Luận văn Một số giải pháp thúc đẩy tiến trình cổ phần hoá ở Công ty thực phẩm xuất khẩu Bắc Giang

ë c¸c DNNN th× sao qu¸ tr×nh CPH vÉn diÔn ra chËm mÆc dï CPH ®· trë thµnh mÖnh lÖnh, chØ tiªu b¾t buéc. Nh­ vËy, lµ chÝnh s¸ch ­u ®·i víi ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp CPH lµ ch­a râ ch­a xÐt ®Õn t×nh h×nh cô thÓ cña tõng doanh nghiÖp. ViÖc b¸n cæ phÇn ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng ch­a phï hîp víi thùc tÕ, bëi lÏ ng­êi lao ®éng muèn mua ®­îc cæ phiÕu ph¶i bá ra mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh ®iÒu nµy v­ît qu¸ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña nhiÒu ng­êi. ViÖc quy ®Þnh møc ­u ®·i theo kiÓu b×nh qu©n chñ nghÜa nh­ hiÖn nay lµ ch­a phï hîp, ch­a c«ng b»ng. Cßn chÝnh s¸ch ­u ®·i dµnh cho doanh nghiÖp CPH th× sao: c¸c v¨n b¶n ®· ban hµnh rÊt râ rµng lµ kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a DNNN vµ CTCP nh­ng thùc tÕ th× l¹i kh¸c c¸c DNNN vÉn ®­îc ­u ¸i h¬n. §¬n cö nh­ trong viÖc vay vèn ng©n hµng Th­¬ng m¹i, c¸c C«ng ty tµi chÝnh, c¸c Tæ chøc tÝn dông kh¸c. C¸c v¨n b¶n do ChÝnh phñ ban hµnh ®· quy ®Þnh rÊt râ lµ c¸c CTCP ®­îc vay vèn theo c¬ chÕ vµ l·i suÊt nh­ DNNN. Thùc tÕ liÖu c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i hoÆc c¸c tæ chøc tÝn dông cã dÔ d·i víi c¸c CTCP nh­ vËy kh«ng, ch¾c ch¾n lµ kh«ng. NÕu nh­ DNNN lµm ¨n thua lç kh«ng cã kh¶ n¨ng chi tr¶ ng©n hµng th× cßn cã Nhµ n­íc ®øng ra tr¶ thay cßn nÕu c¸c CTCP lµm ¨n thua lç th× ai tr¶ thay? ChÝnh v× vËy mµ c¸c CTCP hiÖn nay ®i vay vèn vÉn ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp, kh«ng ®­îc ­u ®·i vÒ l·i suÊt nh­ c¸c DNNN. Nhµ n­íc ph¶i sím cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, ph¶i t¹o ra m«i tr­êng, s©n ch¬i thùc sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nh­ vËy CTCP míi cã thÓ ph¸t huy hÕt lîi thÕ cña m×nh. C¸c ­u ®·i cho doanh nghiÖp nh­ hiÖn nay ch­a thùc sù ®ñ liÒu ®Ó c¸c doanh nghiÖp tù nguyÖn chuyÓn thµnh CTCP. - VÊn ®Ò x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cßn nhiÒu bÊt cËp MÆc dï c¸c v¨n b¶n ®· ban hµnh ®· quy ®Þnh rÊt râ gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ gi¸ thÞ tr­êng ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña c¶ doanh nghiÖp vµ Nhµ n­íc theo ®ã cã rÊt nhiÒu c¸c c¸ch ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp nh­ng thùc tÕ xung quanh vÊn ®Ò nµy cßn nhiÒu ®iÓm ch­a hîp lÝ kÓ c¶ phÝa Nhµ n­íc lÉn phÝa ph¶i doanh nghiÖp. §Þnh gi¸ doanh nghiÖp vÉn theo chñ quan kh«ng theo thÞ tr­êng: Trong c¸c v¨n b¶n h­íng d©n CPH, c¸c ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ ®­îc ®Ò cËp kh¸ nhiÒu vµ chi tiÕt. Nh­ng cã mét vÊn ®Ò n¶y sinh lµ ch­a x¸c ®Þnh râ ai lµ ng­êi ®Þnh gi¸ chñ së h÷u ®Ých thùc hay ng­êi ®¹i diÖn, ng­êi b¸n hay ng­êi mua? Qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸ mang tÝnh chñ quan hay kh¸ch quan. Ng­êi mua lu«n muèn mua gi¸ thÊp v× vËy viÖc ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp thÊp h¬n gi¸ thÞ tr­êng lµm thÊt tho¸t tµi s¶n cho Nhµ n­íc. §iÒu nµy rÊt dÔ nhËn thÊy khi ®a sè c¸c doanh nghiÖp CPH kh«ng cã cæ ®«ng ngoµi tham gia. TrÞ gi¸ cæ phÇn lµ 100.000 nh­ng khi ®­îc niªn yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n th× gi¸ cña nã ®· t¨ng gÊp tõ 1,5 – 2 lÇn. V× vËy cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p lµm s¸ng tá vÊn ®Ò nµy ®Ó lµm gi¶m thÊt tho¸t tµi s¶n cña Nhµ n­íc. ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp CPH gÆp nhiÒu khã kh¨n liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n, xö lÝ c«ng nî, xö lÝ tµi s¶n kh«ng phï hîp víi ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt kinh doanh cña CTCP, xö lÝ hµng ho¸ khã tiªu thô… Trong qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸ th­êng n¶y sinh sù kh¸c biÖt ý kiÕn gi÷a doanh nghiÖp víi Héi ®ång x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. §ång thêi viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng tån ®éng mµ CTCP kÕ thõa còng gÆp nhiÒu khã kh¨n. C¬ quan tµi chÝnh muèn CTCP kÕ thõa toµn bé nh÷ng tån ®äng tµi chÝnh ch­a gi¶i quyÕt ®­îc trong qu¸ tr×nh CPH trong khi CTCP chØ muèn kÕ thõa mét sè vÊn ®Ò cã chän läc kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh ch¼ng h¹n nh­ gi¸ trÞ tµi s¶n x©y dùng c¬ b¶n dë dang. Nh÷ng v­íng m¾t trªn th­êng dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ kÐo dµi thêi gian x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp còng nh­ qu¸ tr×nh CPH doanh nghiÖp. Theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 64/2002/N§-CP, gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ gi¸ trÞ thùc tÕ theo thÞ tr­êng tøc lµ bao gåm c¶ yÕu tè v« h×nh nh­ uy tÝn, lîi thÕ, th­¬ng hiÖu..cña doanh nghiÖp. Nh­ng c¸c yÕu tè nµy rÊt khã mµ cã thÓ ®Þnh gi¸ chÝnh x¸c ®­îc nªn t×nh tr¹ng kh«ng thèng nhÊt vÒ quan ®iÓm cña doanh nghiÖp vµ c¬ quan ®Þnh gi¸ th­êng xuyªn xÈy ra. ViÖc quy ®Þnh cã nhiÒu c¬ quan cã chøc n¨ng ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp còng lµ dµo c¶n trong viÖc ®Èy nhanh tiÕn ®é CPH. Nªn ch¨ng Nhµ n­íc chØ cho c«ng ty kiÓm to¸n lµ c¬ quan duy nhÊt cã chøc n¨ng ®Þnh gi¸. Nh­ vËy viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp sÏ kh¸ch quan h¬n, nhanh chãng h¬n. - Cßn cã sù ph©n biÖt gi÷a doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ CTCP B¶ng 6: So s¸nh lîi thÕ vµ bÊt lîi thÕ gi÷a DNNN vµ doanh nghiÖp CPH Tiªu chÝ so s¸nh Doanh nghiÖp nhµ n­íc Doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ Vèn - Vèn do Nhµ n­íc cÊp, l·i DNNN ®­îc chia, lç Nhµ n­íc chÞu, ®­îc Nhµ n­íc b¶o hiÓm rñi ro - Ng­êi lao ®éng ph¶i bá tiÒn ra gãp vèn vµ tù chÞu rñi ro, tù b¶o hiÓm - DNNN ch­a cæ phÇn ho¸ ®­îc tiÕp tôc cÊp bæ sung vèn tõ ng©n s¸ch hoÆc vay ­u ®·i - Khi cã quyÕt ®Þnh cæ phÇn ho¸ Nhµ n­íc ngõng cÊp vèn nhÊt lµ vèn l­u ®éng - TiÒn thu tõ b¸n cæ phiÕu cña doanh nghiÖp CPH ®­îc ®Çu t­ cho DNNN - TiÒn thu tõ b¸n cæ phiÕu ph¶i nép vµo tµi kho¶n tËp trung Vay ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc - Kh«ng ph¶i thÕ chÊp tµi s¶n -Ph¶i thÕ chÊp tµi s¶n ChÕ ®é kÕ to¸n - C«ng khai tµi chÝnh cã møc ®é - Hoµn toµn ph¶i c«ng khai C¸n bé qu¶n lÝ doanh nghiÖp - §­îc Nhµ n­íc bæ nhiÖm thµnh viªn chøc Nhµ n­íc kh«ng h¹n ®Þnh vÒ thêi gian - Ph¶i th«ng qua §¹i héi ®ång cæ ®«ng bÇu cö cã h¹n ®Þnh theo nhiÖm k× Ng­êi lao ®éng - §­îc ®¶m b¶o viÖc lµm, khã cho th«i viÖc - Kh«ng yªn t©m lµm viÖc, dÔ cho th«i viÖc, khi doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n kh«ng chØ mÊt viÖc lµm mµ cßn mÊt c¶ vèn Biªn ph¸p xö lÝ nî - DNNN ®­îc khoanh nî, gi·n nî, xo¸ nî, s¸t nhËp, hîp nhÊt, Ýt khi bÞ ¸p dông LuËt ph¸ s¶n BÞ xiÕt nî, ¸p dông LuËt ph¸ s¶n Môc ®Ých ho¹t ®éng kinh doanh, ®éng lùc ph¸t triÓn - Môc ®Ých kinh doanh võa mang tÝnh chÊt kinh tÕ võa mang tÝnh chÊt x· héi nªn khã thèng nhÊt. Môc ®Ých kinh doanh râ rµng nh»m tèi ®a ho¸ l¬i nhuËn - Cã sù kh¸c biÖt lîi Ých gi÷a chñ së h÷u, ng­êi qu¶n lÝ, ®iÒu hµnh vµ ng­êi lao ®éng, nªn ®éng lùc kinh doanh kh«ng râ vµ khã thèng nhÊt. Lîi Ých c¸ nh©n thèng nhÊt víi lîi Ých doanh nghiÖp trë thµnh ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy ho¹t ®énh kinh doanh - ThiÕu ®éng lùc ph¸t triÓn do Ýt bÞ thóc Ðp bëi nguy c¬ ph¸ s¶n vµ vÉn cßn sù ­u ¸i cña Nhµ n­íc - §éng lùc ph¸t triÓn: søc Ðp c¹nh tranh, nguy c¬ ph¸ s¶n buéc ph¶i gi¶m gi¸ thµnh ®æi míi c«ng nghÖ, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm. Quan hÖ tæ chøc vµ qu¶n lÝ doanh nghiÖp - Bé m¸y qu¶n lÝ doanh nghiÖp cång kÒnh v× ph¶i cã bé phËn gi¸m s¸t tµi s¶n c«ng nÕu kh«ng sÏ bÞ thÊt tho¸t. - Bé m¸y ®¬n gi¶n, gän nhÑ, dÔ thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr­êng. - Qu¶n lÝ th«ng qua ng­êi ®¹i diÖn, cã thêi h¹n, nªn rÔ n¶y sinh t©m lÝ kh«ng yªn t©m, kh«ng theo ®uæi môc tiªu ph¸t triÓn dµi h¹n cña doanh nghiÖp - Chñ së h÷u qu¶n lÝ trùc tiÕp hoÆc thuª ng­êi kh¸c qu¶n lÝ. Chñ doanh nghiÖp cã thÓ lµm qu¶n lÝ suèt ®êi, nªn hä yªn t©m g¾n bã víi nghÒ qu¶n lÝ. Quan hÖ kinh doanh - Lµ ®èi t¸c chÝnh trong hîp t¸c ®Çu t­ n­íc ngoµi - H¹n chÕ tiÕp xóc, hîp t¸c víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi - C¬ chÕ qu¶n lÝ nhµ n­íc chñ ®éng chän DNNN ®Ó kÝ hîp ®ång, t¹o ­u thÕ cho DNNN - Th­êng lµm vÖ tinh cho c¸c doanh nghiÖp lín. - §­îc cung cÊp th«ng tin, t­ vÊn ®Þnh h­íng ®Çu t­, tæ chøc qu¶n lÝ - ThiÕu th«ng tin, kh«ng ®­îc t­ vÊn, ®Þnh h­íng ®Çu t­, tæ chøc qu¶n lÝ - Ng©n hµng cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i h¬n - Vay ng©n hµng víi l·i suÊt Th­¬ng m¹i - ThuÕ nép theo luËt thÕu nªn ph¶i nép nghiªm chØnh h¬n - ThuÕ kho¸n nªn Ýt h¬n vµ dÔ chèn thuÕ h¬n + V­íng m¾c tõ phÝa doanh nghiÖp - NhËn thøc ch­a ®óng vÒ chñ tr­¬ng CPH DNNN cña ®éi ngò l·nh ®¹o vµ c¸n bé trong c«ng ty C«ng ty TPXK B¾c Giang n»m trong danh s¸ch c¸c DNNN ph¶i CPH cña Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n tõ n¨m 2000 nh­ng ph¶i ®Õn tËn ®Çu n¨m 2004 th× qu¸ tr×nh CPH míi triÓn khai ®­îc. Cã nhiÒu nguyªn nh©n lµm chËm qu¸ tr×nh triÓn khai viÖc CPH trong ®ã kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn sù nhËn thøc ch­a ®óng, ®Çy ®ñ ý nghÜa cña CPH cña mét bé phËn c¸n bé t¹o C«ng ty TPXK B¾c Giang. T©m lÝ cña phÇn lín c¸c cÊn bé l·nh ®¹o doanh nghiÖp lµ thÝch lµm viÖc cho DNNN, thÝch suèt ®êi lµm c«ng chøc. Hä sî khi chuyÓn thµnh CTCP th× quyÒn lîi c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn sÏ kh«ng cßn ®­îc nh­ tr­íc. §iÒu nµy còng rÔ hiÓu khi cßn lµm cho DNNN th× c¸n bé l·nh ®¹o cã quyÒn lùc rÊt lín. Hä lµ ng­êi quyÕt ®Þnh gÇn nh­ toµn mäi vÊn ®Ò cña c«ng ty. Cßn khi lµm viÖc cho CTCP hä chØ lµ ng­êi lµm thuª. QuyÒn lîi lín trong khi tr¸ch nhiÖm ®èi víi C«ng ty vµ víi Nhµ n­íc l¹i rÊt Ýt céng thªm víi lµm viÖc cho DNNN th× cßn û l¹i tr«ng chê vµo ng­êi kh¸c ®­îc. TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nµy ®ñ ®Ó gi¶i thÝch t¹i sao c¸n bé trong C«ng ty kh«ng hµo høng l¾m trong viÖc CPH C«ng ty. ViÖc ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o ch­a muèn CPH ch¾c ch¾n sÏ lµm chËm viÖc CPH khi hä chÝnh lµ ®Çu tÇu lµ cÇu nèi trong viÖc tuyªn truyÒn chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch CPH cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®Õn ng­êi lao ®éng. Nh÷ng ng­êi vèn quen víi nÕp sèng dùa vµo c¬ chÕ bao cÊp, kh«ng muèn x¸o trén c«ng ¨n viÖc lµm. - TiÒm lùc cña c«ng ty cßn yÕu Qu¸ tr×nh CPH diÔn ra nhanh hay chËm mét phÇn còng phô thuéc vµo kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña c«ng ty trong t­¬ng lai. C¨n cø quan träng nhÊt ®Ó nhµ ®Çu t­ quyÕt ®Þnh bá vèn vµo mét CTCP chÝnh lµ kh¶ n¨ng sinh lêi cña vèn ®Çu t­ trong t­¬ng lai. Mét nhµ ®©u t­ s½n sµng tr¶ gi¸ cao ®Ó mua cæ phÇn cña mét c«ng ty cã triÓn väng h¬n lµ mua cæ phÇn víi gi¸ thÊp ë mét c«ng ty mµ t­¬ng lai ch­a ai d¸m ch¾c. Mµ kh¶ n¨ng sinh lêi trong t­¬ng lai l¹i phô thuéc vµo tiÒm lùc hiÖn t¹i cña c«ng ty, kÕt qu¶ kinh doanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. TiÒm lùc vÒ vèn, thiÕt bÞ c«ng nghÖ, thÞ tr­êng ®Çu ra, ®Çu vµo, lao ®éng cña C«ng ty thùc phÈm B¾c Giang hiÖn nay cßn yÕu vµ chøa ®ùng nhiÒu nh©n tè kh«ng æn ®Þnh thªm vµo ®ã lµ kinh doanh trong n«ng nghiÖp th­êng l¾m rñi ro. T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tuy cã b­íc chuyÓn biÕn lµm ¨n b¾t ®Çu cã l·i song nh×n chung doanh thu vµ lîi nhuËn cßn rÊt nhá. NÕu ho¹ch c¶ thuÕ sö dông vèn, thuÕ ®Êt vµ c¸c nghÜa vô kh¸c víi Nhµ n­íc th× ch­a ch¾c ®· cã l·i thùc sù. Nh÷ng nh©n tè nµy ch­a thÓ lµm yªn t©m c¸c nhµ ®Çu t­ trong viÖc bá vèn ra mua cæ phÇn cña C«ng ty. Kh¶ n¨ng b¸n cæ phiÕu chËm ®ång nghÜa víi kh«ng thÓ ®Èy nhanh viÖc CPH lªn ®­îc. - NhiÒu c¸n bé c«ng nh©n viªn kh«ng cã kh¶ n¨ng mua cæ phiÕu Môc tiªu chÝnh cña CPH lµ huy ®éng vèn cña toµn x· héi ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh trong ®ã ®Æc biÖt lµ huy ®éng nguån vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c«ng ty. ViÖc huy ®éng vèn cña c¸n bé c«ng nh©n trong c«ng ty nh»m môc ®Ých: ®­a ng­êi lao ®éng lªn lµm chñ, t¨ng møc thu nhËp cho ng­êi lao ®éng v× ngoµi tiÒn l­¬ng cßn cã cæ tøc, thÓ hiÖn sù ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng. Nh­ng hiÖn t¹i viÖc huy ®éng vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn trong C«ng ty thùc phÈm xuÊt khÈu B¾c Giang gÆp nhiÒu khã kh¨n. Do møc thu nhËp hiÖn t¹i cña cña ng­êi lao ®éng trong c«ng ty cßn thÊp b×nh qu©n 550.000-600.000®/th¸ng. Møc thu nhËp nµy chØ ®ñ trang tr¶i cho cuéc sèng tèi thiÓu cña b¶n th©n ng­êi lao ®éng. Nh­ vËy ng­êi lao ®éng lµ sao cã tÝch luü, cã tiÒn ®Ó mua cæ phÇn khi Nhµ n­íc ®ßi hái ng­êi lao ®éng muèn mua cæ phiÕu th× còng ph¶i bá ra mét kho¶n tiÒn. Nh­ vËy nÕu ng­êi lao ®éng kh«ng mua ®­îc cæ phiÕu th× môc tiªu cæ phÇn kh«ng ®¹t ®­îc. NÕu nh­ ng­êi lao ®éng kh«ng cã cæ phÇn trong c«ng ty th× mét ®iÒu ch¾c ch¾n lµ hä kh«ng muèn CPH hä muèn lµ cho DNNN v× cã nhiÒu chÕ ®é h¬n. - Sè lao ®éng d­ thõa ch­a cã ph­¬ng ¸n gi¶i quyÕt hîp lÝ Mét trong c¸c vÊn ®Ò khã cho C«ng ty khi thùc hiÖn CPH lµ ph­¬ng ¸n s¾p xÕp vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng hiÖn cã t¹i C«ng ty. Muèn CPH nhanh th× ph¶i cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ng­êi lao ®éng tøc lµ ngoµi nh÷ng lîi Ých do chÝnh s¸ch cæ phÇn mang l¹i hä còng cÇn ph¶i cã mét vÞ trÝ chÝnh thøc trong CTCP. Nh­ng chuyÓn sang CTCP lµ tho¸t khái sù bao cÊp cña Nhµ n­íc lµ ph¶i lµm ¨n theo c¬ chÕ thÞ tr­êng lêi ¨n lç chÞu. V× vËy kh«ng thÓ tån t¹i trong C«ng ty nh÷ng phÇn tö “¨n kh«ng ngåi råi” trong bé m¸y qu¶n lÝ cña doanh nghiÖp. ChuyÓn sang CTCP lµ ph¶i triÖt ®Ó tinh gi¶m bé m¸y qu¶n lÝ, chØ gi÷ l¹i nh÷ng ng­êi cã ®ñ n¨ng lùc, nh÷ng bé phËn cÇn thiÕt. ViÖc s¾p xÕp viÖc lµm cho ng­êi ë l¹i ®ã khã kh¨n nh­ng gi¶i quyÕt sè lao ®éng d«i d­ cßn khã h¬n nhiÒu. Sè lao ®éng d«i d­ cña c«ng ty khi chuyÓn thµnh CTCP lµ c¸n bé phßng ban cã th©m niªn c«ng t¸c vµ cã ®Þa vÞ trong C«ng ty nªn viÖc xö lÝ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n khi hä ch­a ®ñ tuæi vÒ h­u, n¨ng lùc tr×nh ®é cã h¹n g©y khã kh¨n cho t×m c«ng viÖc míi, chuyÓn sang lÜnh vùc kh¸c th× kh«ng kh¶ khi do hä kh«ng cßn trÎ nªn ng¹i häc hµnh. NÕu kh«ng cã ph­¬ng ¸n xö lÝ mÒn dÎo th× thËt khã kh¨n cho viÖc CPH khi nh÷ng ng­êi nµy cã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn kÕt qu¶ CPH cña c«ng ty. Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy CPH ë C«ng ty TPXK B¾c Giang I. Quan ®iÓm, ph­¬ng h­íng môc tiªu CPH cña c«ng ty 1. Quan ®iÓm cña c«ng ty + CPH ë C«ng ty TPXK B¾c Giang ®­îc dùa trªn chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ s¾p xÕp vµ ®æi míi ho¹t ®éng cña c¸c DNNN + CPH lµ con ®­êng tÊt yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, t¨ng søc c¹nh tranh cña C«ng ty trªn thÞ tr­êng + CPH ë C«ng ty lµ chuyÓn tõ së h÷u cña Nhµ n­íc (®¬n së h÷u) sang së h÷u tËp thÓ (®a së h÷u). CPH ë C«ng ty kh«ng ph¶i lµ t­ nh©n ho¸ + LÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµ th­íc ®o cho hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c CPH. Bªn c¹nh c¸c môc tiªu gi¶m g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch, t¨ng lîi nhuËn, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng cßn cã c¸c môc tiªu kh¸c nh­ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ Nhµ n­íc, t¹o ngµy cµng nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng trong n«ng nghiÖp n«ng th«n, thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n. 2. Ph­¬ng h­íng vµ môc tiªu CPH cña c«ng ty 2.1. Ph­¬ng h­íng CPH cña c«ng ty + NhiÖm vô tr­íc m¾t lµ nhanh chãng hoµn thiÖn c«ng t¸c CPH + Gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh hËu CPH + Tæ chøc thµnh c«ng §¹i héi ®ång cæ ®«ng vµo quý I n¨m 2005 + Tæ chøc thùc hiÖn s¶n xuÊt kinh doanh theo ph­¬ng ¸n cña CTCP 2.2. Môc tiªu CPH ë c«ng ty §¹i héi §¶ng lÇn thø VII ®· x¸c ®Þnh “triÓn khai tÝch cùc v÷ng ch¾c viÖc CPH DNNN ®Ó huy ®éng vèn, t¹o thªm ®éng lùc ®Ó thóc ®Èy DNNN lµm ¨n cã hiÖu qu¶ lµm cho tµi s¶n Nhµ n­íc ngµy cµng t¨ng thªm, lµ sù kÕt hîp gi÷a kinh tÕ Nhµ n­íc vµ kinh tÕ cña nh©n d©n ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc chø kh«ng ph¶i lµ t­ nh©n ho¸. Bªn c¹nh nh÷ng DNNN 100% vèn sÏ cã nhiÒu DNNN n¾m ®a sè hay cæ phÇn chi phèi, gäi thªm cæ phÇn hoÆc b¸n cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng t¹i doanh nghiÖp vµ cho c¸c tæ chøc c¸ nh©n ngoµi doanh nghiÖp tuú tõng tr­êng hîp cô thÓ. Vèn huy ®éng ph¶i dïng ®Ó ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Môc tiªu CPH cña C«ng ty thùc phÈm xuÊt khÈu B¾c Giang + Huy ®éng vèn cña toµn x· héi, bao gåm c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi trong vµ ngoµi n­íc ®Ó ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, t¹o thªm viÖc lµm, ph¸t triÓn doanh nghiÖp n©ng cao søc c¹nh tranh. + T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp cã cæ phÇn vµ ®· gãp vèn ®­îc lµm chñ thùc sù, thay ®æi ph­¬ng thøc qu¶n lý cã hiÖu qu¶, t¨ng tµi s¶n Nhµ n­íc, n©ng cao thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Êt n­íc. + Ph¸t triÓn doanh nghiÖp phï hîp víi yªu cÇu cña héi nhËp cña khu vùc vµ thÕ giíi, tiÕn tíi trë thµnh ®¬n vÞ kinh tÕ m¹nh kinh doanh trong lÜnh vùc chÕ biÕn tiªu thô n«ng s¶n phÈm thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n II. Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ ë C«ng ty Thùc PhÈm xuÊt khÈu B¾c Giang 1. N©ng cao nhËn thøc t­ t­ëng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c«ng ty vÒ chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch CPH CPH lµ mét yÕu tè kh¸ch quan nh»m ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc trong giai ®o¹n hiÖn nay. CPH t¹o søc m¹nh cho kinh tÕ Nhµ n­íc trong viÖc héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Tuy vËy cho ®Õn nay vÉn ph¶i thõa nhËn viÖc nhËn thøc râ vµ ®Çy ®ñ CPH vµ lo¹i h×nh CTCP vÉn cßn lµ vÊn ®Ò míi mÎ. ChÝnh v× vËy mÆc dï ®· tr¶i qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn viÖc chuyÓn DNNN thµnh CTCP, tr¶i qua giai ®o¹n triÓn khai vµ më réng CPH nh­ng cho ®Õn nay cã thÓ nhËn ®Þnh chñ tr­¬ng CPH vÉn ch­a ®­îc nhËn thøc th«ng suèt tõ Trung ­¬ng ®Õn c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ doanh nghiÖp. Trong c¸c doanh nghiÖp lu«n x¶y ra t×nh tr¹ng ng¹i chuyÓn sang h×nh thøc CTCP cña c¸n bé c«ng nh©n viªn ®ang lµm viÖc t¹i c«ng ty. Bëi v× viÖc duy tr× DNNN mang l¹i cho ng­êi ®ang lµm viÖc t¹i ®ã qu¸ nhiÒu quyÒn lîi, suèt ®êi lµ hîp ®ång hoÆc biªn chÕ; sù æn ®Þnh vµ c¸ch thøc qu¶n lÝ cã tÝnh t×nh c¶m cña mäi cÊp ®iÒu hµnh vµ rÊt nhiÒu quyÒn lîi kh¸c kh«ng thÓ cã h×nh thøc tù chÞu tr¸ch nhiÖm kinh doanh nh­ t¹i CTCP. Khi b¶n th©n nh÷ng ng­êi trong cuéc kh«ng muèn th× dï cã ®­a ra nhiÒu biÖn ph¸p thóc ®Èy, nhiÒu høa hÑn ­u ®·i th× sù chËm trÔ vÉn cø x¶y ra. Thùc tÕ diÔn ra ®óng nh­ vËy. HiÖn nay cßn rÊt nhiÒu ý kiÕn tr¸i ng­îc nhau trong viÖc CPH DNNN. §©y lµ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn CPH hoÆc chÇn chõ trong viÖc CPH. V× vËy ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh CPH nãi chung vµ ë C«ng ty TPXK B¾c Giang nãi riªng lµ ph¶i n©ng cao nhËn thøc vÒ chñ tr­¬ng CPH DNNN cho toµn thÓ c¸n bé l·nh ®¹o vµ c«ng nh©n trong doanh nghiÖp. §Ó thùc hiÖn tèt c«ng t¸c nµy bªn c¹nh viÖc Nhµ n­íc ph¶i t¨ng c­êng tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vµ gi¶i thÝch th× Ban qu¶n lÝ ®æi míi t¹i doanh nghiÖp còng cÇn cã nhiÒu biÖn ph¸p tuyªn truyÒn s¸ng t¹o rÔ hiÓu cho ng­êi lao ®éng. ViÖc tuyªn truyÒn ph¶i biÕt tËp trung vµo t©m lÝ cña ng­êi lao ®éng mµ ng­êi lao ®éng rÊt quan t©m ®Õn quyÒn vµ nghÜa vô cña hä ë CTCP, vÊn ®Ò mua b¸n vµ chuyÓn nh­îng cæ phÇn. Ph¶i cã ph­¬ng thøc truyÒn ®¹t rÔ nhí rÔ hiÓu cã thÓ tr­íc khi CPH c¸c doanh nghiÖp nªn më mét cuéc thi t×m hiÓu vÒ chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña ®¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ CPH DNNN trong toµn thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu CPH DNNN vµ CPH ë C«ng ty TPXK B¾c Giang th× viÖc tuyªn truyÒn nªn nh»m vµo mét sè luËn ®iÓm sau: + VÞ trÝ vµ vai trß cña kinh tÕ Nhµ n­íc + Thùc tr¹ng kinh tÕ Nhµ n­íc hiÖn nay + Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn CTCP vµ nh÷ng ­u ®iÓm cña CTCP so víi c¸c lo¹i h×nh c«ng ty kh¸c + QuyÒn vµ nghÜa vô cña cæ ®«ng trong CTCP NÕu cã ®iÒu kiÖn doanh nghiÖp nªn mêi c¸c chuyªn gia cã uy tÝn vµ kinh nghiÖm trong lÜnh vùc CPH ®Õn gi¶ng d¹y cho c¸n bé c«ng nh©n viªn gi¶i ®¸p mäi th¾c m¾c. Gi¶i quyÕt tèt c«ng t¸c t­ t­ëng hiÖn nay lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng chËm trÔ trong viÖc CPH hiÖn nay. Bªn c¹nh viÖc tuyªn truyªn còng cÇn cã nhiÒu chÝnh s¸ch hç trî cho doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng trong CPH b»ng h×nh thøc vËt chÊt chø chØ nãi th× ch­a ®ñ. 2. Lµnh m¹nh ho¸ vÊn ®Ò tµi chÝnh tr­íc khi thùc hiÖn CPH Thùc chÊt cña CPH lµ chuyÓn ®æi mét phÇn tµi s¶n Nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp vµ c¸c c¸ nh©n, tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi ngoµi doanh nghiÖp nh»m huy ®éng vèn cña toµn x· héi cho ph¸t triÓn kinh tÕ. Mét trong c¸c vÊn ®Ò khã vµ chiÕm rÊt nhiÒu thêi gian trong qu¸ tr×nh CPH lµ c«ng t¸c x¸c ®Þnh gi¸ trÞ c¸c tµi s¶n Nhµ n­íc ®em b¸n. C«ng viÖc nµy kh«ng rÔ rµng v× c¸c DNNN hiÖn nay ch­a tu©n thñ hoµn toµn theo c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ chÕ ®é ho¹ch to¸n kÕ to¸n v× vËy viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp c¨n cø vµo sæ s¸ch kÕ to¸n xem ra rÊt khã kh¨n trong khi c¸c c¨n cø kh¸c phÇn