Tiểu luận Vai trò của thị trường tài chính trong nền kinh tế thị trường

Lêi nãi ®Çu Tr­íc ®©y, trong thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, quan liªu, bao cÊp, thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ mét kh¸i niÖm chØ bã hÑp ë viÖc ®iÒu chuyÓn tiÒn tÖ gi÷a Nhµ n­íc vµ c¸c DNNN vµ gi÷a c¸c ng©n hµng quèc doanh víi nhau theo chØ ®¹o chñ quan cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. Khi chuyÓn sang ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, kh¸i niÖm vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh trë nªn qu¸ míi mÎ vµ v« cïng cÇn thiÕt trong viÖc ®iÒu hµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ cÇu nèi quan träng lµ mèi liªn kÕt chÆt chÏ c¸c quan hÖ tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng, tõ ®ã c¸c ®èi t­îng kinh tÕ cã sù t­¬ng t¸c vµ hç trî lÉn nhau trong sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. HiÖn nay, viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nh»m huy ®éng tèi ®a c¸c nguån lùc tµi chÝnh phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, do vËy lµm râ vai trß cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ mang ý nghÜa quan träng trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch còng nh­ trong c¸c quan hÖ kinh tÕ – x· héi theo ph­¬ng h­íng ®· ®Þnh. Do tr×nh ®é cã h¹n, võa häc võa viÕt tiÓu luËn nªn cßn nhiÒu thiÕu sãt, kÝnh mong thÇy c« gióp ®ì ®Ó tiÓu luËn ®­îc hoµn thiÖn. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Ngoµi lêi më ®Çu, tiÓu luËn gåm cã ba phÇn: PhÇn thø nhÊt : Kh¸i niÖm vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh. PhÇn thø hai : Vai trß cña thÞ tr­êng tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. PhÇn thø ba : KÕt luËn I – Kh¸i niÖm vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh. 1 – Quan niÖm vÒ tµi chÝnh Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung quan liªu, bao cÊp sang m« h×nh kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, tµi chÝnh võa lµ ®èi t­îng, võa lµ c«ng cô cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng cuéc ®æi míi §¶ng vµ Nhµ n­íc coi tµi chÝnh lµ mét trong nh÷ng tiªu ®iÓm cÇn ph¶i c¶i c¸ch ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ cho nhu cÇu ph¸t triÓn cña x· héi. Kinh nghiÖm cho thÊy ë c¸c quèc gia chuyÓn ®æi kinh tÕ viÖc c¶i c¸ch s©u s¾c triÖt ®Ó tµi chÝnh lµ tiÒn ®Ò cho mäi sù chuyÓn biÕn kinh tÕ-x· héi. LÞch sù ph¸t triÓn cña loµi ng­êi lµ qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ n©ng cao c¸c h×nh thøc lao ®éng, ®ã lµ sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi dÉn ®Õn viÖc mét ng­êi hay mét nhãm ng­êi trong x· héi chØ tËp trung lµm mét hay mét sè c«ng viÖc nhÊt ®Þnh, tõ ®ã qu¸ tr×nh lao ®éng, s¶n xuÊt ®­îc chuyªn m«n ho¸. Tuy nhiªn s¶n phÈm s¶n xuÊt ra kh«ng chØ tho¶ m·n nhu cÇu cña mét hay mét nhãm ng­êi ®¬n lÎ mµ nã cßn tho¶ m·n nhu cÇu cho c¶ ®éng ®ång khi s¶n xuÊt ®· ph¸t triÓn. Trong x· héi xuÊt hiÖn sù trao ®æi hµng ho¸, sù vËn ®éng cña hµng ho¸ ®em l¹i sù ph¸t triÓn chung cho x· héi vµ theo ®ã tiÒn tÖ xuÊt hiÖn lµm vËt trung gian quy ­íc gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®­îc mäi ng­êi chÊp nhËn. NÒn kinh tÕ hµng ho¸- tiÒn tÖ ngµy cµng ph¸t triÓn th× c¸c h×nh thøc sö dông tiÒn tÖ cµng ®­îc më réng vµ n©ng cao ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña x· héi, ®Õn khi Nhµ n­íc ra ®êi th× tiÒn tÖ ®­îc c¸c chñ thÓ sö dông