Tổ chức thương mại thế giới WTO và tác động của nó đối với các nước đang phát triển

v÷ng thÞ tr­êng trong n­íc vµ më cöa thÞ tr­êng dÞch vô n­íc ngoµi sÏ ®Æt c¸c nhµ cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô b¶n ®Þa cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tr­íc nh÷ng khã kh¨n to lín, gay g¾t vµ Ýt cã c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn vµ canh tranh. H¬n n÷a, ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng dÞch vô nµy cÇn cã nguån vèn rÊt lín vµ lao ®éng cã tr×nh ®é trÝ thøc cao. Trong khi ®ã t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, hiÖn t¹i hai yÕu tè nµy cßn rÊt thiÕu vµ trong t­¬ng lai còng Ýt cã kh¶ n¨ng vµ nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn. Nãi c¸ch kh¸c lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ kh«ng lóc nµo cã ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong lÜnh vùc nµy víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. HiÖn nay c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vÉn cßn ph¶i nhËp siªu rÊt lín c¸c dÞch vô tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn. Nh­ vËy, tù do th­¬ng m¹i dÞch vô sÏ dÉn ®Õn th­¬ng m¹i mét chiÒu ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, chØ nhËp khÈu chø kh«ng cã n¨ng lùc xuÊt khÈu vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ mÊt c¸c c¬ héi ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc dÞch vô nµy. Bªn c¹nh ®ã, vÊn ®Ò mµ ®­îc c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn quan t©m vµ c¶m thÊy ®­îc lîi tõ hiÖp ®Þnh GATS nh­ lµ: “ sù di chuyÓn cña tù nhiªn nh©n” th× chØ ®¹t ®­îc kÕt qu¶ rÊt khiªm tèn, chØ cã ý nghÜa rÊt nhá ®èi víi nhu cÇu qu¸ lín c¸c n­íc nµy. Mua s¾m cña chÝnh phñ lµ mét vÊn ®Ò ®· vµ ®ang ®­îc ®­a ra ®µm ph¸n trong héi nghÞ cña WTO. NÕu c¸c n­íc tho¶ thuËn vµ ký kÕt vÒ lÜnh vùc nµy th× c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn l¹i vÊp ph¶i mét thö th¸ch kh¸c n÷a kh«ng kÐm phÇn gay go quyÕt liÖt. Th«ng th­êng vÊn ®Ò mua s¾m cña chÝnh phñ ®­îc giao cho c¸c nhµ cung cÊp néi ®Þa, ®©y lµ h×nh thøc, mét mÆt t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch, mét mÆt lµ biÖn ph¸p kÝch thÝch kinh tÕ néi ®Þa ph¸t triÓn. Môc tiªu cña WTO lµ ®­a c¸c quyÕt ®Þnh, thñ tôc, chÝnh s¸ch chØ tiªu cña chÝnh phñ tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn vµo d­íi sù b¶o hé cña WTO, n¬i mµ nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia sÏ ®­îc ¸p dông. Vµ theo nguyªn t¾c nµy, chÝnh phñ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ kh«ng cßn ®­îc dµnh quyÒn ­u ®·i cho c«ng d©n hoÆc doanh nghiÖp n­íc m×nh trong viÖc mua s¾m vµ kÝ c¸c hîp ®ång, dù ¸n mµ ph¶i më cöa cho c¸c c«ng ty n­íc ngoµi tham gia vµ dµnh cho nh÷ng c«ng ty nµy nh÷ng c¬ héi t­¬ng tù nh­ c¸c c¸ nh©n, doanh nghiÖp trong n­íc. C¸c c«ng ty cña c¸c n­íc ph¸t triÓn sÏ x©m nhËp nhiÒu h¬n n÷a vµ kh«ng ngõng vµo nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong khi ®ã c¸c c«ng ty cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn l¹i kh«ng ®ñ n¨ng lùc, b×nh ®¼ng canh tranh khi cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô cho c¸c n­íc ph¸t triÓn. Do vËy cã thÓ nãi phÇn lîi mµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ cã ®­îc tõ viÖc tù do ho¸ th­¬ng m¹i dÞch vô thËt sù kh«ng ®¸ng kÓ so víi phÇn lîi mµ c¸c n­íc ph¸t triÓn cã thÓ cã. 2.2.4. HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i (TRIMs) 2.2.4.1. Néi dung. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i quèc tÕ, dßng l­u chuyÓn vèn ®Çu t­ gi÷a c¸c n­íc kh«ng ngõng t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m qua. Tèc ®é t¨ng tr­ëng ®Çu t­ quèc tÕ ®· v­ît qua tèc ®é t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc. Khi b¾t ®Çu vßng ®µm ph¸n Urugoay, c¸c bªn ®Òu mong muèn ®i ®Õn mét hiÖp ®Þnh ®Çu t­ ®a ph­¬ng t­¬ng ®èi toµn diÖn, ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò chÝnh s¸ch cã t¸c ®éng ®Õn l­u chuyÓn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, vÊn ®Ò ¸p dông nguyªn t¾c cña GATS lµ ®·i ngé quèc gia vµ nguyªn t¾c tèi huÖ quèc trong ®Çu t­. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ ®¹t ®­îc t¹i vßng Urugoay lµ c¸c n­íc chØ ®Ò cËp ®Õn mét vÊn ®Ò ®Çu t­ hÑp - C¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i (TRIMs). HiÖp ®Þnh TRIMs chØ ¸p dông cho lÜnh vùc th­¬ng m¹i hµng ho¸. Trong sè c¸c biÖn ph¸p, cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Çu t­ cã t¸c ®éng bãp mÐo th­¬ng m¹i. V× vËy, TRIMs kh«ng cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn ¸p dông 5 biÖn ph¸p ®­îc coi nh­ vi ph¹m nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia vµ kh«ng h¹n chÕ vÒ sè l­îng sau ®©y: · TRIMS kh«ng phï hîp víi nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia, tøc lµ g©y ra sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng trong n­íc vµ hµng nhËp khÈu: Yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp ph¶i mua hoÆc sö dông c¸c s¶n phÈm cã xuÊt xø trong n­íc hoÆc tõ mét nguån cung cÊp trong n­íc. Yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp chØ ®­îc mua hoÆc sö dông c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu ®­îc giíi h¹n trong mét sè tæng thÓ tÝnh theo sè l­îng hoÆc gi¸ trÞ s¶n phÈm néi ®Þa mµ doanh nghiÖp nµy xuÊt khÈu. · TRIMs kh«ng phï hîp vÒ nghÜa vô lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng ®èi víi xuÊt, nhËp khÈu: H¹n chÕ viÖc doanh nghiÖp nhËp khÈu d­íi h×nh thøc h¹n chÕ chung hoÆc h¹n chÕ nhËp khÈu trong giíi h¹n liªn quan ®Õn sè l­îng hoÆc gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong n­íc mµ doanh nghiÖp ®ã xuÊt khÈu. H¹n chÕ viÖc doanh nghiÖp nhËp khÈu b»ng c¸ch h¹n chÕ kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®Õn nguån ngo¹i hèi liªn quan ®Õn nguån thu ngo¹i hèi cña doanh nghiÖp nµy. H¹n chÕ viÖc doanh nghiÖp xuÊt khÈu hoÆc b¸n ®Ó xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cho dï ®­îc quy ®Þnh d­íi h×nh thøc s¶n phÈm cô thÓ hay h×nh thøc sè l­îng hoÆc gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong n­íc cña doanh nghiÖp. C¸c n­íc ®­îc h­ëng mét kho¶ng thêi gian chuyÓn tiÕp ®Ó lo¹i bá dÇn c¸c biÖn ph¸p nªu trªn. Thêi gian chuyÓn tiÕp víi c¸c n­íc ph¸t triÓn lµ 2 n¨m, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ 5 n¨m, n­íc chËm ph¸t triÓn lµ 7 n¨m, b¾t ®Çu tÝnh tõ ngµy 1/1/1995. 2.2.4.2. Nh÷ng c¬ héi. Trong lÜnh vùc ®Çu t­ hiÖn nay,c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· cã nh÷ng cè g¾ng ®¸ng kÓ ®Ó t¨ng tæng sè vèn ®Çu t­ ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi, nhÊt lµ sang c¸c n­íc ph¸t triÓn. HiÖp ®Þnh TRIMs ®­îc thùc thi sÏ t¹o ®­îc nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c«ng ty c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh»m thóc ®Èy ®­îc ®Çu t­ h¬n n÷a ra n­íc ngoµi, c¸c c«ng ty nµy sÏ tr¸nh ®­îc c¸c trë ng¹i cña chÝnh phñ c¸c n­íc kh¸c ®èi víi c¸c luång vèn vµo n­íc cña hä. 2.2.4.3 Nh÷ng th¸ch thøc. HiÖp ®Þnh vÒ ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i TRIMs kh«ng cho phÐp ¸p dông yªu cÇu vÒ hµm l­îng néi ®Þa ho¸, nh­ng chÝnh ®iÒu nµy l¹i ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn v×: Yªu cÇu doanh nghiÖp sö dông s¶n phÈm cã xuÊt xø trong n­íc ®ång nghÜa víi viÖc t¨ng sö dông c¸c nguån nguyªn liÖu, s¶n phÈm trong n­íc. C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trao ®æi bu«n b¸n néi ®Þa nhê ®ã còng ph¸t triÓn ®¸ng kÓ, t¹o ®­îc nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ do ®ã còng gia t¨ng. ViÖc kh«ng ®­îc phÐp ¸p dông sö dông hµm l­îng néi ®Þa cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy. 2.2.5. HiÖp ®Þnh vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i (TRIPS). 