nhiÒu mang tÝnh chñ quan. ChÝnh v× vËy cÇn ph¶i cã gi¶i ph¸p th¸o gì nh÷ng khã kh¨n vÒ tµi chÝnh cho doanh nghiÖp tr­íc khi thùc hiÖn CPH. 2.1. C«ng khai ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò tµi chÝnh C«ng khai ho¸ tµi chÝnh tøc lµ th«ng b¸o cho c¸c nhµ ®Çu t­ nh÷ng th«ng tin quan träng vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ quan t©m xem xÐt ®¸nh gi¸ vµ ®­a ra quyÕt ®Þnh liÖu cã nªn ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp, liÖu ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp cã lîi h¬n c¸c c¬ héi ®Çu t­ kh¸c kh«ng. ViÖc c«ng khai th«ng tin tµi chÝnh cña c«ng ty còng ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng trong mua b¸n cæ phÇn, b¶o vÖ nhµ ®Çu t­ vµ h×nh thµnh gi¸ cæ phiÕu. HiÖn nay ®a sè c¸c doanh nghiÖp còng nh­ t¹i C«ng ty TPXK B¾c Giang ch­a thùc hiÖn viÖc c«ng khai ho¸ th«ng tin tµi chÝnh hoÆc cã c«ng khai nh­ng cßn h¹n chÕ dÉn ®Õn th­êng xuyªn x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp thÊp h¬n gi¸ thùc tÕ lµ trë ng¹i lín cho viÖc huy ®éng vèn cña c¸c nhµ ®Çu t­ ngoµi doanh nghiÖp vµ lµm thÊt tho¸t tµi s¶n cña Nhµ n­íc. VÒ mÆt tµi chÝnh, c«ng khai ho¸ th«ng tin tµi chÝnh bao gåm th«ng tin vÒ c¬ cÊu vèn, c¬ cÊu tµi s¶n, hiÖu qu¶ kinh doanh, kÕt qu¶ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp, dù ®o¸n xu thÕ vËn ®éng cña c¸c chi tiªu trong t­¬ng lai. §Ó thùc hiÖn ®iÒu nµy vÒ phÝa Nhµ n­íc ph¶i ®­a ra c¸c quy ®Þnh b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i c«ng khai tµi chÝnh gåm néi dung c«ng khai, h×nh thøc c«ng khai, thêi gian c«ng khai vµ c¸c chÕ tµi xö lÝ nghiªm kh¾c ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vi ph¹m; vÒ phÝa doanh nghiÖp ph¶i tuyÕt ®èi tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc, sè liÖu c«ng khai ph¶i ®­îc c¬ quan kiÓm to¸n c«ng nhËn. C¸c doanh nghiÖp ph¶i nhËn thÊy c«ng khai ho¸ tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp khi thùc hiÖn CPH. Bªn c¹nh ®ã nªn h×nh thµnh t¹p chÝ vÒ CPH thuéc Bé Tµi chÝnh. T¹p chÝ lµ n¬i ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ nhÊt vÒ ho¹t ®éng c¸c doanh nghiÖp trong viÖc chuÈn bÞ cho qu¸ tr×nh CPH còng nh­ nh÷ng th«ng tin chi tiÕt vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, lµ diÔn ®µn trao ®æi kinh doanh vµ qu¶ng b¸ kiÕn thøc CPH tíi mäi ®èi t­îng quan t©m. 2.2. C¬ cÊu l¹i nî cña doanh nghiÖp C«ng nî cña c¸c DNNN hiÖn nay rÊt lín lµm c¶n trë tiÕn tr×nh CPH, sè nî cña c¸c DNNN hiÖn nay kh«ng ngõng t¨ng lªn. ¦íc tÝnh c¸c DNNN hiÖn nay nî kho¶ng gÇn 80 ngh×n tû ®ång ch­a kÓ nî c¸c ng©n hµng Th­¬ng m¹i, riªng C«ng ty TPXK B¾c Giang sè d­ nî lªn tíi h¬n 20 tû ®ång. NÕu c«ng nî kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt ®­îc th× kh«ng mét nhµ ®Çu t­ nµo l¹i muèn “ thõa kÕ” c¸c kho¶n nî cña doanh nghiÖp. Cßn nÕu dïng gi¶i ph¸p trõ vµo gi¸ trÞ DNNN th× sÏ lµm thiÖt h¹i cho Nhµ n­íc v× trong c¬ cÊu nî ®ã cã cã nî do nguyªn nh©n chñ quan vµ nî do nguyªn nh©n kh¸ch quan. Nh­ vËy lµ cÇn ph¶i ph©n lo¹i c¸c kho¶n nî cña doanh nghiÖp ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p xö lÝ. 2.2.1. §èi víi c¸c kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi: Do nguyªn nh©n kh¸ch quan: doanh nghiÖp ph¶i cã ®Çy ®ñ giÊy tõ chøng minh r»ng sè nî ®ã kh«ng cßn kh¶ n¨ng thu håi do con nî ®· bÞ gi¶i thÓ, bÞ ph¸ s¶n, con nî ®· bá chèn…®èi víi c¸c kho¶n nî nµy doanh nghiÖp ®­îc phÐp dïng quü dù phßng c¸c kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi ®Ó bï ®¾p, nÕu kh«ng ®ñ th× dïng lîi nhuËn tr­íc thuÕ ®Ó bï ®¾p hoÆc gi¶m gi¸ trÞ doanh nghiÖp tr­íc khi CPH. C¸c doanh nghiÖp sau khi CPH vÉn cã tr¸ch nhiÖm theo dâi vµ thu håi c¸c kho¶n nî nµy nép vÒ quü hç trî CPH DNNN. §èi víi c¸c kho¶n nî do nguyªn nh©n chñ quan: doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc tr¸ch nhiÖm båi th­êng thuéc vÒ c¸ nh©n, tæ chøc nµo, møc ®é båi th­êng lµ bao nhiªu. NÕu nh­ phÇn båi th­êng cña c¸ nh©n tæ chøc kh«ng ®ñ th× sè cßn l¹i ®­îc xö lÝ nh­ nî khã ®ßi do nguyªn nh©n kh¸ch quan. 2.2.2. Nî ng©n s¸ch Nhµ n­íc Doanh nghiÖp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n toµn bé sè nî ®äng ng©n s¸ch Nhµ n­íc tr­íc khi tiÕn hµnh CPH NÕu DNNN ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nh­ng khã kh¨n trong vÊn ®Ò tµi chÝnh do ®Çu t­ qu¸ lín vµo tµi s¶n cè ®Þnh th× doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm lËp ph­¬ng ¸n tr¶ nî, ph¶i huy ®éng hÕt c¸c nguån vèn hiÖn cã (qòy ®Çu t­ ph¸t triÓn, nguån vèn khÊu hao, thu håi c«ng nî…) ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n chiÕm dông cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Trong tr­êng hîp nÕu ®· huy ®éng hÕt mµ vÉn kh«ng ®ñ ®Ó thanh to¸n hÕt nî th× ph¶i b¸o c¸o nªn cÊp trªn cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt. Tr­êng hîp doanh nghiÖp kinh doanh lµm ¨n thua lç kh«ng cßn kh¶ n¨ng thanh to¸n nî th× ph¶i b¸o cho c¬ quan cã thÈm quyÒn xem xÐt cho gi·n nî, xo¸ nî. 2.2.3. §èi víi c¸c kho¶n nî ng©n hµng th­¬ng m¹i Doanh nghiÖp cã thÓ tho¶ thuËn víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó ®­îc gi·n nî, khoanh nî, gi¶m l·i suÊt hoÆc chuyÓn sè nî thµnh cæ phÇn cña c«ng ty. 2.3. TiÕn hµnh thÞ tr­êng ho¸ c¸c kho¶n nî Chóng ta ®ang trong t×nh tr¹ng c«ng nî “lßng vßng” v× c«ng cô th­¬ng phiÕu vµ ho¹t ®éng chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu ch­a ph¸t triÓn. V× vËy ph¶i tiÕn hµnh ph¸p chÕ ho¸ chi tiÕt vµ h­íng dÉn cho c¸c doanh nghiÖp sö dông c¸c c«ng cô th­¬ng phiÕu ®Ó hä tho¸t khái t×nh tr¹ng khã kh¨n vÒ tµi chÝnh vµ lµnh m¹nh vÒ tµi chÝnh khi CTCP ®i vµo ho¹t ®éng. Bªn c¹nh ®ã viÖc h×nh thµnh c¸c c«ng ty mua b¸n nî lµ gi¶i ph¸p quan träng ®Ó xö lÝ triÖt ®Ó c¸c kho¶n c«ng nî. Thùc tÕ CPH ë C«ng ty TPXK B¾c Giang cho thÊy viÖc thu vµ tr¶ nî gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. V× vËy khi cã c«ng ty mua b¸n nî ®øng ra lµm trung gian mua l¹i nh÷ng kho¶n nî ph¶i thu cßn d©y d­a cña doanh nghiÖp råi t×m c¸ch thu xÕp thanh to¸n víi c¸c con nî (lµ doanh nghiÖp cã nî ph¶i tr¶). ViÖc lµm nh­ vËy võa cã lîi cho doanh nghiÖp võa cã lîi cho c«ng ty mua b¸n nî bëi v× doanh nghiÖp sÏ kh«ng ph¶i mÊt thêi gian ®i thu c¸c kho¶n nî tËp trung vµo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c cßn c¸c c«ng ty mua b¸n nî sÏ cã kho¶n thu nhËp tõ phÇn tr¨m sè nî thu håi ®­îc cña c¸c doanh nghiÖp b¸n nî. 3. X¸c ®Þnh ®óng gi¸ trÞ doanh nghiÖp khi CPH X¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp hiÖn nay lµ kh©u khã kh¨n vµ chiÕm nhiÒu thêi gian nhÊt trong thùc hiÖn CPH. Thùc tÕ cho thÊy thêi gian x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ë C«ng ty TPXK B¾c Giang chiÕm h¬n nöa trong toµn bé qu¸ tr×nh CPH. VÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay lµ lµm sao ®Ó x¸c ®Þnh ®óng gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong thêi gian ng¾n nhÊt ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cho c¶ Nhµ n­íc (ng­êi b¸n) vµ c¸c nhµ ®Çu t­ (ng­êi mua). ViÖc x¸c ®Þnh ®óng gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®ång nghÜa víi viÖc x¸c ®Þnh ®óng gi¸ trÞ cæ phÇn tøc lµ më ®­êng cho sù ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Theo ®iÒu 15,16,17 cña NghÞ ®Þnh sè 64/2002/N§-CP ban hµnh ngµy 19/6/2002 “vÒ chuyÓn DNNN thµnh CTCP” quy ®Þnh “gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp lµ toµn bé tµi s¶n hiÖn cã cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm CPH cã tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp mµ ng­êi mua vµ ng­êi b¸n ®Òu chÊp nhËn ®­îc. Gi¸ trÞ thùc tÕ phÇn vèn Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp lµ gi¸ trÞ thùc tÕ doanh nghiÖp sau khi ®· trõ ®i c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ vµ sè d­ Quü khen th­ëng, Quü phóc lîi”. C¸c c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp: + Sè liÖu trong sæ s¸ch kÕ to¸n cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm CPH + Sè l­îng vµ chÊt l­îng tµi s¶n theo kiÓm kª ph©n lo¹i tµi s¶n thùc tÕ cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm CPH + TÝnh n¨ng kÜ thuËt cña tµi s¶n, nhu cÇu sö dông vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng t¹i thêi ®iÓm thùc hiÖn CPH + Gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt, lîi thÕ kinh doanh cña doanh nghiÖp vÒ vÞ trÝ ®Þa lÝ, uy tÝn cña doanh nghiÖp, tÝnh chÊt ®éc quyÒn vÒ s¶n phÈm, vÒ mÉu m·, th­¬ng hiÖu nÕu cã. + Kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp x¸c ®Þnh trªn c¬ së tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp. ViÖc x¸c ®Þnh tµi s¶n c¨n cø vµo kh¶ n¨ng ®¶m b¶o an toµn trong vËn hµnh vµ sö dông tµi s¶n; ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm vµ m«i tr­êng. Gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vÉn ¸p dông chÝnh s¸ch thuª ®Êt vµ giao ®Êt theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. Gi¸ trÞ lîi thÕ kinh doanh ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tû suÊt lîi nhuËn sau thuÕ thu nhËp cña doanh nghiÖp trªn vèn Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp b×nh qu©n ba n¨m liÒn kÒ tr­íc khi cæ phÇn hãa so víi l·i suÊt cña vèn Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm ®Þnh gi¸. NÕu doanh nghiÖp cã gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn th× x¸c ®Þnh c¨n cø vµo thÞ tr­êng. Theo nh÷ng quy ®Þnh trªn ®èi chiÕu vµo trong qu¸ tr×nh CPH cña doanh nghiÖp lµm n¶y sinh c¸c vÊn ®Ò sau: - Thø nhÊt, gi¸ trÞ doanh nghiÖp bao gåm c¶ c¸c yÕu tè v« h×nh nh­ uy tÝn, th­¬ng hiÖu, vÞ trÝ ®Þa lÝ…®©y lµ nh­ng yÕu tè rÊt khã x¸c ®Þnh gi¸ trÞ. H¬n thÕ viÖc quy ®Þnh tÊt c¶ nh÷ng lîi thÕ kinh doanh ®Òu tÝnh vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ ch­a phï hîp g©y thiÖt thßi cho nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶. Nªn ch¨ng nÕu ®­îc th× chØ nªn tÝnh gi¸ trÞ lîi thÕ kinh doanh mang yÕu tè kh¸ch quan vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp nh­ vÞ trÝ ®Þa lÝ, ®éc quyÒn…cßn c¸c yÕu tè lîi thÕ mang yÕu tè chñ quan do doanh nghiÖp x©y dùng lªn nh­ do tr×nh ®é qu¶n lÝ giái, kh¶ n¨ng vµ ý thøc cña ng­êi lao ®éng cao, dÞch vô vµ phong c¸ch ho¹t tèt nªn cã kh¸ch hµng truyÒn thèng lµm t¨ng kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp … th× kh«ng tÝnh vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp. - Thø hai, c¸c c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp khã mµ ¸p dông ®­îc khi c¸c tµi s¶n cña c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp hiÖn nay ®· rÊt l¹c hËu kh«ng cßn l­u th«ng trªn thÞ tr­êng nªn kh«ng cã c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh. Bªn c¹nh ®ã viÖc quy ®Þnh tÊt c¶ c¸c tµi s¶n cña doanh nghiÖp hiÖn cã vµo thêi ®iÓm CPH lµ ch­a phï hîp nªn ch¨ng chØ tÝnh vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp nh÷ng tµi s¶n phï hîp víi ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cña CTCP cßn c¸c tµi s¶n kh«ng phï hîp víi ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh th× thanh lÝ hoÆc ®iÒu chuyÓn cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c - Thø ba, ng­êi ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc lµ ng­êi mua hay ng­êi b¸n nªn th­êng xuyªn n¶y sinh viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ v× t©m lÝ cho r»ng tµi s¶n ®em b¸n lµ tµi s¶n Nhµ n­íc nªn ®¸nh gi¸ thÊp mét Ýt còng kh«ng sao. Tõ thùc tÕ trªn cho thÊy viÖc x¸c ®Þnh ®óng gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. V× vËy trong thêi gian tíi muèn ®Èy nhanh tèc ®é CPH th× còng cÇn x©y dùng nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp lµm cho c«ng t¸c ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp linh ho¹t h¬n vµ kh¸ch quan h¬n phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng doanh nghiÖp. ViÖc cã Ýt ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ tuy t¹o nªn sù thèng nhÊt cao nh­ng khã ¸p dông cho nhiÒu doanh nghiÖp nÕu cã sai sãt th× c«ng viÖc kiÓm tra còng khã. Khi cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p c¸c doanh nghiÖp cã thÓ lÊy mét ph­¬ng ph¸p phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp m×nh nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp, ®ång thêi sö dông thªm mét sè ph­¬ng ph¸p kh¸c ®Ó kiÓm tra xem viÖc ®Þnh gi¸ nh­ vËy ®· phï hîp ch­a, møc chªnh lÖch cã nhiÒu kh«ng. TiÕn tíi sö dông ph­¬ng ph¸p ®Êu thÇu v× phÇn lín c¸c doanh nghiÖp CPH hiÖn nay ch­a ®ñ tiªu chuÈn ®Ó niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n trong khi ®ã ch­¬ng tr×nh CPH trong thêi gian tíi sÏ ®­îc tiÕn hµnh khÈn tr­¬ng h¬n sÏ cã sù tham gia cña nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¬ chÕ ®Þnh gi¸ phøc t¹p nh­ hiÖn nay sÏ g©y tèn chi phÝ vµ mÊt nhiÒu thêi gian. V× vËy viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®Êu thÇu ®Ó ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh CPH do c¬ chÕ ®Þnh gi¸ kh¸ch quan h¬n, chÝnh x¸c h¬n vµ ®¬n gi¶n h¬n. 4. Gi¶i quyÕt tèt lîi Ých cho ng­êi lao ®éng Ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp lµ ng­êi ph¶i chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp nhÊt tõ chÝnh s¸ch CPH. Hä còng lµ lùc l­îng quyÕt ®Þnh viÖc CPH diÔn ra nhanh hay chËm. Thùc tÕ ®· chøng minh muèn CPH nhanh th× ph¶i gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn lîi Ých cña doanh nghiÖp. Lîi Ých cña ng­êi lao ®éng khi thùc hiÖn CPH thÓ hiÖn chñ yÕu ë nh÷ng mÆt sau: quyÒn ®­îc mua cæ phiÕu ­u ®·i, quyÒn ®­îc mua cæ phÇn ­u ®·i tr¶ chËm víi lao ®éng nghÌo trong doanh nghiÖp, quyÒn ®­îc h­ëng tõ quü phóc lîi, vÊn ®Ò mua b¸n chuyÓn nh­îng cæ phiÕu. §­îc mua cæ phÇn ­u ®·i lµ nhu cÇu chÝnh ®¸ng cña ng­êi lao ®éng do cèng hiÕn ®ãng gãp cña hä trong nh÷ng n¨m tr­íc ®ã vµ thÓ hiÖn sù ­u viÖt chÕ ®é cña ta. Sù ­u ®·i nµy ®· ®­îc quy ®Þnh rÊt râ trong NghÞ ®Þnh sè 64/2002/N§-CP ban hµnh ngµy 19/6/2002 “ng­êi lao ®éng cã tªn trong danh s¸ch th­êng xuyªn cña doanh nghiÖp CPH t¹i thêi ®iÓm quyÕt ®Þnh CPH ®­îc Nhµ n­íc b¸n tèi ®a 10 cæ phÇn cho mçi n¨m ®· lµm viÖc thùc tÕ t¹i khu vùc Nhµ n­íc víi gi¸ gi¶m 30% so víi mÖnh gi¸ ban ®Çu. TrÞ gi¸ mét cæ phÇn lµ 100.000 ngh×n ®ång”. Lµm mét phÐp tÝnh ®¬n gi¶n còng thÊy ®­îc quy ®Þnh nh­ vËy lµ g©y khã kh¨n cho ng­êi lao ®éng ®Ó mua ®­îc hÕt cæ phÇn ­u ®·i mµ Nhµ n­íc dµnh cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. Cø mét n¨m c«ng t¸c mét ng­êi lao ®éng ph¶i bá ra sè tiÒn lµ: 10*70.000 =700.000® gi¶ sö mét ng­êi lao ®éng cã th©m niªn lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc trong 20 n¨m th× sè tiÒn ph¶i bá ra ®Ó mua hÕt sè cæ phÇn ­u ®·i lµ: 700.000*20 = 14.000.000®. ViÖc bá ra sè tiÒn 14 triÖu ®ång cïng mét lóc ®Ó mua cæ phÇn ­u ®·i lµ qu¸ khã cho ng­êi lao ®éng trong khi møc thu nhËp chØ 550.000-600.000®/th¸ng. Nh­ vËy lµ ®¸nh ®è ng­êi lao ®éng cã ­u ®·i mµ thùc sù tr¶ ­u ®·i tÝ nµo. Mét ®iÒu kh«ng hîp lÝ n÷a lµ sè cæ phÇn mua ­u ®·i tr¶ dÇn dµnh cho ng­êi lao ®éng nghÌo kh«ng qu¸ 20% tæng sè cæ phÇn Nhµ n­íc b¸n theo gi¸ ­u ®·i dµnh cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. §iÒu nµy thËt khã cho Ban qu¶n lÝ ®æi míi doanh nghiÖp ë c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp khi lªn danh s¸ch nh÷ng ng­êi nghÌo v× khã cã thÓ nhÆt ra trong sè toµn thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn ra sè lao ®éng nghÌo h¬n ®Ó ®­îc mua ­u ®·i 20% sè cæ phÇn ­u ®·i tr¶ chËm. NÕu ®­îc th× Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch riªng cho c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp, Nhµ n­íc ®­a ra quy ®Þnh nh­ thÕ nµo lµ nghÌo sau ®ã c¸c doanh nghiÖp theo ®ã mµ xem ai thuéc diÖn nghÌo th× còng ®­îc mua cæ phÇn ­u ®·i tr¶ chËm kh«ng h¹n chÕ sè cæ phÇn lo¹i nµy. Mua b¸n cæ phÇn lµ nhu cÇu chÝnh ®¸ng cña c¸c cæ ®«ng song còng cÇn ph¶i l­u ý vÊn ®Ò nµy tr¸nh t×nh tr¹ng sè cæ phÇn tËp trung qu¸ lín vµo mét ng­êi hoÆc mét nhãm ng­êi dÉn ®Õn thay ®æi b¶n chÊt cña CTCP. CTCP ph¶i theo dâi kiÓm tra viÖc mua b¸n cæ phÇn khuyÕn khÝch nh÷ng ng­êi cã nhu cÇu b¸n cæ phÇn b¸n cho nh÷ng cæ ®«ng trong C«ng ty. Xung quanh vÊn ®Ò ­u ®·i dµnh cho ng­êi lao ®éng cßn nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng bµn vµ cÇn cã gi¶i ph¸p th¸o gì ®Ó ng­êi lao ®éng yªn t©m khi chuyÓn sang lµm viÖc cho CTCP. Tr­íc m¾t Nhµ n­íc cïng doanh nghiÖp tËp trung gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò sau: Nhµ n­íc nªn cã quy ®Þnh riªng møc ­u ®·i dµnh cho lao ®éng trong n«ng nghiÖp. Chóng ta lu«n x¸c ®Þnh n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu, lµ lÜnh vùc cÇn ­u tiªn ph¸t triÓn vËy t¹i sao trong vÊn ®Ò nµy chóng ta l¹i kh«ng thÓ cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ¸i h¬n cho c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp. ViÖc ­u tiªn h¬n cho c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c DNNN trong n«ng nghiÖp sang CTCP tøc lµ chuyÓn sang lo¹i h×nh doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiªu qu¶ h¬n ®iÒu ®ã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn n«ng nghiÖp n«ng th«n gãp phÇn vµo ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Bá c¸i lîi nhá tr­íc m¾t nh­ng l¹i thu ®­îc lîi Ých lín h¬n nhiÒu vÒ l©u dµi ®iÒu ®ã còng ®¸ng lµm l¾m chø. Do trong doanh nghiÖp n«ng nghiÖp cã mét bé phËn ®¸ng kÓ ng­êi lao ®éng kh«ng cã kh¶ n¨ng mua cæ phÇn hoÆc mua kh«ng hÕt sè cæ phÇn ­u ®·i, nguy c¬ ®øng ngoµi tiÕn tr×nh CPH cña doanh nghiÖp lµ rÊt râ. V× vËy Nhµ n­íc cïng víi doanh nghiÖp ph¶i cã biÖn ph¸p t¹o vèn ban ®Çu cho ng­êi lao ®éng ®Ó hä mua cæ phÇn. Doanh nghiÖp cã thÓ ®øng ra vay hoÆc b¶o l·nh cho ng­êi lao ®éng vay h×nh thøc nµy ®· ¸p dông rÊt thµnh c«ng ë mét sè doanh nghiÖp CPH tr­íc ®ã. 5. Tæ chøc thùc hiÖn ®óng quy tr×nh CPH theo c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh ViÖc tu©n thñ ®óng quy tr×nh CPH sÏ t¹o nªn nh÷ng thuËn lîi cho doanh nghiÖp trong viÖc ®Èy nhanh tiÕn ®é CPH v× c¸c khã kh¨n trong qu¸ tr×nh CPH sÏ ®­îc th¸o gì dÇn, kÕ ho¹ch ®Ò ra sÏ ®­îc thùc hiÖn, ®¶m b¶o ®­îc sù chØ ®¹o cña cÊp trªn. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh th× qu¸ tr×nh CPH ®­îc chia lµm 4 b­íc: B1. ChuÈn bÞ CPH B2. X©y dùng ph­¬ng ¸n CPH B3. Phª duyÖt vµ triÓn khai ph­¬ng ¸n CPH B4. Ra m¾t CTCP, ®¨ng kÝ kinh doanh 6. Hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch Tuy ®· cã nhiÒu v¨n b¶n ®­îc ban hµnh ®Ó h­íng dÉn vµ kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i n¶y sinh trong qu¸ tr×nh CPH. Nh­ng thùc tÕ cho thÊy lµ khi c¸c v¨n b¶n míi ®­îc ban hµnh kh¾c phôc ®­îc nh÷ng tån t¹i tr­íc ®ã l¹i n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n kh¸c. Néi dung cña c¸c v¨n b¶n chØ ®¹o tæ chøc thùc hiÖn triÓn khai, thiÕu tÝnh ®ång bé nhiÒu vÊn ®Ò ch­a kh¼ng ®Þnh ®­îc nh­ CPH lµ tù nguyÖn hay b¾t buéc, ch­a cã c¸c quy ®Þnh vÒ tr¸nh nhiÖm cña c¸n bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng, doanh nghiÖp trong triÓn khai CPH: cho ®Õn nay sau khi cã NghÞ ®Þnh sè 64/2002/N§-CP vµ hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn kÌm theo. Thùc tÕ ®· n¶y sinh nh÷ng tån t¹i nh­: x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp vÉn cßn nhiÒu v­íng m¾c, chËm vµ cßn nhiÒu lóng tóng kÕt qu¶ cßn mang tÝnh chñ quan ch­a ph¶n ¸nh ®óng quan hÖ cung cÇu vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña tµi s¶n trong t­¬ng lai; quy tr×nh CPH phøc t¹p nhiÒu thñ tôc phiÒn phøc, tèn kÐm, chËm ®­îc triÓn khai; ­u ®·i cho doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng cßn chung chung vµ ch­a ®ñ lùc…v× vËy viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn CPH lµ cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra mét v¨n b¶n cã hiÖu lùc cao thóc ®Èy qu¸ tr×nh CPH ®ang chËm ch¹m hiÖn nay. 6.1. CÇn lµm râ h¬n nh÷ng ­u ®·i víi doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp CPH. Mét trong nh÷ng môc tiªu cña qu¸ tr×nh CPH lµ t¹o ®éng lùc huy ®éng vèn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc thùc hiÖn môc tiªu nµy phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè trong ®ã nh÷ng ­u ®·i vÒ kinh tÕ ®­îc coi lµ ®éng lùc hµng ®Çu. Song mét thùc tÕ hiÖn nay lµ c¸c ­u ®·i dµnh cho doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng lu«n thay ®æi theo h­íng ngµy cµng cã nhiÒu ­u ®·i h¬n t¹o nªn t©m lý chê ®îi. MÆt kh¸c hiÖn nay c¸c quy ®Þnh vÒ møc ­u ®·i lµ nh­ nhau cho mäi doanh nghiÖp t¹o nªn nh÷ng thiÖt thßi cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. V× vËy, nªn ch¨ng cã c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh ph©n biÖt møc ®é ­u ®·i kh¸c nhau cho ng­êi lao ®éng vµ doanh nghiÖp theo ngµnh nghÒ vµ lÜnh vùc kinh doanh. 6.2. Lµ thay ®æi c¬ cÊu cæ phÇn trong c¸c doanh nghiÖp CPH hiÖn nay HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp nãi chung vµ C«ng ty TPXK B¾c Giang nãi riªng khi thùc hiÖn CPH th× cæ phÇn cña Nhµ n­íc lµ 51% tøc Nhµ n­íc n¾m cæ phÇn chi phèi. Nh­ vËy xuÊt hiÖn t©m lý kh«ng ph©n biÖt doanh nghiÖp míi lµ DNNN hay CTCP. ViÖc nhµ n­íc n¾m 51% cæ phÇn lµm cho c«ng t¸c b¸n cæ phiÕu gÆp nhiÒu khã kh¨n do nhµ ®Çu t­ c¶m thÊy thø hä mua kh«ng ph¶i lµ cæ phÇn mµ lµ “tr¸i phiÕu” nhiÒu rñi ro. Mét CTCP Nhµ n­íc l¹i gi÷ 51% vèn ®iÒu lÖ th× Nhµ n­íc hoµn toµn cã thÓ duy tr× sù qu¶n lý nh­ cò, yÕu tè ®æi míi lµ kh«ng thÓ hay rÊt khã xÈy ra. §èi víi c¸c CTCP Nhµ n­íc gi÷ cæ phÇn chi phèi chøc danh l·nh ®¹o chñ chèt cña doanh nghiÖp nµy nh­ gi¸m ®èc ®iÒu hµnh hÇu nh­ vÉn ®­îc gi÷ nguyªn… NhiÒu gi¸m ®èc ®iÒu hµnh ®· ®iÒu hµnh CTCP kh«ng kh¸c g× gi¸m ®èc DNNN tr­íc ®©y, c¬ quan chñ qu¶n cÊp trªn vÉn tiÕp tôc can thiÖp vµo c«ng viÖc s¶n xuÊt kinh doanh cña CTCP víi mét lý do ®¬n gi¶n lµ CTCP Nhµ n­íc gi÷ cæ phÇn chi phèi vÉn ®­îc coi lµ DNNN. ViÖc Nhµ n­íc gi÷ 51% cæ phÇn lµm cho viÖc CPH mang nÆng tÝnh h×nh thøc l·nh ®¹o nhiÒu doanh nghiÖp trong danh s¸ch CPH ®· lîi dông quy ®Þnh nµy ®Ó tiÕp tôc gi÷ doanh nghiÖp. Tãm l¹i, viÖc xo¸ bá t×nh tr¹ng “v« chñ” ®èi víi DNNN, t¨ng c­êng sù gi¸m s¸t cña c¸c nhµ ®Çu t­, t¹o ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp phô thuéc rÊt nhiÒu vµo tû lÖ cæ phÇn mµ c¸c cæ ®«ng n¾m gi÷, nÕu tiÕp tôc CPH kiÓu nh­ hiÖn nay th× môc tiªu t¹o ®éng lùc míi cho doanh nghiÖp khã mµ ®¹t ®­îc. 6.3. §¬n gi¶n ho¸ quy trr×nh thùc hiÖn CPH HiÖn nay thñ tôc tiÕn hµnh CPH cßn phøc t¹p nªn kh«ng tr¸nh khái viÖc g©y khã kh¨n cho Ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp. Bëi v× thµnh phÇn chØ ®¹o ®æi míi DNNN lµ c¸c c¸n bé l·nh ®¹o ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt kiªm nghiÖm ch­a thùc sù dµnh nhiÒu thêi gian tho¶ ®¸ng cho c«ng t¸c cæ phÇn. Ban ®æi míi cña doanh nghiÖp cïng mét lóc ph¶i lo hai nhiÖm vô lín: §¶m b¶o ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ thùc hiÖn c«ng viÖc cña qu¸ tr×nh CPH. Sù phèi hîp víi c¸c c¬ quan cÊp trªn cã liªn quan ch­a ®­îc th­êng xuyªn chÆt chÏ. V× vËy viÖc ®¬n gi¶n ho¸ quy tr×nh thùc hiÖn CPH lµ cÇn thiÕt. - X©y dùng kÕ ho¹ch triÓn khai qu¸ tr×nh CPH trong ®ã x¸c ®Þnh c¸c b­íc chuyÓn DNNN thµnh CTCP, c¸c c«ng viÖc cô thÓ trong mçi b­íc, tiÕn ®é thêi gian vµ lùc l­îng thùc hiÖn. VÒ h×nh thøc kÕ ho¹ch nµy nªn x©y dùng thµnh s¬ ®å hoÆc biÓu ®å tiÕn ®é. - X¸c ®Þnh nh÷ng c«ng viÖc ph¶i th­êng xuyªn qu¸n xuyÕn trong toµn bé qu¸ tr×nh CPH, nh÷ng c«ng viÖc träng t©m cña tõng giai ®o¹n. Tõ ®ã bè trÝ c«ng viÖc cho hîp lÝ. - Ph©n chia tr¸ch nhiÖm trong Ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp thµnh ba nhãm d­íi sù ®iÒu hµnh chung cña Gi¸m ®èc tr­ëng ban: Nhãm phô tr¸ch c¸c vÊn ®Ò tµi chÝnh vµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp; Nhãm phô tr¸ch viÖc x¸c ®Þnh ph­¬ng ¸n CPH; Nhãm phô tr¸ch c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp CPH. Tõ kÕ ho¹ch chung Gi¸m ®èc tr­ëng ban sÏ ®iÒu hoµ phèi hîp chung b¶o ®¶m sù ®ång ®iÖu trong thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc cña qu¸ tr×nh CPH. - §¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc liªn quan ®Õn cÊp ®¨ng kÝ kinh doanh cho CTCP thµnh lËp tõ chuyÓn ho¸ DNNN. Trong hå s¬ xin ®¨ng kÝ kinh doanh cÇn t«n träng nh÷ng ®iÓm mµ CTCP kÕ thõa hîp lÖ tõ DNNN nh­ giÊy phÐp sö dông ®Êt, ®¨ng kÝ trô së. 6.4. Chän h×nh thøc CPH phï hîp: Mét thùc tÕ hiÖn nay lµ c¸c DNNN th­êng CPH theo h×nh thøc b¸n mét phÇn gi¸ trÞ thuéc vèn Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. Nh­ng thùc tÕ ®· chøng minh h×nh thøc nµy ch­a phï hîp víi ®Æc ®iÓm riªng cã cña c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp. Bëi v× c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp hÇu hÕt lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng thÊp, ho¹t ®éng kinh doanh mang tÝnh chÊt rñi ro cao cho nªn viÖc b¸n cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp còng nh­ c¸c nhµ ®Çu t­ ngoµi doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n. Khi kh«ng b¸n hÕt cæ phÇn th× sè cæ phÇn ®ã l¹i ®­îc chuyÓn vµo vèn Nhµ n­íc nh­ vËy th× khã mµ ®¹t ®­îc môc tiªu CPH. Theo kiÕn nghÞ cña nhiÒu doanh nghiÖp n«ng nghiÖp th× nªn cæ phÇn doanh nghiÖp n«ng nghiÖp theo h×nh thøc thø nhÊt tøc lµ: Gi÷ nguyªn gi¸ trÞ thuéc vèn Nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu thu hót thªm vèn ®Ó ph¸t triÓn doanh nghiÖp. ViÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu kh«ng chØ mét ®ît mµ ®­îc tiÕn hµnh thµnh nhiÒu ®ît ®Ó t¨ng vèn s¶n xuÊt kinh doanh vµ gi¶m dÇn cæ phÇn cña Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. Hy väng h×nh thøc nµy sÏ sím ®­îc ¸p dông ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh CPH trong c¸c DNNN trong n«ng nghiÖp hiÖn nay. 6.5.T¹o m«i tr­êng thøc ®Èy CPH - H×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó thóc ®Èy viÖc mua b¸n chuyÓn nh­îng cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp. -Thµnh lËp mét sè trung t©m t­ vÊn vÒ CPH DNNN ®Ó trî gióp cho viÖc triÓn khai CPH DNNN. 7. Coi träng ph¸t triÓn doanh nghiÖp hËu CPH CPH chËm trÔ do nhiÒu nguyªn nh©n c¶ kh¸ch quan lÉn chñ quan, b¶n chÊt cña vÊn ®Ò l¹i n»m ë chç trong qu¸ tr×nh CPH cã nhiÒu c¶n trë mµ chñ yÕu l¹i ë chç, b¶n th©n doanh nghiÖp ch­a nh×n thÊy râ t­¬ng lai triÓn väng khi chuyÓn thµnh CTCP. MÆc dï c¶ lÝ thuyÕt vµ thùc tÕ ®Òu chøng minh CPH lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nhÊt ®Ó DNNN tù c¶i tæ l¹i chÝnh m×nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh nh­ng kh«ng mÊy doanh nghiÖp l¹i tin vµo ®iÒu nµy. Thùc tÕ ®· gi¶i thÝch kh¸ râ t¹i sao CPH cã lîi nh­ vËy mµ rÊt Ýt DNNN tù nguyÖn xin CPH, ChÝnh phñ hµng n¨m ph¶i giao chØ tiªu cho c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng nh­ng n¨m nµo còng kh«ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch. MÆc dï Ýt ®­îc nh¾c ®Õn nh­ng vÊn ®Ò gi¶i quyÕt hËu CPH ë doanh nghiÖp l¹i gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, cßn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp do c¶ nguyªn nh©n chñ quan lÉn kh¸ch quan. + Bµi to¸n ®Çu tiªn doanh nghiÖp ®· CPH ph¶i ®èi mÆt lµ vÊn ®Ò tiÕp cËn nguån vèn. Gi¶i quyÕt song vÊn ®Ò vèn tù cã ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh c¸c doanh nghiÖp l¹i gÆp khã kh¨n trong viÖc vay vèn ng©n hµng. Quy chÕ cho vay hiÖn nay dµnh cho c¸c DNNN quyÒn vay tÝn dông kh«ng cÇn thÕ chÊp t¹i c¸c ng©n hµng quèc doanh (lùc l­îng kiÓm so¸t gÇn 80% thÞ tr­êng tÝn dông ViÖt Nam hiÖn nay). ChuyÓn sang CTCP, NghÞ ®Þnh sè 64/2002/N§-CP ®· quy ®Þnh rÊt râ c¸c CTCP vÉn ®­îc tiÕp tôc vay vèn theo c¬ chÕ tr­íc ®ã vÉn ¸p dông cho c¸c DNNN. C¸ch ®¸nh gi¸ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh víi c¸c CTCP kh«ng thÓ th©n thiÖn nh­ hä vÉn lµm víi c¸c DNNN. §¬n gi¶n lµ v× tr­íc ®ã c¸c DNNN cã nî th× theo quy ®Þnh hiÖn hµnh c¸c ng©n hµng cã thÓ ®­a vµo diÖn khoanh nî thËm chÝ xo¸ nî. Víi c¸c CTCP th× kh«ng thÓ lµm nh­ thÕ. Vµ do ®ã dï muèn hay kh«ng muèn hä kh«ng thÓ tiÕp cËn nguån vèn rÔ rµng nh­ tr­íc. + VÒ mÆt tæ chøc qu¶n lÝ cßn nhiÒu bÊt cËp chuyÓn sang CTCP mµ ho¹t ®éng ch¼ng kh¸c g× mét DNNN. Theo quy ®Þnh hiÖn nay c¸c CTCP Nhµ n­íc n¾m gi÷ 51% cæ phÇn th× vÉn ®­îc coi lµ thµnh viªn cña tæng c«ng ty nh­ vËy th× kh«ng kh¸c mÊy so víi tr­íc khi CPH. + Mét bµi to¸n ®au ®Çu n÷a mµ khi hoµn thµnh song CPH c«ng ty ph¶i ®èi mÆt ®ã lµ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt sè lao ®éng d«i d­ hËu CPH. Trong qu¸ tr×nh CPH, ®Ó mäi sù ®­îc diÔn ra mét c¸ch ªm ®Ñp, c«ng ty ®· kh«ng tiÕn hµnh viÖc tinh gi¶m triÖt ®Ó bé m¸y ®Ó chuyÓn sang CTCP, trõ nh÷ng tr­êng hîp kh«ng thÓ cßn phÇn lín sè nh©n sù tr­íc ®©y ë DNNN ®Òu ®­îc chuyÓn sang CTCP ®Ó mäi ng­êi “hµi lßng”. ViÖc lµm bÊt chÊp thùc tÕ nµy dÉn dÕn sù d«i d­ kh«ng tr¸nh khái cña lùc l­îng lao ®éng khi c«ng ty chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng. Khi ®· lµ CTCP th× c«ng ty kh«ng thÓ kh¾c phôc khiÕm khuyÕt nµy. §iÒu ®ã ®­¬ng nhiªn lµ phøc t¹p, tèn thêi gian, tèn chi phÝ vµ quan träng h¬n