trång nµy ®· ®­îc trång ë ngo¹i thµnh tõ l©u ®êi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do yªu cÇu cña thÞ tr­êng, bªn c¹nh c¸c c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n, Hµ Néi cßn ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ kh¸c nh­: nh·n, t¸o, na dai, v¶i thiÒu. Trong nh÷ng n¨m qua, nhiÒu ch­¬ng tr×nh dù ¸n cã liªn quan ®Õn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ®· ®­îc triÓn khai ë 5 huyÖn ngo¹i thµnh nh­ ch­¬ng tr×nh 327, khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m. Tuy cã nh÷ng lîi thÕ vÒ thÞ tr­êng, khoa häc kü thuËt, ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi tèt, ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸ phï hîp víi mét sè c©y ¨n qu¶, nh­ng s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ Thµnh phè Hµ néi ch­a khai th¸c tËn dông cã hiÖu qu¶ lîi thÕ nµy. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cña Hµ néi cßn manh món, ch­a h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ tËp trung quy m« lín víi c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ chiÕn l­îc. S¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cßn ch­a ®­îc ®Çu t­ vµ chó träng ®óng møc. DiÖn tÝch v­ên qu¶ cßn nhá, ph©n t¸n, v­ên t¹p cßn nhiÒu, hiÖu qu¶ kinh tÕ ch­a cao. Ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ lµ mét gi¶i ph¸p tèt cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi; ph¸t triÓn s¶n xuÊt mét c¸ch l©u dµi æn ®Þnh, phï hîp víi nÒn n«ng nghiÖp thñ ®«.Víi ý nghÜa ®ã, chuyªn ®Ò “ Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ngo¹i thµnh Hµ néi ” ®­îc x¸c lËp. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu - Nghiªn cøu hiÖn tr¹ng s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ tiªu thô qu¶ trong vïng, tõ viÖc ®¸nh gi¸ mÆt m¹nh vµ yÕu mµ x¸c ®Þnh c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ chñ lùc, c¸c c©y bæ trî vµ nhãm c¸ lo¹i c©y cã triÓn väng phôc vô nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu. - §¸nh gi¸ tµi nguyªn sinh th¸i Hµ Néi, x¸c ®Þnh møc ®é thÝch nghi ®èi víi mét sè c©y ¨n qu¶ chñ yÕu - §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cña vïng, ®ång thêi ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p thùc hiÖn, tiªu thô qu¶ cña vïng. 3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 3.1 §èi t­îng nghiªn cøu Lµ mét sè c©y ¨n qu¶ chñ yÕu (nh·n, v¶i, hång xiªm, b­ëi, cam, quýt, chuèi, ®u ®ñ, hång, na) ®· vµ ®ang tån t¹i trong ph¹m vi 5 tØnh ngo¹i thµnh Hµ Néi Lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i trong vïng, c¸c yÕu tè thóc ®Èy, c¸c yÕu tè h¹n chÕ, tõ ®ã ®Ò ra gi¶i ph¸p ph¸t triÓn mét sè c©y ¨n qu¶ chñ yÕu trong vïng. 3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu §Ò tµi nghiªn cøu tiÕn hµnh trªn ph¹m vi 5 huyÖn ngo¹i thµnh Hµ néi: Tõ Liªm, Thanh Tr×, Gia L©m, §«ng Anh, Sãc S¬n. 4.Néi dung cña ®Ò tµi bao gåm: - Lêi nãi ®Çu - PhÇn I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ - PhÇn II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ ë ngo¹i thµnh Hµ néi - PhÇn III: Ph­¬ng h­íng vµ mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ngo¹i thµnh Hµ Néi - KÕt luËn Do thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, víi vèn kiÕn thøc cña b¶n th©n cßn h¹n chÕ, nªn néi dung ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« ®Ó ®Ò tµi ®­îc tèt h¬n. PhÇn I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ I. VÞ trÝ vµ vai trß cña c©y ¨n qu¶ 1. VÞ trÝ c©y ¨n qu¶ trong kinh tÕ n«ng nghiÖp hiÖn nay LÞch sö loµi ng­êi cho thÊy r»ng: ngay tõ thöa xa x­a, tr¸i c©y ®· lµ mét trong c¸c nguån thøc ¨n s½n cã trong tù nhiªn cña con ng­êi nguyªn thuû. Gi¸ trÞ dinh d­ìng vµ sinh tè cña c¸c lo¹i qu¶ ®· khiÕn chóng ®­îc con ng­êi sö dông ngµy cµng nhiÒu trong cuéc sèng hµng ngµn n¨m nay.Theo tµi liÖu cña FAO s¶n l­îng qu¶ c¸c lo¹i toµn thÕ giíi thêi kú 1989-1991 lµ 352 triÖu tÊn/n¨m, ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng lªn ®¹t 429,4 triÖu tÊn/n¨m ( t¨ng 22% ). Trong khi ®ã møc t¨ng t­¬ng øng cña lóa g¹o lµ 10,8%, khoai t©y 10,6%, chØ cã rau (29,8%) lµ t¨ng nhanh h¬n qu¶ c¸c lo¹i. N¨m 2000 s¶n l­îng b×nh qu©n ®Çu ng­êi trªn thÕ giíi lµ 73kg, cã nh÷ng n­íc b×nh qu©n nµy rÊt cao nh­ ý 273 kg, Thæ NhÜ Kú 200 kg, Ph¸p 174 kg. N¨m 2000 tèc ®é tiªu thô qu¶ c¸c lo¹i t¨ng lªn râ rÖt, trong khi c¸c lo¹i n«ng s¶n chñ yÕu kh¸c ®Òu gi¶m ®i (b¶ng 1): B¶ng 1: Tèc ®é t¨ng tr­ëng hµng n¨m cña c¸c n«ng s¶n chÝnh trªn thÕ giíi n¨m 2000 Nhãm n«ng s¶n  S¶n xuÊt  Nhu cÇu    B×nh qu©n 1978-1988 %  B×nh qu©n 1988-2000 %  B×nh qu©n 1878-1988 %  B×nh qu©n 1988-2000 %   L­¬ng thùc thùc phÈm Ngò cèc §Ëu ®ç S¶n phÈm ch¨n nu«i ChÊt bÐo vµ dÇu ¨n §­êng §å uèng nhiÖt ®íi Qu¶ c¸c lo¹i  1,9 1,8 2,5 2,2 3,6 1,6 2,9 2,1  1,7 1,8 1,7 1,6 2,9 1,6 1,8 2,6  2,1 2,1 2,5 2,2 3,8 2,1 2,7 2  1,6 1,6 1,6 1,6 2,7 1,5 2,1 2,4   Do gi¸ trÞ dinh d­ìng vµ h­¬ng vÞ phong phó, mµ c¸c lo¹i hoa qu¶ vµ rau qu¶ nãi chung lµ lo¹i thøc ¨n kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ®êi sèng con ng­êi vµ møc tiªu thô ngµy cµng t¨ng. Rau qu¶ ngµy cµng chiÕm tû träng cao trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp. Nh­ ë NhËt b¶n trong 4 thËp kû qua tû träng rau qu¶ trong tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n ®· t¨ng lªn nh­ sau: 15% (1960), 25% (1970), 26% (1980), 34% (1990). Trong khi ®ã, lóa g¹o tõ 47% (1960) gi¶m xuèng cßn 28% (1990). Tr­íc t×nh h×nh c¸c n«ng s¶n xuÊt khÈu truyÒn thèng (ngò cèc, s¶n phÈm ch¨n nu«i, ®­êng, ®å uèng nhiÖt ®íi..) trªn thÕ giíi cã xu h­íng t¨ng lªn chËm hoÆc kh«ng t¨ng, nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn rÊt chó träng chiÕn l­îc xuÊt khÈu c¸c n«ng s¶n kh«ng truyÒn thèng nh­ rau qu¶. VÝ dô: TrÞ gi¸ rau qu¶ xuÊt khÈu giai ®o¹n 1983-1985 cña Trung Quèc ®¹t 552 triÖu USD, t¨ng 8,6 lÇn giai ®o¹n 1961-1963. So s¸nh t­¬ng tù Th¸i Lan ®¹t 295 triÖu USD (t¨ng 49,1 lÇn), §µi loan ®¹t 544 triÖu USD ( t¨ng 14,3 lÇn). Rau qu¶ ®· chiÕm vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong c¬ cÊu n«ng s¶n xuÊt khÈu ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Theo FAO tû träng rau qu¶ trong tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n xuÊt khÈu n¨m 1996 ë mét sè n­íc nh­ sau: Trung Quèc 23,8%; Th¸i Lan 18,1%; Hµn Quèc 14,4%. Theo sè liÖu thèng kª trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (1996-2000), diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ c¶ n­íc t¨ng lªn nhanh vµ liªn tôc, tõ 260,9 ngµn ha (1996) ®· t¨ng lªn ®¹t 438,3 ngµn ha (2000). VÒ gi¸ trÞ s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ 5 n¨m qua còng t¨ng liªn tôc, song