2.2.2.1 Néi dung. HiÖp ®Þnh vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ th¸ng 1/1995. §©y lµ hiÖp ®Þnh ®a ph­¬ng toµn diÖn nhÊt vÒ lÜnh vùc së h÷u trÝ tuÖ. Ngµy nay, vÊn ®Ò vÒ së h÷u trÝ tuÖ cã mét ý nghÜa quan träng trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, ®· lµm n¶y sinh rÊt nhiÒu m©u thuÉn vµ tranh chÊp gi÷a c¸c n­íc víi nhau.V× thÕ, quy ®Þnh th­¬ng m¹i ®­îc thèng nhÊt trªn ph­ong diÖn quèc tÕ ®èi víi quyÒn së h÷u trÝ tuÖ lµ c¸ch thøc tiÕp cËn cã tÝnh æn ®Þnh vµ t¹o ®­îc c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp cã tÝnh hÖ thèng h¬n. Vßng ®µm ph¸n Uruguay ®· ®¹t ®­îc thµnh c«ng rÊt lín khi tho¶ thuËn ®­îc mét hiÖp ®Þnh vÒ nh÷ng khÝa c¹nh cña së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i. Theo hiÖp ®Þnh nµy, c¸c n­íc thµnh viªn cã thÓ, nh­ng kh«ng bÞ b¾t buéc khi ¸p dông møc b¶o hé cao h¬n yªu cÇu cña hiÖp ®Þnh miÔn lµ kh«ng tr¸i víi c¸c ®iÒu kho¶n cña hiÖp ®Þnh. LÜnh vùc trong ph¹m vi ®iÒu chØnh cña TRIPS: - B¶n quyÒn vµ c¸c quyÒn liªn quan. - Nh·n hiÖu hµng ho¸ vµ dÞch vô. - ChØ ®Þnh ®Þa lý. - ThiÕt kÕ c«ng nghiÖp. - ThiÕp kÕ vÒ b¶n vi m¹ch. - C¸c th«ng tin bÝ mËt, kÓ c¶ bÝ mËt th­¬ng m¹i. HiÖp ®Þnh ®iÒu chØnh 5 vÊn ®Ò lín: Thø nhÊt, vÒ viÖc ¸p dông c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ hÖ thèng th­¬ng m¹i vµ c¸c hiÖp ®Þnh liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u trÝ tuÖ: C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n : ®èi xö quèc gia, ®èi xö tèi huÖ quèc vµ vÊn ®Ò chuyÓn giao c«ng nghÖ. Khi mét ng­êi ph¸t minh hay chÕ t¹o ®­¬c cÊp b¶n quyÒn hoÆc b¶o hé quyÒn t¸c gi¶ th× anh ta cã quyÒn buéc ng­êi kh¸c kh«ng ®­îc sao chÐp bÊt hîp ph¸p. Theo hiÖp ®Þnh, c¸c vÊn ®Ò b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ ph¶i gãp phÇn ®æi míi kü thuËt vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ. Thø hai, lµm thÕ nµo ®Ó b¶o hé c«ng b»ng ®èi víi quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Víi môc tiªu ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÒ b¶o hé t­¬ng ®­¬ng nhau ë tÊt c¶ c¸c n­íc, c¬ së c¸c rµng buéc ®· cã trong c¸c HiÖp ®Þnh quèc tÕ chñ yÕu cña tæ chøc së h÷u trÝ tuÖ thÕ giíi, tån t¹i tr­íc khi WTO ra ®êi, bao gåm: + C«ng ­íc Paris vÒ b¶o vÖ së h÷u c«ng nghiÖp. + C«ng ­íc Berne vÒ b¶o hé c¸c t¸c phÈm v¨n ch­¬ng vµ nghÖ thuËt. HiÖp ®Þnh TRIPS cho thªm mét sè l­îng ®¸ng kÓ c¸c tiªu chuÈn míi vµ cao h¬n. Thø ba, vÒ viÖc thi hµnh c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ trong l·nh thæ cña quèc gia. Theo HiÖp ®Þnh c¸c ChÝnh phñ cÇn ph¶i b¶o ®¶m quyÒn vÒ së h÷u trÝ tuÖ cã thÓ ®­îc thùc thi theo luËt ph¸p n­íc m×nh vµ cÇn cã nh÷ng h×nh ph¹t ®ñ m¹nh ®Ó h¹n chÕ nh÷ng vi ph¹m trong t­¬ng lai. C¸c v¨n b¶n ph¶i hîp lý c«ng b»ng, kh«ng nªn phøc t¹p mét c¸ch kh«ng cÇn thiÕt hay qu¸ tèn kÐm. Thø t­, gi¶i quyÕt vÒ c¸c tranh chÊp trªn vÊn ®Ò së h÷u trÝ tuÖ gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn WTO. Thø n¨m, c¸c dµn xÕp chuyÓn ®æi ®Æc biÖt khi hÖ thèng míi ®­îc ®­a ra. TRIMS cho phÐp c¸c thµnh viªn cã mét kho¶ng thêi gian chuyÓn ®æi thÝch hîp ®Ó ®¶m b¶o thùc thi ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô. 2.2.5.2. Nh÷ng c¬ héi HiÖp ®Þnh vÒ së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i TRIPS ®· mang l¹i mét sè c¬ héi sau cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn: Thø t­, theo c¸c nguyªn t¾c cña TRIPS, t¸c phÈm vµ ph¸t minh cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ ®­îc c«ng nhËn vµ ®­îc b¶o vÖ trªn thÞ tr­êng vµ l·nh thæ cña tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn. Thø t­, c¸c ph­¬ng thøc kinh doanh vµ bÝ mËt th­¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp, c«ng ty cña c¸c n­íc nµy còng ®­îc ®¶m b¶o bëi hÖ thèng luËt ph¸p qua viÖc thùc thi c¸c hiÖp ®Þnh TRIPS. Thø n¨m, HiÖp ®Þnh TRIPS còng cã mét sè ®iÒu kho¶n t¹o sù linh ho¹t cho c¸c n­íc thµnh viªn mµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ tËn dông ®Ó gi¶m bít nh÷ng th¸ch thøc cña TRIPS. Ch¼ng h¹n nh­ TRIPS cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Î b¶o vÖ søc khoÎ vµ dinh d­ìng céng ®ång, vµ ®Ó t¨ng c­êng lîi Ých trong nh÷ng lÜnh vùc cã tÇm quan träng ®Æc biÖt ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ kü thuËt, víi ®iÒu kiÖn lµ c¸c biÖn ph¸p ®ã phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n cña TRIPS. VËn dông sù cho phÐp nµy, c¸c n­íc ®ang ph¸t tiÓn cã thÓ quy ®Þnh b¾t buéc c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ph¶i chuyÓn giao kü thuËt cho c¸c c«ng ty b¶n ®Þa ®Ó c¸c c«ng ty nµy cã thÓ s¶n xuÊt ®ùoc c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i víi gi¸ rÎ h¬n ®Ó phôc vô lîi Ých céng ®ång. 2.2.5.3. Nh÷ng th¸ch thøc Thùc chÊt, HiÖp ®Þnh TRIPS lµ kÕt qu¶ cña sù vËn ®éng cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ Mü, bëi v× nh÷ng n­íc nµy lµ nh÷ng n­íc ®­îc h­ëng lîi nhiÒu nhÊt tõ hiÖp ®Þnh nµy. ChÝnh v× vËy, TRIPS ®Æt ra cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh÷ng thö th¸ch kh«ng nhá: Thø nhÊt, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ nh÷ng n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp ch­a ph¸t triÓn hoÆc ph¸t triÓn sau, nªn rÊt thiÖt thßi khi tham gia HiÖp ®Þnh TRIPS. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp muèn ph¸t triÓn cÇn ph¶i cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®­îc víi khoa häc c«ng nghÖ, kü thuËt tiªn tiÕn, nh­ng hiÖn nay khi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn coi viÖc sö dông c¸c ph¸t minh khoa häc, kü thuËt lµ viÖc tiÕp nhËn sù phæ biÕn ph¸t minh kÜ thuËt, c«ng nghÖ cña loµi ng­êi th× c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn coi ®ã lµ hµnh vi ¨n c¾p b¶n quyÒn; ViÖc lµm th«ng th­êng ®ã cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®­îc coi lµ hµnh vi vi ph¹m nguyªn t¾c cña HiÖp ®Þnh TRIPS, do vËy tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i hãa cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn rÊt khã kh¨n v× hä kh«ng ®­îc sö dông c¸c ph¸t minh, s¸ng chÕ c«ng nghiÖp... mét c¸ch bÊt hîp ph¸p. Theo TRIPS c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn muèn sö dông th× ph¶i mua.Trong khi ®ã, tr­íc ®©y c¸c c­êng quèc kinh tÕ ph¸t triÓn nÒn c«ng nghiÖp cña m×nh ®Òu b»ng c¸ch vay m­în, sao chÐp c¸c s¸ng t¹o c«ng nghÖ mµ kh«ng ph¶i ®Òn bï g× cho chñ nh©n cña nã vµ coi nã lµ tµi s¶n cña nh©n lo¹i. Thø hai, HiÖp ®Þnh TRIPS ®· ®Þnh ra viÖc b¶o hé b»ng s¸ng chÕ bÊt kÓ lµ s¶n phÈm hay quy tr×nh s¶n xuÊt cã thêi h¹n gi¸ trÞ Ýt nhÊt lµ trong 20 n¨m; kÐo dµi thêi gian b¶o hé c¸c chÊt b¸n dÉn hoÆc chÝp vi tÝnh, chÕ ®Þnh c¸c quy chÕ nghiªm ngÆt ®Ó chèng c¸c vi ph¹m quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Lóc nµy gi¸ c¶ hµng ho¸ ®­îc b¶o hé sÏ cao h¬n tr­íc vµ trong suèt thêi h¹n ®­îc b¶o hé buéc c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i chi ra mét sè tiÒn khæng lå ®Ó mua quyÒn sö dông chóng. NhiÒu lo¹i hµng ho¸ c«ng nghiÖp t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ rÊt thiÕu thèn v× chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra nã qu¸ cao. Mét vÝ dô trong lÜnh vùc d­îc phÈm: viÖc cÊp