Dịch chuyển vỏ trái đất theo số liệu GPS liên tục tại Việt Nam và khu vực Đông Nam Á

249 32(3), 249-260 T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt 9-2010 DÞCH CHUYÓN Vá TR¸I §ÊT THEO Sè LIÖU GPS LI£N TôC T¹I VIÖT NAM Vµ KHU VùC §¤NG NAM ¸ L£ HUY MINH, KURT FEIGL, FRÐDÐRIC MASSON, D¦¥NG CHÝ C¤NG, ALAIN BOURDILLON, PATRICK LASSUDRIE DUCHESNE, NGUYÔN CHIÕN TH¾NG, NGUYÔN Hµ THµNH, TRÇN NGäC NAM, HOµNG TH¸I LAN i. Më §ÇU Ngµy nay ph−¬ng ph¸p ®o dÞch chuyÓn kiÕn t¹o vá Tr¸i §Êt b»ng c«ng nghÖ GPS ®−îc sö dông réng r·i kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. C«ng nghÖ nµy ®· cung cÊp c¸c b¶n ®å ®Þnh l−îng tr−êng vËn tèc trong c¸c vïng kiÕn t¹o ho¹t ®éng ë c¸c tû lÖ kh¸c nhau, cho phÐp ®−a ra nh÷ng th«ng tin vÒ ph©n bè kh«ng gian cña biÕn d¹ng, c¸c lùc khèng chÕ vµ c¸c ®Æc tr−ng dßn dÎo cña th¹ch quyÓn lôc ®Þa [4, 22, 25]. C¸c b¶n ®å nh− vËy ë khu vùc §«ng Nam ¸ cã thÓ t×m thÊy ë nhiÒu nghiªn cøu [12, 13, 18, 19]. Trªn l·nh thæ ViÖt Nam còng ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu dÞch chuyÓn kiÕn t¹o ë mét sè ®øt gÉy ho¹t ®éng (®øt gÉy Lai Ch©u - §iÖn Biªn, ®øt gÉy S¬n La, ®øt gÉy S«ng Hång) dùa trªn viÖc ®o lÆp GPS [2, 3, 5-9, 23]. Tuy nhiªn do chuyÓn dÞch t−¬ng ®èi trªn c¸c ®øt gÉy th−êng nhá, c¸c kÕt qu¶ ®o lÆp trong thêi gian quan s¸t ch−a ®ñ dµi, nªn thËt sù ch−a cho nh÷ng th«ng tin tin cËy vÒ dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi trªn c¸c ®øt gÉy, vµ hiÖn t¹i viÖc nghiªn cøu nµy vÉn ®ang tiÕp tôc. ë ViÖt Nam ch−a cã c«ng bè nµo vÒ dÞch chuyÓn kiÕn t¹o vá Tr¸i §Êt dùa trªn c¸c quan s¸t GPS liªn tôc, trong bµi b¸o nµy chóng t«i tr×nh bÇy mét sè kÕt qu¶ tÝnh to¸n dÞch chuyÓn kiÕn t¹o vá Tr¸i §Êt dùa trªn sè liÖu cña c¸c tr¹m GPS liªn tôc t¹i Hµ Néi, HuÕ vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh (Tp HCM). C¸c th«ng tin vÒ dÞch chuyÓn vá Tr¸i §Êt theo c¸c sè liÖu GPS liªn tôc cã ®é chÝnh x¸c vµ tin cËy cao tr×nh bÇy ë ®©y cã thÓ xem nh− nh÷ng t− liÖu chuÈn gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ c¸c kÕt qu¶ ®o ®¹c GPS víi môc ®Ých nghiªn cøu dÞch chuyÓn kiÕn t¹o vá Tr¸i §Êt ë ViÖt Nam. ii. Sè LIÖU GPS LI£N TôC ë VIÖT NAM, PH¦¥NG PH¸P Xö Lý 1. Sè liÖu : nh− ®· nªu trong [14-17], ba tr¹m GPS liªn tôc t¹i Hµ Néi, HuÕ vµ Tp HCM ®−îc ®−a vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 4-5/2005 (Hµ Néi vµ Tp HCM) vµ tõ 1-2006 (HuÕ) ®Õn nay. VÞ trÝ cña c¸c tr¹m vµ lo¹i thiÕt bÞ nªu trong b¶ng 1. C¸c m¸y thu t¹i ba tr¹m cña ViÖt Nam ®Òu thuéc lo¹i GSV4004 [11], lo¹i m¸y thu hai tÇn sè cña h·ng NovAtel. Tr¹m Hµ Néi ®Æt t¹i nãc nhµ cña ViÖn VËt lý ®Þa cÇu, do nhu cÇu söa ch÷a nhµ nªn m¸y thu ®· bÞ di chuyÓn, chuçi sè liÖu liªn tôc ®−îc sö dông v× thÕ chØ cã tõ th¸ng 4-2005 ®Õn th¸ng 12-2006, ë c¸c vÞ trÝ kh¸c chuçi sè liÖu ch−a ®ñ dµi nªn chóng t«i kh«ng nªu ë ®©y. Tõ th¸ng 2-2009 m¸y thu cña tr¹m Hµ Néi ®−îc ®Æt t¹i ®µi ®iÖn ly Phó Thôy. M¸y thu t¹i tr¹m HuÕ ®−îc ®Æt tõ ngµy13-01-2006 ®Õn nay, tuy nhiªn trong kho¶ng thêi gian 5-2007- 5-2008 m¸y dõng ho¹t ®éng do háng hãc ph¶i söa ch÷a, sau ®ã l¹i tiÕp tôc ho¹t ®éng liªn tôc cho ®Õn nay. M¸y thu cña tr¹m Tp HCM ho¹t ®éng gÇn nh− liªn tôc tõ th¸ng 5-2005 ®Õn nay. HiÖn t¹i c¸c m¸y thu t¹i HuÕ vµ Tp HCM ho¹t ®éng ë chÕ ®é 30 gi©y mét lÇn thu sè liÖu, m¸y thu ë tr¹m Phó Thôy ho¹t ®éng ë chÕ ®é 1 gi©y. Tuy nhiªn ®Ó phôc vô môc ®Ých nghiªn cøu dÞch chuyÓn kiÕn t¹o vá Tr¸i §Êt chóng t«i sö dông sè liÖu ë d¹ng RINEX víi kho¶ng thêi gian thu sè liÖu lµ 30 gi©y nh− sè liÖu cña c¸c tr¹m IGS. C¸c chuçi thêi gian cña c¸c tr¹m GPS nªu trong b¶ng 1 lµ c¸c chuçi sè liÖu GPS liªn tôc dµi nhÊt ë ViÖt Nam cho tíi hiÖn nay. 2. Ph−¬ng ph¸p xö lý : ®Ó tÝnh to¸n chuçi thêi gian cña c¸c täa ®é tr¹m vµ sau ®ã tÝnh to¸n tèc ®é dÞch chuyÓn cña vá Tr¸i §Êt t¹i vÞ trÝ tr¹m, chóng t«i ®· sö dông phÇn mÒm GAMIT/GLOBK phiªn b¶n 10.35 ®−îc ph¸t hµnh th¸ng 6-2009 [10]. Tr−íc khi ch¹y ch−¬ng tr×nh GAMIT, nh÷ng b−íc chuÈn bÞ quan träng ®¶m b¶o cã thÓ thu ®−îc kÕt qu¶ mong ®îi, ®ã lµ viÖc chuÈn bÞ c¸c tÖp sau ®©y : process. default (quy ®Þnh m«i tr−êng ch¹y ch−¬ng tr×nh, c¸c nguån sè liÖu bªn trong vµ bªn ngoµi, c¸c tÖp 250 quü ®¹o vÖ tinh, cÊu tróc cho l−u tr÷ kÕt qu¶), sites. default (bao hµm tªn c¸c tr¹m IGS vµ c¸c tr¹m ®Þa ph−¬ng ®−îc sö dông vµ c¸ch thøc qu¶n lý tµi liÖu tr¹m), station.info (chøa th«ng tin vÒ kiÓu m¸y thu vµ anten, gi¸ trÞ ®é cao cña anten, thêi gian ho¹t ®éng...), lfile (chøa th«ng tin vÒ täa ®é gÇn ®óng cña tr¹m), sestbl (thiÕt lËp c¸c lùa chän thÝch hîp cho viÖc ph©n tÝch). Ngoµi ra cÇn cËp nhËt th«ng tin lÞch thiªn v¨n vÖ tinh, c¸c m« h×nh triÒu MÆt Tr¨ng vµ MÆt Trêi, vÞ trÝ cùc... TÊt c¶ c¸c tÖp RINEX cña ba tr¹m GPS ë n−íc ta cïng víi h¬n 20 tr¹m IGS l©n cËn hoÆc thuéc m¶ng ¢u-¸ vµ c¸c m¶ng kh¸c mµ vá Tr¸i §Êt t−¬ng ®èi æn ®Þnh ®−îc lùa chän vµ ®−a vµo th− môc rinex trong th− môc xö lý GAMIT. ViÖc tÝnh to¸n víi sè liÖu cña h¬n 20 tr¹m IGS nh− ®· nªu do chóng t«i lùa chän ph−¬ng ph¸p xö lý b»ng phÇn mÒm GAMIT víi kho¶ng c¸ch c¸c tr¹m lín (trªn 500 km). ViÖc xö lý kiÓu nµy ®ßi hái dïng mode BASELI- NE vµ sè liÖu cña h¬n 10 tr¹m IGS/ITRF, trong tÖp glorg ®ßi hái dïng Ýt nhÊt 10 tr¹m ITRF cã vËn tèc t−¬ng ®èi æn ®Þnh ®Ó æn ®Þnh tr−êng vËn tèc t¹i c¸c tr¹m cÇn nghiªn cøu. Ph−¬ng ph¸p xö lý nµy kh«ng ®ßi hái dïng c¸c hfiles tõ trung t©m sè liÖu cña MIT hoÆc SOPAC, nh−ng do sè liÖu c¸c tr¹m ®−a vµo tÝnh nhiÒu nªn ®ßi hái thêi gian xö lý nhiÒu h¬n. ViÖc xö lý sè liÖu ®−îc thùc hiÖn hµng ngµy trong ITRF2005, nh− vËy sau khi xö lý mçi ngµy sè liÖu phÇn mÒm GAMIT sÏ t¹o ra mét th− môc ngµy l−u tr÷ toµn bé kÕt qu¶ tÝnh to¸n, trong ®ã cã tÖp kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ c¸c täa ®é tr¹m (Q-file). Lèi ra nµy sÏ lµ lèi vµo cho viÖc ch¹y ch−¬ng tr×nh GLOBK ®Ó ®¸nh gi¸ vËn tèc dÞch chuyÓn vá Tr¸i §Êt. §Ó hiÓu râ thªm, ®éc gi¶ cÇn tham kh¶o kü s¸ch h−íng dÉn sö dông phÇn mÒm GAMIT/GLOBK phiªn b¶n 10.35 nh− ®· nªu ë trªn. iii. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN KÕt qu¶ xö lý sè liÖu GPS b»ng phÇn mÒm GAMIT cho chóng ta chuçi thêi gian theo tõng ngµy cña ba thµnh phÇn täa ®é tr¹m : thµnh phÇn b¾c N, thµnh phÇn ®«ng E vµ chiÒu cao U. H×nh 1 biÓu diÔn chuçi thêi gian cña thµnh phÇn N vµ E trong kho¶ng thêi gian 4-2005-12-2006 cña tr¹m Hµ Néi. H×nh 2 vµ h×nh 3 t−¬ng tù ®èi víi tr¹m HuÕ vµ tr¹m Tp HCM. ← H×nh 1. BiÕn ®æi theo thêi gian cña thµnh phÇn b¾c (trªn) vµ thµnh phÇn ®«ng (d−íi) t¹i tr¹m Hµ Néi trong ITRF2005 251 B¶ng 1. VÞ trÝ c¸c tr¹m GPS liªn tôc ë ViÖt Nam vµ lo¹i m¸y ®−îc sö dông Täa ®é Tªn tr¹m Kinh ®é Vü ®é M¸y thu Anten Thêi gian Hµ Néi 105.800oE 21.047oN GSV4004A GSV4004B NOV503+CR NOV533+CR 4/2005 - 1/2006 1/2006 - 12/2006 HuÕ 107.593oE 16.459oN GSV4004A NOV503+CR 1/2006 - 12/2009 Tp HCM 106.560oE 10.849oN GSV4004B NOV533+CR 5/2005 - 12/2009 H×nh 2. BiÕn ®æi theo thêi gian cña thµnh phÇn b¾c (trªn), thµnh phÇn ®«ng (gi÷a) vµ chiÒu cao (d−íi) t¹i tr¹m HuÕ trong ITRF2005 ë tr¹m Hµ Néi cã sù thay ®æi thiÕt bÞ vµ anten vµo ngµy 11-1-2006, hiÖu chØnh vÒ sù thay ®æi ®é cao anten ch−a ®−îc x¸c ®Þnh tèt nªn kÕt qu¶ tÝnh to¸n ®é cao ch−a thèng nhÊt nªn chóng t«i kh«ng ®−a ra 252 H×nh 3. BiÕn ®æi thêi gian cña thµnh phÇn b¾c (trªn) vµ thµnh phÇn ®«ng (gi÷a) vµ chiÒu cao (d−íi) t¹i tr¹m Tp HCM trong ITRF2005 ë ®©y. ë tr¹m HuÕ vµ tr¹m Tp HCM chóng t«i tr×nh bÇy kÕt qu¶ thu ®−îc ®èi víi c¶ ba thµnh phÇn. C¸c h×nh vÏ ®−îc lÊy nguyªn tõ lèi ra cña sh_gamit vµ sh_glred cña phÇn mÒm GAMIT. Cã thÓ thÊy xu thÕ biÕn ®æi tuyÕn tÝnh ë c¸c thµnh phÇn N vµ E ë c¶ ba tr¹m rÊt râ, ®é dµi c¸c chuçi sè liÖu còng t−¬ng ®èi dµi (21 th¸ng ®èi víi tr¹m Hµ Néi, 4 n¨m ®èi víi HuÕ vµ 4 n¨m 7 th¸ng ®èi víi tr¹m Tp HCM) ®Ó thu ®−îc th«ng tin tin cËy vÒ hÖ sè gãc cña c¸c xu thÕ tuyÕn tÝnh nµy, tøc lµ th«ng tin tin cËy vÒ vËn tèc dÞch chuyÓn 253 cña vá Tr¸i §Êt t¹i c¸c vÞ trÝ tr¹m. ë c¶ ba tr¹m tham sè nrms (®é lÖch b×nh ph−¬ng trung b×nh chuÈn) ®Òu xÊp xØ 1, tham sè