tèc ®é t¨ng ch­a t­¬ng xøng víi møc t¨ng vÒ diÖn tÝch trång, v× c©y ¨n qu¶ ph¶i tr¶i qua thêi kú ch¨m sãc (2-4 n¨m) míi b¾t ®Çu cã qu¶ vµ n¨ng suÊt sÏ t¨ng lªn dÇn. Do vËy, tû träng c©y ¨n qu¶ trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt trång trät trong 5 n¨m qua kh«ng t¨ng, b×nh qu©n lµ 8,3% ( b¶ng2 ). TÝnh ra n¨m 2000 c©y ¨n qu¶ míi chiÕm 7,9% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp c¶ n­íc. B¶ng 2: VÞ trÝ c©y ¨n qu¶ trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt trång trät c¶ n­íc Lo¹i c©y  1996 %  1997 %  1998 %  1999 %  2000 %  B×nh qu©n %   Tæng sè Trong ®ã: C©y l­¬ng thùc Rau ®Ëu C©y c«ng nghiÖp C©y ¨n qu¶  100 65,9 6,4 16,7 8,8  100 63,6 7,5 28,3 8,4  100 64,1 7,3 18,4 8,2  100 62,5 7,3 19,5 8,2  100 63,9 7,2 19,1 7,9  100 64 7,1 18,1 8,3   Nguån: Theo sè liÖu thèng kª n«ng- l©m -thuû s¶n ViÖt Nam 1990-2000 2. Vai trß cña s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ C©y ¨n qu¶ lµ lo¹i c©y cã gi¸ trÞ dinh d­ìng vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c©y ¨n qu¶ gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång n«ng nghiÖp, phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, c¶i t¹o m«i tr­êng sinh th¸i nhÊt lµ c¸c tØnh trung du miÒn nói. Trong xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi hiÖn nay, khi mµ vÊn ®Ò l­¬ng thùc c¬ b¶n ®· ®­îc gi¶i quyÕt, ®êi sèng n«ng d©n ®­îc c¶i thiÖn th× nhu cÇu vÒ tiªu thô S¶n phÈm qu¶ ngµy cµng cao c¶ vÒ sè l­îng lÉn chÊt l­îng. Cã thÓ nãi r»ng c©y ¨n qu¶ cã vai trß hÕt søc to lín ®èi víi con ng­êi. Cô thÓ lµ: 2.1 Qu¶ dïng cho b÷a ¨n hµng ngµy C¸c lo¹i qu¶ lµ nguån dinh d­ìng quý gi¸ cña con ng­êi ë mäi løa tuæi vµ ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Trong qu¶ cã lo¹i ®­êng dÓ tiªu, c¸c axit h÷u c¬, pr«tªin, lipit, chÊt kho¸ng, pectin, tananh, c¸c hîp chÊt th¬m vµ c¸c chÊt kh¸c cã nhiÒu lo¹i vitamin kh¸cc nh­ A, B1, B2, B6,C,PP. §Æc biÖt lµ vitamin C rÊt cÇn thiÕt cho c¬ thÓ con ng­êi, vitamin A cÇn thiÕt cho trÎ em. Trong khÈu phÇn ¨n cña con ng­êi kh«ng nh÷ng cÇn ®Çy ®ñ calo mµ cÇn cã vitamin, muèi kho¸ng, c¸c axit h÷u c¬ vµ c¸c ho¹t chÊt kh¸c ®Ó c¸c hät ®éng sinh lý ®­îc tiÕn hµnh b×nh th­êng. Nhu cÇu vÒ calo dùa vµo viÖc cung cÊp ®¹m, mì, hydrat cacbon tõ ®éng vËt vµ thùc vËt, cßn vitamin vµ c¸c ho¹t chÊt kh¸c th× chñ yÕu dùa vµo qu¶ vµ rau. BiÓu 3: S¶n l­îng tÝnh theo ®Çu ng­êi / n¨m ë c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng ( tõ n¨m 1985 -1987 ) STT  N­íc  S¶n l­îng theo ®Çu ng­êi (Kg/n¨m)  STT  N­íc  S¶nl­îng theo ®Çu ng­êi ( Kg/ n¨m)   1  Bangladesh  13,0  11  Papua Niu Ghilª  307,8   2  Mianma  23,3  12  Philippin  113,6   3  Trung quèc  11,3  13  Srilanka  49,2   4  Campuchia  39,9  14  Th¸i Lan  104,3   5  B¾c TriÒu Tiªn  56,7  15  ViÖt Nam  61,1   6  Hµn Quèc  37,2  16  NhËt B¶n  47,1   7  Ên §é  31,3  17  Niuzil©n  170,7   8  In®«nªxia  34,2  18  óc  151,3   9  Lµo  35,5  19  TB Ch©u ¸-TBD  30,1   10  Malaixia  69,3  20  TB ThÕ Giíi  65,5   Theo tµi liÖu ®iÒu tra cña GS .TS TrÇn ThÕ Tôc vµ céng sù n¨m (1993) l­îng tiªu thô qu¶ t­¬i ë Hµ Néi b×nh qu©n lµ 30/kg/ng­êi. Theo c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc, ®Ó con ng­êi ho¹t ®éng b×nh th­êng th× hµng n¨m ph¶i cung cÊp kho¶ng 100kg qu¶/ ng­êi/ n¨m( c¸c lo¹i hoa qu¶ nh­ nho, t¸o chuèi, xoµi, cam, m¬, mËn, chanh..). §ã lµ nh÷ng chØ tiªu c¬ b¶n ®Ó ®Þnh kÕ ho¹ch c©y ¨n qu¶ ë mçi n­íc ( xem biÓu 1). 2.2 S¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cung cÊp nguyªn liÖu cho ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn-xuÊt khÈu Vai trß cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu ®· t¸c ®éng tíi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp, t¹o nguån ngo¹i tÖ m¹nh cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ nhÊt lµ nh÷ng n­íc ch­a ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ ViÖt Nam. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 60, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn rau qu¶ cña ViÖt Nam ®· ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Nã ph¸t triÓn m¹nh vµo nh÷ng n¨m 70 víi nhiÒu chñng lo¹i s¶n phÈm nh­: rau qu¶ hép, rau qu¶ sÊy, b¸n thµnh phÈm cña qu¶ (puple). Tr­íc nh÷ng n¨m 75, song song víi viÖc ph¸t triÓn c¸c nhµ m¸y ë phÝa B¾c, viÖc s¶n xuÊt phôc vô vµ c¸c mÆt hµng chÕ biÕn ngµy cµnh phong phó, ®a d¹ng: * MÆt hµng sÊy cã: chuèi sÊy ,v¶i sÊy, long nh·n. * MÆt hµng n­íc gi¶i kh¸t: -N­íc qu¶ tù nhiªn ( nguyªn chÊt): lµ s¶n phÈm mµ thµnh phÈm chñ yÕu lµ dÞch qu¶, trong ®ã cã mét phÇn thÞt qu¶ hoÆc kh«ng chøa dÞch qu¶. N­íc qu¶ tù nhiªn cã hµm l­îng dinh d­ìng cao, c¶m quan hÊp dÉn do cã mµu s¾c cña s¶n phÈm rÊt gÇn víi h­¬ng vÞ mµu sÊc cña nguyªn liÖu . -Necta qu¶: cßn gäi lµ n­íc qu¶ ®ôc, n­íc qu¶ ngiÒn víi thÞt qu¶. Necta qu¶ kh¸c víi n­íc qu¶ tù nhiªn ë chç chøa nhiÒu thÞt qu¶ vµ ë d¹ng sÖ, chÕ biÕn b»ng c¸ch chµ mÞn c¸c lo¹i qu¶ khã Ðp lÊy dÞch nh­: chuèi, xoµi, ®u ®ñ, m½ng cÇu. Do chøa thµnh phÇn qu¶; lµ chñ yÕu nªn Necta qu¶ còng cã gi¸ trÞ dinh d­ìng cao- t­¬ng tù nh­ n­íc qu¶ tù nhiªn . -N­íc qu¶ c« ®Æc: lµ n­íc qu¶ Ðp, läc trong råi ®­îc c« ®Æc tíi hµm l­îng chÊt kh« 60-70%. Cã thÓ coi n­íc qu¶ c« ®Æc lµ mét d¹ng b¸n chÕ phÈm ®Ó chÕ biÕn n­íc gi¶i kh¸t, r­îu vang qu¶, r­îu mïi, kem. §Ó n­íc qu¶ c« ®Æc cã mïi vÞ vµ gi¸ trÞ dinh d­ìng cao ng­êi ta øng dông nh÷ng c«ng nghÖ c« ®Æc tiªn tiÕn. Phæ biÕn h¬n c¶ lµ c«ng nghÖ cho n­íc qu¶ bèc h¬i ë ®é ch©n kh«ng cao ( trªn 500mm thuû ng©n) ®Ó nhiÖt ®é ®­îc h¹ thÊp 50-600C. Còng cã thÓ ¸p dông c«ng nghÖ lµm l¹nh ®«ng: dÞch qu¶ ®­îc lµm ®«ng tíi nhiÖt ®é -5 ®Õn -100C. Khi Êy phÇn n­íc trong dung dÞch ®ãng b¨ng tr­íc vµ ®­îc t¸ch khái dÞch qu¶ b»ng c¸ch li t©m. DÞch qu¶ ®­îc lµm ®Æc tõng b­íc vµ s¶n phÈm cuèi cïng ®¹t ®é kh« 60-70% . -Xir« qu¶: Lµ n­íc qu¶ ®­îc pha thªm nhiÒu ®­êng (th­êng dïng ®­êng kÝnh tr¾ng) ®Ó ®é ®­êng trong Xir« ®¹t 60-70% .CÇn ph©n biÖt Xiro qu¶ víi n­íc qu¶ c« ®Æc, 2 s¶n phÈm nµy cïng chøa dÞch qu¶, cã cïng hµm l­îng ®­êng cao nh­ng n­íc qu¶ c« ®Æc kh«ng bæ sung ®­êng cßn Xiro qu¶ ®­êng bæ sung ®­êng víi sè l­îng lín. -Squash qu¶:T­¬ng tù nh­ Xiro qu¶ nh­ng chøa nhiÒu thÞt qu¶ h¬n vµ ë d¹ng ®Æc s¸nh h¬n. -N­íc qu¶ lªn men: ®­îc chÕ biÕn b»ng c¸ch cho n­íc qu¶ lªn men r­îu. Sau thêi gian lªn men tõ 24-36 giê, ®é r­îu trong s¶n phÈm ®¹t tíi 4 -5% V .Sau ®ã s¶n phÈm ®­îc triÖt trïng, ®ãng vµo bao b× kÝn vµ tiªu thô nhanh. N­íc qu¶ lªn men cã h­¬ng vÞ ®Æc biÖt do nÊm men t¹o ra, l¹i chøa nhiÒu CO2 nªn cã t¸c dông tiªu ho¸ tèt. -Bét qu¶ gi¶i kh¸t: Bao gåm d¹ng cao cÊp lµ d¹ng bét qu¶ hoµ tan vµ d¹ng cÊp thÊp h¬n lµ d¹ng bét qu¶ kh«ng hoµ tan. Bét qu¶ hoµ tan ®­îc chÕ biÕn tõ n­íc qu¶, qua qu¸ tr×nh sÊy ®Æc võa sÊy kh« thµnh d¹ng bét , cã thªm mét sè phô gia thùc phÈm ®Ó t¨ng thªm mµu s¾c h­¬ng vÞ vµ ®é hoµ tan cho s¶n phÈm. Bét qu¶ gi¶i kh¸t kh«ng hoµ tan th× ®­îc chÕ biÕn tõ qu¶ nghiÒn mÞn ( c¶ thÞt lÉn víi phÇn x¬ ) råi sÊy kh« b»ng m¸y sÊp phun hoÆc m¸y sÊy kiÓu trôc c¸n ®Ó s¶n phÈm ®¹t ®é kh« rÊt cao, thuû ph©n chØ cßn 2-5%. Sau ®ã, s¶n phÈm ®­îc gia mµu, gia h­¬ng t­¬ng tù nh­ bét qu¶ gi¶i kh¸t hoµ tan. -N­íc qu¶ gi¶i kh¸t : Thµnh phÇn chñ yÕu lµ dÞch qu¶, chiÕm 10-50% ( tuú theo d¹ng nguyªn liÖu vµ d¹ng s¶n phÈm) céng víi ®­êng axit thùc phÈm, chÊt mµu thùc phÈm vµ h­¬ng liÖu. S¶n phÈm cã thÓ ®­îc n¹p CO2 hoÆc kh«ng n¹p CO2. HiÖn nay c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam ®ang lËp dù ¸n x©y dùng míi c¸c c¬ së chÕ biÕn rau qu¶ t¹i c¸c träng ®iÓm tr­íc m¾t lµ c¸c xÝ nghiÖp NCN §ång Giao. Trong c¸c dù ¸n nãi trªn s¶n phÈm n­íc qu¶ gi¶i kh¸t lu«n ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng s¶n phÈm chñ yÕu cña c¸c c¬ së chÕ biÕn rau qu¶ . C«ng nghiÖp chÕ biÕn r­îu vang: míi ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ chñ yÕu lµ ë c¸c tØnh miÒn B¾c nh­ Hµ Néi, VÜnh Phóc, Th¸i Nguyªn. S¶n l­îng r­îu vang n¨m 1993 kho¶ng 10 triÖu lÝt, nguyªn liÖu qu¶ cÇn dïng kho¶ng 25 ngh×n tÊn . C¸c lo¹i qu¶ ®­îc sö dông nh­ nho, døa, chuèi, mËn vµ nh÷ng lo¹i qu¶ kh¸c. C«ng nghÖ chÕ biÕn r­îu vang ®ang cã triÓn väng ph¸t triÓn do nhu cÇu tiªu dïng cña thÞ tr­êng dang ngµy mét t¨ng lªn. HiÖn nay cã kho¶ng 17 nhµ m¸y chÕ biÕn qu¶ xuÊt khÈu.Trong ®ã t«ng c«ng ty qu¶n lý 12 nhµ m¸y vµ 5 nhµ m¸y ®Þa ph­¬ng qu¶n lý ( S¬n La, S¬n T©y, H÷u Giang, Linh Xu©n, TiÒn Giang) víi t«ng c«ng xuÊt 50.000 tÊn /n¨m vÒ ®å hép vµ 25.000 tÊn/n¨m vÒ rau qu¶ ®«ng l¹nh. HÇu hÕt c¸c thiÕt bÞ ®Òu nhËp tõ c¸c n­íc XHCN ( cò) nh­ Nga, §øc, Bungari, Balan, Hungari vµ ®· sö dông 20-30 n¨m nay nªn thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ ®· l¹c hËu. Nh÷ng n¨m cao ®iÓm, c¸c nhµ m¸y trªn ®· s¶n suÊt ®­îc 19.000 tÊn qu¶ ®ãng hép ( 1987) vµ 20.000 tÊn døa ®«ng l¹nh(1984). Tõ sau 1990, khi bÞ mÊt thÞ tr­êng truyÒn thèng, qu¶ ®­îc xuÊt sang thÞ tr­êng Ch©u ¸ vµ T©y ¢u , song míi ë d¹ng th¨m dß, giíi thiÖu. Do vËy hiÖn nay c¸c nhµ m¸y míi chØ sö dông 40-50% c«ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ®­a l¹i cßn thÊp. Ngoµi hÖ th«ng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn nªu trªn,vµi n¨m gÇn ®©y hÖ thèng lß sÊy thñ c«ng chÕ biÕn long nh·n xuÊt khÈu sang Trung Quèc còng ®­îc ph¸t triÓn ë vïng nh·n ®ång b»ng S«ng Cöu Long vµ c¸c tØnh cã nhiÒu nh·n ë ®ång b»ng s«ng Hång nh­ H­ng Yªn, H¶i D­¬ng, Hµ Nam. Theo sè liÖu ®iÒu tra th× c¶ n­íc cã kho¶ng 140 lß sÊy, trong ®ã ®ång b»ng s«ng Cöu Long cã 115 lß ®ång b»ng S«ng Hång cã 25 lß, tiªu thô kho¶ng 70% nh·n t­¬i trong vïng. Khèi l­îng long nh·n thµnh phÈm kho¶ng 4000-5000 tÊn. ChØ tõ n¨m 1981-1990 nghµnh rau qu¶ xuÊt khÈu ®­îc khèi l­îng ®¸ng kÓ vµ thu ®­îc kim ng¹ch kh¸ lín. N¨m 1981 xuÊt ®­îc 42106 tÊn s¶n phÈm thu ®­îc 11.992.000 USD ( chiÕm 9,7% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n). VÒ xuÊt khÈu rau qu¶ t­¬i chiÕm 40-60% ( tõ n¨m 1989-1990 chØ cßn chiÕm 18-30%) kim ng¹ch chØ ®¹o 32-36% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu.Trong ®ã nhãm gia vÞ chiÕm 5-15% nh­ng kim ng¹ch xuÊt khÈu l¹i cao chiÕm 25-30%. V× vËy,ta t¨ng s¶n phÈm chÕ biÕn, gi¶m xuÊt khÈu t­¬i (n¨m 1993 kim ng¹ch xuÊt khÈu cßn 6,9 triÖu USD) . 2.3. C©y ¨n qu¶ cßn cã t¸c dông lín trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i víi c¸c chøc n¨ng lµm s¹ch m«i tr­êng, gi¶m tiÕng ån, lµm rõng phßng hé, lµm ®Ñp c¶nh quan. NhiÒu c©y gièng ¨n qu¶ cho nguån mËt cã chÊt l­îng cao ®­îc nhiÒu ng­êi tiªu dïng ­a thÝch. ë vïng nhiÖt ®íi c©y ¨n qu¶ cßn cã t¸c dông b¶o vÖ dÊt chèng xãi mßn, lµm hµng rµo c¶n b·o. ë c¸c khu d©n c­, ®« thÞ ng­êi ta trång c©y ¨n qu¶ víi môc ®Ých c©y c¶nh, c©y bãng m¸t. NhiÒu c©y ¨n qu¶ cã t¸n l¸ ®Ñp, mµu s¾c hÊp dÉn dïng trång trong c«ng viªn hoÆc c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, c¸c b¶o tµng, bÖnh viÖn hay c¸c khu ®iÒu d­ìng. C¸c vïng v¶i, nh·n ë H­ng Yªn, Lôc Ng¹n võa lµ nguån s¶n phÈm dinh d­ìng quý võa cã ®é che phñ chèng xãi mßn, b¶o vÖ ®Êt víi hiÖu qu¶ cao h¬n nhiÒu so víi c¸c c©y trång tr­íc ®ã. 2.4. S¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ gãp phÇn t¨ng thu nhËp Mét sè c©y ¨n qu¶ mÆc dï cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh­ nh·n, v¶i, xoµi, nh­ng l¹i cã thÓ tËn dông trång ë ®Êt qoanh v­ên nhµ, ®Êt ®åi vµ nh÷ng ®Êt ch­a ®­îc khai th¸c gãp phÇn t¨ng thu nhËp cho n«ng d©n. II. §Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ 3.1 §Æc ®iÓm kinh tÕ C¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ th­êng cã chu kú s¶n xuÊt dµi chØ trång mét lÇn, ®êi sèng c¬ thÓ kÐo dµi vµ thu ho¹ch nhiÒu n¨m víi n¨ng suÊt cao, gi¸ trÞ gÊp 10-15 lÇn trång lóa.Trong khi ®ã, ®Çu t­ cho c©y ¨n qu¶ kh«ng cao, Ýt s©u bÖnh, ®é rñi ro thÊp ( chñ yÕu do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt mang l¹i h¬n ) so víi c©y trång kh¸c . ChÝnh v× vËy ,c©y ¨n qu¶ ®­îc ®¸nh gi¸ cao, gi÷ vai trß quan träng trong viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång hiÖn nay ë n­íc ta. 3.2 §Æc §iÓm Kü ThuËt . C©y ¨n qu¶ lµ lo¹i c©y trång c¹n, cã tÝnh chÞu h¹n cao, kh«ng kÐn ®Êt, víi kh¶ n¨ng nµy nã tËn dông ®­îc ®Êt ®ai kh«ng thÓ trång ®­îc c©y l­¬ng thùc, víi kü thuËt canh t¸c trªn ®Êt dèc, c©y ¨n qu¶ cã thÓ trô l¹i vµ ph¸t triÓn b×nh th­êng, sau thêi kú kiÕn thiÕt c¬ b¶n ( th­êng tõ 3-4 n¨m) ®Õn thêi kú s¶n xuÊt kinh doanh, thêi k× nµy kÐo dµi vµi chôc n¨m thËm chÝ kÐo dµi c¶ tr¨m n¨m. Cho tíi nay vÉn ch­a x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n chu k× s¶n xuÊt cña nã lµ bao nhiªu n¨m, ®iÓm nµy rÊt thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, do ®Æc ®iÓm vÒ kü thuËt trong s¶n xuÊt dÉn ®Õn tÝnh thêi vô cao nÕu chuyªn m«n ho¸ qu¸ s©u.§Ó gi¶m bít tÝnh thêi vô trong viÖc ph¸t triÓn ngµnh c©y ¨n qu¶ cÇn l­u ý mÊy vÊn ®Ò sau: + thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt kÕt hîp víi ph¸t triÓn tæng hîp b»ng c¸ch kÕt hîp c¬ cÊu c©y ¨n qu¶ hîp lý,kÕt hîp c©y ¨n qu¶ víi c¸c lo¹i c©y trång vµ vÇt nu«i kh¸c.Bè trÝ c¬ cÊu c©y trång hîp lý ®Ó sö dông tèi ®a lùc l­îng lao ®éng vµ së dông hîp lý c¸c lo¹i ¹t t­ kü thuËt. + T¹o ra c¸c gièng c©y cho s¶n phÈm kh«ng trïng nhau trong mét n¨m( c©y tr¸i vô) ®Ó h¹n chÕ tÝnh thêi vô. III. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ 1. Nh©n tè tù nhiªn * §Êt ®ai: lµ yÕu tè s¶n xuÊt kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña mäi nhµnh s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ ngµnh trång trät, trong ®ã cã ngµnh rau qu¶. Sè l­îng, chÊt l­îng, vÞ trÝ cña ®Êt ®ai cã ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n xuÊt c©u ¨n qu¶. ViÖt Nam n»m ë vïng §«ng Nam Ch©u ¸, ®Êt n­íc cã chiÒu dµi trªn 15 vÜ ®é víi mÊy ngµn km gi¸p biÓn ®«ng. §Êt ®ai n­íc ta rÊt phong phó, c¶ n­íc cã 13 nhãm ®Êt chÝnh, trong ®ã nhãm ®Êt ®á chiÕm gÇn 54% ®­îc ph©n bè ë trung du miÒn nói phÝa B¾c. §©y lµ nhãm ®Êt cã chÊt l­îng tèt thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m vµ ®Æc biÖt lµ c©y ¨n qu¶. Cßn l¹i lµ tÊt c¶ c¸c lo¹i ®Êt nh­: ®Êt ®en, ®Êt x¸m, dÊt phï sa, ®Òu thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶. *KhÝ hËu: khÝ hËu lµ m«i tr­êng sèng cña c¸c lo¹i c©y trång. V× vËy, nÕu khÝ hËu thêi tiÕt thuËn lîi c©y trång ph¸t triÓn tèt vµ ng­îc l¹i, nÕu thêi tiÕt kh«ng thuËn lîi th× c©y trång kh«ng ph¸t triÓn ®­îc hoÆc kÐm ph¸t triÓn. ViÖt Nam n»m trong vµnh ®ai nhiÖt ®íi giã mïa víi sù biÕn ®æi khÝ hËu gi÷a c¸c miÒn B¾c- Nam. §iÒu ®ã cho phÐp n­íc ta trång ®­îc nhiÒu lo¹i hoa qu¶ nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi vµ mét sè rau qu¶ gèc «n ®íi, mïa vô thu ho¹ch kÕ tiÕp nhau nhiÒu th¸ng trong n¨m. ViÖt Nam cßn lµ mét trong nh÷ng vïng ph¸t sinh cña mét sè c©y ¨n qu¶ nh­ cam, quýt, v¶i, chuèi vµ cã nguån gien di truyÒn thùc vËt phong phó, ®a d¹ng vÒ c©y ¨n qu¶, gia vÞ vµ hoa. Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ sinh th¸i, rau qu¶ n­íc ta còng bÞ ¶nh h­ëngcña mét sè h¹n chÕ vµ bÊt lîi cña khÝ hËu ®èi víi n«ng nghiÖp nh­ : b·o lôt, thêi tiÕt kÐm æn ®Þnh do giã mïa ®«ng b¾c, dÉn tíi rñi ro vÒ chÊt l­îng. *§Þa h×nh: R¶i ®Òu kh¾p tõ B¾c tíi Nam lµ ®Þa h×nh tõ nói cao ®Õn ®ång b»ng, s«ng suèi vµ ven biÓn ®· t¹o nªn nh÷ng lîi thÕ vÒ ®Þa lý -sinh th¸i so víi nhiÒu n­íc kh¸c. C¸c hÖ thèng giao th«ng ®­êng bé, ®­êng biÓn vµ hµng kh«ng thuËn tiÖn cho viÖc giao l­u hµng hãa quèc tÕ vµ khu vùc. 2. Nh©n tè kinh tÕ x· héi *Lao ®éng: lµ yÕu tè s¶n xuÊt, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh trong ®ã cã ngµnh rau qu¶. ViÖt Nam lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, hiÖn t¹i 80% d©n sè c¶ n­íc sèng ë n«ng th«n vµ trªn 70% lùc l­îng lao ®éng toµn x· héi lµm viÖc trong khu vùc nµy. Do vËy, cã thÓ nãi lùc l­îng lao ®éng cuûa n­íc ta rÊt dåi dµo vµ cã thÓ cung cÊp ®ñ lao ®éng cho s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶. Ng­êi n«ng d©n n­íc ta cÇn cï s¸ng t¹o, qua nhiÒu thÕ hÖ ®· tÝch lòy ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm trång trät, chä gièng rau ®Ëu, cam, quýt, b­ëi, hång xoµi, ch«m ch«m, thanh long. N«ng d©n ë nhiÒu vïng rau qu¶ thuyÒn thèng ®· thu ®­îc n¨ng suÊt vµ lîi nhuËn cao. Tuy nhiªn, chØ víi kinh nghiÖm th× nhiÒu vÊn ®Ò ch­a gi¶i quyÕt ®­îc, nhÊt lµ c¸c kh©u nh­: gièng, phßng trõ s©u bÖnh, xö lý sau thu ho¹ch.Nh×n chung, tr×nh ®é d©n trÝ cña n­íc ta cßn thÊp so víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. *C¬ së vËt chÊt kü thuËt: lµ nh©n tè rÊt quan träng ¶nh h­ëng ®Õn viÖc s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶. HiÖn nay ViÖt Nam nhËp khÈu nhiÒu d©y chuyÒn s¶n xuÊt cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi do vËy n­íc ta ®· cã nhiÒu d©y chuyÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i ®­a vµo s¶n xuÊt víi c«ng suÊt lín, chÊt l­îng cao. Nh­ng nh×n chung chóng ta vÉn cßn nhiÒu c«ng nghÖ l¹c hËu so víi thÐ giíi. V× vËy, s¶n l­îng vµ chÊt l­îng c¸c lo¹i s¶n phÈm ch­a cao, kh¶ n¨ng c¹nh tranh c¸c lo¹i s¶n phÈm n«ng nghiÖp n­íc ta ( kÓ c¶ rau qu¶ ) cßn rÊt h¹n chÕ. *Phong tôc tËp qu¸n:s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ n­íc ta vÉn cßn mang tÝnh tù ph¸t , s¶n xuÊt nhá, ph©n t¸n theo tËp qu¸n. Ruéng ®Êt ph©n chia nhá theo tõng hé n«ng d©n, vèn liÕng Ýt ái nhÊt lµ ë phÝa b¾c, cµng ng¹i rñi ro, ch­a d¸m m¹nh d¹n ®Çu t­ vµ thÝch øng kÞp thêi víi s¶n xuÊt hµng hßa theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Do vËy, cã nh÷ng tr­êng hîp n«ng d©n bÞ t¸c ®éng bëi gi¸ cao h¬n, kh«ng ®¶m b¶o ch÷ tÝn hîp ®ång. §©y lµ mét nh­îc ®iÓm vµ trë ng¹i trong tæ chøc s¶n xuÊt rau qu¶ chÕ biÕn. *C¬ chÕ chÝnh s¸ch: lµ nh©n tè ¶nh h­ëng lín ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶. NÕu chÝnh s¸ch ®óng nã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn vµ kÝch thÝch ngµnh rau qu¶ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ t¨ng khèi l­îng xuÊt khÈu. Nh­ng ng­îc l¹i, nÕu c¬ chÕ chÝnh schs mµ kh«ng ®óng th× sÏ c¶n trë ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©u ¨n qu¶. Do hoµn c¶nh n­íc ta mét thêi gian dµi ph¶i t¹p trung cho s¶n xuÊt l­¬ng thùc, nªn kh¶ n¨ng ®Çu t­ cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt n«ng s¶n cã giíi h¹n. Trong ®ã , ngµnh rau qu¶ ch­a ®­îc ®Çu t­ ®óng møc do vËy ch­a ph¸t huy ®­îc tiÒm n¨ng vèn cã. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhµ n­íc ®· cã ch×nh s¸ch ®Çu t­ cho ngµnh rau qu¶ thÝch ®¸ng h¬n, c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc ®­îc nhµ n­íc quan t©m nhiÒu h¬n. Cho nªn, ngµnh rau qu¶ ®· cã sj ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh. Song c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cßn nhiÒu h¹n chÕ ch­a khuyÕn khÝch ®­îc ngµnh rau qu¶ phat triÓn m¹nh. 3. Nh©n tè vÒ tæ chøc kü thuËt Nh÷ng nh©n tè n«ng nghiÖp nµy bao gåm: c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt ( trang tr¹i, hîp t¸c x· , hé gia ®×nh); sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt vµ viÖc øng dông chóng vµo s¶n xuÊt. C¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt ph¶n ¸nh møc ®é tËp trung cac nguån lùc cña ®Þa ph­¬ng cho s¶n xuÊt. Trong ngµnh n«ng nghiÖp ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn th× h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt chñ yÒu lµ trang tr¹i, cã rÊt nhiÒu nh÷ng trang tr¹i víi quy m« hµng ngµn ha, cßn ë n­íc ta th× chñ yÕu l¹i lµ hé gia ®×nh, s¶n xuÊt víi quy m« nhá bÐ, ruéng ®Êt manh món, ph©n t¸n lµ nguyªn nh©n c¶n trë s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn. ViÖc øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc vµo s¶n xuÊt gãp phÇn hoµn thiÖn c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt nh»m khai th¸c, øng dông hîp lý vµ hiÖu qu¶ h¬n c¸c nguån lùc x· héi vµo ngµnh trång trät. Trong lÜnh vùc trång trät, viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång tr­íc tiªn ph¶i t×m hiÓu nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc vÒ sè l­îng, chÊt l­îng, mÉu m·, gi¸ c¶. Trªn c¬ së ®ã mµ cã sù bè trÝ s¾p xÕp s¶n xuÊt hîp lý ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng, thóc ®Èy nhanh t¸i s¶n