vµo viÖc tham gia ph©n phèi s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n ®Ó t¹o lËp nªn c¸c quü tiÒn tÖ phôc vô cho c¸c môc ®Ých riªng cña mçi chñ thÓ. - Nhµ n­íc t¹o lËp c¸c quü tiÒn tÖ nh­ quü NSNN th«ng qua viÖc ®¸nh thuÕ, ph¸t hµnh c«ng tr¸i… nh»m tËp trung mét bé phËn cña c¶i x· héi ®Ó phôc vô ho¹t ®éng cña nhµ n­íc vµ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. - C¸c doanh nghiÖp, tæ chøc x· héi, gia ®inh, c¸ nh©n t¹o lËp c¸c quü tiÒn tÖ phôc vô cho nh÷ng môc tiªu trùc tiÕp (s¶n xuÊt hoÆc tiªu dïng) Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn, tµi chÝnh lµ sù vËn ®éng cña vèn tiÒn tÖ diÔn ra ë mäi chñ thÓ trong x· héi. Nã ph¶n ¸nh tæng hîp c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ n¶y sinh trong qu¸ tr×nh ph©n phèi c¸c nguån tµi chÝnh th«ng qua viÖc t¹o lËp hoÆc sö dông c¸c quü tiÒn tÖ nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu kh¸c nhau cña c¸c chñ thÓ trong x· héi. Tµi chÝnh xuÊt hiÖn vµ tån t¹i theo sù sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ - tiÒn tÖ vµ nhµ n­íc. Trong kinh tÕ chÝnh trÞ häc M¸c-Lªnin ®· chØ râ, tµi chÝnh lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan, nã thuéc ph¹m trï ph©n phèi. Tµi chÝnh chØ ra ®êi vµ tån t¹i trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh, khi mµ ë ®ã cã nh÷ng hiÖn t­îng kinh tÕ-x· héi kh¸ch quan nhÊt ®Þnh xuÊt hiÖn vµ tån t¹i. Tµi chÝnh lµ mét ph¹m trï gi¸ trÞ ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tiÒn tÖ. Møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ tiÒn tÖ trong mét m« h×nh kinh tÕ nhÊt ®Þnh sÏ cã ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn qu¸ tr×nh vËn ®éng cña ph¹m trï tµi chÝnh víi t­ c¸ch lµ mét ph¹m trï gi¸ trÞ. MÆt kh¸c, còng nhËn thøc r»ng sù vËn ®éng cña ph¹m trï tµi chÝnh lu«n g¾n liÒn víi vµi trß ®iÒu chØnh cña Nhµ n­íc. Tµi chÝnh ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ kinh tÕ n¶y sinh trong ph©n phèi cña c¶i x· héi d­íi h×nh thøc gi¸ trÞ, lµ mét bé phËn cña c¸c quan hÖ ph©n phèi cña x· héi. Cßn c¸c quan hÖ ph©n phèi lµ mét mÆt cña x· héi, chóng lu«n mang s½n vµ thÓ hiÖn b¶n chÊt cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt, x· héi. C¸c M¸c tõng chØ râ r»ng: ”C¸c quan hÖ ph©n phèi vÒ b¶n chÊt, còng nhÊt trÝ víi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt, r»ng chóng cÊu thµnh mÆt sau cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt Êy, thµnh thö c¶ hai ®Òu cã chung mét tinh chÊt” . Tõ ®ã cho thÊy, b¶n chÊt cña tµi chÝnh – c¸c quan hÖ vÒ ph©n phèi s¶n phÈm x· héi – chÞu sù rµng buéc bëi b¶n chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt x· héi mµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n lµ c¸c quan hÖ vÒ së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt. X¸c ®Þnh ®óng ®¾n quan niÖm tµi chÝnh vµ b¶n chÊt tµi chÝnh cã ý nghÜa quan trong c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. §iÒu ®ã t¹o c¬ së cho viÖc vËn dông c¸c quan hÖ tµi chÝnh tån t¹i kh¸ch quan ®Ó quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®Ó tæ chøc c¸c quan hÖ tµi chÝnh nh»m sö dông tµi chÝnh t¸c ®éng tÝch cùc tíi c¸c ho¹t ®éng vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ – x· héi theo c¸c ph­¬ng h­íng ®· ®Þnh. 2 – Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh. 2.1 - Kh¸i niÖm thÞ tr­êng tµi chÝnh XÐt trong m«i quan hÖ kinh tÕ vi m«, ë bÊt kú x· héi nµo, cã nh÷ng ng­êi tÝch luü ®­îc mét sè