wrms (®é lÖch b×nh ph−¬ng trung b×nh cã träng sè) xÊp xØ 3-5 mm ®èi víi c¸c thµnh phÇn n»m ngang vµ 8-9 mm ®èi víi thµnh th¼ng ®øng, c¸c gi¸ trÞ nµy gÇn víi c¸c gi¸ trÞ t−¬ng øng ë c¸c tr¹m IGS cã chÊt l−îng tèt trªn thÕ giíi (vÝ dô tr¹m KUNM, h×nh 4) còng cho phÐp kh¼ng ®Þnh chÊt l−îng cña sè liÖu ®−a vµo xö lý ë c¶ ba tr¹m GPS ViÖt Nam ®Òu t−¬ng ®èi tèt. H×nh 4. BiÕn ®æi theo thêi gian cña thµnh phÇn b¾c (trªn), thµnh phÇn ®«ng (gi÷a) vµ chiÒu cao (d−íi) t¹i tr¹m KUNM trong ITRF2005 Trªn c¸c ®å thÞ biÓu thÞ c¸c chuçi theo thêi gian cña c¸c thµnh phÇn vËn tèc bªn c¹nh c¸c xu thÓ tuyÕn tÝnh biÓu thÞ c¸c thµnh phÇn tèc ®é dÞch chuyÓn cßn cã c¸c dao ®éng theo mïa kh¸ râ rÖt, nhÊt lµ ë thµnh 254 phÇn th¼ng ®øng, ®iÒu nµy cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n, nh−ng chñ yÕu lµ do ¶nh h−ëng cña tÇng khÝ quyÓn cã thÓ ch−a ®−îc lo¹i trõ mét c¸ch ®Çy ®ñ trong c¸c phÇn mÒm xö lý sè liÖu GPS hiÖn nay [16, 17]. ViÖc nghiªn cøu sù biÕn ®æi theo thêi gian cña c¸c phÇn d− nh− vËy cã thÓ lµ chñ ®Ò cña nghiªn cøu kh¸c kh«ng ®−îc ®Ò cËp tíi ë ®©y. Do kh«ng thÓ lo¹i trõ c¸c xu thÓ biÕn ®æi mïa nh− vËy, nªn chóng ta ph¶i cã chuçi sè liÖu trong thêi gian ®ñ dµi ®Ó ®−êng th¼ng xÊp xØ chuçi thêi gian cña täa ®é thùc sù ph¶n ¸nh ®óng ®¾n nhÊt vËn tèc dÞch chuyÓn vá Tr¸i §Êt cña ®iÓm quan s¸t. MÆt kh¸c tõ chuçi sè liÖu vÒ biÕn ®æi ®é cao quan s¸t ta thÊy ë c¶ hai tr¹m HuÕ vµ Tp HCM ®Òu ®ang bÞ lón víi tèc ®é kho¶ng 2 mm/n¨m, tuy nhiªn do ¶nh h−ëng cña biÕn ®æi chu kú n¨m t−¬ng ®èi lín, nªn còng cÇn quan s¸t trong nh÷ng kho¶ng thêi gian dµi h¬n ®Ó kh¼ng ®Þnh tèc ®é sôt lón nµy. Tõ c¸c chuçi thêi gian cña c¸c thµnh phÇn täa ®é thu ®−îc ë trªn, ®é lín cña c¸c thµnh phÇn vector vËn tèc dÞch chuyÓn tuyÖt ®èi víi ®é tin cËy 95 % trong hÖ quy chiÕu chuÈn ITRF2005 (thµnh phÇn b¾c VN vµ thµnh phÇn ®«ng VE), cïng víi biªn ®é vector chuyÓn dÞch |V| vµ ph−¬ng vÞ cña chóng ®−îc tr×nh bÇy ë b¶ng 2. Tr−êng vËn tèc t¹i c¸c tr¹m IGS thu ®−îc trong lêi gi¶i ®· nªu phï hîp víi tr−êng vËn tèc t¹i c¸c tr¹m nµy theo ITRF2005. VÝ dô t¹i tr¹m KUNM vËn tèc trong ITRF2005 lµ 35,0 mm/n¨m, t¹i BAKO lµ 25,9 mm/n¨m, t¹i PIMO lµ 28,9 mm/n¨m, trong khi gi¸ trÞ t−¬ng øng ë b¶ng 2 lµ 35,3 mm/n¨m, 26,5 mm/n¨m vµ 30,1 mm/n¨m, sù phï hîp nµy lµ c¬ së quan träng cho ®é tin cËy c¸c kÕt qu¶ chóng t«i thu ®−îc ë ®©y ®èi víi c¸c sè liÖu míi cña ba tr¹m ë ViÖt Nam. Còng cÇn chó ý, cã sù sai lÖch ®¸ng kÓ vÒ vËn tèc tÝnh ®−îc t¹i tr¹m NTUS so víi vËn tèc t¹i tr¹m nµy theo ITRF2005. Khi xem xÐt chuçi sè liÖu biÕn ®æi täa ®é theo thêi gian cña tr¹m NTUS trong kho¶ng thêi gian 4-2005-12-2009 cã sù thay ®æi nhÈy bËc vµo th¸ng 8-2007, do vËy chóng t«i chØ sö dông ®o¹n sè liÖu sau thêi ®iÓm nhÈy bËc tíi th¸ng 12-2009 ®Ó tÝnh to¸n vËn tèc. M« h×nh ITRF2005 ®−îc tÝnh to¸n víi c¸c sè liÖu tr−íc thêi ®iÓm sè liÖu nhÈy bËc cña tr¹m NTUS, nh− vËy c¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n cña chóng t«i ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ h¬n tr−êng dÞch chuyÓn hiÖn ®¹i cña vá Tr¸i §Êt t¹i tr¹m nµy. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ c¸c thµnh phÇn vËn tèc ®èi víi ba tr¹m ViÖt Nam vµ c¸c tr¹m KUNM, BAKO, NTUS vµ PIMO trong ITRF2005 ®−îc biÓu diÔn trªn h×nh 5. C¸c vßng gÇn trßn ë ®Çu c¸c mòi tªn vËn tèc lµ vßng trßn sai sè víi ®é tin cËy cña viÖc x¸c ®Þnh vector vËn tèc lµ 95 %. L−u ý c¸c hÖ sè gãc cña c¸c ®−êng th¼ng xÊp xØ chuçi sè liÖu tÝnh to¸n ë c¸c h×nh 1-4 cã kh¸c ®«i chót so víi kÕt qu¶ tÝnh to¸n ë b¶ng 2 lµ do trong qu¸ tr×nh tÝnh to¸n vËn tèc chóng t«i ®· xem xÐt l¹i chuçi thêi gian ®èi víi c¸c tr¹m, lo¹i ®i nh÷ng ngµy cã kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ täa ®é lÖch nhiÒu so víi xu thÕ cña c¸c ®o¹n th¼ng xÊp xØ. C¸c tr¹m cã chÊt l−îng sè liÖu cµng tèt vµ chuçi thêi gian quan s¸t ®ñ dµi, sù chªnh lÖch nªu trªn sÏ cµng nhá, nãi chung sù chªnh lÖch t−¬ng ®èi kh«ng v−ît qu¸ vµi phÇn tr¨m. Sè liÖu trong b¶ng 2 vµ h×nh 5 cho chóng ta