n÷a lµ nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn c«ng viÖc kinh doanh hµng ngµy cña c«ng ty. + Còng kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn nguy c¬ lµm chñ h×nh thøc cña ng­êi lao ®éng trong C«ng ty. Do ®Æc ®iÓm cña C«ng ty s¶n xuÊt thñ c«ng vÉn lµ chÝnh c«ng viÖc rÊt nÆng nhäc, lao ®éng chñ yÕu lµ lao ®éng hîp ®ång cã thêi h¹n nªn lùc l­îng lao ®éng chñ yÕu lµ lao ®éng trÎ khi cæ phÇn víi sè n¨m c«ng t¸c Ýt hä sÏ trë thµnh cæ ®«ng nhá t¹i C«ng ty. BiÓu hiÖn cña t×nh tr¹ng lµ chñ h×nh thøc tr­íc hÕt lµ ë chç quyÒn th«ng tin cña c¸c cæ ®«ng hÇu nh­ kh«ng ®­îc t«n träng. Theo nguyªn t¾c ®ång së h÷u tµi s¶n, c¸c chñ së h÷u vèn cña CTCP ®­îc quyÒn tham gia qu¶n lÝ c«ng ty, ®­îc c«ng ty cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ tµi s¶n, t×nh h×nh tµi chÝnh, cæ phÇn, t×nh h×nh lao ®éng, ®Çu t­, t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh…nh­ng cã lÏ c¸c cæ ®«ng nhá ph¶i yªn vÞ víi nh÷ng th«ng tin hÕt søc s¬ sµi ®­îc tr×nh bÇy tr­íc §¹i héi ®ång cæ ®«ng h»ng n¨m. Do kh«ng ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin, hÇu hÕt lµ c¸c cæ ®«ng nhá (chñ yÕu lµ c¸c c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt) kh«ng hiÓu ®­îc CTCP, hä c¶m thÊy m×nh lµ cæ ®«ng thùc thô mµ ph¶i ®øng ngoµi C«ng ty. Nh­ vËy dÔ n¶y sinh t©m lÝ cho r»ng hä kh«ng ph¶i lµ chñ C«ng ty, hä kh«ng ph¶i lµ cæ ®«ng mµ lµ ng­êi bÞ vay vèn. MÆc dï nh÷ng tån t¹i trªn kh«ng thuéc vÒ b¶n chÊt cña CTCP, nh­ng ®iÒu nµy rÊt rÔ xÈy ra nªn dï muèn hay kh«ng muèn nã còng t¹o t©m lÝ tiªu cùc cho c¸n bé l·nh ®¹o vµ c¶ ng­êi lao ®éng trong c«ng ty. LÏ ®­¬ng nhiªn khi t©m lÝ bÞ bi quan th× ®­¬ng nhiªn CPH kh«ng thÓ su«n sÎ ®­îc. VËy th× gi¶i ph¸p nµo lµ h÷u hiÖu ®Ó ph¸t triÓn doanh nghiÖp hËu CPH. + C¬ chÕ tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp CPH cÇn ®­îc thùc hiÖn ®óng víi sù hç trî khuyÕn khÝch mµ c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc dµnh cho hä. Bªn c¹nh ®ã c¸c doanh nghiÖp còng cÇn cã biÖn ph¸p huy ®éng vèn tõ c¸c nguån kh¸c chø kh«ng nªn chØ tr«ng chê vµo vèn cña c¸c ng©n hµng. + CÇn cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ quyÒn th«ng tin cho c¸c cæ ®«ng dï nhá t¹i CTCP ®Ó kh¾c phôc t©m lÝ bÞ ®øng ngoµi c«ng ty cña nh÷ng cæ ®«ng nµy. Doanh nghiÖp còng cÇn thùc hiÖn ®óng nghÜa vô th«ng tin cho c¸c cæ ®«ng. + Trong qu¸ tr×nh CPH c«ng ty cÇn ph¶i triÖt ®Ó tinh gi¶m bé m¸y, chØ gi÷ l¹i nh÷ng ng­êi cÇn cho CTCP, CTCP cÇn “chÊt” chø kh«ng ph¶i lµ “l­îng” CTCP ph¶i cã mét bé m¸y thùc sù tinh gän khi b­íc vµo ho¹t ®éng sau CPH. Tuy nhiªn còng ph¶i quan t©m ®Õn lîi Ých cho ng­êi lao ®éng ph¶i cã chÕ ®é tho¶ ®¸ng cho nh÷ng lao ®éng d«i d­ trong CPH ®Ó hä cã thÓ t×m c«ng viÖc míi. NÕu nh­ do më réng quy m« s¶n xuÊt sau nµy cÇn tuyÓn thªm lao ®éng th× còng cÇn ­u tiªn nh÷ng ng­êi ®· tõng lµm viÖc cho c«ng ty. + Nhµ n­íc cïng c¸c bé ngµnh cã liªn quan cÇn cã biÖn ph¸p hç trî c«ng ty vÒ mÆt tæ chøc qu¶n lÝ (th«ng qua viÖc tæ chøc c¸c ch­¬ng tr×nh tËp huÊn, hoÆc cö chuyªn gia hç trî) ®Ó C«ng ty sau CPH cã thÓ nhanh chãng cã mét c¬ chÕ qu¶n lÝ thÝch øng víi m« h×nh tæ chøc míi. + Quy ®Þnh møc khëi ®iÓm tèi thiÓu ®­îc mua cæ phÇn ­u ®·i ®Ó khuyÕn khÝch, thu hót vèn. T¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng trÎ, nhÊt lµ lao ®éng ®· qua ®µo t¹o (lùc l­îng quan träng cña doanh nghiÖp), cã c¬ héi ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u ®·i nhÊt ®Þnh cã lîi h¬n so víi c¸c cæ ®«ng kh¸c. Nguån chi nµy lÊy tõ quü hç trî vµ s¾p sÕp DNNN + C¸c c¬ quan h÷u tr¸ch cÇn quan t©m chØ ®¹o s©u s¸t, cô thÓ, n¾m ch¾c t×nh h×nh c¸c doanh nghiÖp, th¸o gì kÞp thêi nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c cña tõng doanh nghiÖp b»ng c¸c h×nh thøc hç trî cÇn thiÕt nh»m gióp doanh nghiÖp CPH ®­îc thuËn lîi, ng¨n chÆn viÖc g©y phiÒn hµ, s¸ch nhiÔu, ph©n biÖt ®èi xö víi doanh nghiÖp CPH, thùc hiÖn ®Çy ®ñ nh÷ng ­u ®·i ®èi víi doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 64/2002/N§-CP . KÕt luËn CPH DNNN lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ®æi míi ho¹t ®éng cña c¸c DNNN nãi chung DNNN trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp nãi riªng. CPH lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan phï hîp víi ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay vµ yªu cÇu héi nhËp cña nÒn kinh tÕ. Trong n«ng nghiÖp, do nh÷ng ®Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ g¾n liÒn víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ CPH doanh nghiÖp n«ng nghiÖp Nhµ n­íc mang nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng, ®ßi hái cã ph­¬ng ph¸p thùc hiÖn phï hîp. Tõ ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng, kinh nghiÖm chuyÓn ho¸ së h÷u vµ CPH DNNN ë c¸c n­íc, Nhµ n­íc ta ®· ban hµnh nhiÒu chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn CPH nh»m t¹o ra ®éng lùc míi cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. Tr¶i qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn CPH tuy cßn nhiÒu v­íng m¾c khã kh¨n song vÒ c¬ b¶n chñ tr­¬ng CPH cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®em l¹i kÕt qu¶ tèt ®Ñp t¹o ®­îc niÒm tim tõ phÝa ng­êi lao ®éng vµ c¸c DNNN. Qua nghiªn cøu qu¸ tr×nh thùc hiÖn CPH ë C«ng ty TPXK B¾c Giang thÊy næi nªn nh÷ng khã kh¨n trong khi thùc hiÖn CPH do c¶ nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan nh­: ­u ®·i cho doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng ch­a tho¶ ®¸ng, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cßn nhiÒu bÊt cËp, cßn cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ CTCP, t©m lÝ ng¹i chuyÓn sang CTCP cña ng­êi lao ®éng, ®Æc lîi Ých cña c¸ nh©n lªn trªn lîi Ých cña tËp thÓ…Tõ thùc tÕ ®ã ®Ó thóc ®Èy CPH ë C«ng ty TPXK B¾c Giang Em m¹nh d¹n ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p sau: + N©ng cao nhËn thøc t­ t­ëng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn + Lµnh m¹nh vÊn ®Ò tµi chÝnh tr­íc khi CPH + X¸c ®Þnh ®óng gi¸ trÞ doanh nghiÖp + Gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò lîi Ých cho ng­êi lao ®éng + Tæ chøc thùc hiÖn ®óng quy tr×nh CPH + N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh + Coi träng ph¸t triÓn doanh nghiÖp hËu CPH Danh môc tµi liÖu tham kh¶o PhÇn s¸ch: 1. PGS.TS. §ç Hoµi Nam CPH DNNN c¬ së lÝ luËn vµ kinh nghiÖm thùc tiÔn. Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia 2. PGS.TS. NguyÔn KÕ TuÊn. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p s¾p xÕp l¹i c¸c DNNN thuéc thµnh phè Hµ Néi. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia 3. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ CPH DNNN. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia 4. PGS.TS . Ng« Quang Minh. Kinh tÕ Nhµ n­íc vµ qu¸ tr×nh ®æi míi DNNN. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia PhÇn t¹p chÝ: 1.T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 4/2004 2.T¹p chÝ Tµi chÝnh doanh nghiÖp sè 3/2004 3.T¹p chÝ lÝ luËn chÝnh trÞ n¨m 3/2001 4.T¹p chÝ Céng s¶n sè 1/2002 5.T¹p chÝ Ng©n hµng sè 1/2001 6.T¹p chÝ ThÞ tr­êng chøng kho¸n sè 2/1999 7.T¹p chÝ Tµi chÝnh sè 18 n¨m 2000 Cïng nhiÒu lo¹i s¸ch b¸o vµ t¹p chÝ kh¸c