tµi s¶n nh­ng kh«ng sö dông hÕt trong tiªu dïng còng kh«ng biÕt c¸ch kinh doanh, trong ®ã cã nhiÒu ng­êi kh¸c thiÕu vèn ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh hä cÇn vay tiÒn ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu nhÊt lµ trong kinh tÕ thÞ tr­êng. §Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy th× ph¶i cã sù giao l­u gi÷a c¸c luång vèn ®ã, nh­ng ®Ó c¸c luång vèn nµy nhanh chãng ®Õn n¬i cÇn thiÕt mµ hao phÝ vËt chÊt nhá nhÊt th× ph¶i cã mét trung gian tµi chÝnh sö dông c¸c nghiÖp vô ®Æc tr­ng cña m×nh ®Ó hÖ th«ng c¸c mèi liªn kÕt ®ã ch×nh v× vËy mµ thÞ tr­êng tµi chÝnh ra ®êi. ThÞ tr­êng lµ tæng hoµ ph­¬ng thøc vµ hµnh vi kinh doanh tiÒn tÖ, nh»m sö dông ®ång tiÒn víi hiÖu qu¶ cao, lµ n¬i mµ ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay th«ng qua ph­¬ng thøc thÞ tr­êng thùc hiÖn giao l­u tiÒn tÖ. §èi t­îng cÊp vèn, ph­¬ng tiÖn tÝn dông vµ m«i giíi tÝn dông lµ 3 yÕu tè c¬ b¶n t¹o thµnh thÞ tr­êng tµi chÝnh. Trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ, sù h×nh thµnh thÞ tr­êng tµi chÝnh g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Qua ®ã vèn lµ tiÒn ®Ò cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh. Sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng víi tèc ®é cao cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®· lµm n¶y sinh nhu cÇu th­êng xuyªn vµ to lín vÒ nguån tµi chÝnh ®Ó ®Çu t­ t¹o lËp vèn kinh doanh hoÆc ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong x· héi. Trong thÞ tr­êng lu«n tån t¹i c¸c chñ thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn tiÒn tÖ nµy. VÒ chñ thÓ cÇn nguån tµi chÝnh th× doanh nghiÖp lµ chñ thÓ quan träng nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp víi nhu cÇu vèn lu«n ®­îc ®ßi hái cao ®Ó tho¶ m·n ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña chÝnh m×nh. TiÕp ®Õn Nhµ n­íc víi chøc n¨ng gi¸m s¸t vµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ còng cÇn vèn ®Ò ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh quan träng, an ninh quèc gia… C¸c hé gia ®×nh còng cÇn tµi chÝnh ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña m×nh… Nh÷ng chñ thÓ cã kh¶ n¨ng cung øng nguån tµi chÝnh tr­íc tiªn lµ c¸c doanh nghiÖp, víi nh÷ng tµi s¶n ch­a cÇn dïng nh­ c¸c quü, lîi nhuËn ®Ó l¹i, tµi s¶n cè ®Þnh…còng cã thÓ cung cÊp cho ®èi t¸c cã nhu cÇu. Ngoµi ra c¸c hé gia ®×nh, c¸c tÇng líp d©n c­ còng lµ nguån cung cÊp tµi chÝnh lín cho x· héi b»ng nh÷ng kho¶n tiÒn tiÕt kiÖm. C¸c tæ chøc x· héi kh¸c còng cã nh÷ng quü tiÒn tÖ ch­a dïng ®Õn vµ cung cÊp cho c¸c ®èi t­îng cã nhu cÇu trong thêi gian nhÊt ®Þnh. Nh÷ng mèi quan hÖ ®an xen nh­ vËy ®· h×nh thµnh nªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. Sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn quan hÖ cung cÇu nguån tµi chÝnh cµng ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng trao ®æi cµng ®a d¹ng, d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau vµ tÊt yÕu ph¶i h×nh thµnh mét thÞ tr­êng riªng nh»m lµm cho cung cÇu nguån tµi chÝnh gÆp nhau dÒ dµng vµ thuËn lîi h¬n, ®ã lµ thÞ tr­êng tµi chÝnh. ThÞ tr­êng tµi chÝnh lµ thÞ tr­êng mµ ë ®ã diÔn ra c¸c ho¹t ®éng trao ®æi mua b¸n quyÒn sö dông c¸c nguån tµi chÝnh th«ng qua nh÷ng ph­¬ng thøc giao dÞch vµ c«ng cô tµi chÝnh nhÊt ®Þnh. 2.2 – C¬ cÊu thÞ tr­êng tµi chÝnh. Cã rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ c¬ cÊu thÞ tr­êng tµi chÝnh. Tuú theo c¸ch