thÊy vËn tèc dÞch chuyÓn cã xu thÕ gi¶m tõ KUNM vµ Hµ Néi (~35 mm/n¨m) tíi NTUS (21,9 mm/n¨m) theo ph−¬ng vü ®é ; tr¹m BAKO cã vËn tèc 26,5 mm/n¨m, tr¹m PIMO cã vËn tèc 30,1 mm/n¨m ; sai sè x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn vËn tèc víi ®é tin cËy 95 % trong kho¶ng 1 mm/n¨m, tr¹m Hµ Néi cã chuçi thêi gian ng¾n nhÊt sai sè cì 1,7 mm/n¨m, vµ tr¹m NTUS cã sai sè cì 1,4 mm/n¨m. TÊt c¶ c¸c tr¹m (trõ PIMO) ®Òu dÞch chuyÓn vÒ phÝa ®«ng nam víi gãc ph−¬ng vÞ thay ®æi tõ 111°7 ë BAKO ®Õn 126°3 ë NTUS ; tr¹m PIMO dÞch chuyÓn vÒ phÝa t©y b¾c (ph−¬ng vÞ 284°3). KÕt qu¶ tÝnh dÞch chuyÓn tuyÖt ®èi nµy lµ hîp lý v× tÊt c¶ c¸c tr¹m ®· nªu (trõ tr¹m PIMO) ®Òu thuéc khèi Sundaland vµ khèi Nam Trung Hoa, c¸c khèi nµy ®ang dÞch chuyÓn vÒ phÝa ®«ng nam [12, 13] ; c¸c tr¹m ë phÝa B¾c (KUNM, B¶ng 2. C¸c thµnh phÇn täa ®é vµ vËn tèc t¹i c¸c tr¹m GPS liªn tôc ë ViÖt Nam vµ §«ng Nam ¸ trong ITRF2005 Täa ®é Tr¹m Kinh ®é Vü ®é VE mm/n¨m §LBPTB mm/n¨m VN mm/n¨m §LBPTB mm/n¨m |V| mm/n¨m Ph−¬ng vÞ (o) KUNM 102.797 25.030 29,7 0,88 -19,1 0,88 35,3 122.7 Hµ Néi 105.800 21.047 31,4 1,70 -16,4 1,67 35,4 117.6 HuÕ 107.593 16.459 28,6 1,07 -15,1 1,06 32,3 117.7 Tp HCM 106.560 10.849 20,9 1,00 -11,9 0,99 24,1 119.7 NTUS 103.680 1.346 17,7 1,42 -13,0 1,41 21,9 126.3 BAKO 106.849 -6.491 24,6 0,99 -9,8 0,98 26,5 111.7 PIMO 121.078 14.636 -29,2 1,03 7,4 1,02 30,1 284.3 255 ← H×nh 5. ChuyÓn dÞch tuyÖt ®èi cña c¸c tr¹m KUNM, Hµ Néi, HuÕ, Tp HCM, NTUS, BAKO vµ PIMO trong ITRF2005 Hµ Néi, HuÕ) dÞch chuyÓn nhanh h¬n c¸c tr¹m ë phÝa Nam (Tp HCM, NTUS vµ BAKO), tr¹m PIMO thuéc m¶ng Philippine ®ang dÞch chuyÓn vÒ phÝa t©y b¾c. §Ó thÊy ®−îc râ h¬n ý nghÜa kiÕn t¹o cña dÞch chuyÓn t¹i c¸c tr¹m GPS liªn tôc ®· nªu, chóng t«i tiÕn hµnh tÝnh to¸n dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi cña c¸c tr¹m nµy so víi m¶ng ¢u-¸ vµ so víi m¶ng Sunda- land, nghÜa lµ tÝnh c¸c chuyÓn dÞch t−¬ng ®èi cña c¸c tr¹m so víi cùc Euler cña m¶ng ¢u-¸ vµ cùc Euler cña khèi Sundaland ®−îc lÊy theo E. Calais et al [1] vµ W.J.F. Simons et al [18] mét c¸ch t−¬ng øng. C¸c kÕt qu¶ ®−îc nªu trong b¶ng 3 vµ 4 vµ tr×nh bÇy trªn h×nh 6 vµ 7. So víi m¶ng ¢u-¸, dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi ë c¸c tr¹m gi¶m dÇn tõ KUNM (11,5 mm/n¨m) ®Õn Tp HCM 4,0 mm/n¨m, tr¹m NTUS lµ 6,1 mm/n¨m, tr¹m BAKO lµ 4,8 mm/n¨m, tr¹m PIMO ®¹t tíi 56,5 mm/n¨m. Sù chªnh lÖch vÒ ph−¬ng vÞ cña vector dÞch chuyÓn lín h¬n nhiÒu so víi ph−¬ng vÞ cña c¸c vector dÞch B¶ng 3. DÞch chuyÓn t−¬ng ®èi (mm/n¨m) cña c¸c tr¹m so víi m¶ng ¢u-¸ Tªn tr¹m VE VN |V| Ph−¬ng vÞ (o) KUNM 4,0 -10,8 11,5 159.5 Hµ Néi 6,3 -7,4 9,7 139.8 HuÕ 4,1 -5,6 6,9 144.0 TP HCM -2,9 -2,7 4,0 226.3 NTUS -4,2 -4,5 6,1 223.4 BAKO 4,8 -0,5 4,8 96.0 PIMO -52,9 19,9 56,5 290.6 chuyÓn tuyÖt ®èi ; ph−¬ng vÞ t¨ng râ rÖt tõ Hµ Néi tíi HuÕ vµ Tp HCM biÓu thÞ sù quay cña khèi §«ng D−¬ng theo chiÒu kim ®ång hå so víi m¶ng ¢u-¸ vµ sù chªnh lÖch vÒ biªn ®é vËn tèc ®· nªu cho thÊy phÇn phÝa b¾c quay nhanh h¬n phÇn phÝa nam, nh− vËy cã sù biÕn d¹ng ®¸ng kÓ hiÖn ®ang xÈy ra trong néi khèi §«ng D−¬ng. Biªn ®é vËn tèc t−¬ng ®èi ë tr¹m NTUS lín h¬n (6,1 mm/n¨m) so víi ë Tp HCM 30 25 20 15 10 5 0 -5 -10 V ü ®é ® Þa lý 95 100 105 110 115 120 125 Kinh ®é ®Þa lý 256 B¶ng 4. DÞch chuyÓn t−¬ng ®èi (mm/n¨m) cña c¸c tr¹m so víi khèi Sundaland Tªn tr¹m VE VN |V| Ph−¬ng vÞ (o) KUNM -6,1 -11,9 13,3 207.1 Hµ Néi -3,5 -8,0 8,7 203.6 HuÕ -5,2 -5,9 7,8 221.3 Tp HCM -11,4 -3,2 11,8 254.4 NTUS -11,3 -5,4 12,5 244.6 BAKO -1,0 -0,9 1,3 228.9 PIMO -61,8 21,7 65,5 289.4 (4,0 mm/n¨m), ph−¬ng vÞ nhá h¬n kho¶ng 3° cho thÊy khèi §«ng D−¬ng vµ khu vùc tr¹m NTUS dï kh«ng quay cïng vËn tèc, nh−ng vÉn víi xu thÕ quay theo chiÒu kim ®ång hå so víi m¶ng ¢u-¸. Ph−¬ng vÞ cña dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi t¹i tr¹m PIMO lµ 290°6, so víi m¶ng ¢u-¸, m¶ng Philippine ®ang hót ch×m vÒ phÝa t©y b¾c. DÞch chuyÓn t−¬ng ®èi cña c¸c tr¹m so víi khèi Sundaland thay ®æi rÊt ®¸ng