xuÊt më réng. IV T×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi 1. TiÒm n¨ng vµ thùc tr¹ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ViÖt Nam Víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ thæ nh­ìng ®a d¹ng phï hîp víi yªu cÇu sinh tr­ëng cña nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ nhiÖt ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi, ViÖt Nam lµ mét trong c¸c quèc gia cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶. Trong khi ®ã nhu cÇu tiªu dïng tr¸i c©y trªn thÕ giíi ngµy cµng gia t¨ng. Trong c¸c n¨m 1980-1995 thÞ tr­êng tr¸i c©y thÕ giíi t¨ng 20,5%. MÆc dï hiÖn nay thÞ tr­êng thÕ giíi chØ nhËp khÈu h¬n 5% tæng s¶n l­îng tr¸i c©y nhiÖt ®íi, song nhu cÇu ®èi víi tr¸i c©y nhiÖt ®íi ngµy cµng t¨ng lªn. Trong c¸c n¨m 1980-1995 tr¸i c©y nhiÖt ®íi xuÊt khÈu t­¬i t¨ng m¹nh: døa t¨ng gÊp ®«i, xoµi t¨ng gÊp 6, b¬ t¨ng gÊp 3, ®u ®ñ t¨ng 4 lÇn. HÇu hÕt c¸c lo¹i tr¸i c©y nhiÖt ®íi ®­îc ­a chuéng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi nh­ xoµi, chuèi, døa, thanh long, ch«m, m¨ng côt, b¬ nh·n ®Òu rÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ thæ nh­ìng cña nhiÒu vïng l·nh thæ ViÖt Nam. Cïng víi sù gia t¨ng nhu cÇu tr¸i c©y cña trÞ tr­êng thÕ giíi, nhu cÇu tiªu dïng tr¸i c©y trong n­íc còng ngµy cµng t¨ng do thu nhËp vµ møc sèng cña d©n c­ ngµy cµng ®­îc n©ng cao. HiÖn nay møc tiªu dïng tr¸i c©y b×nh qu©n ®Çu ng­êi ë n«ng th«n n­íc ta lµ 20-30kg/ ng­êi/ n¨m, ë thµnh thÞ lµ 35-45kg/ ng­êi/ n¨m. Møc nµy cßn thÊp xa h¬n so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi (n¨m 2000, møc trung b×nh cña thÕ giíi kho¶ng 75-80kg/ ng­êi/ n¨m). Víi tèc ®é t¨ng thu nhËp cña d©n c­ nh­ nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua th× tíi n¨m 2010 møc tiªu dïng tr¸i c©y b×nh qu©n ®Çu ng­êi ë ViÖt Nam cã thÓ gÇn ®¹t tíi møc trung b×nh cña thÕ giíi hiÖn nay. §Õn n¨m 2010, nÕu theo dù b¸o d©n sè n­íc ta lµ 90 triÖu ng­êi vµ møc tiªu thô tr¸i c©y b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®¹t møc 65-70kg/ ng­êi/ n¨m th× nhu cÇu tiªu thô tr¸i c©y trong n­íc ta sÏ lµ 6,0-6,3 triÖu tÊn/ n¨m. Ngoµi ra, nhu cÇu cña thÞ tr­êng tr¸i c©y trong n­íc t¨ng lªn cßn do l­îng kh¸ch n­íc ngoµi du lÞch vµo ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi sÏ ngµy cµng gia t¨ng. Tõ n¨m 2010 theo dù b¸o hµng n¨m sè kh¸ch du lÞch n­íc ngoµi vµo ViÖt nam cã thÓ ®¹t møc 8 triÖu ng­êi/ n¨m. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy r»ng ViÖt Nam cã nh÷ng tiÒm n¨ng to lín vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn vÒ thÞ tr­êng tiªu thô tr¸i c©y (c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc) ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ trong nh÷ng n¨m tíi. C¶ n­íc ta hiÖn cã 140 loµi c©y ¨n qu¶ thuéc gÇn 40 hä thùc vËt. Nh÷ng n¨m qua diÖn tÝch vµ s¶n l­¬ng c©y ¨n qu¶ ë n­íc ta t¨ng lªn nhanh chãng. N¨m 1999 c¶ n­íc cã h¬n 425.000 ha c©y ¨n qu¶, ®Õn n¨m 2002 ®· cã kho¶ng 500.000 ha, trong ®ã §«ng Nam Bé vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long chiÕm 54% diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ cña c¶ n­íc vµ cã tíi 30 lo¹i tr¸i c©y cã s¶n l­îng s¶n xuÊt hµng n¨m kh¸ lín nh­ xoµi, døa, m¨ng côt, d­¨ hÊu, sÇu riªng, ch«m ch«m, cam quýt. VÒ s¶n l­îng tr¸i c©y, theo sè liÖu cña côc khuyÕn n«ng-khuyÕn l©m, n¨m 1994 c¶ n­íc s¶n xuÊt 2,6 triÖu tÊn tr¸i c©y, n¨m 1996 lµ 3,2 triÖu tÊn, n¨m 1998 lµ 4 triÖu tÊn, n¨m 2000 lµ 4,5 triÖu tÊn. Tr¸i víi tèc ®é t¨ng nhanh diÖn tÝch vµ s¶n l­îng, viÖc tiªu thô s¶n phÈm tr¸i c©y l¹i lu«n gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ ¸ch t¾c.Tr¸i c©y ViÖt Nam xuÊt khÈu rÊt khã kh¨n, n¨m 1998 c¶ n­íc chØ xuÊt khÈu ®­îc d­íi 10.000 tÊn, míi b»ng 0,25% s¶n l­îng tr¸i c©y s¶n xuÊt trong n­íc. C¸c n¨m 1999-2000 xuÊt khÈu tr¸i c©y cã t¨ng song s¶n l­îng xuÊt khÈu cßn rÊt nhá bÐ. Tr¸i c©y ViÖt Nam kh«ng chØ ¸ch t¾c trong xuÊt khÈu mµ tiªu thô còng rÊt khã kh¨n ë thÞ tr­êng néi ®Þa vµ rÊt khã c¹nh tranh víi tr¸i c©y cïng lo¹i nhËp khÈu. Theo tæng côc H¶i quan, chØ tÝnh nguån nhËp khÈu chÝnh ng¹ch, hiÖn mçi n¨m n­íc ta nhËp khÈu tõ 20.000 ®Õn 30.000 tÊn tr¸i c©y,trong ®ã cã kho¶ng 8000 tÊn t¸o, 3000 tÊn nho, 340 tÊn nho kh«. Ngoµi ra nguån tr¸i c©y nhËp khÈu tõ Trung Quèc qua con ®­êng tiÓu ng¹ch (bao gåm t¸o, lª, cam, quýt, nho) vµo n­íc ta cã khèi l­îng kh¸ lín. Riªng l­îng ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu tr¸i c©y chÝnh ng¹ch hµng n¨m ­íc tÝnh ®· tíi 13-15 triÖu USD/ n¨m. Nh÷ng khã kh¨n vµ ¸ch t¾c trong tiªu thô s¶n phÈm ®· h¹n chÕ viÖc ph¸t huy c¸c tiÒm n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ vµ h¹n chÕ rÊt lín hiÖu qu¶ s¶n xuÊt còng nh­ lîi Ých cña ng­êi s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ n­íc ta . 2. T×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ViÖt Nam C©y ¨n qu¶ ë n­íc ta tuy ®· ®­îc trång tõ l©u ®êi, song tr­íc kia s¶n xuÊt chñ yÕu dùa theo tËp qu¸n. Theo c¸c tµi liÖu th× sang thÕ kû 20 c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra nghiªn cøu míi b¾t ®Çu ®­îc quan t©m. Thêi Ph¸p thuéc, tõ n¨m 1930 mét sè c¬ quan n«ng nghiÖp b¾t ®Çu ®iÒu tra gièng c©y ¨n qu¶, thµnh lËp mét sè tr¹i nghiªn cøu ë Gia Rai-Biªn Hoµ, V©n Du-Thanh Ho¸; tæ chøc héi thi qu¶ ngon; lËp v­ên ­¬m gièng cÊp tØnh. Sau n¨m 1954, B¸c Hå ph¸t ®éng tÕt trång c©y (1959), kh«ng chØ lµm bãng m¸t, lÊy gç, lÊy qu¶ mµ cßn lµm s¹ch m«i tr­êng. Tõ n¨m 1960 nhiÒu n«ng tr­êng trång c©y ¨n qu¶ ®­îc thµnh lËp, Vô trång trät - Bé n«ng nghiÖp ®· x©y dùng c¸c quy tr×nh kü thuËt trång cam, quýt, chuèi, døa. N¨m 1968, ViÖn c©y c«ng nghiÖp - c©y ¨n qu¶ ®­îc thµnh lËp. C«ng t¸c nghiªn cøu vÒ cam ®­îc chó träng tõ n¨m 1962, ®Õn n¨m 1964 cã sù gióp ®ì cña c¸c chuyªn gia Liªn X« vµ tõ n¨m 1976 cã c¸c chuyªn gia Cuba, cïng víi c¸c tËp ®oµn gièng cam quýt cña Cuba viÖn trî cho ViÖt Nam. Thêi kú nµy mét sè kªt qu¶ nghiªn cøu ®· ®­îc tæng kªt nh­: B¸o c¸o tæng kÕt thÝ nghiÖm vÒ cam vµ cµ phª t¹i héi nghÞ toµn quèc ë T©y HiÕu- NghÖ An (1977), Bé n«ng nghiÖp ®· x©y dùng quy ho¹ch c¸c vïng c©y ¨n qu¶ (cam døa quýt, chuèi) tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ. N¨m 1970 quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt døa MiÒn B¾c ViÖt Nam ®· ®­îc x©y dùng. Sau n¨m 1975, Bé n«ng nghiÖp ®· ph¸t ®éng phong trµo “ v­ên qu¶ B¸c Hå ” trong c¶ n­íc (1979). N¨m 1986 “ §Ò ¸n ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ cã mói ë Viªt Nam thêi kú 1986-2000 ” ®· ®­îc x©y dùng, x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cã mói c¶ n­íc lµ 70 ngµn ha. N¨m 1986, Héi lµm v­ên ViÖt nam ®­îc thµnh lËp, m« h×nh VAC ®· ®­îc phæ biÕn ngµy cµng réng, trong ®ã c©y ¨n qu¶ lµ mét chñ lùc. Thùc hiÖn hiÖp ®Þnh hîp t¸c rau qu¶ ViÖt X« 1986-1990, ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu cÊp Nhµ n­íc ®· ®­îc tiÕn hµnh, sau ®ã c¸c ®Ò tµi vÒ døa, cam, chuèi, rau ®· ®­îc tæng kÕt. N¨m 1990, ViÖn nghiªn cøu rau qu¶ ®· ®­îc thµnh lËp, bao gåm 3 trung t©m Phó Hé, Xu©n Mai vµ Phñ Quú. TiÕp ®ã n¨m 1994, trung t©m c©y ¨n qu¶ Long §Þnh ®­îc thµnh lËp (nay lµ ViÖn nghiªn cøu c©y ¨n qu¶ miÒn Nam). Lùc l­îng nghiªn cøu c©y ¨n qu¶ ®· ®­îc t¨ng c­êng trong c¶ n­íc. ë n­íc ta c©y ¨n qu¶ ®­îc ph¸t triÓn d­íi 2 h×nh thøc : + Trång ph©n t¸n trong c¸c v­ên cña c¸c n«ng hé víi môc ®Ých tù tóc, bæ sung dinh d­ìng b÷a ¨n. Tuy vËy chØ míi cã kho¶ng 15-20%sè hé cã trång c©y ¨n qu¶ trong v­ên. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra n«ng hé ë c¸c vïng n«ng nghiÖp kh¸c nhau, ­íc tÝnh b×nh qu©n mçi n«ng hé ttrång kho¶ng 40 m2 c©y ¨n qu¶ trong v­ên víi nhiÒu lo¹i c©y truyÒn thèng nh­ mÝt, nh·n, æi, chuèi. + TËp trung trµnh vïng cã môc ®Ých s¶n xuÊt hµng ho¸, chñ yÕu lµ do c¸c n«ng hé trång, trong ®ã cã 28 n«ng tr­êng cã trrång c©y ¨n qu¶ víi nhiÒu quy m«, diÖn tÝch kh¸c nhau . Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vïng qu¶ tõ 3 khu vùc ®Æc tr­ng lµ : + Do chñ tr­¬ng cña nhµ n­íc vÒ quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng c©y ¨n qu¶, b¾t ®Çu tõ c¸c n«ng tr­êng quèc doanh, sau ®ã phæ biÕn réng ra c¸c n«ng hé trong vïng, g¾n víi c«ng nghÖ chÕ biÕn xuÊt khÈu, ch¼ng h¹n nh­ khu vùc trång døa vïng ®Êt phÌnTø Gi¸c Long Xuyªn, ®ång Th¸p M­êi, khu vùc §ång Giao( Ninh B×nh), Hµ Trung( Thanh Ho¸). + Do ®iÒu kiÖn lîi thÕ vÒ sinh th¸i cña c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ cã vÞ trÝ thuËn lîi vÒ giao th«ng vËn t¶i vµ cã rhÞ tr­êng tiªu thô nªn ®· h×nh thµnh vïng c©y ¨n qu¶ nh­ vïng qu¶ cña ®ång b»ng s«ng c­ñ long, §«ng Nam Bé , ngo¹i thµnh Hµ Néi +Tõ nh÷ng v­ên c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n cña nh÷ng ®Þa ph­¬ng ®­îc thÞ tr­êng tiªu thô m¹nh ph¸t triÓn nªn thanhg c¸c vïng qu¶ tËp trung nh­ c¸c vïng b­ëi N¨m Roi (VÜnh Long). T©n TriÒu ( §ång Nai), Phóc Tr¹ch ( Hµ TÜnh), m¬ mËn (T©y B¾c,§«ng B¾c). Qui m« v­ên qu¶ cña c¸c n«ng hé s¶n xuÊt ë c¸c vïng tËp trung tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai tõng vïng. Vïng ®ång b»ng S«ng Hång d­íi 200 m2; miÒn Nam, miÒn Nói Trung Du PhÝa B¾c Phæ biÕn tõ 1000-2000m2.§· cã nh÷ng ®iÖn h×nh tæ chøc s¶n xuÊt theo kiÓu trang tr¹i c©y ¨n qu¶ c¶ vïng ®ång b»ng vµ vïng ®Êt ®åi nói. Nh÷ng vïng c©y ¨n qu¶ th©m canh vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao th­êng g¾n viÑc trång c©y ¨n qu¶ trong kinh tÕ sinh th¸i VAC võa nu«i trång thuû s¶n, ph¸t triÓn ch¨n nu«i c«ng nghiÖp . Víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu nhiÖt ®íi cã pha trén tÝnh «n ®íi rÊt thuËt tiÖn cho nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ ë n­íc ta ph¸t triÓn. HiÖn nay tËp ®oµn c©y ¨n qu¶ ë n­íc ta rÊt phong phó trong ®ã cã nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ quÝ kh«ng chØ cã ý nghÜa tiªu dïng trong n­íc, mµ cßn cã ý nghÜa xuÊt khÈu cã gi¸ thÞ nh­ cam, nh·n, v¶i, døa, sÇu riªng, xoµi, diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ n­íc ta tõ n¨m 1985 ®Õn nay ®· cã sù ph¸t triÓn kh¸ m¹nh: n¨m 1985 míi cã 213 ngµn ha, ®Õn n¨m 1988 ®· cã 272,2 ngµn ha vµ ®Õn n¨m 2000 ®· cã kho¶ng 500 ngµn ha vµ s¶n l­îng ®¹t 7 triÖu tÊn, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 70 triÖu USD( theo bé NN vµ PTNT). ViÖc bè trÝ s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶.Ngoµi viÖc bè trÝ trång r¶i r¸c trªn tÊt c¶ c¸c vïng, c¸c ®Þa ph­¬ng , chóng ta cßn bè trÝ trång tËp trung quy m« c©y ¨n qu¶ ë nh÷ng vïng vµ nh÷ng ®Þa ph­¬ng cã ®iÒu kiÖn nh­: vïng c©y ¨n qu¶ tËp trung Nam Bé vµ miÒn nói phÝa B¾c trong ®ã 70% diÖn tÝch n»m ë c¸c vïng phÝa Nam 3. T×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ trªn thÕ giíi. Ngµy nay nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi quan t©m tíi viÖc ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ vµ hä ®· giµu lªn nhê xuÊt khÈu s¶n phÈm t­¬i vµ chÕ biÕn tõ qu¶ . Nh÷ng n­íc cã diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ lín nh­ lµ MÜ, Trung Quèc, Ên §é, vÝ dô : n¨m 1995 Trung Quèc cã 6,4 triÖu ha c©y ¨n qu¶ víi s¶n l­îng kho¶ng 35 triÖu tÊn. Ên ®é cã 2,94 triÖu ha víi s¶n l­îng 25,5 triÖu tÊn. Theo thèng kª cña tæ chøc FAO n¨m 1998 s¶n l­îng qu¶ toµn thÕ giíi lµ 333,6 triÖu tÊn, trong ®ã sè qu¶ mäng lµ 3329,5 triÖu tÊn chiÕm 98,8% tæng s¶n l­îng toµn thÕ giíi, cßn l¹i 4,1 triÖu tÊn lµ qu¶ vá cøng chiÕm 1,2% tæng s¶n l­îng . NÕu xÕp theo sè thø tù s¶n l­îng ch©u ¸ ®øng ®Çu tiÕp theo lµ MÜ ,Ch©u ¢u, Ch©u Phi, cuèi cïng lµ ch©u §¹i D­¬ng. N¨m 1998 Braxin s¶n xuÊt ra 27,5 triÖu tÊn chiÕm 8,33% tæng s¶n l­îng qu¶ thÕ giíi. Sau ®ã lµ c¸c n­íc MÜ 25 triÖu tÊn vµ chiÕm 7,8%, Ên §é 24,6 triÖu tÊn ( chiÕm 7,48%) Italia 18,8 triÖu tÊn ( chiÕm 5,72%),Trung Quèc 18,4 triÖu tÊn ( chiÕm 5,59%) s¶n l­îng qu¶ cña 5 n­íc nµy t­¬ng ®­¬ng 35% tæng s¶n l­îng qu¶ trªn thÕ giíi. Ngoµi 5 n­íc cã s¶n l­îng qu¶ lín kÓ trªn cßn cã c¸c n­íc kh¸c nh­ Liªn X« ( cò) 14,5 triÖu tÊn, Ph¸p 11,1 triÖu tÊn ,T©y Ban Nha 11,02 triÖu tÊn, Thæ NhÜ K× 8,8 triÖu tÊn. §Ó ph¸t triÓn diÖn tÝch vµ t¨ng s¶n l­îng c©y ¨n qu¶,trªn thÕ giíi ®· chó träng nh÷ng vÊn ®Ò nh­: chän gièng míi, nghiªn cøu ký thuËt trång vµ qu¶n lý, ch¨m sãc c©y ¨n qu¶ ; t­íi n­íc gi÷ ®é Èm, chèng xãi mßn ®Êt cho c©y ¨n qu¶ ; nghiªn cøu kü thuËt thu h¸i xö lý sau thu ho¹ch PhÇn II Thùc tr¹ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ngo¹i thµnh hµ néi I. §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ngo¹i thµnh Hµ Néi 1. §Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn 1.1. VÞ trÝ ®Þa lý Ngo¹i thµnh Hµ Néi gåm 5 huyÖn: §«ng Anh, Gia L©m, Thanh Tr×, Tõ Liªm vµ Sãc S¬n. Hµ Néi n»m ë trung t©m vïng §ång b»ng s«ng Hång, trong ph¹m vi tõ 20(53 ®Õn 21(23 vÜ ®é B¾c vµ tõ 105(44 ®Õn 106(02 ®é kinh §«ng. Hµ Néi tiÕp gi¸p víi 5 tØnh: B¾c K¹n vµ Th¸i Nguyªn ë phÝa B¾c, Hµ T©y vµ Hµ Nam ë phÝa Nam vµ T©y nam. VÞ trÝ nµy t­¬ng ®èi thuËn lîi cho viÖc giao l­u kinh tÕ cña vïng trong nÒn kinh tÕ më cöa vµ lµ ®iÒu kiÖn quan träng trong viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸. 