thøc vËn dông cña mçi n­íc trong viÖc tæ chøc mét m« h×nh thÝch hîp víi bèi c¶nh kinh tÕ – x· héi, c¬ cÊu thÞ tr­êng tµi chÝnh ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch kh¸c nhau. Cã nhiÒu n­íc trong ®ã cã ViÖt Nam ®Ó phï hîp víi viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc, thÞ tr­êng tµi chÝnh ®­îc n©ng lªn v× thÕ bao trïm c¶ hai bé phËn cÊu thµnh lµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn. 2.3 B­íc ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh Trong lÞch sö ph¸t triÓn, thÞ tr­êng tµi chÝnh lu«n lu«n g¾n liÒn víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ - x· héi. X· héi cµng ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ tµi chÝnh cµng ®a d¹ng vµ phøc t¹p th× kh¶ n¨ng tiÕp cËn nguån tµi chÝnh còng ph¸t triÓn theo nhiÒu ph­¬ng thøc kh¸c nhau. C¸ch thøc ®¬n gi¶n vµ s¬ khai nhÊt lµ dùa trªn sù quen biÕt tÝn nhiÖm nhau ®Ó vay vµ cho vay, ®©y lµ h×nh thøc cho vay vèn trùc tiÕp hay giao l­u vèn trùc tiÕp, c¸ch thøc nµy chØ t¹o ra mét thÞ tr­êng tµi chÝnh nhá lÎ kh«ng tËp trung, khã lßng ®¸p øng nhu cÇu tµi chÝnh lín. §©y lµ h×nh thøc trao ®æi khi kinh tÕ hµng ho¸ ch­a h×nh thµnh. C¸ch thø hai th«ng qua c¸c tæ chøc trung gian nh­ Ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông ®Ó cung øng vµ huy ®éng nguån tµi chÝnh. Ng©n hµng ®ãng vai trß trung gian gi÷a chñ thÓ cung cÊp vµ chñ thÓ cÇn cã nguån tµi chÝnh. C¸ch thøc nµy h×nh thµnh tõ nhu cÇu vÒ vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c ®èi t­îng tham gia khi kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, nhu cÇu më réng thÞ tr­êng ®· kÐo theo sù gia t¨ng nguån tµi chÝnh mµ c¸c doanh nghiÖp rÊt khã kh¨n trong viÖc huy ®éng, tõ nhu cÇu ®ã mµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian ®· hinh thµnh vµ lµm cho cung cÇu nguån tµi chÝnh dÔ dµng gÆp nhau. Tuy nhiªn ë c¸ch thøc nµy chñ thÓ ®Çu t­ vèn kh«ng cã sù lùa chän ph­¬ng ¸n ®Çu t­ vµ l·i suÊt th­êng kh«ng cao. Ngoµi ra ng­êi cÇn vèn kh«ng ph¶i lóc nµo còng dÔ dµng vay vèn cña ng©n hµng, nhÊt lµ khi thùc hiÖn c¸c ph­¬ng ¸n ®Çu t­ cã sù rñi ro vµ m¹o hiÓm cao. Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng thóc ®Èy chÕ ®é tÝn dông ph¸t triÓn lµm n¶y sinh nhiÒu h×nh thøc huy ®éng nguån tµi chÝnh d­íi c¸c h×nh thøc trùc tiÕp nh­ qua c¸c giÊy tê cã gi¸ nh­ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu… gäi lµ chøng kho¸n. C¸c chøng kho¸n l¹i ®­îc trao ®æi mua b¸n khi cã nhu cÇu ph¸t sinh. Khi quy m« trë nªn lín mµ nhu cÇu trao ®æi l¹i chØ bã hÑp trong n«i bé nhãm th× kh«ng thÓ ®¸p øng ®uîc, do ®ã cÇn ph¶i cã thÞ tr­êng tËp trung nh»m tho¶ m·n nh÷ng chuyÓn nh­îng chøng kho¸n cña tÊt c¶ mäi ng­êi cã nhu cÇu. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ra ®êi vµ lµ b­íc ph¸t triÓn cao nhÊt cña thÞ tr­êng tµi chÝnh. §©y lµ h×nh thøc tµi chÝnh trùc tiÕp nh­ng ë quy m« réng lín vµ chÆt chÏ h¬n, ng­êi cung cÊp tµi chÝnh cã quyÒn lùa chän ph­¬ng ¸n ®Çu t­ vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ quyÕt ®Þnh cña m×nh. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh phô thuéc vµo sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. viÖc nghiªn cøu t×m ra quy luËt vËn ®éng cña nã cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý c¸c nguån lùc tµi chÝnh theo ®Þnh h­íng cña §¶ng nh¨m t¹o lËp c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý vµ bÒn v÷ng. II – Vai trß cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. 