kÓ. Trong sè c¸c tr¹m ®ang kh¶o s¸t, c¸c tr¹m HuÕ, Tp HCM, NTUS vµ BAKO n»m trong khèi Sundaland biªn ®é vector dÞch chuyÓn thay ®æi tõ 1,3 mm/n¨m ë BAKO, 7,8 mm/n¨m ë HuÕ tíi kho¶ng 12 mm/n¨m ë Tp HCM vµ NTUS. §iÓm Hµ Néi ë ranh giíi cña khèi Sunda- land víi khèi Nam Trung Hoa, biªn ®é dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi lµ 8,7 mm/n¨m, tr¹m KUNM ë trong khèi Nam Trung Hoa lµ 13,3 mm/n¨m. Biªn ®é dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi cña tr¹m PIMO so víi khèi Sundaland cì 65,5 mm/n¨m, lín h¬n biªn ®é dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi so víi khèi ¢u-¸. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh biªn ®é vec- tor dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi so víi khèi Sundaland cña c¸c tr¹m KUNM, BAKO vµ PIMO thu ®−îc trong bµi b¸o nµy kh¸ phï hîp víi kÕt qu¶ cña Simson vµ c¸c céng sù (t−¬ng øng lµ 13 mm/n¨m, 2 mm/n¨m vµ 64 mm/n¨m vµ ph−¬ng vÞ hoµn toµn t−¬ng tù), ®iÒu nµy mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh c¸c kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ vËn tèc ®èi víi c¸c tr¹m míi ë ViÖt Nam lµ tin cËy. H×nh 6. → ChuyÓn dÞch t−¬ng ®èi (vector ®Ëm) cña c¸c tr¹m KUNM, Hµ Néi, Tp HCM, NTUS, BAKO vµ PIMO so víi m¶ng ¢u-¸. Vector m¶nh biÓu thÞ dÞch chuyÓn tuyÖt ®èi t¹i c¸c vÞ trÝ tr¹m 30 25 20 15 10 5 0 -5 -10 V ü ®é ® Þa lý 95 100 105 110 115 120 125 Kinh ®é ®Þa lý 257 ← H×nh 7. ChuyÓn dÞch t−¬ng ®èi (vector ®Ëm) cña c¸c tr¹m KUNM, Hµ Néi, Tp HCM, NTUS, BAKO vµ PIMO so víi khèi Sundaland, vector m¶nh biÓu thÞ dÞch chuyÓn tuyÖt ®èi Ph−¬ng vÞ vector dÞch chuyÓn thay ®æi râ tõ Hµ Néi (203°6) tíi HuÕ (221°3), vµ tíi Tp HCM (254°4) ¸m chØ sù quay theo chiÒu kim ®ång hå cña khèi §«ng D−¬ng nh− ®· nªu. Biªn ®é vËn tèc t−¬ng ®èi cña tr¹m NTUS chªnh lÖch nhá so víi vËn tèc t−¬ng ®èi cña tr¹m Tp HCM, nh−ng ph−¬ng vÞ chªnh nhau kho¶ng 10°, còng ¸m chØ tr¹m NTUS còng quay theo chiÒu kim ®ång hå nh− c¸c tr¹m ë khèi §«ng D−¬ng nh−ng víi vËn tèc kh¸c chót Ýt ; biªn ®é dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi cña tr¹m PIMO lµ 65,5 mm/n¨m h−íng vÒ phÝa t©y b¾c gÇn nh− vector dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi cña tr¹m nµy so víi m¶ng ¢u-¸. Trong ch−¬ng tr×nh GEODYSSEA [12, 13], ®· tiÕn hµnh ®o lÆp t¹i ®iÓm NONN (Non N−íc) (c¸ch HuÕ kho¶ng 100 km vÒ phÝa nam) cho kÕt qu¶ dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi cña ®iÓm nµy so víi khèi Sundaland chØ kho¶ng 1 mm/n¨m [18, 19], trong khi dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi cña HuÕ so víi khèi Sundaland x¸c ®Þnh ®−îc lµ 7,8 mm/n¨m. T−¬ng tù ë khu vùc miÒn B¾c kÕt qu¶ ®o lÆp t¹i ®iÓm CAMP (CÈm Ph¶) cho thÊy dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi cña ®iÓm nµy so víi khèi Sundaland lµ 2 mm/n¨m, trong khi dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi cña tr¹m Hµ Néi kho¶ng 8,7 mm/n¨m, nh− vËy c¸c kÕt qu¶ ®o lÆp cña c¸c ®iÓm Non N−íc vµ CÈm Ph¶ ®· tiÕn hµnh ph¶i ®−îc xem xÐt kü cµng h¬n. HiÓn nhiªn dÞch chuyÓn cña mçi ®iÓm phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kiÕn t¹o t¹i ®iÓm ®ã, nh−ng sù chªnh lÖch lín vÒ vËn tèc gi÷a ®iÓm NONN víi ®iÓm HuÕ vµ ®iÓm CAMP víi ®iÓm Hµ Néi nh− ®· nªu lµ kh«ng thÓ trong ®iÒu kiÖn dÞch chuyÓn kiÕn t¹o ë khu vùc ViÖt Nam. C¸c nghiªn cøu cña P. Tapponnier vµ céng sù cho r»ng do qu¸ tr×nh x« hóc cña m¶ng Ên §é vµo m¶ng ¢u-¸ lµm cho khèi Sundaland thóc tr−ît däc ®íi ®øt gÉy S«ng Hång vµ quay theo chiÒu kim ®ång hå [20, 21]. §íi ®øt gÉy S«ng Hång lµ ranh giíi gi÷a khèi Nam Trung Hoa vµ khèi Sundaland kÐo dµi tõ Tibet ®Õn biÓn §«ng. ë biÓn §«ng ®íi ®øt gÉy tiÕp tôc kÐo dµi tõ vïng ®ång b»ng S«ng Hång ra vïng vÞnh B¾c bé vµ rÊt cã thÓ ph¸t triÓn däc theo ®øt gÉy kinh tuyÕn 110° tíi vïng biÓn Nam Trung bé. Trong c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ sù chuyÓn ®éng cña khèi Sundaland cña W.J.F. Simson vµ c¸c céng sù kh«ng 95 100 105 110 115 120 125 Kinh ®é ®Þa lý 