1.2 §Êt ®ai Hµ Néi cã tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ 911.800 ha, trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp lµ 43.465 ha chiÕm 4,76%, ®Êt l©m nghiÖp 6717 ha chiÕm 0,73% cßn l¹i lµ ®Êt chuyªn dïng. ë ngo¹i thµnh Hµ Néi cã 3 lo¹i ®Êt chñ yÕu, ®Êt phï sa chiÕm kho¶ng 46%, ®Êt gß ®åi b¸n s¬n ®Þa chiÕm kho¶ng 31% vµ ®Êt tròng chiÕm 23%. Ngo¹i thµnh Hµ Néi ®­îc chia lµm 2 vïng ®åi nói thÊp vµ trung b×nh víi d·y nói Sãc S¬n cã ®Ønh cao nhÊt lµ ®Ønh Ch©n Chim víi ®é cao lµ 462m, vïng ®åi nói cña Hµ Néi cã thÓ kÕt hîp s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ du lÞch. Víi ®Þa bµn ®åi nói thÊp, n¬i ®©y phï hîp víi nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ vµ ch¨n nu«i ®¹i gia sóc. Vïng ®ång b»ng cña Hµ Néi lµ vïng ch©u thæ cña s«ng Hång ®· ®­îc khai ph¸ tõ l©u ®êi. Vïng nµy ®Æc tr­ng d©n c­ ®«ng ®óc víi tËp qu¸n canh t¸c cña c¸c vïng n«ng nghiÖp truyÒn thèng ngo¹i thµnh. Vïng ®ång b»ng ngo¹i thµnh phï hîp víi ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i c©y trång ng¾n ngµy ®ßi hái vèn ®Çu t­ lín, cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶, hoa, c©y c¶nh. Trong ®Êt n«ng nghiÖp, diÖn tÝch ®Êt canh t¸c lµ 38.885 ha chiÕm 89,48%, ®Êt v­ên t¹p lµ 473 ha chiÕm 1,09%, ®Êt mÆt n­íc nu«i trång thñy s¶n lµ 2820 ha chiÕm 6,49%, ®Êt trång c©y l©u n¨m 1.200 ha chiÕm 2,76% vµ ®Êt trång c©y thøc ¨n ch¨n nu«i lµ 78 ha chiÕm 0,18%. Hµ Néi cã nhiÒu diÖn tÝch ao hå, ruéng 1 vô lóa, 1 vô c¸, ®Êt canh t¸c hµng n¨m, ®Êt trång c©y l©u n¨m, ®Êt rõng, nhÊt lµ c¸c vïng xa nh­ Sãc S¬n, mét sè x· cña huyÖn Tõ Liªm, Thanh Tr×, Gia L©m, §«ng Anh cã nhiÒu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶. BiÓu sè 4: C¬ cÊu diÖn tÝch ®Êt ®ai toµn quèc vµ vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi ChØ tiªu  Toµn quèc  Ngo¹i thµnh HN    DiÖn tÝch (ha)  %  DiÖn tÝch (ha)  %   Tæng diÖn tÝch  32.868.095  100  911.800  100   1. §Êt n«ng nghiÖp  8.104.241  24,66  43.456  4,76   1.1. §Êt trång c©y hµng n¨m  5.678.655  70,07  38.885  89,48   1.2. §Êt v­ên t¹p  561.369  6,93  473  1,09   1.3. §Êt trång c©y l©u n¨m  1.453.302  17,93  1.200  2,76   1.4. §Êt ®ång cá  71.584  0,88  78  0,18   1.5. §Êt mÆt n­íc nu«i thuû s¶n  339.331  4,19  2.820  6,49   2. §Êt l©m nghiÖp  10.935.362  33,27  6.717  0,73   3. §Êt ch­a sö dông  12.087.040  36,77  1.137  0,12   3.1. §Êt b»ng  868.772  7,19  364  32,01   3.2. §Êt ®åi nói  8.549.550  70,73  210  18,47   3.2. MÆt n­íc  189.313  1,57  563  49,52   Nh­ vËy, diÖn tÝch ®Êt ngo¹i thµnh Hµ Néi chiÕm 2,77% so víi tæng diÖn tÝch toµn quèc trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm 0,54%, ®Êt l©m nghiÖp chiÕm 0,06% vµ ®Êt ch­a sö dông chiÕm 0,009%, do ®ã ngo¹i thµnh Hµ Néi cã thÕ m¹nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cao. 1.3 Thêi tiÕt, khÝ hËu, thuû v¨n KhÝ hËu cña Hµ Néi mang ®Æc tr­ng cña ®ång b»ng s«ng Hång, ®ã lµ nÒn khÝ hËu nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi Èm, cã pha trén Ýt nhiÒu tÝnh chÊt «n ®íi. Tuy nhiªn do ngo¹i thµnh Hµ Néi cßn cã c¸c tiÓu vïng sinh th¸i ®Æc thï nh­ vïng ®åi gß Sãc S¬n, vïng tròng Thanh Tr×... nªn còng cã mét sè nÐt ®Æc tr­ng. NhiÖt ®é trung b×nh n¨m 24(C, tèi cao lµ 42,8(C, tèi thÊp lµ 5,6(C. L­îng m­a c¶ n¨m dao ®éng 1.300 - 1.700 mm, víi n¨m cao nhÊt lµ 2.714 mm vµ n¨m thÊp nhÊt lµ 25%, b·o ¶nh h­ëng ®Õn Hµ Néi tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 10, tû suÊt dao ®éng tõ 2,5 - 32,5%. Sè giê nãng dao ®éng tõ 1.500 - 1.700 giê/ha, tæng bøc x¹ quang hîp tõ 55 - 62 kcal cm2/n¨m. Nguån n­íc ë ngo¹i thµnh Hµ Néi ®a d¹ng, cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp dÞch vô vµ nhu cÇu sinh ho¹t. Bao gåm n­íc cña c¸c s«ng Hång, s«ng §uèng, s«ng Cµ Lå, s«ng CÇu víi tæng chiÒu dµi lµ 36,5 km2, n­íc cña sè lín c¸c ao hå vµ nguån n­íc ngÇm cã thÓ khai th¸c 1 triÖu m3/ ngµy ®ªm. L­îng m­a trung b×nh trªn ®Þa bµn kho¶ng 1500 mm. Víi nguån n­íc ®a d¹ng vµ phong phó nh­ vËy cho phÐp ®¸p øng ®ñ nhu cÇu cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh. Tuy nhiªn nã còng tån t¹i khã kh¨n c¬ b¶n lµ n­íc mét sè n¬i ®ang bÞ « nhiÔm nÆng nÒ, nguy c¬ « nhiÔm ngµy cµng cao ®Æc biÖt lµ c¸c x· ven néi cña Thanh Tr× vµ Tõ Liªm. Nh×n chung, nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, thêi tiÕt, khÝ hËu ë ngo¹i thµnh Hµ Néi cã nhiÒu lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ tû suÊt cao. C¬ cÊu gièng c©y trång vËt nu«i phong phó nh­ng quy m« bè trÝ c¸c lo¹i ®Êt ë c¸c huyÖn ngo¹i thµnh lµ kh«ng gièng nhau, ®Æc biÖt ®Êt gß ®åi. L©m nghiÖp tËp trung chñ yÕu ë huyÖn Sãc S¬n, diÖn tÝch mÆt n­íc nu«i trång thuû s¶n tËp trung phÇn lín ë Thanh Tr×. 2. §Æc ®iÓm vÒ kinh tÕ - x· héi 2.1C¬ cÊu ®Êt n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh a.Kh¸i niÖm ®Êt n«ng nghiÖp §Êt ®ai lµ tµi nguyªn v« cïng quý gi¸ cña mäi quèc gia, lµ t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ ®Æc biÖt cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, lµ mét trong c¸c yÕu tè quan träng nhÊt cña m«i tr­êng sèng vµ lµ ®Þa bµn ph©n bè d©n c­. Nh­ vËy, ®Êt ®ai ®­îc dïng hÇu hÕt vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt, c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng, ®Êt ®ai ®­îc ph©n thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau vµ gäi tªn theo ngµnh vµ lÜnh vùc sö dông chóng. Víi ý nghÜa ®ã ®Êt n«ng nghiÖp lµ ®Êt ®­îc sö dông chñ yÕu vµo s¶n xuÊt c¸c ngµnh n«ng nghiÖp nh­ trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n hoÆc sö dông ®Ó nghiªn cøu thÝ nghiÖm vÒ n«ng nghiÖp. Ngoµi tªn gäi ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt sö dông vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn ®­îc gäi lµ ruéng ®Êt. Khi nãi ®Êt n«ng nghiÖp ng­êi ta nãi ®Êt sö dông chñ yÕu vµo s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, bëi v× trªn thùc tÕ cã tr­êng hîp ®Êt ®ai ®­îc sö dông vµo nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau cña c¸c ngµnh. Trong tr­êng hîp ®ã, ®Êt ®ai ®­îc sö dông chñ yÕu cho môc ®Ých ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp míi coi lµ ®Êt n«ng nghiÖp, nÕu kh«ng sÏ lµ c¸c lo¹i ®Êt kh¸c (tuú theo viÖc sö dông vµo môc ®Ých nµo lµ chÝnh). Tuy nhiªn, ®Ó sö dông ®Çy ®ñ hîp lý ruéng ®Êt, trªn thùc tÕ ng­êi ta coi ®Êt ®ai cã thÓ tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ kh«ng cÇn cã ®Çu t­ lín nµo c¶, lµ ®Êt n«ng nghiÖp cho dï nã ®· ®­a vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hay ch­a. V× vËy trong luËt ®Êt ®ai n¨m 1993, ®iÒu 17 cã ghi râ: khoanh ®Þnh c¸c lo¹i ®Êt n«ng nghiÖp... ®iÒu chØnh viÖc khoanh ®Þnh cho phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong ph¹m vi tõng ®Þa ph­¬ng vµ c¶ n­íc. Nh÷ng diÖn tÝch ®Êt ®ai ph¶i qua c¶i t¹o míi ®­a vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®­îc coi lµ ®Êt cã kh¶ n¨ng n«ng nghiÖp. Trong n«ng nghiÖp ®Æc biÖt lµ trong ngµnh trång trät, ®Êt ®ai cã vÞ trÝ hÕt søc quan träng. ë ®©y, ®Êt ®ai kh«ng chØ lµ chç ®øng, chç