1 – Vai trß cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng thÓ kh«ng cã thÞ tr­êng tµi chÝnh, bëi thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ mét c«ng cô trung gian thóc ®Èy sù l­u th«ng tiªn tÖ vµ ®¶m b¶o nhu cÇu vÒ nguån vèn cho sù ph¸t triÓn. Ph¸t huy tèi ®a vai trß cña thÞ tr­êng tµi chÝnh còng lµ yªu cÇu cÊp thiÕt cña tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, gãp phÇn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 1.1 – ThÞ tr­êng tµi chÝnh cã vai trß quan träng trong viÖc huy ®éng vµ cung cÊp c¸c nguån lùc tµi chÝnh phôc vô nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­. BÊt kú nÒn kinh tÕ nµo còng cã nhu cÇu vÒ nguån lùc tµi chÝnh cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Kinh tÕ thÞ tr­êng l¹i cµng ®ßi hái mét nguån lùc tµi chÝnh lín, liªn tôc… do sù n¨ng ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong x· héi. Ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ huy ®éng vµ tÝch tr÷ c¸c nguån lùc tµi chÝnh nhµn rçi, nhá lÎ vµ ph©n t¸n thµnh c¸c nguån tµi chÝnh to lín, tµi trî kÞp thêi cho nhu cÇu ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Trªn b×nh diÖn vÜ m«, thÞ tr­êng tµi chÝnh vËn ®éng kh«ng ngõng thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh vËn ®éng cña tiÒn tÖ (T – H – H’ – T’) tï ®ã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Sù ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ sù tu©n thñ c¸c quy t¾c, quy ®Þnh nh»m tèi ­u ho¸ nh÷ng lîi thÕ vµ h¹n chÕ nh÷ng rèi lo¹n nÒn kinh tÕ. Khi mét nÒn kinh tÕ æn ®Þnh, ng­êi d©n cã xu h­íng ®Çu t­ nh÷ng kho¶n tiÕt kiÖm cña m×nh vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh ®Ó cã ®­îc mét kho¶n thu nhËp æn ®Þnh, do ®ã nhu cÇu tiªu dïng cña ng­êi d©n sÏ bÞ µnh h­ëng, cô thÓ lµ nhu cÇu vÒ tiªu dïng cao cÊp sÏ bÞ h¹n chÕ rÊt nhiÒu. Ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ®· ®­a ®­îc nguån tµi chÝnh tõ d¹ng tÝch tr÷ kh«ng sinh lîi sang nguån lùc phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, ®ång thêi gi¸n tiÕp khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm cña nh©n d©n ThÞ tr­êng tµi chÝnh lµ mét kªnh huy ®éng vèn rÊt lín, nã ph¶n ¸nh hiÖn tr¹ng cña nÒn kinh tÕ, khi ho¹t ®éng tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng nhén nhÞp, s«i ®éng th× cã nghÜa lµ nÒn kinh tÕ ®ang cã sù ph¸t triÓn æn ®Þnh víi tèc ®é cao, cßn ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh trë nÒn tr× trÖ th× ®ã lµ dÊy hiÖu cña sù suy gi¶m kinh tÕ. Song trªn thùc tÕ thÞ tr­êng lµ n¬i huy ®éng vèn tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp vµ n¬i c¸c nhµ ®Çu t­ sö dông tèi ­u nguån vèn cña m×nh. Khi kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh nhu cÇu vÒ vèn cho ho¹t ®éng kinh tÕ lµ rÊt lín, thÞ tr­êng tµi chÝnh sÏ cã nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt mµ chñ yÕu lµ b»ng c«ng cô l·i suÊt, lîi tøc ®Ó thu hut vèn ®Çu t­, tõ ®ã khuyÕn khÝch c¸c nguån lùc ®æ vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh. 1.2 – ThÞ tr­êng tµi chÝnh cã vai trß kiÓm so¸t c¸c luång chuyÓn dÞch tµi chÝnh tõ ®ã c¬ cÊu, ph©n bæ hîp lý c¸c nguån lùc cña nhµ n­íc theo ngµnh nghÒ, khu vùc kinh tÕ. ThÞ tr­êng tµi chÝnh víi c¬ së ph¸p lý ®Çu ®ñ, hoµn chØnh vµ bé m¸y qu¶n lý h÷u hiÖu sÏ cho phÐp qu¶n lý tèt h¬n nguån lùc tµi chÝnh chñ yÕu cho ®Çu t­ ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Th«ng qua thÞ tr­êng tµi