30 25 20 15 10 5 0 -5 -10 V ü ®é ® Þa lý 258 cã sè liÖu GPS tin cËy ë khèi §«ng D−¬ng, víi kÕt qu¶ thu ®−îc cña ®iÓm Non N−íc nh− ®· nªu cã thÓ nghÜ khèi §«ng D−¬ng kh«ng bÞ biÕn d¹ng vµ quay. Ph−¬ng vÞ cña c¸c vector chuyÓn dÞch t¹i c¸c tr¹m Hµ Néi, HuÕ, Tp HCM vµ NTUS còng cho phÐp kh¼ng ®Þnh khèi Sundaland hiÖn t¹i ®ang quay theo chiÒu kim ®ång hå vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña ®íi ®øt gÉy S«ng Hång tíi tËn vïng biÓn Nam Trung Bé lµ hoµn toµn cã thÓ. Sù chªnh lÖch vÒ ph−¬ng vÞ cña c¸c vËn tèc t−¬ng ®èi nh− ®· nªu gi÷a tr¹m HuÕ vµ tr¹m Tp HCM chØ ra vËn tèc quay lµ rÊt ®¸ng kÓ. §iÒu nµy gîi më cho viÖc ®Æt thªm c¸c tr¹m GPS liªn tôc ë khu vùc tõ HuÕ trë vµo tíi mòi Cµ Mau sÏ cho nh÷ng th«ng tin thó vÞ vµ chÝnh x¸c vÒ sù quay hiÖn ®¹i khèi §«ng D−¬ng, mét th«ng tin quan träng trong viÖc t×m hiÓu ®iÒu kiÖn kiÕn t¹o ®Þa ®éng lùc hiÖn ®¹i ë khu vùc ViÖt Nam vµ §«ng Nam ¸ . Sù chªnh lÖch vÒ biªn ®é cña vector vËn tèc gi÷a c¸c tr¹m HuÕ, TpHCM, NTUS vµ BAKO cßn kh¼ng ®Þnh khèi Sundaland ch¼ng nh÷ng quay theo chiÒu kim ®ång hå cßn cã sù biÕn d¹ng ®¸ng kÓ néi khèi. Nh÷ng th«ng tin cã tÝnh ®Þnh l−îng nªu ra trong bµi b¸o nµy cã thÓ gióp c¸c nhµ kiÕn t¹o x©y dùng c¸c m« h×nh ®éng häc gi¶i thÝch chuyÓn ®éng hiÖn ®¹i cña khèi Sundaland nh− ®· ®−îc NguyÔn V¨n V−îng vµ c¸c céng sù ®Ò cËp [24]. KÕT LUËN Tõ c¸c kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ tèc ®é dÞch chuyÓn vá Tr¸i §Êt t¹i ba tr¹m GPS liªn tôc Hµ Néi, HuÕ vµ Tp HCM cïng víi c¸c tr¹m IGS trong khu vùc §«ng Nam ¸ chóng t«i cã thÓ rót ra mét sè kÕt luËn sau : - Sè liÖu GPS liªn tôc thu ë c¸c tr¹m Hµ Néi, HuÕ vµ Tp HCM cã chÊt l−îng tèt, ®¶m b¶o thu ®−îc nh÷ng th«ng tin tin cËy vÒ dÞch chuyÓn kiÕn t¹o vá Tr¸i §Êt. Tèc ®é dÞch chuyÓn thu ®−îc t¹i c¸c tr¹m nµy cã thÓ coi lµ nh÷ng th«ng tin cã ®é chÝnh x¸c cao ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®o ®¹c GPS theo ®Þnh kú ë c¸c khu vùc kh¸c cña n−íc ta. - C¸c tr¹m Hµ Néi, HuÕ vµ Tp HCM cã biªn ®é dÞch chuyÓn tuyÖt ®èi trong ITRF2005 t−¬ng øng lµ 35,4 mm/n¨m, 32,3 mm/n¨m vµ 24,1 mm/n¨m vÒ phÝa ®«ng nam. C¸c kÕt qu¶ nµy phï hîp víi bèi c¶nh kiÕn t¹o hiÖn nay ë khu vùc §«ng Nam ¸ thÓ hiÖn qua tr−êng vËn tèc dÞch chuyÓn vá Tr¸i §Êt thu ®−îc t¹i c¸c tr¹m KUNM (35,3 mm/n¨m), NTUS (21,9 mm/n¨m), BAKO (26,5 mm/n¨m) vµ PIMO (30,1 mm/n¨m). C¸c tr¹m KUNM, Hµ Néi, HuÕ, Tp HCM, NTUS, BAKO ®Òu dÞch chuyÓn tuyÖt ®èi vÒ phÝa ®«ng nam, tr¹m PIMO dÞch chuyÓn vÒ phÝa t©y b¾c. C¸c tr¹m HuÕ vµ Tp HCM cã thÓ ®ang lón ch×m víi vËn tèc kho¶ng 2-3 mm/n¨m. - DÞch chuyÓn t−¬ng ®èi so víi m¶ng ¢u-¸ gi¶m tõ 9,7 mm/n¨m t¹i Hµ Néi, 6,9 mm/n¨m ë HuÕ tíi 4,0 mm/n¨m ë Tp HCM vµ ph−¬ng vÞ thay ®æi tõ 139°8 t¹i Hµ Néi tíi 226°3 ë Tp HCM cho thÊy khèi §«ng D−¬ng ®ang quay theo chiÒu kim ®ång hå víi phÇn phÝa b¾c quay nhanh h¬n phÇn phÝa nam. VËn tèc t−¬ng ®èi so víi khèi Sundaland cã ph−¬ng vÞ t¨ng dÇn tõ Hµ Néi tíi Tp HCM còng biÓu thÞ khèi §«ng D−¬ng quay theo chiÒu kim ®ång hå víi mét t©m xoay nµo ®ã ë khu vùc vÞnh Th¸i Lan. Sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ vÒ biªn ®é dÞch chuyÓn tuyÖt ®èi còng nh− dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi (so víi khèi ¢u-¸ vµ khèi Sundaland) cña c¸c tr¹m thuéc khèi Sundaland ngô ý khèi ®ang chÞu nh÷ng biÕn d¹ng néi khèi ®¸ng kÓ. - Nh÷ng kÕt qu¶ thu ®−îc ë ®©y chØ lµ b−íc ®Çu, cã thÓ ®−îc hoµn thiÖn khi cã chuçi sè liÖu thêi gian dµi h¬n. Lêi c¶m ¬n : ®Ò tµi ®−îc sù hç trî kinh phÝ cña ®Ò tµi "øng dông c«ng nghÖ vò trô ®Ó nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña tÇng ®iÖn ly vµ tÇng khÝ quyÓn tíi ®é chÝnh x¸c khi sö dông tÝn hiÖu vÖ tinh ë khu vùc ViÖt Nam", thuéc ch−¬ng tr×nh khoa häc c«ng nghÖ vò trô 2008-2010 ; ®Ò tµi nghiªn cøu c¬ b¶n m· sè 105.01.42.09 "Sö dông sè liÖu GPS liªn tôc ë ViÖt Nam vµ §«ng Nam ¸ nghiªn cøu nång ®é ®iÖn tö tæng céng tÇng ®iÖn ly vµ mèi liªn quan víi biÕn thiªn tr−êng tõ Tr¸i §Êt, ®¸nh gi¸ hµm l−îng h¬i n−íc tæng céng tÇng ®èi l−u vµ dÞch chuyÓn vá Tr¸i §Êt ë c¸c ®iÓm quan s¸t t¹i ViÖt Nam" ; ®Ò tµi hîp t¸c song ph−¬ng CNRS-VAST "Nghiªn cøu cÊu tróc ®é dÉn vïng ®øt gÉy S«ng Hång" vµ tµi trî cña Côc §Þa chÊt Mü vµ Tr−êng §¹i häc Wisconsin-Madison. TµI LIÖU DÉN [1] E. CALAIS, M. VERGNOLLE, V. SAN'KOV, A. LUKHNEV, A. MORISHNITECHENKO, S. AMARJAR- GAL, J. DEVERCHERE, 2003 : GPS measurements of crustal deformation in the Baikal-Mongolia erea (1992-2002). Implications for current kinematics of Asia. J. Geophys. Res., 108(B10), 2501, doi:10. 