b»ng s¸ng chÕ ®· lµm cho gi¸ thuèc t¹i Ên ®é t¨ng tõ 5 ®Õn 10 lÇn. Tr­íc khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, ChÝnh phñ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ kh«ng cÊp b»ng s¸ng chÕ cho d­îc phÈm hoÆc chØ cÊp b»ng cã gi¸ trÞ trong thêi gian ng¾n ®Ó c¸c c«ng ty trong n­íc cã thÓ s¶n xuÊt d­îc phÈm cïng lo¹i víi gi¸ thÊp h¬n. Mét sè n­íc chØ cÊp b»ng s¸ng chÕ cho quy tr×nh s¶n xuÊt ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt ra lo¹i hµng ®ã víi quy tr×nh s¶n xuÊt kh¸c. Nh­ng khi TRIPS cã hiÖu lùc vµ b¶o hé s¸ng chÕ trong thêi h¹n tèi thiÓu 20 n¨m th× ch¾c ch¾n gi¸ thuèc sÏ cao h¬n rÊt nhiÒu, do bÞ ®éc quyÒn vµ v× vËy, nhiÒu ng­êi d©n t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ ph¶i chÞu c¶nh thiÕu thuèc trong khi thuèc ®­îc bµy b¸n lan trµn t¹i c¸c quÇy thuèc, do gi¸ thuèc qu¸ cao mµ tiÒn th× hä kh«ng cã ®ñ ®Ó mua. Thø ba, cã nhiÒu ng­êi cho r»ng, viÖc b¶o hé b»ng s¸ng chÕ sÏ khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty b¶n ®Þa ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Çu t­ vµo nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghÖ. Nh­ng trªn thùc tÕ th× c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng nµy do chi phÝ ®Ó nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn mét s¶n phÈm c«ng nghiÖp nµo ®ã qu¸ cao ngay c¶ ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. VÝ dô ®Ó nghiªn cøu mét hîp chÊt ho¸ chÊt míi cÇn ph¶i chi ra 200 triÖu USD. Th«ng th­êng chØ cã c¸c c«ng ty cña c¸c n­íc ph¸t triÓn míi h¬n thÕ n÷a ph¶i lµ mét c«ng ty nhµ n­íc, tËp ®oµn lín cña n­íc ph¸t triÓn míi cã ®ñ tiÒm lùc ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn mét s¶n phÈm,c«ng nghÖ míi vµ hä n¾m gi÷ b»ng s¸ng chÕ. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn buéc ph¶i mua b¶n quyÒn nÕu muèn s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm ®ã, hay sö dông c«ng nghÖ ®ã. Thø t­, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng gÆp ph¶i khã kh¨n trong vÊn ®Ò chuyÓn giao c«ng nghÖ do c¸c n­íc ph¸t triÓn muèn gi÷ ®éc quyÒn hoÆc ®ßi gi¸ cao cho viÖc chuyÓn giao mµ c¸c c«ng ty néi ®Þa kh«ng thÓ chÊp nhËn ®­îc. Thø n¨m, HiÖp ®Þnh TRIPS ®­îc coi lµ mét th¾ng lîi cña c«ng nghÖ kü thuËt cao cña Mü, Mü muèn kiÓm so¸t chÆt chÏ vÒ viÖc phæ biÕn c¸ch t©n c«ng nghÖ nµy. VÊn ®Ò ph¸t triÓn c¸c ngµnh kü thuËt cao nh­ phÇn mÒm, phÇn cøng tin häc ®iÖn tö, c«ng nghÖ sinh häc, laser... rÊt quan träng ®èi víi mçi nÒn kinh tÕ. Khi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn muèn chÕ t¹o ra c¸c phÇn mÒm, l¾p r¸p vi tÝnh... th× buéc ph¶i mua víi gi¸ c¾t cæ b¶n quyÒn cña nhiÒu quy tr×nh c«ng nghÖ kh¸c nhau, mµ phÇn lín thuéc c¸c c«ng ty lín cña Hoa Kú. Do vËy nÕu hä tæ chøc s¶n xuÊt th× hoÆc lµ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra víi gi¸ rÊt cao, khã b¸n ®­îc hµng, hoÆc lµ lîi nhuËn thu ®­îc rÊt thÊp. §iÒu nµy kh«ng khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng c¸ch t©n ph¸t triÓn c«ng nghÖ t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. C¸c n­íc nµy thµ mua lu«n c«ng nghÖ míi kh«ng cÇn mÊt thêi gian ®Ó s¸ng t¹o. Vµ chÝnh v× vËy c«ng nghÖ kü thuËt cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ kh«ng ph¸t triÓn ®­îc, lu«n ®i sau vµ ngµy cµng bÞ lÖ thuéc vµo c¸c n­íc ph¸t triÓn. Thø s¸u, HiÖp ®Þnh TRIPS còng b¶o hé s¸ng chÕ cho c¸c lo¹i c©y trång víi lý do lµ khuyÕn khÝch lai t¹o gièng míi. Theo quy ®Þnh cña TRIPS ng­êi n¾m gi÷ b»ng s¸ng chÕ mét lo¹i gièng nµo ®ã, cã quyÒn cÊm n«ng d©n dïng gièng gi÷ l¹i tõ nh÷ng vô gieo trång tr­íc ®Ó gieo l¹i. §iÒu kiÖn nµy lµm cho gi¸ l­¬ng thùc ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¨ng cao v× ph¶i tr¶ tiÒn mua gièng do chÝnh m×nh s¶n xuÊt ra. Kh«ng chØ cã vËy, TRIPS víi viÖc khai th«ng qu¸ tr×nh t­ nh©n hãa c¸c s¶n phÈm ph¸t triÓn qua qu¸ tr×nh lai t¹o hoÆc biÕn ®æi gen do chÝnh c¸c n­íc triÓn khai thùc hiÖn lµ sù ®e do¹ ®èi víi n«ng th«n c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. ChØ cÇn ®­îc c¶i biÕn, dï rÊt Ýt c¸c s¶n phÈm gen cã thÓ ®­îc cÊp b»ng s¸ng chÕ, v× vËy hiÖn nay cã rÊt nhiÒu c«ng ty ®Æc biÖt tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn cã thÓ lÊy mét c©y trång t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn c¶i biÕn nã sau ®ã xin cÊp b»ng s¸ng chÕ, thu lîi nhuËn mµ kh«ng ph¶i tr¶ mét kho¶ng tiÒn nµo cho céng ®ång ®· sö dông kiÕn thøc truyÒn thèng ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn gièng c©y trång ®ã. VÝ dô, c«ng ty d­îc phÈm Merck ë Ch©u ¢u d­êng nh­ thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn qua viÖc ph¸t triÓn mét chÊt chèng ®«ng m¸u ®­îc chiÕt xuÊt tõ c©y tikluba mµ d©n vïng Amazon ®· sö dông l©u ®êi. * Trªn ®©y lµ nh÷ng tãm t¾t s¬ l­îc vÒ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®Æt ra ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh thùc thi mét sè HiÖp ®Þnh c¬ b¶n cña WTO. Tõ ®ã chóng ta cã thÓ n¾m b¾t ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i ®èi mÆt vµ trªn c¬ së ®ã cã thÓ cïng t×m ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy vµ ®em l¹i lîi Ých cao h¬n cho nhãm n­íc ®ang ph¸t triÓn trong tæ chøc WTO. 2.3. C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®em l¹i lîi Ých cao h¬n cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi. 2.3.1. C¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù thua thiÖt cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Môc tiªu cña tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ nh»m cñng cè nÒn kinh tÕ thÕ giíi, dÉn ®Õn t¨ng tr­ëng mËu dÞch, ®Çu t­, c«ng ¨n viÖc lµm vµ thu nhËp trªn toµn thÕ giíi, nh­ng ®Õn nay,thùc chÊt WTO vÉn ch­a thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã. Thø nhÊt, hÇu hÕt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu lµ nh÷ng n­íc nhá, cã nÒn kinh tÕ ch­a ph¸t triÓn, tån t¹i mét nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu, c«ng nghiÖp th× ph¸t triÓn chËm, tiÒm n¨ng kinh tÕ thÊp. Thªm vµo ®ã cã nhiÒu n­íc ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng do vËy nÒn kinh tÕ ch­a æn ®Þnh, ch­a cã kh¶ n¨ng thÝch øng nhanh ®­îc víi qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i cña WTO. ChÝnh v× vËy c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn rÊt khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c cña WTO vµ sù c¹nh tranh gay g¾t tõ phÝa c¸c n­íc ph¸t triÓn. C¸c s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ch­a ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®­îc víi s¶n phÈm vµ dÞch vô cña c¸c n­íc ph¸t triÓn do chÊt l­îng ch­a cao vµ kh«ng ®ång bé. Thø hai, WTO ®· thõa nhËn c¸c quy chÕ ®Æc biÖt vµ ph©n biÖt ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ng kh«ng coi ®ã lµ kh¸c biÖt mang tÝnh c¬ cÊu mµ chØ coi ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò cã thÓ v­ît qua ®­îc b»ng c¸ch gia h¹n thªm cho c¸c n­íc nµy mét thêi gian ®Ó cã thÓ thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn míi. ViÖc gia h¹n nµy kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh thay ®æi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña m×nh ®Ó héi nhËp vµo qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i quèc tÕ. H¬n n÷a, nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®i sau c¸c n­íc ph¸t triÓn Ýt nhÊt lµ 40 n¨m, v× vËy kho¶ng thêi gian ­u ®·i cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn (kho¶ng 4 n¨m