tùa cña lao ®éng nh­ c¸c ngµnh kh¸c mµ cßn cung cÊp thøc ¨n cho c©y trång vµ th«ng qua sù ph¸t triÓn cña trång trät t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh ch¨n nu«i ph¸t triÓn. Víi ý nghÜa ®ã, trong n«ng nghiÖp ®Êt ®ai lµ t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ ®Æc biÖt lµ c¬ së tù nhiªn s¶n sinh ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. §óng nh­ Uyliam petis ®· nãi: “Lao ®éng lµ cha, ®Êt lµ mÑ cña mäi cña c¶i vËt chÊt”. b. C¬ cÊu ®Êt n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh N¨m 2000, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cña Hµ Néi lµ 42.460 ha, chiÕm 50,8% trong tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña thµnh phè. Tû lÖ trªn sÏ cßn biÕn ®éng trong c¸c n¨m tíi, khi mµ tèc ®é ph¸t triÓn ®« thÞ cña Hµ Néi diÔn ra nhanh. Nh÷ng ý ®å vÒ quy ho¹ch kh«ng gian ®« thÞ cña thñ ®« Hµ Néi sÏ t¹o ra nh÷ng thay ®æi lín trªn tõng khu vùc, cã thÓ sÏ lµm phong phó thªm chøc n¨ng, nhiÖm vô cña ngµnh n«ng nghiÖp. ` BiÓu5: DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp H¹ng môc  Tæng sè (ha)  Tû lÖ (%)  BiÕn ®éng so víi n¨m 1998/DT (ha)   Tæng sè  42.460  100  -542,6   I. §Êt trång c©y hµng n¨m  38.300  90,20  - 1.029,5   1. §Êt lóa, ®Êt mµu  31.023  73,06  - 2.947,3   - Ruéng 3 vô  5.621  13,23    - Ruéng 2 vô  21.205  49,94    - Ruéng 1 vô  3.297  7,76    - §Êt chuyªn m¹  900  2,12    2. §Êt trång c©y hµng n¨m kh¸c  7.277  17,14  + 1.917,8   - Chuyªn mµu vµ c©y CNNN  3.977  9,37    - Chuyªn rau  2.050  4,83    - C©y hµng n¨m kh¸c  1.250  2,94    II. §Êt v­ên t¹p  300  0,70  - 181,6   III. §Êt trång c©y l©u n¨m  550  1,29  + 320,2   1. §Êt trång c©y ¨n qu¶  500  1,18  + 236,6   2. §Êt trång c©y l©u n¨m kh¸c  40  0,09    3. §Êt ­¬m c©y gièng  10     IV.§ång cá dïng vµo ch¨n nu«i  110  0,26  + 21,3   V.MÆt n­íc nu«i trång thuû s¶n  3.200  7,54  + 397   1. Chuyªn nu«i c¸  3.200  7,54    2. Nu«i trång thuû s¶n kh¸c      Nguån: Së NN vµ PTNT Hµ Néi - 2000 §¸nh gi¸ vÒ c¬ cÊu c¸c lo¹i ®Êt n«ng nghiÖp nh­ sau: ®Êt trång c©y hµng n¨m chiÕm tû lÖ gÇn nh­ tuyÖt ®èi 90,20%, trong ®ã ®Êt lóa vµ lóa + mµu chiÕm 73,06%. Nh­ vËy c¬ cÊu ®Êt canh t¸c ë Hµ Néi chñ yÕu vÉn lµ ®Êt lóa. §Êt mµu vµ c©y ng¾n ngµy kh¸c chiÕm 17,14%, ®a sè lo¹i ®Êt nµy gieo trång tõ 2 ®Õn 3 vô trong n¨m. NÕu céng tû lÖ phÇn tr¨m ®Êt gieo cÊy 3 vô lóa mµu lµ 13,23% th× diÖn tÝch canh t¸c lµm vô ®«ng ë Hµ Néi míi ®¹t tõ 26 -28% tæng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c. Cã thÓ so s¸nh diÖn tÝch gieo trång vô ®«ng ë Hµ Néi cao h¬n c¸c vïng kh¸c ë ®ång b»ng s«ng Hång nh­ng vÉn ch­a khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng s¶n xuÊt vô ®«ng ë Hµ Néi (­íc tÝnh cã thÓ ®¹t tíi 40 - 45% tæng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c). §Êt trång c©y l©u n¨m cßn qu¸ thÊp mµ nguyªn nh©n chÝnh lµ do c¸c n¨m tr­íc ®©y ch­a ph¸t triÓn m¹nh nghÒ lµm v­ên theo nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, thiÕu chñ tr­¬ng vµ møc ®Çu t­ cßn thÊp. DiÖn tÝch mÆt n­íc nu«i th¶ c¸ ®· ®¹t quy m« 3200 ha - chiÕm 7,54% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ t­¬ng lai quy m« vÒ diÖn tÝch cßn ®­îc më réng, do thµnh phè cã chñ tr­¬ng ®Çu t­ tËp trung cho ngµnh thuû s¶n. Theo dâi vÒ biÕn ®éng ®Êt n«ng nghiÖp ë Hµ Néi trong 3 n¨m tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2000 cho thÊy: tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®· gi¶m ®i 542,6 ha. §· diÔn ra 2 xu h­íng: c¸c nhãm ®Êt gi¶m diÖn tÝch lµ ®Êt lóa vµ lóa + mµu gi¶m 2.947,3 ha, ®Êt v­ên t¹p gi¶m 181,6 ha mµ nguyªn nh©n chÝnh cña t×nh tr¹ng mÊt ®Êt n«ng nghiÖp nªu trªn lµ do më réng c¸c c«ng tr×nh x©y dùng do ph¸t triÓn ®« thÞ. C¸c lo¹i ®Êt t¨ng vÒ diÖn tÝch lµ: ®Êt trång c©y hµng n¨m t¨ng 1.917,8 ha, ®Êt trång c©y l©u n¨m t¨ng 320,2 ha, c¸c lo¹i ®Êt nªu trªn t¨ng lµ do më réng vÒ quy m« s¶n xuÊt trªn c¸c lo¹i ®Êt b·i ven s«ng, ®Êt gß ®åi cao ë Sãc S¬n vµ §«ng Anh. ViÖc më réng ®Êt cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tuy quy m« cßn nhá nh­ng lµ dÊu hiÖu tèt cho xu h­íng sö dông quü ®Êt cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n. 2.2 D©n sè vµ lao ®éng HiÖn nay d©n sè ngo¹i thµnh Hµ Néi lµ 1.265,2 ngµn ng­êi, chiÕm 50% d©n sè thµnh phè Hµ Néi, mËt ®é d©n sè trung b×nh lµ 1516 ng­êi/ km2 víi 118 x· vµ 8 thÞ trÊn. Tuy nhiªn mËt ®é dan c­ ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu, tËp trung cao nhÊt ë c¸c huyÖn Thanh Tr×, Tõ Liªm, Gia L©m cßn l¹i Sãc S¬n, §«ng Anh mËt ®é thÊp h¬n. BiÓu 6: D©n sè vµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh cña c¸c huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi  D©n sè (1000 ng­êi)  MËt ®é d©n sè (ng­êi/ km2)  §¬n vÞ hµnh chÝnh      Ph­êng/ x·  ThÞ trÊn   Tæng sè  1.265,2  1.516  118  8   Sãc S¬n  245  779  25  1   §«ng Anh  260,1  1.429  23  1   Gia L©m  340,2  1.968  31  4   Tõ Liªm  193,2  2.573  15  1   Thanh Tr×  226,7  2.837  25  1   Nguån: Niªn gi¸m thèng kª - Côc thèng kª Hµ Néi Trong khi ®ã ®Êt canh t¸c b×nh qu©n mçi nh©n khÈu n«ng nghiÖp ®· thÊp (kho¶ng 514 m3/ng­êi) trong ®iÒu kiÖn d©n sè n«ng nghiÖp nãi riªng vµ n«ng th«n nãi chung t¨ng nhanh vµ ®Êt bÞ thu hÑp dÇn do qu¸ tr×nh ®o thÞ ho¸ nªn xu thÕ ®Êt ®ai canh t¸c ngµy mét gi¶m, trong khi ®ã yªu cÇu gi¶i quyÕt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh võa bøc b¸ch l¹i võa gay g¾t. B×nh qu©n thêi kú 1991 ®Õn nay, c¸c ngµnh n«ng - c«ng nghiÖp - dÞch vô ë ngo¹i thµnh thu hót thªm lùc l­îng lao ®éng t¨ng 5,88%, trong ®ã sè lao ®éng t¨ng trong ngµnh n«ng nghiÖp thÊp h¬n (5,21%). §Æc biÖt n¨m 1994 so víi n¨m 1993, lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh t¨ng 2,01% th× trong n«ng nghiÖp chØ t¨ng 0,07%, ®©y lµ xu h­íng tiÕn bé. MÆc dï ®· cã cè g¾ng h¬n trong viÖc bè trÝ l¹i lao ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ ë n«ng th«n ngo¹i thµnh nh­ng do lao ®éng n«ng nghiÖp hiÖn nay vÉn chiÕm tû träng lín. Cô thÓ n¨m 1997 tû träng lao ®éng c¸c ngµnh cña c¸c huyÖn ngo¹i thµnh lµ: - Lao ®éng n«ng nghiÖp 78,1%. - Lao ®éng c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp 11,4%. - Lao ®éng th­¬ng nghiÖp, dÞch vô 10,5%. Trong sè lao ®éng n«ng nghiÖp ­íc tÝnh cã 21,4% lao ®éng ch¨n nu«i, 22,5% lao ®éng thuû s¶n, 0,9% lao ®éng lµm nghÒ x©y dùng theo mïa, sè cßn l¹i lµm nghÒ trång trät. Ng­êi d©n ngo¹i thµnh kh¸ nh¹y bÐn víi kü thuËt vµ thÞ tr­êng lµ mét ®iÒu rÊt thuËn lîi nh­ng theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy cø 100 lao ®éng th× cã 13 ng­êi ch­a tèt nghiÖp PTCS, sè ng­êi tèt nghiÖp cao ®¼ng trë lªn Ýt. Do ®ã yªu cÇu ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i lao