1029/2002JB002373. [2] DUONG CHI CONG, 2006: GPS measurements of horizontal deformation across of Lai Chau-Dien 259 Bien (Dien Bien Phu) fault in Northwest of Vietnam, 2002-2004. Earth Planets Space, 58, 523-528. [3] DUONG CHI CONG & K.L. FEIGL, 1999 : Geodetic measurement of horizontal strain across the Red River fault near Thac Ba, Vietnam, 1963- 1994. Journal of Geodesy, 73, 298-310. [4] K.L. FEIGL, D.C. AGNEW, Y. BOCK, D. DONG, A. DONNELLAN, B.H. HAGER, T.A. HERRING, D.D. JACKSON, T. JORDAN, R.W. KING, S. LARSEN, K.M. LARSON, M.H. MURRAY, Z. SHEN & F.H. WEBB, 1993 : Space geodetic measurement of crustal defor- mation in Central and Southern California, 1984- 1992. J. Geophys. Res., 98, B12, 21677-21712. [5] VY QUèC H¶I, TRÇN §×NH T¤, D¦¥NG CHÝ C¤NG, 1998 : VÒ ®é dµi ca ®o qua viÖc xö lý sè liÖu mét l−íi GPS. T¹p chÝ C¸c Kkhoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T. 20, 3, 200-203. [6] VY QUèC H¶I, TRÇN §×NH T¤, D¦¥NG CHÝ C¤NG, 2001 : Kinh nghiÖm øng dông GPS trong nghiªn cøu dÞch chuyÓn kiÕn t¹o hiÖn ®¹i. T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T. 23, 4, 431-435. [7] VY QUèC H¶I, TRÇN §×NH T¤, D¦¥NG CHÝ C¤NG, 2004 : X¸c ®Þnh täa ®é tuyÖt ®èi b»ng GPS trªn WGS-84. T¹p chÝ C¸c Khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T. 26, 1, 76-81. [8] VY QUèC H¶I, 2009 : Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm chuyÓn dÞch vá Tr¸i §Êt theo theo thêi gian, l©n cËn chÊn t©m ®éng ®Êt Sumatra 26-12-2004 tõ sè liÖu GPS. Tc C¸c Khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T. 31, 2, 184-190. [9] VY QUèC H¶I, 2009 : X¸c ®Þnh chuyÓn dÞch tuyÖt ®èi khu vùc l−íi GPS Tam §¶o - Ba V×. T¹p chÝ §Þa chÊt, A 311, 3-4, 22-30. [10] T.A. HERRING. R.W. KING, S.C. McCLUSKY, 2009 : GAMIT reference manual, Department of Earth, Atmotspheric and Planetary Sciences, Massachussetts Institute of Technology. [11] NOVATEL, 2003 : OEM4 family of receivers, USER manual. [12] G.W. MICHEL, M. BECKER, D. ANGERMANN, C. REIGBER & REINHART, 2000 : Crustal motion in E- and SE-Asia from GPS measurements. Earth Planet Space, 52, 713-720. [13] G.W. MICHEL, Y.Q. YU, S.Y. ZHU, C. REIGBER, M. BECKER, E. REINHART, W. SIMONS, B. AMBRO-SUIS, C. VIGNY, N. CHAMOT-ROOKE, X. LE PICHON, P. MORGAN, S. MATHEUSSEN, 2001 : Crustal motion and block behaviour in SE- Asia from GPS measurement. Earth Planet. Science Lett., 187, 239-244. [14] L£ HUY MINH, A. BOURDILLON, P. LASSU- DRIE DUCHESNE, R. FLEURY, NGUYÔN CHIÕN TH¾NG, TRÇN THÞ LAN, NG¤ V¡N QU¢N, L£ TR¦êNG THANH, TRÇN NGäC NAM, HOµNG TH¸I LAN, 2006 : X¸c ®Þnh hµm l−îng ®iÖn tö tæng céng tÇng ®iÖn ly ë ViÖt Nam qua sè liÖu c¸c tr¹m thu tÝn hiÖu vÖ tinh GPS. T¹p chÝ §Þa chÊt, A296, 54-62. [15] L£ HUY MINH, NGUYÔN CHIÕN TH¾NG, TRÇN THÞ LAN, R. FLEURY, P. LASSUDRIE DUCHES- NE, A. BOURDILLON, C. AMORY-MAZAUDIER, TRÇN NGäC NAM, HOµNG TH¸I LAN, 2007 : ¶nh h−ëng cña b·o tõ tíi nång ®é ®iÖn tö tæng céng vïng dÞ th−êng ®iÖn ly xÝch ®¹o §«ng Nam ¸ quan s¸t ®−îc tõ sè liÖu GPS. T¹p chÝ C¸c Khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T. 29, 2, 104-112. [16] LE HUY MINH, PHAM XUAN THANH, NGUYEN CHIEN THANG, TRAN THI LAN, R. FLEU- RY, P. LASSUDRIE DUCHESNE, A. BOURDILLON, C. AMORY-MAZAUDIER, TRAN NGOC NAM, HOANG THAI LAN, 2008 : Total tropospheric water vapour and precision of the absolute positioning by GPS in Viet Nam. J. GEOLOGY, Series B, 31-32, 118-126. [17] L£ HUY MINH, F. MASSON, P. LASSUDRIE DUCHESNE, A. BOURDILLON, TRÇN THÞ LAN, PH¹M XU¢N THµNH, NGUYÔN CHIÕN TH¾NG, TRÇN NGäC NAM, HOµNG TH¸I LAN, 2009 : KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®é trÔ thiªn ®Ønh vµ hµm l−îng h¬i n−íc tæng céng tÇng ®èi l−u tõ sè liÖu GPS ë ViÖt Nam. Tc C¸c Khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T. 31, 3, 201-211. [18] W.J.F. SIMSON, A. SOCQUET, C. VIGNY, B. A.C. AMBROSIUS, S. HAJI ABU, C. PROMTHONG, C. SUBARYA, D.A. SARSITO, S. MATHEUSSEN, P. MORGAN and W. SPARMAN, 2007 : A decade of GPS in Southeast Asia : Resolving Sundaland motion and boundaries. J. Geophys. Res., 112, B06420, doi:10.1029/2005JB003868. [19] SOCQUET A., C. VIGNY, N. CHAMOT-RO- OKE, W. SIMSONS, C. RANGIN & B. AMBROSIUS, 2006 : India and Sunda plates motion and deforma- tion along their boundary in Myanmar determined by GPS. J. Geophys. Res., 111, B05406, doi:10.1029/ 2005JB003877. [20] P. TAPONNIER, G. PELTZER, A.Y. LE DAIN, R. ARMIJO & P. COBBOLD, 1982 : Propagating ex- 260 trusion tectonics in Asia ; new insights from simple experiments with plasticine, Geology, 12, 611-616. [21] P. TAPONNIER, G. PELTZER, R. ARMIJO, 1986 : On the mechanics of the collision between India and Asia, Geological Society, London, Special Publications, 19, 113-157. [22] W. THATCHER, 2009 : How the continents deform : the evidence from tectonic geodesy, Annu. Rev. Earth Planet. Sci, 37, 237-262. [23] TRÇN §×NH T¤, NGUYÔN TRäNG Y£M, K. FEIGL, D¦¥NG CHÝ C¤NG, VY QUèC H¶I, 2001 : VÒ ho¹t ®éng cña ®íi ®øt gÉy S«ng Hång theo sè liÖu ®o GPS. T¹p chÝ C¸c Khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T. 23, 4, 436-441. [24] NGUYÔN V¡N V¦îNG, T¹ TRäNG TH¾NG, Vò V¡N TÝCH, 2002 : A new kinematic model for the cenozoic deformation along the Red River shear zone : implication for the Song Hong basin formation. J. Geology, Serie B, 19-20, 79-89. [25] P.Z. ZANG, Z. SHEN, M. WANG, W. GAN, R. BURGMANN, P. MOLNAR, 2004 : Continuous defor- mation of the Tibetan Plateau from global positioning system data. Geology, 32(9), 809. SUMMARY Crustal motion from the continuous GPS data in Vietnam and in the Southeast Asian region This paper presents an estimation of the velocity of the Earth’s crust in Vietnam and the Southeast Asian region, determined from the GPS data in nearly 5 years (4/2005-12/2009) at 3 sites in Vietnam (Hanoi, Hue and Ho Chi Minh city) plus more than 20 ones in Southeast Asia and other regions using GAMIT software. The horizontal velocity vectors in ITRF2005 at the considered Southeast Asian stations show that they drive to the south-eastward, but the KUNM, Hanoi and Hue (with velocity of about 32-35mm/yr) move faster than the Ho Chi Minh city, NTUS and BAKO (with the velocity of 22-26mm/yr) ; meanwhile the PIMO drives to the northwest with the velocity of 30 mm/yr. The fact that relative velocity vectors with respect to the Eurasian plate decrease from 9.7 mm/yr at Hanoi, 6.9 mm/yr at Hue to 4.0 mm/yr at Ho Chi Minh city, as well as the increase of the motion azi- muths from 139°8 at Hanoi to 226°3 at HCM city show that the Indochina block rotates clockwise ; however, its northern part moves faster than the southern one. The increase of the azimuths of the relative velocities with respect to the Sundaland block from 201°6 at Hanoi, 221°3 at Hue to 254°4 at Ho Chi Minh City also implicates the clockwise rotation of the Indochina block. Significant differences of the relative velocities with respect to Sundaland at the stations in this block (1.4 mm/yr at BAKO, ~12 mm/yr at NTUS and HCM city, and 7.8 mm/yr at Hue) implicate that the Sundaland also undergoes a significant internal deformation. Ngµy nhËn bµi : 11-01-2010 ViÖn VËt lý ®Þa cÇu, Hµ Néi Tr−êng §¹i häc Wisconsin-Madison, Mü ViÖn VËt lý ®Þa cÇu Strasbourg, Ph¸p ViÖn Khoa häc §o ®¹c vµ B¶n ®å Tr−êng §¹i häc Rennes 1, Ph¸p Tr−êng ViÔn th«ng Quèc gia Bretagne, Ph¸p Tr−êng §¹i häc Khoa häc HuÕ ViÖn VËt lý Tp HCM