so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn) ch¾c ch¾n sÏ kh«ng ®ñ ®Ó cho c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn cã thÓ theo kÞp c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®­îc. Thø ba, tr×nh ®é nguån nh©n lùc cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn qu¸ thÊp. Tuy sè l­îng lao ®éng t¹i c¸c n­íc nµy rÊt dåi dµo song sè lao ®éng cã tr×nh ®é cao l¹i kh«ng nhiÒu, lao ®éng cã b»ng kü s­, cö nh©n, tay nghÒ cao cßn qu¸ Ýt, ch­a ®­îc ®µo t¹o ®Çy ®ñ hay ch­a ®­îc n©ng cao ®Ó thÝch øng víi t×nh h×nh míi. Thø t­, thÕ lùc thùc sù ®øng ®»ng sau WTO lµ c¸c c­êng quèc kinh tÕ lín m¹nh, chñ yÕu lµ bèn nhãm n­íc: Mü, EU, NhËt B¶n vµ Canada. C¸c vÊn ®Ò ®­îc mang ra phÇn lín ®Òu mang l¹i lîi Ých cho thiÓu sè c¸c quèc gia nµy. Thùc chÊt WTO cã thÓ nãi lµ c«ng cô lµm giµu cho hä. Thø n¨m, mét ®iÓm bÊt lîi n÷a khiÕn cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i chÞu thiÖt thßi ph¶i chÊp hµnh quyÒn lîi vµ nghÜa vô quy ®Þnh cña WTO lµ nguyªn t¾c ®­îc quyÒn tr¶ ®òa vÒ mËu dÞch. HÖ thèng gi¶i quyÕt tranh chÊp còng dùa trªn c¬ së ®ã. VÒ mÆt lý thuyÕt, tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn ®Òu cã thÓ ®­a c¸c tranh chÊp ra WTO ®Ó gi¶i quyÕt nh­ng thùc tÕ c¬ chÕ nµy cã lîi cho c¸c n­íc lín,giµu nhiÒu h¬n. HÖ thèng gi¶i quyÕt cña WTO cho phÐp c¸c b¹n hµng ®¬n ph­¬ng trõng ph¹t c¸c n­íc vi ph¹m. §©y lµ c¬ héi ®Ó c¸c c­êng quèc th­¬ng m¹i thÓ hiÖn søc m¹nh cña m×nh. Khi mét n­íc nhá ®­îc kiÖn vµ c¸c n­íc lín thua kiÖn, nh­ng kh«ng chÊp hµnh mµ vÉn sö dông nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ vi ph¹m nguyªn t¾c WTO ¶nh h­ëng tíi lîi Ých cña n­íc kia, n­íc nhá cã quyÒn tr¶ ®òa. Nh­ng mét c­êng quèc nh­ Mü hay EU ®©u cã sî mét n­íc nhá ë ThÕ giíi thø 3 ®e däa trõng ph¹t hä, nh­ng ng­îc l¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ mÊt rÊt nhiÒu nÕu nh­ bÞ c¸c c­êng quèc cÊm vËn th­¬ng m¹i. MÆt kh¸c, nhiÒu khi x¶y ra tranh chÊp, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng thÓ khiÕu n¹i ®Õn cïng hoÆc cè t×nh lê ®i v× hä thiÕu kh¶ n¨ng vµ nguån lùc còng nh­ søc m¹nh chÝnh trÞ ®Ó khiÕu n¹i c¸c n­íc ph¸t triÓn. NhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i lÖ thuéc rÊt nhiÒu vµo c¸c c­êng quèc kinh tÕ vÒ nhËp khÈu, xuÊt khÈu, viÖn trî, ®Çu t­, an ninh, chÝnh sù phô thuéc ®ã ®· ng¨n c¶n c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sö dông hÖ thèng WTO ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i x¶y ra víi c¸c b¹n hµng giµu cã. Thø s¸u, c¸c quy ®Þnh cña GATT tr­íc ®©y kh«ng mang tÝnh rµng buéc nh­ c¸c quy ®Þnh WTO hiÖn nay. WTO ®ßi hái c¸c thµnh viªn ph¶i thùc hiÖn ®óng toµn bé theo c¸c HiÖp ®Þnh cña WTO. §iÒu nµy hoµn toµn cã lîi ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn, cßn víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th× gÆp ph¶i mét sè khã kh¨n kh«ng nhá. ChÊp nhËn mäi quy ®Þnh cña WTO sÏ rÊt bÊt lîi cho ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ trong n­íc cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Thø bÈy, hÇu hÕt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc nhá ®Òu kh«ng cã ®ñ nguån lùc ®Ó cã thÓ tham gia tÝch cùc vµo vßng ®µm ph¸n WTO diÔn ra hµng ngµy t¹i Geneva. C¸c n­íc nµy ph¶i cè g¾ng tÝnh to¸n chi phÝ vµ may m¾n hä cã thÓ cã ®­îc mét ph¸i ®oµn t¹i Geneva. NhiÒu n­íc kh«ng thÓ cã ®­îc ph¸i ®oµn t¹i ®©y, hä chØ cã mét vµi ng­êi kiªm nhiÖm phô tr¸ch c¸c c«ng viÖc kh¸c nhau. Ngoµi vÊn ®Ò cña WTO hä cßn ph¶i gi¶i quyÕt tÊt c¶ mäi c«ng viÖc diÔn ra t¹i ®©y nh­: UNCTAD, ILO..Trong khi ®ã, vÝ dô nh­ tr­êng hîp cña Mü, cã ®Õn h¬n vµi tr¨m ng­êi chuyªn phô tr¸ch c¸c vÊn ®Ò cña WTO t¹i Geneva. Hµng tuÇn trung b×nh cã ®Õn 47 cuéc häp cña WTO, ng­ßi Ýt, c«ng viÖc l¹i nhiÒu, do vËy c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng thÓ n¾m hÕt ®­îc mäi th«ng tin mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ nhanh chãng, ®iÒu nµy ¶nh h­ëng rÊt lín ®èi víi c¸c kÕt qu¶ trªn bµn ®µm ph¸n. Cuèi cïng lµ t×nh tr¹ng thiÕu sù minh b¹ch trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cña WTO. VÊn ®Ò lµ trªn thùc tÕ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã thÓ cïng ngåi ®µm ph¸n nh÷ng vÊn ®Ò quan träng víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. T¹i diÔn ®µn Seatle võa qua, cã tr­êng hîp ®¹i biÓu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Õn phßng häp vµ thÊy r»ng c¸c v¨n b¶n mµ hä ®· bµn b¹c bÞ thay ®æi vÒ c¨n b¶n do kÕt qu¶ cña c¸c cuéc trao ®æi riªng mµ hä kh«ng ®­îc tham dù. §oµn ®¹i biÓu cña nhiÒu n­íc thËm chÝ kh«ng biÕt néi dung ®µm ph¸n lµ g×, ®ang diÔn ra ë ®©u v× hä kh«ng ®­îc th«ng b¸o vµ thùc sù kh«ng ®­îc phÐp tham dù c¸c phiªn häp “kÝn”. §iÒu nµy x¶y ra nhiÒu trong c¸c tiÕn tr×nh ®µm ph¸n, c¸c n­íc ph¸t triÓn lu«n khèng chÕ vµ thóc ®Èy ®µm ph¸n cã lîi cho m×nh kh«ng theo h­íng cña c¸c ®ang ph¸t triÓn. 2.3.2.C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®em l¹i lîi Ých cao h¬n cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong WTO. Lµ thµnh viªn cña WTO, c¸c n­íc ®ang ph¸t cã thÓ tiÕp nhËn ®­îc nhiÒu lîi Ých phôc vô cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh, nh­ng ®ång thêi còng ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu th¸ch thøc. Qua viÖc ph©n tÝch nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc mµ viÖc tham gia vµo WTO ®èi víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn ë phÇn trªn, cã thÓ thÊy r»ng vÊn ®Ò hµng ®Çu tr­íc m¾t cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ lµm thÕ nµo cã thÓ mét mÆt héi nhËp ®­îc tèt víi qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®Êu tranh dµnh quyÒn b×nh ®¼ng trong nhiÒu lÜnh vùc, mÆt kh¸c vÉn gi÷ ®­îc æn ®Þnh vµ duy tr× ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ trong n­íc. Sau ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn: Thø nhÊt, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kÓ c¶ nh÷ng n­íc ®· hay ®ang xin gia nhËp WTO cÇn ®oµn kÕt l¹i, cïng nhau ®Êu tranh ®Ó lµm cho WTO ®­îc c«ng b»ng h¬n ; minh b¹ch h¬n ; cïng nhau hîp t¸c ®µm ph¸n ®Ó ®­a ra ®­îc nh÷ng ®iÒu kho¶n cã lîi cho m×nh. NÕu kh«ng cã sù céng t¸c toµn bé th× Ýt nhÊt còng ph¶i cã c¸c khèi liªn minh khu vùc t¹o nªn nh÷ng khèi kinh tÕ lín m¹nh ®Ó cã thÓ ®ñ søc c¹nh tranh ®­îc víi søc m¹nh cña c¸c c­êng quèc kinh tÕ . Thø hai, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i lùa chän c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cho phï hîp; ph¶i c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ, dùa vµo søc m×nh lµ chÝnh . §èi víi c«ng nghiÖp, mÆc dï cã rÊt nhiÒu h¹n chÕ ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp khi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thùc hiÖn c¸c ®iÒu kho¶n cña WTO tuy nhiªn c¸c n­íc vÉn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc mét chÝnh s¸ch ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶: C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn n©ng cao tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ trong n­íc, ®Èy m¹nh tÝch luü vèn, tiÕp nhËn kÜ thuËt c«ng nghÖ, khai th¸c thÞ tr­êng néi ®Þa, tiÕn ®Õn n©ng cao tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc gia, tõ ®ã n©ng cao søc c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ thÞ tr­êng quèc tÕ. Bªn c¹nh ®ã, chÝnh phñ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn cã thÓ hç trî cho nh÷ng cè g¾ng c«ng nghiÖp ho¸ vµ søc c¹nh tranh quèc tÕ cña nÒn c«ng nghiÖp n­íc m×nh b»ng c¸ch tËp trung nhiÒu h¬n ®Ó cung cÊp cho nh÷ng nhµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong n­íc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nh­: ®µo t¹o lùc l­îng lao ®éng, nh÷ng dÞch vô nghiªn cøu vµ triÓn khai khoa häc, thiÕt lËp nh÷ng khu khoa häc vµ c«ng nghiÖp hoÆc cung cÊp ®Êt ®ai nhµ x­ëng kinh doanh víi gi¸ rÎ.. TËp trung vµo mét sè ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän: c«ng nghiÖp khai kho¸ng, chÕ biÕn dÖt may, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ t¹o... §èi víi n«ng nghiÖp, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ph¶i ph¸t huy h¬n n÷a søc m¹nh cña nÒn n«ng nghiÖp mét c¸ch tèi ®a. Mét mÆt ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp h­íng vÒ xuÊt khÈu, mÆt kh¸c ph¶i duy tr× ®­îc møc ®é tù cÊp tù tóc trong n­íc, tr¸nh t×nh tr¹ng ph¶i nhËp khÈu l­¬ng thùc cña n­íc ngoµi do l­¬ng thùc kh«ng ®ñ ®Ó cung øng cho nh©n d©n néi ®Þa. Kh«ng chØ ®èi víi c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, c¸c ngµnh kh¸c còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn, huy ®éng mäi nguån lùc ®Ó s¶n xuÊt trong n­íc thay v× tËp trung qu¸ nhiÒu cho xuÊt khÈu. C¸c ngµnh kinh tÕ ph¶i ®­îc ®a d¹ng ho¸ vµ n©ng cao ®­îc søc c¹nh tranh cña th­¬ng m¹i nø¬c m×nh ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ, gi÷ v÷ng ®­îc thÞ phÇn Ýt nhÊt lµ trong thÞ tr­êng néi ®Þa ChÝnh phñ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho khu vùc doanh nghiÖp t­ nh©n ph¸t triÓn ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp nµy cã ®ñ tiÒm lùc cã thÓ c¹nh tranh ®­îc v¬Ý c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi . CÇn ph¸t triÓn c¸c ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh vµ cã tiÒm n¨ng trong t­¬ng lai víi c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé thÝch hîp . C¬ cÊu l¹i hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ; ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng tµi chÝnh ®ñ m¹nh, gi¶m tèi thiÓu sù lÖ thuéc tr­íc c¸c dßng vèn n­íc ngoµi, v× vËy c¸c n­íc cÇn ph¶i thËn träng khi lùa chän c¸c chÝnh s¸ch trong viÖc më cöa thÞ tr­êng tµi chÝnh. Thø ba, cÇn ph¶i chó träng ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: Më c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, gi¸o dôc n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cña l­c l­îng lao ®éng, ®Æc biÖt lµ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ c¸c kÜ s­ cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao; tiÕp thu vµ häc tËp kinh nghiÖm cña b¹n bÌ c¸c n­íc thµnh viªn. CÇn ph¶i nhËn thøc r»ng nh©n lùc lµ mét nguån lùc ®Æc biÖt quan träng trong sù ph¸t triÓn cña mét quèc gia. §Ó n©ng cao n¨ng lùc canh tranh vµ thu hót vèn ®Çu t­ ph¶i cã mét ®éi ngò nh©n lùc lµnh nghÒ. Vµ ®Ó kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng ch¶y m¸u chÊt x¸m sang c¸c n­íc ph¸t triÓn, chÝnh phñ c¸c n­íc nµy cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn tèt h¬n cho c¸c nhµ nghiªn cøu, gi¸o s­, b¸c sÜ, lao ®éng cã tay nghÒ cao... ®Ó hä cã thÓ yªn t©m lµm viÖc phôc vô cho ®Êt n­íc . Thø t­, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ph¶i ®Þnh h­íng l¹i con ®­êng ph¸t triÓn cña m×nh, lÊy thÞ tr­êng trong n­íc lµm ®éng lùc chÝnh cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Më réng thÞ tr­êng trong n­íc cã nghÜa lµ lµm t¨ng søc mua cña nh©n d©n, t¨ng khèi l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc . Thø n¨m, ph¶i g¾n kÕt t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng víi c«ng b»ng x· héi. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn bªn c¹nh viÖc tËp trung c¸c nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cßn cÇn ph¶i ®Çu t­ nhiÒu cho dÞch vô c«ng céng: y tÕ, tr­êng häc, vui ch¬i gi¶i trÝ... nh»m n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn cña nh©n d©n. CH¦¥NG 3: TiÕn tr×nh gia nhËp WTO ë ViÖt Nam, nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc 3.1.Sù cÇn thiÕt cña viÖc gia nhËp WTO. Trong hai thËp kØ gÇn ®©y, qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh ®­îc diÔn ra víi mét tèc ®é nhanh chãng. Toµn cÇu ho¸ lµ qu¸ tr×nh héi nhËp cña c¸c nÒn kinh tÕ, nã kh«ng chØ lµ sù gia t¨ng th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc mµ cßn t¹o ra sù gia t¨ng rÊt m¹nh mÏ cña c¸c dßng tµi chÝnh liªn biªn giíi. Nh÷ng dßng di chuyÓn vèn vµ ®Çu t­ ®· kÐo theo mét sù th©m nhËp lÉn nhau s©u s¾c h¬n n÷a gi÷a c¸c doanh nghiÖp. Møc ®é liªn kÕt thÞ tr­êng thÕ giíi ngµy cµng t¨ng víi tèc ®é t¨ng tr­ëng cao h¬n nhiÒu lÇn tèc ®é t¨ng tr­ëng cña s¶n xuÊt. ThÞ tr­êng quèc tÕ ®­îc më réng, c¸c quèc gia nhanh chãng më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, xÝch l¹i gÇn nhau h¬n, tù do vµ b×nh ®¼ng h¬n. Kû nguyªn toµn cÇu ho¸ ®· më ra ®­îc nhiÒu c¬ héi cho mäi quèc gia còng nh­ cho hµng triÖu ng­êi trªn toµn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn. MËu dÞch thÕ giíi gia t¨ng, ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ còng nh­ chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ c¸c dßng vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi ®· kÝch thÝch cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung còng nh­ cña mçi quèc gia nãi riªng. Cuéc sèng x· héi con ng­êi ®· b­íc sang mét trang míi, ë ®ã con ng­êi tù do h¬n, cã quyÒn tù chñ h¬n vµ cã thÓ ph¸t huy ®­îc søc m¹nh cña m×nh ë mäi n¬i trªn thÕ giíi. TÊt c¶ nh÷ng tiÒm n¨ng to lín ®ã gióp cho mçi quèc gia cã thÓ tiÕp thu ®­îc c¸c c«ng nghÖ, kÜ thuËt cao còng nh­ häc hái ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. §iÒu nµy rÊt cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña tÊt c¶ c¸c n­íc, nhÊt lµ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy, cã thÓ nãi toµn cÇu ho¸ lµ qu¸ tr×nh rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt nhÊt ®èi víi c¸c n­íc. Xu h­íng toµn cÇu ho¸ lµ mét xu h­íng tÊt yÕu. Trªn thÕ giíi, c¸c n­íc ®· vµ ®ang cè g¾ng ®Ó héi nhËp vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ nµy. HiÖn nay, tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO cïng víi mäi ho¹t ®éng cña nã ®¨ thÓ hiÖn ®­îc râ nÐt nhÊt qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 1/2000, WTO ®· cã ®Õn 141 n­íc thµnh viªn vµ h¬n 20 n­íc ®Ö ®¬n xin gia nhËp. ChÝnh v× vËy, gia nhËp WTO lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt víi c¸c n­íc, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trªn con ®­êng x©y dùng nÒn kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, thay ®æi t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng trªn thÕ giíi, thu hÑp ®­îc kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. Gia nhËp WTO chÝnh lµ con ®­êng ng¾n nhÊt vµ hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ®­îc héi nhËp víi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. 3.2.Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. 3.2.1 Nh÷ng c¬ héi. Tham gia WTO lµ mét b­íc ngoÆt quan träng dÉn ®Õn sù thµnh c«ng cña ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi vµ c¸c nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn v× bªn c¹nh viÖc thóc ®Èy ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn, nã cßn kÝch thÝch viÖc thiÕt lËp ®­îc c¬ chÕ thÞ tr­êng ngay trong khu vùc néi ®Þa. Thø nhÊt, ViÖt Nam khi lµ thµnh viªn cña WTO sÏ ®­îc h­ëng mäi ­u ®·i nh­ c¸c thµnh viªn kh¸c, ®Æc biÖt lµ ­u ®·i cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®ã lµ quyÒn ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é kh«ng ph©n biÖt ®èi xö nh­ qui chÕ ®·i ngé quèc gia, ®·i ngé tèi huÖ quèc ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña m×nh sang thÞ tr­êng c¸c n­íc thµnh viªn. GATT sau ®ã ®Õn WTO ®Òu gi÷ v÷ng nguyªn t¾c “cã ®i cã l¹i t­¬ng ®èi” trong quan hÖ gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn v¸ c¸c n­íc ph¸t triÓn thay v× ¸p dông nguyªn t¾c “cã ®i cã l¹i th«ng th­êng”. V× vËy trong quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc, ViÖt Nam còng ®­îc ¸p dông nguyªn t¾c “cã ®i cã l¹i t­¬ng ®èi”. Theo nguyªn t¾c nµy, ViÖt Nam cã thÓ ®­îc chÞu mét møc ®é båi thuêng Ýt khi vi ph¹m c¸c qui t¾c cña WTO hay khi c¸c n­íc ph¸t triÓn gi¶m møc thuÕ ®èi víi hµng nhËp khÈu tõ ViÖt Nam th× n­íc ta còng kh«ng bÞ Ðp ph¶i gi¶m t­¬ng tù møc thuÕ cña m×nh ®Ó båi hoµn cho c¸c n­íc ph¸t triÓn. Th­a hai, ViÖt Nam ®­îc h­ëng nhiÒu thuËn lîi trong th­¬ng m¹i quèc tÕ: Tr­íc hÕt, ViÖt Nam cã thÓ héi nhËp s©u réng h¬n vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Khi hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®­îc th¸o bá, ViÖt Nam cã nhiÒu c¬ héi më réng thÞ tr­êng bu«n b¸n, hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ta sÏ cã chç ®øng tèt h¬n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ: Víi mÆt hµng n«ng s¶n, víi nh÷ng yÕu tè míi vÒ më cöa thÞ tr­êng vµ gi¶m thuÕ quan, ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu thÞ tr­êng xuÊt khÈu h¬n, khèi l­îng hµng n«ng s¶n sÏ t¨ng lªn rÊt nhiÒu do c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng sÏ ®­îc chuyÓn sang thuÕ. §Æc biÖt víi s¶n phÈm g¹o, ViÖt Nam sÏ cã lîi nhiÒu h¬n khi thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi më cöa, c¸c n­íc tr­íc ®©y rÊt Ýt nhËp khÈu g¹o cña ta nh­ Hµn Quèc còng b¾t buéc ph¶i më cöa thÞ tr­êng cña hä . §èi víi mÆt hµng dÖt may, hiÖp ®Þnh vÒ hµng dÖt may ATC ®· thay thÕ hiÖp ®Þnh ®a sîi MFA ®· t¹o rÊt nhiÒu ®iÒu kiÖn tèt cho c¸c s¶n phÈm dÖt may cña ViÖt Nam, gia t¨ng c¬ héi xuÊt khÈu hµng dÖt may cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Khi tham gia WTO, sau n¨m 2001 ViÖt Nam sÏ kh«ng bÞ c¸c n­íc ¸p ®Æt h¹n ng¹ch n÷a, dã ®ã c¸c doanh nghiÖp sÏ cã c¬ héi tiÕp cËn nhiÒu h¬n víi thÞ tr­êng thÕ giíi mµ hoµn toµn kh«ng bÞ h¹n chÕ ®Þnh l­îng. ViÖc gi¶m thuÕ quan vµ tiÕn ®Õn móc thuÕ b»ng kh«ng víi mäi hµng ho¸ sÏ thuËn lîi cho viÖc nhËp khÈu cña ViÖt Nam nhÊt lµ ®èi víi c¸c lo¹i hµng ho¸ mµ s¶n xuÊt trong n­íc ch­a ®¹t hiÖu qu¶ cao nh­: hµng t©n d­îc, thiÕt bÞ y tÕ, ho¸ chÊt, s¾t thÐp.. Thø ba, nh÷ng qui ®Þnh vµ nguyªn t¾c cña WTO gióp cho ViÖt Nam cã thÓ tù b¶o vÖ vµ ®ßi ®­îc sù c«ng b»ng trong bu«n b¸n quèc tÕ. ViÖt Nam cã quyÒn th­¬ng l­îng víi c¸c ®èi t¸c vµ cã quyÒn khiÕu n¹i hä khi th­¬ng l­îng kh«ng cã kÕt qu¶. C¬ chÕ gi¶i quyÕt cña WTO thËt sù ®¶m b¶o cho ViÖt Nam cã vÞ trÝ ngang hµng víi mäi quèc gia thµnh viªn kh¸c trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp khi cã tranh chÊp x¶y ra. Thø t­, viÖc gia nhËp WTO lµm t¨ng ®ä tin cËy vµ kh¼ng ®Þnh ®­îc tÝnh nhÊt qu¸n trong ®­êng lèi ph¸t triÓn cña §¶ng vµ nhµ n­íc ViÖt Nam, quyÕt t©m chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, më cöa theo ®Þnh h­íng XHCN. §©y lµ nh©n tè hÕt søc quan träng lµm gia t¨ng lßng tin cña c¸c doanh nh©n( ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi) vµo sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi ë ViÖt Nam. TÊt c¶ sÏ t¹o nªn mét tr­êng thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam, héi nhËp vµo xu thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay. ViÖt Nam cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ cña m×nh trªn tr­êng quèc tÕ. Thø n¨m, gia nhËp vµo WTO ViÖt Nam cã thÓ tiÕp nhËn dÔ dµng khoa häc c«ng nghÖ cao cña c¸c n­íc ph¸t triÓn còng nh­ n©ng cao ®­îc kh¶ n¨ng thu hót ®­îc luång vèn cña n­íc ngoµi trong c«ng cuéc x©y dùng nÒn kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Cuèi cïng, nh÷ng lîi Ých tõ trong viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i, quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc thµnh viªn WTO. Quan hÖ cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc thµnh viªn ®­îc më réng c¶ vÒ kinh tÕ ®Õn chÝnh trÞ vµ lÜnh vùc v¨n ho¸. ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn ®Ó häc hái ®­îc kinh nghiÖm vµ rót ra ®­îc nhiÒu bµi häc tõ c¸c n­íc ®i tr­íc. 3.2.2.Nh÷ng th¸ch thøc Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi cña tiÕn tr×nh gia nhËp WTO, ViÖt Nam cung ph¶i ®èi mÆt víi mét sè th¸ch thøc sau: Thø nhÊt, ViÖt Nam lµ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Ta ch­a thÓ thÝch øng nhanh ®­îc víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu v× nÒn kinh tÕ cña ta ch­a æn ®Þnh, c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ch­a thùc sù ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng rÊt non trÎ. Bªn c¹nh ®ã c¸c vÊn ®Ò bÊt b×nh ®¼ng gi÷a khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp t­ nh©n vÉn ch­a thÓ gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÉn nhËn ®­îc rÊt nhiÒu ­u ®·i tõ phÝa ChÝnh phñ. Hµng n¨m, nhµ n­íc ta ph¶i chi ra mét kho¶n ng©n s¸ch rÊt lín ®Ó bï lç cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶ cña khu vùc nµy. Trong khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n ch­a ®­îc nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn, sù phËn biÖt cßn tån t¹i rÊt lín gi÷a hai khu vùc nµy. Doanh nghiÖp t­ nh©n cña ViÖt Nam do ch­a thÓ ph¸t triÓn lín m¹nh ®­îc, ¶nh h­ëng lín ®Õn søc c¹nh tranh so víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi khi ViÖt Nam héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Thø hai, nÒn s¶n xuÊt cña ta cßn non yÕu, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng trong mét c¬ chÕ thÞ tr­êng ch­a dµy d¹n kinh nghiÖm, hµng ho¸ dÞch vô cña ta cã chÊt l­îng ch­a cao, mÉu m· ch­a ®Ñp, søc c¹nh tranh cßn thÊp so víi hµng ngo¹i nhËp. Chóng ta më cöa thÞ tr­êng lµ ph¶i chÊp nhËn c¹nh tranh gay g¾t víi hµng nhËp khÈu. §iÒu nµy lµ mét th¸ch thøc rÊt lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh gi÷ v÷ng ®­îc thÞ phÇn cña m×nh kh«ng chØ t¹i c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi mµ ngay c¶ ®èi víi thÞ tr­êng néi ®Þa. Thø ba, nguån lùc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ta kh¸ dåi dµo nh­ng sö dông ®¹t hiÖu qu¶ ch­a cao. Viªt Nam cã rõng vµng biÓn b¹c gia trÞ rÊt to lín nh­ng do t×nh tr¹ng khai th¸c bõa b·i, céng víi thiÕu vèn vµ c«ng nghÖ phï hîp nªn gi¸ trÞ thu ®­îc cßn h¹n chÕ.Bªn c¹nh ®ã, nguån nh©n lùc cña ta còng ch­a ®¸p øng víi nhu cÇu cña t×nh h×nh hiÖn nay.V× nguån lao ®éng nhiÒu, lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i hoc giai ®o¹n hiÖn nay t¨ng lªn nhiÒu so víi giai ®o¹n tr­íc nh­ng sè l­îng lao ®éng tr×nh ®é thÊp tay nghÒ ch­a cao vÉn nhiÒu, t¸c phong c«ng nghiÖp yÕu..., ¶nh h­ëng lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña ta. Thø t­, ViÖt Nam sÏ vÊp ph¶i nhiÒu khã kh¨n khi thùc hiÖn nh÷ng nguyªn t¾c, nh÷ng hiÖp ®Þnh cña WTO: ThuÕ quan: ViÖt Nam buéc ph¶i c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu vµ hµng rµo phi thuÕ theo c¸c kÕt qu¶ ®µm ph¸n gia nhËp tuú theo tõng lÜnh vùc ®èi víi hµng ngo¹i nhËp. Khã kh¨n khi th­c hiÖn c¸c quy t¾c vÒ vÖ sinh dÞch tÔ, bao b×, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, ®Çu t­ cho th­¬ng m¹i... C¸c biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸, thuÕ ®èi kh¸ng vµ tù vÖ: ViÖt Nam ch­a cã luËt liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy, v× vËy ta ph¶i ®­a ra c¸c quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy ®Ó tr¸nh mèi lo ng¹i cña c¸c n­íc thµnh viªn WTO. Thø n¨m, c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ cña ta cßn yªu kÐm, thiÕu sù æn ®Þnh, thiÕu sù tin cËy. C¸c thñ tôc cÊp giÊy phÐp r­êm rµ, kh«ng cÇn thiÕt vµ thiÕu tÝnh râ rµng. Cuèi cïng, tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm ®µm ph¸n cña ta cßn yÕu. §µm ph¸n lµ c«ng viÖc rÊt khã kh¨n, ®ßi hái thêi gian dµi, sù chuÈn bÞ kü l­ìng vÒ mäi mÆt, ®ång thêi nh÷ng ng­ßi tham gia ®µm ph¸ ph¶i cã tr×nh ®é n¨ng lùc cao. V× vËy, t¨ng c­êng kiÕn thøc cho c¸c c¸n bé n­íc ta vÒ chiÕn thuËt, kü thuËt ®µm ph¸n lµ rÊt cÇn thiÕt. 3.3 C¸c biÖn ph¸p nh»m ®Èy nhanh tiÕn tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. Thø nhÊt, ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn khÈn tr­¬ng x©y dùng mäi hÖ thèng ph¸p luËt ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cho mäi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc thµnh viªn WTO kh¸c ®­îc thùc hiÖn b×nh th­êng. Thø hai, ViÖt Nam cÇn x©y dùng hÖ thèng thuÕ quan thÝch øng cho tÊt c¶ lÜnh vùc kinh tÕ, n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp...còng nh­ mäi ngµnh dÞch vô. ViÖt Nam ph¶i sím c¾t gi¶m vµ lo¹i bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan theo ®óng c¸c HiÖp ®Þnh cña WTO, nh»m më réng thÞ tr­êng cho c¸c n­íc thµnh viªn lµ b¹n hµng. Nh­ vËy ViÖt Nam míi thÓ hiÖn ®­îc chÝnh s¸ch tù do hãa mËu dÞch, tranh thñ ®­îc sù ®ång t×nh cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Nh­ng bªn c¹nh ®ã, chÝnh phñ ViÖt Nam còng cÇn ph¶i nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ ®­îc cô thÓ nh÷ng thiÖt h¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc nhµ do thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p trªn, nh­ c¾t gi¶m thuÕ vµ hµng rµo phi thuÕ quan...®Ó tõ ®ã cã nh÷ng hµnh ®éng, biÖn ph¸p kh¾c phôc gi¶m thiÓu nh÷ng thua thiÖt cã thÓ cã. Thø ba, trong ®µm ph¸n c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, ViÖt Nam cÇn quan t©m c¸c ®iÒu kiÖn ®·i ngé Tèi huÖ quèc (MFN) vµ ®·i ngé quèc gia (NT), c¸c ®iÒu kiÖn ®ßi hái ph¶i t¹o ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh doanh b×nh ®¼ng víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp trong vµ n­íc ngoµi .V× vËy chÝnh phñ cÇn ph¶i thay ®æi chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ mäi doanh nghiÖp ®­îc b×nh ®¼ng trong mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, quyÒn lîi, nghÜa vô...§èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc, ®iÒu kiªn trªn ®ßi hái ph¶i lo¹i bá c¸c ­u ®·i mµ chÝnh phñ ®ang chØ dµnh cho khu vùc nµy, nh­ cÊp vèn, cÊp quota, c¸c thñ tôc ph¸p lÝ...ChÝnh phñ ph¶i ®èi xö b×nh ®¼ng víi tÊt c¶ mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong n­íc, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. ViÖt nam ph¶i sím t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n ph¸t triÓn, v× c¸c doanh nghiÖp nµy lµ lùc l­îng quan träng trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, nhê ®ã c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n míi cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®èi mÆt víi sù canh tranh gay g¾t cña qóa tr×nh t­ do th­¬ng m¹i thÕ giíi. §èi víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi, chóng ta ph¶i lo¹i bá tÊt c¶ mäi ph©n biÖt ®èi xö víi hä, nhÊt lµ chÕ ®é hai gi¸ hay lµ chÕ ®é ­u ®·i thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Thø t­, lùa chän c¸c chiÕn l­îc ngo¹i th­¬ng nh­ thÕ nµo ®Ó thóc ®Èy mËu dÞch, ®ång thêi chó träng thÝch ®¸ng, kÝch thÝch s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn. §Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c lÜnh vùc, c¸c ngµnh hµng mµ nµ chóng ta cã tiÒm n¨ng. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn c«ng n«ng nghiÖp ®Þnh h­íng xuÊt khÈu, nh»m ®­a ViÖt Nam t¹o ®­îc ®éng lùc thóc ®Èy c«ng n«ng nghiÖp, còng nh­ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn lín m¹nh th«ng qua canh tranh víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. Chóng ta cÇn tËn dông tèt ®­îc c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh­ vèn, ®Çu t­, c«ng nghÖ kÜ thuËt hiÖn ®¹i ®Ó thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch nµy. §ång thêi ph¶i kiÓm so¸t ®­îc møc ®é canh tranh thÞ tr­êng néi ®Þa ®Ó cã thÓ tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng c©n søc cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc so víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi. §Ó nh»m môc tiªu th¸c ®Èy mËu dÞch theo h­íng xuÊt khÈu cÇn ph¶i c¬ cÊu l¹i s¶n xuÊt, kh«ng ngõng ®a d¹ng hãa, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. Chó träng ®Õn 3 vÊn ®Ò quan träng cã ý nghÜa then chèt trong th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ: chÊt l­îng, gi¸ c¶ vµ ®iÒu kiÖn bu«n b¸n. MÆc dï nã ®ßi hái c¶ mét qu¸ tr×nh l©u dµi vµ nhiÒu nguån lùc, nh­ng cÇn ph¶i tiÕn hµnh tèt, khÈn tr­¬ng, rót ng¾n ®­îc nh­ cã thÓ th× hµng hãa vµ dÞch vô cña ViÖt Nam míi cã chæ ®øng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam ta nªn chó träng : - Hµng n«ng s¶n: Quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt c©y con cã thÕ m¹nh vÒ khÝ hËu, thæ nh­ìng , cã truyÒn thèng vÒ tËp qu¸n canh t¸c nu«i trång, kÕt hîp víi ¸p dông kü thuËt, th©m canh, t¨ng n¨ng suÊt ®Ó t¹o ra s¶n l­îng lín vµ chÊt l­îng thÝch hîp víi thÞ tr­êng ®Ó ®­a ®i xuÊt khÈu. Tr­íc m¾t nªn quan t©m tíi: g¹o, chÌ, cµ phª, ®Ëu phäng, cao su, mÝa ®­êng, rau qu¶ vô ®«ng, t«m c¸, gia cÇm, bß, lîn, t¬ t»m... §Çu t­ ®Ó ®Èy m¹nh viÖc chÕ biªn, n©ng cao gi¸ trÞ c¸c mÆt hµng trªn, nh­ng ph¶i ®¸p øng ®­îc tiªu chuÈn quèc tÕ, vµ c¸c yªu cÇu th­¬ng m¹i mµ c¸c hiÖp ®Þnh ký t¹i Uruguay quy ®Þnh. Nh÷ng viÖc lµm trªn cÇn tiÕn hµnh tõng b­íc, tr­íc m¾t x©y dùng mét sè ch­¬ng tr×nh thÝ ®iÓm ®Ó rót kinh nghiÖm c¶ vÒ mÆt tæ chøc s¶n xuÊt vµ x©y dùng b¹n hµng truyÒn thèng, sè l­îng lín, æn ®Þnh l©u dµi. - Hµng dÖt may: §©y lµ mÆt hµng cã thÕ m¹nh cña ViÖt Nam. Khi ViÖt Nam gia nhËp WTO th× sÏ më réng ®­îc thÞ tr­êng. Tuy vËy, mÆt hµng nµy cã tiªu thô ®­îc hay kh«ng vÉn cßn tuú thuéc vµo chÊt l­îng gi¸ c¶ v× vËy cÇn ph¶i ®Çu t­ ®æi míi kÜ thuËt, qui ho¹ch l¹i ngµnh c«ng nghiÖp nµy: t¹o ra nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt (c«ng ty, nhµ m¸y, xÝ nghiÖp) cã qui m« t­¬ng ®èi lín, hoµn chØnh ®ång bé, tËp trung thî cã tay nghÒ cao, ®Ó cã thÓ t¹o nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt chñ ®¹o cung cÊp hµng ®ñ søc c¹nh tranh cho xuÊt khÈu. Xo¸ bá hoÆc thu gom l¹i nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt dÖt may yÕu kÐm hiÖn nay. Ngoµi ra, hiÖp ®Þnh hµng dÖt may ATC khèng chÕ m¹nh nhÊt lµ hµng sîi b«ng, len, gai. V× vËy chóng ta nªn t¹o ra c¸c lo¹i sîi míi ®­îc ng­êi tiªu dïng yªu chuéng mµ cã thÓ tr¸nh ®­îc hµng rµo b¶o hé. -LÜnh vùc dÞch vô: §©y lµ m¶ng c«ng viÖc lín trong khu«n khæ cña HiÖp ®Þnh WTO. C¸c ngµnh cã liªn quan cÇn tæ chøc nghiªn cøu s©u h¬n c¸c qui chÕ cña c¸c hiÖp ®Þnh ®Ó vËn dông thÝch hîp trong giao dÞch quèc tÕ cña ta trong lÜnh vùc nµy. §èi víi lÜnh vùc dÞch vô, ViÖt Nam chØ cã mét con ®­êng duy nhÊt lµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ®Ó