chÝnh ®Æc biÕt lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, ng­êi ta cã thÓ thÊy ®­îc t×nh h×nh kinh tÕ cña quèc gia, th«ng th­êng nÕu qua thÞ tr­êng tµi chÝnh nÕu c¸c nguån tµi chÝnh cã xu h­íng ®­îc rót ra khái c¸c dù ¸n ®Çu t­ hoÆc kh«ng thu hót ®­îc vèn vµo thÞ tr­êng th× cã nghÜa lµ nªn kinh tÕ ®ang tr× trÖ, cã dÊu hiÖu khñng ho¶ng. ViÖc kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt c¸c nguån lùc tµi chÝnh lµ c«ng cuk ®¾c lùc trong tay cña Nhµ n­íc nh»m ®iÒu chØnh nh÷ng sai sãt cña thÞ tr­êng nh»m ®­a nÒn kinh tÕ vµo ®óng h­íng ph¸t triÓn cña nã. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng c¸c biÖn ph¸p c­ìng chÕ th­êng Ýt ®­îc ¸p dông trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh mµ chñ yÕu Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt c¸c luång chuyÓn dÞch tµi chÝnh th«ng qua c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nh»m ®Þnh h­íng cho c¸c nguån tµi chÝnh ®i ®óng theo ý muèn cña m×nh, kiÓm so¸t ®­îc nguån tµi chÝnh cã ý nghÜa quan trong ®Õn sù ph¸t triÓn jbÒn v÷ng cña mçi quèc gia. MÆc kh¸c, chÝnh sù kiÓm so¸t ®­îc sù chuyÓn dÞch cña c¸c nguån tµi chÝnh mµ Nhµ n­íc cã kh¶ c¬ cÊu vµ ph©n bæ hîp lý c¸c nguån tµi chÝnh nh»m thiÕt thiÕt lËp sù c©n b»ng tæng thÓ trong ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Theo quy luËt kinh tÕ thÞ tr­êng cho thÊy nguån lùc tµi chÝnh bao giê còng ch¶y vµo nh÷ng ngµnh nghÒ mang l¹i lîi nhuËn cao, tèc ®é thu håi vèn nhanh, Ýt rñi ro nh­ c¸c ngµnh dÞch vô….hoÆc ë c¸c khu vùc thuËn lîi cho giao dÞch, bu«n b¸n… do ®ã nh÷ng ngµnh cã Ýt lîi nhuËn, kh¶ n¨ng thu håi vèn chËm nh­ c«ng nghiÖp nÆng, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng… hay nh÷ng vïng nói, vïng s©u vïng xa khã kh¨n cho viÖc th«ng th­¬ng hµng ho¸, th× rÊt Ýt c¸c nhµ ®Çu t­ quan t©m. NÕu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®¬n thuÇn sÏ g©y ra sù bÊt c«ng trong x· héi vµ dÔ x¶y ra khñng ho¶ng, do ®ã nhµ n­íc víi sù qu¶n lý vÜ m« sÏ ph¶i thùc hiÖn ®iÒu tiÕt nguån tµi chÝnh nh»m san xÎ c¸c nguån lùc ®Õn ®óng nh÷ng ®Þa chØ cÇn thiÕt, tao sù c«ng b»ng vµ æn ®Þnh x· héi. §Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao trong vÉn ®Ò nµy, thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt, b»ng c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, ®éng viªn, hay ®Þnh h­íng, chiÕn l­îc… nhµ n­íc t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh nh»m thu hót nguån lùc vµo nh÷ng ngµnh nghÒ, khu vùc cÇn khuyÕn khÝch ®Çu t­, hoÆc nhµ n­íc huy ®éng vèn qua thÞ tr­êng tµi chÝnh ®Ó tù m×nh ®Çu t­ vµo c¸ch ch­¬ng tr×nh träng ®iÓm… ®¶m bao lîi Ých chung cho toµn x· héi. Cã thÓ thÊy thÞ tr­êng ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc t¹o lËp sù æn ®Þnh chung cña nÒn kinh tÕ. 1.3 – ThÞ tr­êng tµi chÝnh cã vai trß n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån tµi chÝnh ®Èy nhanh tiÕn ®é ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖc huy ®éng vµ sö dông nguån tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh diÔn ra trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu. ThÞ tr­êng tµi chÝnh kh«ng chØ thóc ®Èy sö dông cã hiÖu qu¶ nguån tµi chÝnh trong tõng doanh nghiÖp mµ cßn thóc ®Èy sö dông cã hiÖu qu¶ nguån tµi chÝnh trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ . 1.4 – ThÞ tr­êng tµi chÝnh lµ c«ng cô quan träng ®Ó Nhµ n­íc sö dông, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý tèt h¬n nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng tµi chÝnh ho¹t ®éng ®· bæ sung thªm h×nh thøc huy ®éng nguån tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu…ThÞ tr­êng tµi chÝnh cßn t¹o ®iÒu kiÖn vµ thóc ®Èy c¸c chñ thÓ h­íng ®Çu t­ ®óng ®¾n vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ nªn ®· gãp phÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch huy ®éng nguån tµi chÝnh, sö dông nguån tµi chÝnh hay chÝnh s¸ch tµi chÝnh. 2 – Mét sè ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh. 2.1 - Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, t¹o lËp m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh. Sù h×nh thµnh thÞ tr­êng tµi chÝnh liªn quan chÆt chÏ víi kinh tÕ hµng ho¸ - tiÒn tÖ. ChÝnh sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸ ®· lµm nÈy sinh nhu cÇu vµ kh¼ n¨ng cung øng nguån tµi chÝnh tong nÒn kinh tÕ. ®ã lµ tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho sù nÈy sinh thÞ tr­êng tµi chÝnh. 2.2 – C¸c c«ng cô trung gian tµi chÝnh, tiÒn tÖ ph¶i d­îc ph¸t triÓn ®a d¹ng nh»m thóc ®Èy sù lu©n chuyÓn vèn trong x· héi. C¸c trung gian tµi chÝnh cïng ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ c¹nh tranh lÉn nhau sÏ thóc ®Èy t¨ng nhanh sù lu©n chuyÓn c¸c nguån tµi chÝnh vµ h¹ thÊp c¸c chi phÝ cho c¸c trung gian tµi chÝnh, lµm cho lîi Ých cña ng­êi cung vµ ng­êi cÇu c¸c ngußn tµi chÝnh t¨ng lªn. 2.3 – ThiÕt lËp mét hµnh lang ph¸p lý ®ñ m¹nh ®Ó vËn hµnh vµ qu¶n lý th«ng suèt thÞ tr­êng tµi chÝnh. Nh»m ph¸t hiÖn c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ xö lý kÞp thêi c¸c hµnh vi ®ã ®¶m b¶o cho thÞ r­êng tµi chÝnh ho¹t ®éng æn ®Þnh, cã hiÖu qu¶, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c nhµ ®Çu t­ phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. 2.4 – X©y dùng mét nÒn t¶ng kü thuËt, vËt chÊt tèt: Nh»m h×nh thµnh mét hÖ thèng th«ng tin ®a chiÒu cung cÊp nh÷ng th«ng tin kinh tÕ, tµi chÝnh nhanh, nh¹y vµ chÝnh x¸c ®Õn nh÷ng ng­êi cã nhu cÇu. 2.5 – §µo t¹o nguån nh©n lùc: Cã chÊt l­îng cao, ®­îc trang bÞ kiÕn thøc vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh, am hiÓu c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh liªn quan nh»m ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý tèt h¬n thÞ tr­êng tµi chÝnh, còng nh­ cã ®éi ngò nhµ ®Çu t­ cã ãc chiÕn l­îc, s¸ng t¹o d¸m ®­¬ng ®Çu víi rñi ro m¹o hiÓm. 3 – Xu h­íng hiÖn nay C¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh ®· tõng chøng kiÕn nh÷ng thay ®æi to lín trong nh÷ng n¨m 1980 vµ 1990. TiÕn bé khoa häc kü thuËt trong lÜnh vùc m¸y tÝnh vµ viÔn th«ng, cïng víi xu h­íng toµn cÇu ho¸ trong lÜnh vùc ng©n hµng vµ th­¬ng m¹i, ®· dÉn ®Õn viÖc tù do ho¸, vµ c¹nh tranh ngµy cµng t¨ng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. KÕt qu¶ lµ mét thÞ tr­êng ®­îc liªn kÕt trªn ph¹m vi quèc tÕ víi hiÖu qu¶ t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Trong khi nh÷ng b­íc tiÕn trªn ®©y nh×n chung lµ ®¸ng khÝch lÖ, chóng còng g©y ra mét khã kh¨n cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. C¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh hiÖn ®¹i lµm cho c¸c nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng có sèc tõ c¸c nguån lùc míi vµ bÊt ngê, víi sè l­îng Ýt, nÕu bÊt kú quèc gia nµo tá ra chËm ch¹p. C¸c ng©n hµng trung ­¬ng ph¶i t×m ra c¸c biÖn ph¸p míi nh»m ®¸nh gi¸ vµ h¹n chÕ rñi ro trong hÖ thèng tµi chÝnh. Mét khèi l­îng vèn lín ®­îc