tån t¹i v× nhiÒu dÞch vô lµ thiÕt yÕu cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nguyªn liÖu th« lµ s¶n phÈm mµ ta cã nhiÒu lîi thÕ ®Ó xuÊt khÈu, v× vËy ta cÇn ph¶i ®Ò ra chiÕn l­îc nh»m cã thÓ khai th¸c, sö dông c¸c tiÒm n¨ng hiÖn cã nh­ lao ®éng, tµi nguyªn, vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi ... thÕ nµo ®Ó cã hiÖu qu¶ nhÊt. NÕu lµm ®­îc nh­ vËy, chóng ta cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò: gi¶i quyÕt ®­îc t×nh tr¹ng khai th¸c bõa b·i tµi nguyªn, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng vµ thu ®­îc ngo¹i tÖ nhê xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm nµy. ¸p dông chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu ë nh÷ng lÜnh vùc cÇn thiÕt. Chóng ta cÇn ph¸t huy mäi nguån lùc ®Ó s¶n xuÊt trong n­íc, h¹n chÕ nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi bªn c¹nh t¨ng c­êng xuÊt khÈu. ChiÕn l­îc nµy gióp ta cã thÓ tiÕt kiÖm mét l­îng kh¸ lín ngo¹i tÖ vµ cã thÓ t¹o ®éng lùc, b¶o vÖ cho c¸c ngµnh trong n­íc ®ñ søc ®Ó ph¸t triÓn vµ c¹nh tranh víi n­íc ngoµi. Thø n¨m, cuéc c¶i c¸ch mËu dÞch ph¶i ®ång thêi gi¶i quyÕt hai vÊn ®Ò : chÝnh s¸nh tµi chÝnh, tû gi¸ hèi ®o¸i vµ chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng. ChÝnh v× vËy bªn c¹nh ph¸t triÓn chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cÇn ph¶i thay ®æi vµ ph¸t triÓn chÝnh s¸ch vÒ tµi chÝnh vµ tû gi¸ hèi ®o¸i. §èi víi chÝnh s¸ch tØ gi¸ chóng ta nªn kÕt hîp víi chÝnh s¸ch b¶o l·nh tÝn dông, nh­ vËy viÖc thiÕp lËp ra mét hÖ thèng tû gi¸ cè ®Þnh sÏ an toµn cho nÒn kinh tÕ cña ta, nhÊt lµ khi cã khñng ho¶ng. §èi víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh, nhµ n­íc ®· chñ ch­¬ng sö dông c¸c biÖn ph¸p kÝch cÇu tõ n¨m 1999 nh­ng hiÖu qu¶ ®¹t ®­îc kh«ng ®¸ng kÓ. V× vËy, muèn gi¶i ph¸p kÝch cÇu thùc hiÖn ®ùc ph¶i h¹ l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt tiÒn vay ®Ó dßng vèn ch¶y th¼ng vµo c¸c dù ¸n ®Çu t­. L·i suÊt tiÒn göi vµ tiÒn vay do c¬ quan ng©n hµng tù ®iÒu tiÕt vµ quyÕt ®Þnh, nhµ n­íc kh«ng nªn can thiÖp vµo. Thø s¸u, ViÖt Nam cÇn duy tr× sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, nh÷ng nguy c¬ bÊt æn chÝnh trÞ cßn cã thÓ x¶y ra trong néi bé quèc gia ®ã nÕu nh­ d©n chñ ho¸ kh«ng ®­îc thùc hiÖn, ph©n c¸ch giµu nghÌo ngµy cµng t¨ng, quyÒn lîi c¸c d©n téc kh«ng ®­îc ®¶m b¶o, tÖ quan liªu tham nhòng trµn lan kh«ng thÓ ng¨n chÆn ®­îc. Do vËy, chóng ta cÇn ph¶i gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ kh«ng ph¶i chØ tËp trung ph¸t triÓn t¹i c¸c khu ®« thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp.CÇn ph¶i ®Çu t­ vµo n«ng th«n, kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së nh­: hÖ thèng thuû n«ng, ®­êng s¸, tr­êng häc, bÖnh viÖn... gióp n«ng th«n ph¸t triÓn, n«ng d©n gi¶m ®ãi nghÌo. Gi¶m bÊt b×nh ®¶ng vÒ ®êi s«ng vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn cña ng­êi d©n còng nh­ gi¶m bÊt b×nh ®¼ng vÒ møc ®é ph¸t triÓn giòa c¸c vïng. Nhµ n­íc cÇn ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®iÒu hoµ thu nhËp, t¹o c¬ héi vµ viÖc lµm míi, chèng tham nhòng... Thø bÈy, ViÖt Nam ph¶i dù tÝnh mét tho¶ thuËn chuyÓn ®æi khi tham gia WTO. Tho¶ thuËn nµy ph¶i ®­îc rót ng¾n thêi h¹n trong thêi gian c¸c cuéc th­¬ng l­îng ®Ó ViÖt Nam nhËn ®­îc c¸c lîi Ých sím h¬n cña tù do hµng ho¸ th­¬ng m¹i theo c¸c hiÖp ®Þnh cña vßng ®µm ph¸n Urugoay. Ngoµi ra, c¸c c¶i c¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ph¶i g¾n víi sù h­íng dÉn cña WTO trong thêi k× chuyÓn ®æi. Thø t¸m, tiÕp thu vµ häc tËp kinh nghiÖm cña c¸c n­íc thµnh viªn WTO trong ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh­ trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO tr­íc ®©y. Thø chÝn, tiÕp tôc tiÕn hµnh c¸c cuéc ®µm ph¸n víi c¸c n­íc thµnh viªn WTO nh»m xóc tiÕn qu¸ tr×nh xin gia nhËp cña m×nh. Thø m­êi, ViÖt Nam tham gia vµo WTO ®ßi hái c¸c thÓ chÕ míi vµ nhu cÇu míi vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng cña bé m¸y qu¶n lý. NhÊt lµ nh÷ng ng­êi trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO vµ nh÷ng ng­êi ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch cña nÒn kinh tÕ. Ngoµi ra, tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cña ta còng nh­ mäi ng­êi d©n ®Òu ph¶i n¾m râ c¸c vÊn ®Ò vÒ WTO vµ qu¸ tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam. V× vËy, ta nªn chó träng vµo c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé, gi¸o dôc ng­êi d©n cã ®ñ kiÕn thøc vÒ WTO ®Ó chóng ta cã thÓ thÝch øng nhanh chãng víi tiÕn tr×nh héi nhËp vµ ®Èy nhanh tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp cña ta. HiÖn t¹i, ViÖt Nam ®· lËp ban chØ ®¹o vÒ WTO, thùc hiÖn c¬ chÕ ®Ó rµ so¸t toµn bé c¬ chÕ chinh s¸ch, ph¸p luËt cña ta theo c¸c quy ®Þnh cña WTO, tham gia c¸c cuéc häp cña WTO víi chøc n¨ng quan s¸t viªn. ViÖt Nam cÇn t¨ng c­êng quan hÖ víi c¸c n­íc thµnh viªn ®Ó tranh thñ ®­îc sù ñng hé cña hä ®èi víi tiÕn tr×nh gia nhËp cña ta. ViÖc trë thµnh thµnh viªn cña WTO ®¨c biÖt quan träng ®èi víi ViÖt Nam. MÆc dï chóng ta ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n khi thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña WTO nh­ng ®­îc lµ thµnh viªn sÏ lµ ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña ta, thu hÑp ®ùoc kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi, hoµ nhËp víi xu h­ãng toµn cÇu ho¸ hiÖn nay. Kªt luËn: Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO ®· thùc sù chøng minh ®­îc tÇm quan träng cña m×nh trong viÖc ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a biªn, còng nh­ trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc thµnh viªn. Tµi liÖu tham kh¶o 1 . Chñ quyÒn kinh tÕ trong mét thÕ giíi ®ang toµn cÇu ho¸, NXB chÝnh trÞ quèc gia -1999. 2 . Héi th¶o vÒ WTO vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, Bé ngo¹i giao - 1999. 3 . Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸. C¬ héi vµ th¸ch thøc ®ãi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, Trung t©m KHXH vµ NV Quèc gia - 2000. 4 . Tù do ho¸ vµ toµn cÇu ho¸. Rót ra nh­ng kÕt luËn ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn, ViÖn nghiªn cøu qu¶n lÝ kinh tÕ TW -2000. 5 . Tõ diÔn ®µn Siat¬n. Toµn cÇu ho¸ vµ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi, NXB chÝnh trÞ quèc gia - 2000. 6 . ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, NXB chÝnh trÞ quèc gia -2000. 7 . WTO - future organization. 8 . Phan ThÞ Thanh Hµ, Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi viÖc ®iÒu chØnh mét sè chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, t¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o - sè 4/2000. 9 . TS Vâ §¹i L­îc, Nh­ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam, t¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi - 10 . PGS, PTS §ç Hoµi Nam; PTS §ç §×nh Thiªm, Xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn ViÖt Nam, t¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ ThÕ giíi - sè 2(58) /1999. 11 . NguyÔn Duy Khiªn, Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, t¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ - sè 276, th¸ng 5/2001. 12 . NguyÔn Xu©n Th¾ng, Toµn cÇu ho¸ & vÊn ®Ò c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ tronh c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chuyÓn ®æi, t¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi - sè 5 (61) /1999.