lu©n chuyÓn nhanh chãng trªn kh¾p thÕ giíi ®¸p øng nh÷ng thay ®æi trong l·i xuÊt vµ tû gi¸, vµ nh÷ng dßng lu©n chuyÓn ®ã cã thÓ ph¸ vì c¸c tæ chøc vµ nÒn kinh tÕ trong n­íc. Cuéc khñng ho¶ng ë Ch©u ¸ n¨m 1998 lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh. Xu h­íng toµn cÇu ho¸ lµm n¶y sinh nhu cÇu hîp t¸c chÆt chÏ h¬n gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý ë cÊp quèc tÕ. C¸c nh©n tè lµm phøc t¹p ho¸ qu¸ tr×nh hîp t¸c bao gåm: (1) c¬ cÊu cña khu vùc ng©n hµng vµ chøng kho¸n cña c¸c quèc kh«ng gièng nhau, (2) xu h­íng thnµh lËp c¸c c«ng-l«-mª-rat dÞch vô tµi chÝnh ë Ch©u ¢u, vµ (3) c¸c quèc gia cßn chÇn chõ ch­a muèn tõ bá quyÒn kiÓm so¸t cña m×nh ®èi víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Tuy nhiªn, c¸c nhµ qu¶n lý ®Òu nhÊt trÝ vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i thu hÑp kho¶ng c¸ch trong qu¸ tr×nh kiÓm so¸t thÞ tr­êng trªn toµn cÇu. Mét xu h­íng quan träng kh¸c trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ viÖ sñ dông ngµy cµng nhiÒu derivative. Derrivative lµ bÊt kú lo¹i chøng kho¸n nµo cã gi¸ trÞ ®­îc b¾t nguån tõ gi¸ cña mét tµi s¶n "c¬ së" kh¸c. QuyÒn chän mua chøng kho¸n cña c«ng ty ABC lµ mét derivative, t­¬ng tù nh­ vËy ®èi víi mét hîp ®ång mua ®ång Yªn NhËt sau 6 th¸ng kÓ tõ thêi ®iÓm hiÖn t¹i. Gi¸ trÞ quyÒn chän mua chøng kho¸n cña c«ng ty ABC phô thuéc diÔn biÕn vÒ gi¸ chøng kho¸n cña ABC, gi¸ nµy l¹i phô thuéc vµo dßng tiÒn dù ®o¸n trong t­¬ng lai sinh ra tõ ho¹t ®éng cña ABC. Gi¸ trÞ cña ®ång Yªn trong "t­¬ng lai" phô thuéc vµo tû gi¸ gi÷a ®ång Yªn vµ ®ång §«la, tû gi¸ nµy l¹i phô thuéc vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ë hai quèc gia nµy. ThÞ tr­êng cho chøng kho¸n ph¸i sinh ph¸t triÓn nhanh h¬n bÊt kú thÞ tr­êng nµo kh¸c trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do c¸c c«ng ty sö dông chóng ®Ó ®Ò phßng c¸c lo¹i rñi ro. III _ KÕt LuËn Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ tÊt yÕu kh¸ch quan. ThÞ tr­êng tµi chÝnh lµ sù thÓ hiÖn nh¹y c¶m mäi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô. Nã ®­îc vÝ nh­ mét “ nÒn kinh tÕ t­îng tr­ng” hay “ mét nÒn kinh tÕ ph¸t sinh” tõ nÒn kinh tÕ thùc, nã ®o l­êng vµ ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ kinh doanh vµ t×nh tr¹ng cña kinh tÕ thùc. V× thÕ cã quan ®iÓm cho r»ng thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt cña kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn t¹i. ThÞ tr­êng tµi chÝnh ra ®êi ®· lµm ®a d¹ng ho¸ vµ phøc t¹p ho¸ mäi ho¹t ®éng tµi chÝnh. Nã kh«ng chØ nhËn mét c¸ch thô ®éng c¸c ¶nh h­ëng cña nÒn kinh tÕ mµ cßn g©y ra nhiÒu t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Vµ nh­ thÕ, nã cã vai trß nhÊt ®Þnh ®èi víi sù vËn hµnh kinh tÕ vµ trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc gióp nhµ n­íc qu¶n lý hiÖu qu¶ nªn kinh tÕ. Môc lôc Trang Lêi më ®Çu 1 PhÇn I : Kh¸i niÖm vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh 2 1 – Quan niÖm vÒ tµi chÝnh 2 2 – Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh 3 PhÇn II – Vai trß cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ 6 1 – Vai trß cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ 6 2 – Mét sè ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh 8 3 – Xu h­íng hiÖn nay 9 PhÇn III _ KÕt LuËn 11 Tµi liÖu tham kh¶o 1 . Gi¸o tr×nh Tµi ChÝnh II 2 . Lý thuyÕt tµi chÝnh 3 . Ho¹t ®éng tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng