An toàn lao động (dùng cho ngành cơ khí)

êng vµ kiÓm tra gåm c¸c lo¹i nh−: dông cô ®o ¸p suÊt, ®o ®é ch©n kh«ng, ®o nhiÖt ®é, ®o møc, ®o biÕn d¹ng vµ kiÓm tra c¸c t¸c ®éng cña ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é… C¸c c¬ cÊu an toµncã rÊt nhiÒu lo¹i vµ ho¹t ®éng theo nhiÒu nguyªn lý kh¸c nhau v× vËy khi chän ph¶i ®¸p øng víi yªu cÇu vµ chÊt l−îng cña c¬ cÊu an toµn, kh«ng ®−îc sö dông c¸c c¬ cÊu an toµn khi ch−a kiÓm ®Þnh, ch−a cã kÑp ch×…vµ khi l¾p ph¶i theo ®óng quy tr×nh quy ph¹m kü thuËt l¾p ®Æt cña c¸c c¬ cÊu an toµn. 4.7. Phßng chèng nhiÔm ®éc trong s¶n xuÊt 4.7.1. §Æc tÝnh chung cña ho¸ chÊt ®éc. ChÊt ®éc c«ng nghiÖp lµ nh÷ng chÊt dïng trong s¶n xuÊt, khi x©m nhËp vµo c¬ thÓ dï chØ mét l−îng nhá còng g©y nªn t×nh tr¹ng bÖnh lý. BÖnh do chÊt ®éc g©y ra trong s¶n xuÊt gäi lµ nhiÔm ®éc nghÒ nghiÖp. Khi ®éc tÝnh chÊt ®éc v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp, søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ yÕu ®éc chÊt sÏ g©y ra nhiÔm ®éc nghÒ nghiÖp. C¸c ho¸ chÊt ®éc cã trong m«i tr−êng lµm viÖc cã thÓ x©m nhËp vµo c¬ thÓ qua ®−êng h« hÊp, tiªu ho¸ vµ qua viÖc tiÕp xóc víi da. C¸c lo¹i ho¸ chÊt cã thÓ g©y ®éc h¹i: CO, C2H2, MnO, ZnO2, h¬i s¬n, h¬i «xit Cr khi m¹, h¬i c¸c axit... TÝnh ®éc h¹i cña c¸c ho¸ chÊt phô thuéc vµo c¸c lo¹i ho¸ chÊt, nång ®é, thêi gian tån t¹i trong m«i tr−êng mµ ng−êi lao ®éng tiÕp xóc víi nã. C¸c chÊt ®éc cµng dÔ tan vµo n−íc th× cµng ®éc v× chóng dÓ thÊm vµo c¸c tæ chøc thÇn - 75- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng kinh cña ng−êi vµ g©y t¸c h¹i. Trong m«i tr−êng s¶n xuÊt cã thÓ cïng tån t¹i nhiÒu lo¹i ho¸ chÊt ®éc h¹i. Nång ®é cña tõng chÊt cã thÓ kh«ng ®¸ng kÓ, ch−a v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp, nh−ng nång ®é tæng céng cña c¸c chÊt ®éc cïng tån t¹i cã thÓ v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp vµ cã thÓ g©y tróng ®éc cÊp tÝnh hay m·n tÝnh. 4.7.2 T¸c h¹i cña c¸c chÊt ®éc a/ Ph©n lo¹i c¸c nhãm ho¸ chÊt ®éc: Nhãm 1: ChÊt g©y báng, kÝch thÝch da, niªm m¹c: nh− axit ®Æc, kiÒm ®Æc vµ lo·ng (v«i t«i, NH3)... NÕu bÞ tróng ®éc nhÑ th× dïng n−íc l· déi röa ngay. (chó ý báng nÆng cã thÓ g©y cho¸ng, mª man, nÕu tróng m¾t cã thÓ bÞ mï). Nhãm 2: C¸c chÊt kÝch thÝch ®−êng h« hÊp trªn vµ phÕ qu¶n: h¬i clo (Cl), NH3, SO3, NO, SO2, h¬i fluo, h¬i cr«m v.v... C¸c chÊt g©y phï phæi: NO2, NO3, C¸c chÊt nµy th−êng lµ s¶n phÈm ch¸y c¸c h¬i ®èt ë nhiÖt ®é trªn 800 oC. Nhãm 3: C¸c chÊt lµm ng−êi bÞ ng¹t do lµm lo·ng kh«ng khÝ nh−: CO2, C2H5, CH4, N2, CO... Nhãm4: C¸c chÊt ®éc ®èi víi hÖ thÇn kinh nh− c¸c lo¹i hydro cacbua, c¸c lo¹i r−îu, x¨ng, H2S, CS2, v.v... Nhãm 5: C¸c chÊt g©y ®éc víi c¬ quan néi t¹ng nh− hydrocacbon, clorua metyl, bromua metyl v.v...ChÊt g©y tæn th−¬ng cho hÖ t¹o m¸u: Benzen, phenol. C¸c kim lo¹i vµ ¸ kim ®éc nh− ch×, thuû ng©n, mangan, hîp chÊt asen, v.v... b/ Mét sè chÊt ®éc vµ c¸c d¹ng nhiÔm ®éc nghÒ nghiÖp th−êng gÆp: * Ch× vµ hîp chÊt ch×: T¸c h¹i cña ch× (Pb) lµ lµm rèi lo¹n viÖc t¹o m¸u, lµm rèi lo¹n tiªu ho¸ vµ lµm suy hÖ thÇn kinh, viªm thËn, ®au bông ch×, thÓ tr¹ng suy sôp. NhiÓm ®éc ch× m¶n tÝnh cã thÓ g©y mÖt mái, Ýt ngñ, ¨n kÐm, nhøc ®Çu, ®au c¬ x−¬ng, t¸o bãn ë thÓ nÆng cã thÓ liÖt c¸c chi, g©y tai biÕn m¹ch m¸u n·o, thiÕu m¸u ph¸ ho¹i tuû x−¬ng. NhiÓm ®éc ch× cã thÓ x¶y ra khi in Ên, khi lµm ¾c quy, ... Ch× cßn cã thÓ xuÊt hiÖn d−íi d¹ng Pb(C2H5)4, hoÆc Pb(CH3)4. Nh÷ng chÊt nµy pha vµo x¨ng ®Ó chèng kÝch næ, song ch× cã thÓ x©m nhËp c¬ thÓ qua ®−êng h« hÊp, ®−êng da (rÊt dÔ thÊm qua líp mì d−íi da). Víi nång ®é c¸c chÊt nµy ≥ 0,182 ml/lÝt kh«ng khÝ th× cã thÓ lµm cho sóc vËt thÝ nghiÖm chÕt sau 18 giê. * Thuû ng©n vµ hîp chÊt cña nã: Thuû ng©n (Hg) dïng trong c«ng nghiÖp chÕ t¹o muèi thuû ng©n, lµm thuèc giun Calomen, thuèc lîi tiÓu, thuèc trõ s©u… Thñy ng©n vµ hîp chÊt cña nã th©m nhËp vµo c¬ thÓ b»ng ®−êng h« hÊp, ®−êng tiªu ho¸ vµ ®−êng da. Thñy ng©n vµ hîp chÊt cña nã g©y ra nhiÔm ®éc m·n tÝnh, g©y viªm lîi, viªm miÖng, loÐt niªm m¹c, viªm häng, rèi lo¹n chøc n¨ng gan, g©y bÖnh Parkinson, buån ngñ, kÐm nhí, mÊt trÝ nhí, rèi lo¹n thÇn kinh thùc vËt…víi n÷ giíi cßn g©y rèi lo¹n kinh nguyÖt vµ g©y qu¸i thai, sÈy thai… * Asen vµ hîp chÊt cña Asen: C¸c chÊt Asen nh− As203 dïng lµm thuèc diÖt chuét, AsCl3 ®Ó s¶n xuÊt ®å gèm, As205 dïng trong s¶n xuÊt thuû tinh, b¶o qu¶n gç, diÖt cá, nÊm… Asen vµ hîp chÊt cña nã cã thÓ g©y ra c¸c lo¹i nhiÔm ®éc sau: + NhiÔm ®éc cÊp tÝnh: ®au bông, n«n, viªm thËn,viªm thÇn kinh ngo¹i biªn, suy tñy, c¬ tim bÞ tæn th−¬ng vµ cã thÓ g©y chÕt ng−êi. - 76- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng + NhiÔm ®éc m·n tÝnh: g©y viªm da mÆt, viªm mµng kÕt hîp, viªm mòi kÝch thÝch, thñng v¸ch ng¨n mòi, viªm da thÓ chµm, vÈy sõng vµ x¹m da, g©y bÖnh ®éng m¹ch vµnh, thiÕu m¸u, khÝ th¶i cña « t« hoÆc gan to, x¬ gan, ung th− gan vµ ung th− da… * C¸cbon «xit (CO): C¸cbon «xit lµ khÝ kh«ng mµu, kh«ng mïi, kh«ng kÝch thÝch, tØ träng 0,967 ®−îc t¹o ra do ch¸y kh«ng hoµn toµn ( cã trong lß cao, c¸c ph©n x−ëng ®óc, rÌn, nhiÖt luyÖn vµ c¶ trong ®éng c¬ ®èt trong). CO g©y ng¹t thë hãa häc khi hÝt ph¶i nã, hoÆc lµm cho ng−êi bÞ ®au ®Çu, ï tai, ë d¹ng nhÑ sÏ g©y ®au ®Çu ï tai dai d¼ng, sót c©n, mÖt mái, chèng mÆt, buån n«n, khi bÞ tróng ®éc nÆng cã thÓ bÞ ngÊt xØu ngay, cã thÓ chÕt. * Cr«m vµ hîp chÊt cña Cr«m: G©y loÐt da, loÐt m¹c mòi, thñng v¸ch ng¨n mòi, kÝch thÝch h« hÊp g©y ho, co th¾t phÕ qu¶n vµ ung th− phæi… * Man gan vµ hîp chÊt cña nã: G©y rèi lo¹n t©m thÇn vµ vËn ®éng, nãi khã vµ d¸ng ®i thÊt th−êng, thao cuång vµ chøng Parkinson, rèi lo¹n thÇn kinh thùc vËt, g©y bÖnh viªm phæi, viªm gan, viªm thËn. * Benzen (C6H6): Benzen cã trong c¸c dung m«i hoµ tan dÇu, mì, s¬n, keo d¸n, trong kü nghÖ nhuém, d−îc phÈm, n−íc hoa, trong x¨ng « t«...Benzen vµo trong c¬ thÓ chñ yÕu b»ng ®−êng h« hÊp vµ g©y ra chøng thiÕu m¸u nÆng, ch¶y m¸u r¨ng lîi, khi bÞ nhiÔm nÆng cã thÓ bÞ suy tñy, nhiÓm trïng huyÕt, gi¶m hång cÇu vµ b¹ch cÇu, nhiÓm ®éc cÊp cã thÓ g©y cho hÖ thÇn kinh trung −¬ng bÞ kÝch thÝch qu¸ møc. * Xianua (CN): Xianua( gèc CN) xuÊt hiÖn d−íi d¹ng hîp chÊt nh−: NaCN, KCN khi thÊm c¸cbon vµ ni t¬. §©y lµ chÊt rÊt ®éc. NÕu hÝt ph¶i h¬i NaCN ë liÒu l−îng 0,06 g cã thÓ bÞ chÕt ng¹t. NÕu ngé ®éc Xianua th× xuÊt hiÖn c¸c chøng r¸t cæ, ch¶y n−íc bät, ®au ®Çu tøc ngùc, ®¸i r¾t, Øa ch¶y...Khi bÞ ngé ®éc Xianua ph¶i ®−a ®i cÊp cøu ngay. * Axit cromic (H2CrO4): Lo¹i nµy th−êng khi m¹ cr«m cho c¸c ®å trang søc, m¹ b¶o vÖ c¸c chi tiÕt m¸y. H¬i axit cr«mic lµm r¸ch niªm m¹c, g©y viªm phÕ qu¶n, viªm da… * H¬i «xit nit¬ ( NO2 ): Chóng cã nhiÒu trong c¸c èng khãi c¸c lß ph¶n x¹, trong kh©u nhiÖt luyÖn thÊm than, trong khÝ x¶ cña ®éng c¬ Diezel vµ trong khi hµn ®iÖn. H¬i NO2 lµm ®á m¾t, r¸t m¾t, g©y viªm phÕ qu¶n, tª liÖt thÇn kinh, h«n mª… Khi hµn ®iÖn cã thÓ c¸c c¸c h¬i ®éc vµ bôi ®éc nh−: FeO, Fe2O3, SiO2, MnO, CrO3, ZnO, CuO… 4.7.3. C¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh a/ BiÖn ph¸p chung ®Ò phßng vÒ kü thuËt: - H¹n chÕ hoÆc thay thÕ c¸c hãa chÊt ®éc h¹i. - Tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ho¸ chÊt. - C¸c ho¸ chÊt ph¶i b¶o qu¶n trong thïng kÝn, ph¶i cã nh·n râ rµng. - Chó ý c«ng t¸c phßng ch¸y ch÷a ch¸y. - CÊm ®Ó thøc ¨n, thøc uèng vµ hót thuèc gÇn khu vùc s¶n xuÊt. - Tæ chøc hîp lý ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: bè trÝ riªng c¸c bé phËn to¶ ra h¬i ®éc, ®Æt ë cuèi chiÒu giã. Ph¶i thiÕt kÕ hÖ thèng th«ng giã hót h¬i khÝ ®éc t¹i chæ… - 77- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng b/ BiÖn ph¸p phßng hé c¸ nh©n: Ph¶i trang bÞ ®ñ dông cô b¶o hé lao ®éng ®Ó b¶o vÖ c¬ quan h« hÊp, b¶o vÖ m¾t, b¶o vÖ th©n thÓ, ch©n tay nh−: mÆt n¹ phßng ®éc, g¨ng tay, ñng, khÈu trang... c/ BiÖn ph¸p vÖ sinh-ytÕ: - Xö lý chÊt th¶i tr−íc khi ®æ ra ngoµi. - Cã kÕ ho¹ch kiÓm tra søc khoÎ ®Þnh kú, ph¶i cã chÕ ®é båi d−ìng b»ng hiÖn vËt. - VÖ sinh c¸ nh©n nh»m gi÷ cho c¬ thÓ s¹ch sÏ d/ BiÖn ph¸p s¬ cÊp cøu: Khi cã nhiÔm ®éc cÇn tiÕn hµnh c¸c b−íc sau: - §−a bÖnh nh©n ra khái n¬i nhiÔm ®éc, thay bá quÇn ¸o bÞ nhiÔm ®éc, chó ýgi÷ yªn tÝnh vµ ñ Êm cho n¹n nh©n. - Cho ngay thuèc trî tim, hay h« hÊp nh©n t¹o sau khi b¶o ®¶m khÝ qu¶n th«ng suèt, nÕu bÞ báng do nhiÖt ph¶i cÊp cøu báng. - Röa s¹ch da b»ng xµ phßng n¬i bÞ thÊm chÊt ®éc kiÒm, axit ph¶i röa ngay b»ng n−íc s¹ch. - Sö dông chÊt gi¶i ®éc ®óng hoÆc ph−¬ng ph¸p gi¶i ®éc ®óng c¸ch( g©y n«n, xong cho uèng 2 th×a than ho¹t tÝnh hoÆc than g¹o gi· nhá víi 1/3 b¸t n−íc råi uèng n−íc ®−êng gluco hay n−íc mÝa, hoÆc röa d¹ dµy…) - NÕu bÖnh nh©n bÞ nhiÔm ®éc nÆng ®−a cÊp cøu bÖnh viÖn. - 78- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng Ch−¬ng V: kü thuËt an toµn phßng chèng ch¸y næ 5.1. Kh¸i niÖm vÒ ch¸y, næ 5.1.1. §Þnh nghÜa qu¸ tr×nh ch¸y: Theo ®Þnh nghÜa cæ ®iÓn nhÊt th× qu¸ tr×nh ch¸y lµ ph¶n øng hãa häc kÌm theo hiÖn t−îng táa nhiÖt lín vµ ph¸t s¸ng. Theo quan ®iÓm nµy qu¸ tr×nh ch¸y thùc chÊt lµ mét qu¸ tr×nh «xy hãa-khö. C¸c chÊt ch¸y ®ãng vai trß cña chÊt khö, cßn chÊt «xy hãa th× tïy ph¶n øng cã thÓ kh¸c nhau. Theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i th× qu¸ tr×nh ch¸y lµ qu¸ tr×nh ho¸ lý phøc t¹p, trong ®ã x¶y ra c¸c ph¶n øng ho¸ häc kÌm theo hiÖn t−îng to¶ nhiÖt vµ ph¸t s¸ng. Nh− vËy qu¸ tr×nh ch¸y gåm hai qu¸ tr×nh c¬ b¶n lµ qu¸ tr×nh hãa häc vµ qu¸ tr×nh vËt lý. Qu¸ tr×nh hãa häc lµ c¸c ph¶n øng hãa häc gi÷a chÊt ch¸y vµ chÊt «xy hãa. Qu¸ tr×nh vËt lý lµ qu¸ tr×nh khuyÕch t¸n khÝ vµ qu¸ tr×nh truyÒn nhiÖt tõ gi÷a vïng ®ang ch¸y ra ngoµi. §Þnh nghÜa trªn cã nh÷ng øng dông rÊt thùc tÕ trong kü thuËt phßng chèng ch¸y, næ. Ch¼ng h¹n khi cã ®¸m ch¸y, muèn h¹n chÕ tèc ®é qu¸ tr×nh ch¸y ®Ó tiÕn tíi dËp t¾t hoµn toµn ®¸m ch¸y, ta cã thÓ sö dông hai nguyªn t¾c hoÆc lµ h¹n chÕ tèc ®é cÊp kh«ng khÝ vµo ph¶n øng ch¸y hoÆc gi¶i táa nhanh nguån nhiÖt tõ vïng ch¸y ra ngoµi vµ tèt h¬n c¶ lµ ¸p dông c¶ hai. Nh− vËy ch¸y chØ x¶y ra khi cã 3 yÕu tè: ChÊt ch¸y (Than, gæ, tre, nøa, x¨ng, dÇu, khÝ mªtan, hydr«, «xit c¸cbon...), «xy trong kh«ng khÝ (> 14-15% ) vµ nguån nhiÖt thÝch øng (ngän löa, thuèc l¸ hót dë, chËp ®iÖn,...). 5.1.2. NhiÖt ®é chíp ch¸y, nhiÖt ®é bèc ch¸y, nhiÖt ®é tù bèc ch¸y: a/NhiÖt ®é chíp ch¸y: Gi¶ sö cã mét chÊt ch¸y ë tr¹ng th¸i láng( vÝ dô nhiªn liÖu diezel) ®−îc ®Æt trong cèc b»ng thÐp. Cèc ®−îc nung nãng víi tèc ®é n©ng nhiÖt ®é x¸c ®Þnh. Khi t¨ng dÇn nhiÖt ®é cña nhiªn liÖu th× tèc ®é bèc h¬i cña nã còng t¨ng dÇn. NÕu ®−a ngän löa trÇn ®Õn miÖng cèc th× ngän löa sÏ xuÊt hiÖn kÌm theo tiÕng næ nhÑ, nh−ng sau ®ã ngän löa l¹i t¾t ngay. VËy nhiÖt ®é tèi thiÓu t¹i ®ã ngän löa xuÊt hiÖn khi tiÕp xóc víi ngän löa trÇn sau ®ã t¾t ngay gäi lµ nhiÖt ®é chíp ch¸y cña nhiªn liÖu diezel. Së dÜ ngän löa t¾t lµ v× ë nhiÖt ®é ®ã tèc ®é bay h¬i cña nhiªn liÖu diezel nhá h¬n tèc ®é tiªu tèn nhiªn liÖu vµo ph¶n øng ch¸y víi kh«ng khÝ. b/ NhiÖt ®é bèc ch¸y: NÕu ta tiÕp tôc n©ng nhiÖt ®é cña nhiªn liÖu cao h¬n nhiÖt ®é chíp ch¸y th× sau khi ®−a ngän löa trÇn tíi miÖng cèc, qu¸ tr×nh ch¸y xuÊt hiÖn, sau ®ã ngän löa vÉn tiÕp tôc ch¸y. NhiÖt ®é tèi thiÓu t¹i ®ã ngän löa xuÊt hiÖn vµ kh«ng bÞ dËp t¾t gäi lµ nhiÖt ®é bèc ch¸y cña nhiªn liÖu diezel. c/ NhiÖt ®é tù bèc ch¸y: Gi¶ sö ta cã mét hçn hîp chÊt ch¸y vµ chÊt «xy hãa ( vÝ dô metan vµ kh«ng khÝ ) ®−îc gi÷ trong mét b×nh kÝn. Thµnh phÇn cña hçn hîp nµy ®−îc tÝnh to¸n tr−íc ®Ó ph¶n øng cã thÓ tiÕn hµnh ®−îc. Nung nãng b×nh tõ tõ ta sÏ thÊy ë nhiÖt ®é nhÊt ®Þnh th× hçn hîp khÝ trong b×nh sÏ tù bèc ch¸y mµ kh«ng cÇn cã sù tiÕp xóc víi ngän löa trÇn. VËy nhiÖt ®é tèi thiÓu t¹i ®ã hçn hîp khÝ tù bèc ch¸y kh«ng cÇn tiÕp xóc víi ngän löa trÇn gäi lµ nhiÖt ®é tù bèc ch¸y cña nã. Ba lo¹i nhiÖt ®é trªn cµng thÊp th× kh¶ n¨ng ch¸y, næ cµng lín, cµng nguy hiÓm vµ cµng ph¶i ®Æc biÖt quan t©m tíi c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa ch¸y, næ. 5.1.3. ¸p suÊt tù bèc ch¸y: Gi¶ sö cã mét hçn hîp khÝ gåm mét chÊt ch¸y vµ mét chÊt «xy hãa (nh− metan vµ kh«ng khÝ) ®−îc pha trén theo mét tû lÖ phï hîp víi ph¶n øng ch¸y. Hçn hîp khÝ ®−îc gi÷ trong ba - 79- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng b×nh ph¶n øng gièng nhau, nhiÖt ®é nung nãng T0 ban ®Çu cña ba b×nh gièng nhau, nh−ng ¸p suÊt P trong ba b×nh kh¸c nhau theo thø tù t¨ng dÇn: P1<P2<P3 Quan s¸t ba b×nh ph¶n øng trªn, ng−êi ta nh©n thÊy: ë b×nh cã ¸p suÊt P1, qu¸ tr×nh ch¸y kh«ng x¶y ra, ë b×nh cã ¸p suÊt P2 ch¸y ®· x¶y ra vµ ë b×nh cã ¸p suÊt P3 sù ch¸y x¶y ra rÊt dÔ dµng. CH4 + kh«ng khÝ CH4 + kh«ng khÝ CH4 + kh«ng khÝ T0& P3 T0& P1 T 0& P2 ¸p suÊt tù bèc ch¸y cña hçn hîp khÝ lµ ¸p suÊt tèi thiÓu t¹i ®ã qu¸ tr×nh tù bèc ch¸y x¶y ra. ë thÝ nghiÖm trªn th× ¸p suÊt tù bèc ch¸y lµ ¸p suÊt P2.. ¸p suÊt tù bèc ch¸y cµng thÊp th× nguy c¬ ch¸y, næ cµng lín. 5.1.4. Thêi gian c¶m øng cña qu¸ tr×nh tù bèc ch¸y: ë thÝ nghiÖm trªn, trong b×nh cã ¸p suÊt P2 sau khi hçn hîp ®· ®−îc nung nãng ®Õn nhiÖt ®é T0 th× ph¶n øng ch¸y vÉn ch−a tiÕn hµnh ®−îc mµ ph¶i chê mét thêi gian n÷a th× ngän löa míi xuÊt hiÖn ë trong b×nh. Kho¶ng thêi gian ®ã ( tõ khi ®¹t ®Õn ¸p suÊt tù bèc ch¸y cho ®Õn khi ngän löa xuÊt hiÖn ) gäi lµ thêi gian c¶m øng. Thêi gian c¶m øng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña qu¸ tr×nh ch¸y. Thêi gian c¶m øng cµng ng¾n th× hçn hîp khÝ cµng dÓ ch¸y, næ vµ cÇn ph¶i ®Æc biÖt quan t©m phßng chèng. VÝ dô: sù ch¸y cña hydrocacbon ë tr¹ng th¸i khÝ víi kh«ng khÝ cã thêi gian c¶m øng chØ vµi phÇn tr¨m gi©y, trong khi ®ã thêi gian nµy cña vµi lo¹i than ®¸ trong kh«ng khÝ kÐo dµi hµng ngµy thËm chÝ hµng th¸ng. 5.1.5. Tèc ®é lan truyÒn ngän löa trong hçn hîp chÊt ch¸y vµ chÊt «xy hãa: Tèc ®é lan truyÒn ngän löa lµ mét th«ng sè vËt lý quan träng cña hçn hîp khÝ, nã nãi lªn kh¶ n¨ng ch¸y næ cña hçn hîp lµ dÔ hay khã vµ cã nhiÒu øng dông thùc tÕ trong kü thuËt phßng ch¸y, næ. Tèc ®é lan truyÒn cña ngän löa còng phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè. VÝ dô h¬i x¨ng ch¸y víi kh«ng khÝ trong ®éng c¬ x¨ng, khi tèc ®é lan truyÒn ngän löa lµ 15-35m/gi©y th× qu¸ tr×nh ch¸y ®−îc coi b×nh th−êng, nh−ng nÕu tèc ®é lan truyÒn >35m/gi©y th× ®· lµ ch¸y kÝch næ.. Ch¸y kÝch næ lµ qóa tr×nh ch¸y qu¸ nhanh t¹o ra sãng ¸p suÊt trong ®éng c¬ nªn cã tiÕng gâ lµm tuæi thä cña ®éng c¬ bÞ gi¶m. Víi nh÷ng hçn hîp khÝ ch¸y cùc nhanh nh− lµ hydro hoÆc axetylen víi kh«ng khÝ th× tèc ®é lan truyÒn ngän löa cã thÓ lªn tíi hµng Km/gi©y… 5.2. nh÷ng Nguyªn nh©n g©y ch¸y, næ vµ biÖn ph¸p Phßng chèng ch¸y, næ 5.2.1. Nh÷ng nguyªn nh©n g©y ch¸y, næ: - Nguyªn nh©n tù bèc ch¸y: gç th«ng 250oC, giÊy 184oC, v¶i sîi ho¸ häc 180oC … - Nguyªn nh©n ch¸y do nhiÖt ®é cao ®ñ søc ®èt ch¸y mét sè chÊt nh− que diªm, d¨m bµo, gç (750-800oC) nh− khi hµn h¬i, hµn ®iÖn... - Nguyªn nh©n ch¸y do ma s¸t (mµi, m¸y bay r¬i). - 80- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng - Nguyªn nh©n ch¸y do t¸c dông cña ho¸ chÊt. - Nguyªn nh©n ch¸y do sÐt ®¸nh, do chËp ®iÖn, do ®ãng cÇu dao ®iÖn. - Nguyªn nh©n sö dông c¸c thiÕt bÞ cã nhiÖt ®é cao nh− lß ®èt, lß nung, c¸c ®−êng èng dÉn khÝ ch¸y, c¸c bÓ chøa nhiªn liÖu dÔ ch¸y, gÆp löa hay tia löa ®iÖn cã thÓ g©y ch¸y, næ… - Nguyªn nh©n do ®é bÒn thiÕt bÞ kh«ng ®¶m b¶o. - Nguyªn nh©n ng−êi s¶n xuÊt thao t¸c kh«ng ®óng quy ®Þnh * Næ lý häc: lµ tr−êng hîp næ do ¸p suÊt trong mét thÓ tÝch t¨ng cao mµ vá b×nh chøa kh«ng chÞu næi ¸p suÊt nÐn ®ã nªn bÞ næ. * Næ ho¸ häc: lµ hiÖn t−îng næ do ch¸y cùc nhanh g©y ra (thuèc sóng, bom, ®¹n, m×n... ). 5.2.2. Phßng vµ chèng ch¸y, næ: Næ th−êng cã tÝnh c¬ häc vµ t¹o ra m«i tr−êng xung quanh ¸p lùc lín lµm ph¸ huû nhiÒu thiÕt bÞ, c«ng tr×nh... Ch¸y nhµ m¸y, ch¸y chî, c¸c nhµ kho...G©y thiÖt h¹i vÒ ng−êi vµ cña, tµi s¶n cña nhµ n−íc, doanh nghiÖp vµ cña t− nh©n, ¶nh h−ëng ®Õn an ninh trËt tù vµ an toµn x· héi. V× vËy cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p phßng chèng ch¸y, næ mét c¸ch h÷u hiÖu. a/ BiÖn ph¸p hµnh chÝnh, ph¸p lý: §iÒu 1 ph¸p lÖnh phßng ch¸y ch÷a ch¸y 4/10/1961 ®· quy ®Þnh râ: “ ViÖc phßng ch¸y vµ ch÷a ch¸y lµ nghÜa vô cña mçi c«ng d©n” vµ “ trong c¸c c¬ quan xÝ nghiÖp, kho tµng, c«ng tr−êng, n«ng tr−êng, viÖc PCCC lµ nghÜa vô cña toµn thÓ c¸n bé viªn chøc vµ tr−íc hÕt lµ tr¸ch nhiÖm cña thñ tr−ëng ®¬n vÞ Êy”. Ngµy 31/5/1991 Chñ tÞch H§BT nay lµ Thñ t−íng chÝnh phñ ®· ra chØ thÞ vÒ t¨ng c−êng c«ng t¸c PCCC. §iÒu192, 194 cña bé luËt h×nh sù n−íc CHXHCNVN quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi mäi hµnh vi vi ph¹m chÕ ®é, quy ®Þnh vÒ PCCC. b/ BiÖn ph¸p kü thuËt: * Nguyªn lý phßng, chèng ch¸y, næ: Nguyªn lý phßng ch¸y, næ lµ t¸ch rêi 3 yÕu tè lµ chÊt ch¸y, chÊt «xy ho¸ vµ måi b¾t löa th× ch¸y næ kh«ng thÓ x¶y ra ®−îc. Nguyªn lý chèng ch¸y, næ lµ h¹ thÊp tèc ®é ch¸y cña vËt liÖu ®ang ch¸y ®Õn møc tèi thiÓu vµ ph©n t¸n nhanh nhiÖt l−îng cña ®¸m ch¸y ra ngoµi. §Ó thùc hiÖn 2 nguyªn lý nµy trong thùc tÕ cã thÓ sö dông c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nhau: - H¹n chÕ khèi l−îng cña chÊt ch¸y (hoÆc chÊt «xy ho¸) ®Õn møc tèi thiÓu cho phÐp vÒ ph−¬ng diÖn kü thuËt. - Ng¨n c¸ch sù tiÕp xóc cña chÊt ch¸y vµ chÊt «xy ho¸ khi chóng ch−a tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. C¸c kho chøa ph¶i riªng biÖt vµ c¸ch xa c¸c n¬i ph¸t nhiÖt. Xung quanh c¸c bÓ chøa, kho chøa cã t−êng ng¨n c¸ch b»ng vËt liÖu kh«ng ch¸y. - Trang bÞ ph−¬ng tiÖn PCCC (b×nh bät AB, B×nh CO2, bét kh« nh− c¸t, n−íc. HuÊn luyÖn sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn PCCC, c¸c ph−¬ng ¸n PCCC. T¹o vµnh ®ai phßng chèng ch¸y. - C¬ khÝ vµ tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã tÝnh nguy hiÓm vÒ ch¸y, næ. - ThiÕt bÞ ph¶i ®¶m b¶o kÝn, ®Ó h¹n chÕ tho¸t h¬i, khÝ ch¸y ra khu vùc s¶n xuÊt. - Dïng thªm c¸c chÊt phô gia tr¬, c¸c chÊt øc chÕ, c¸c chÊt chèng næ ®Ó gi¶m tÝnh ch¸y næ cña hçn hîp ch¸y. - C¸ch ly hoÆc ®Æt c¸c thiÕt bÞ hay c«ng ®o¹n dÓ ch¸y næ ra xa c¸c thiÕt bÞ kh¸c vµ nh÷ng n¬i tho¸ng giã hay ®Æt h½n ngoµi trêi. - Lo¹i trõ mäi kh¶ n¨ng ph¸t sinh ra måi löa t¹i nh÷ng chç s¶n xuÊt cã liªn quan ®Õn c¸c chÊt dÓ ch¸y næ. c/ C¸c ph−¬ng tiÖn ch÷a ch¸y: * C¸c chÊt ch÷a ch¸y: lµ nh÷ng chÊt ®−a vµo ®¸m ch¸y nh»m dËp t¾t nã nh−: - 81- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng - N−íc: N−íc cã Èn nhiÖt ho¸ h¬i lín lµmgi¶m nhanh nhiÖt ®é nhê bèc h¬i. N−íc ®−îc sö dông réng r·i ®Ó chèng ch¸y vµ cã gi¸ thµnh rÎ. Tuy nhiªn kh«ng thÓ dïng n−íc ®Ó ch÷a ch¸y c¸c kim lo¹i ho¹t ®éng nh− K, Na, Ca hoÆc ®Êt ®Ìn vµ c¸c ®¸m ch¸y cã nhiÖt ®é cao h¬n 17000C. - Bôi n−íc: Phun n−íc thµnh d¹ng bôi lµm t¨ng ®¸ng kÓ bÒ mÆt tiÕp xóc cña nã víi ®¸m ch¸y. Sù bay h¬i nhanh c¸c h¹t n−íc lµm nhiÖt ®é ®¸m ch¸y gi¶m nhanh vµ pha lo·ng nång ®é chÊt ch¸y, h¹n chÕ sù x©m nhËp cña «xy vµo vïng ch¸y. Bôi n−íc chØ ®−îc sö dông khi dßng bôi n−íc trïm kÝn ®−îc bÒ mÆt ®¸m ch¸y. - H¬i n−íc: H¬i n−íc c«ng nghiÖp th−êng cã ¸p suÊt cao nªn kh¶ n¨ng dËp t¾t ®¸m ch¸y t−¬ng ®èi tèt. T¸c dông chÝnh cña h¬i n−íc lµ pha lo·ng nång ®é chÊt ch¸y vµ ng¨n c¶n nång ®é «xy ®i vµo vïng ch¸y. Thùc nghiÖm cho thÊy l−îng h¬i n−íc cÇn thiÕt ph¶i chiÕm 35% thÓ tÝch n¬i cÇn ch÷a ch¸y th× míi cã hiÖu qu¶. - Bät ch÷a ch¸y: cßn gäi lµ bät ho¸ häc. Chóng ®−îc t¹o ra bëi ph¶n øng gi÷a 2 chÊt: sunph¸t nh«m Al2(S04)3 vµ bicacbonat natri (NaHCO3). C¶ 2 ho¸ chÊt tan trong n−íc vµ b¶o qu¶n trong c¸c b×nh riªng. Khi sö dông ta trçn 2 dung dÞch víi nhau, khi ®ã ta cã c¸c ph¶n øng: Al2(S04)3 + 6H2O → 2Al(OH)3↓ + 3H2SO4 H2SO4 + 2NaHCO3 → Na2SO4 +2H2O + 2CO2↑ Hydroxyt nh«m Al(OH)3 lµ kÕt tña ë d¹ng h¹t mµu tr¾ng t¹o ra c¸c mµng máng vµ nhê cã CO2 lµ mét lo¹i khÝ mµ t¹o ra bät. Bät cã t¸c dông c¸ch ly ®¸m ch¸y víi kh«ng khÝ bªn ngoµi, ng¨n c¶n sù x©m nhËp cña «xy vµo vïng ch¸y. Bät ho¸ häc ®−îc sö dông ®Ó ch÷a ch¸y x¨ng dÇu hay c¸c chÊt láng kh¸c. - Bét ch÷a ch¸y: lµ chÊt ch÷a ch¸y r¾n dïng ®Ó ch÷a ch¸y kim lo¹i, c¸c chÊt r¾n vµ chÊt láng. VÝ dô ®Ó ch÷a ch¸y kim lo¹i kiÒm ng−êi ta sö dông bét kh« gåm 96% CaCO3 + 1% graphit + 1% xµ phßng ... - C¸c chÊt halogen: lo¹i nµy cã hiÖu qu¶ rÊt lín khi ch÷a ch¸y. T¸c dông chÝnh lµ k×m h·m tèc ®é ch¸y. C¸c chÊt nµy dÓ thÊm −ít vµo vËt ch¸y nªn hay dïng ch÷a ch¸y c¸c chÊt khã hÊm −ít nh− b«ng, v¶i, sîi v.v.. §ã lµ Brometyl (CH3Br) hay Tetraclorua cacbon (CCl4). * Xe ch÷a ch¸y chuyªn dông: ®−îc trang bÞ cho c¸c ®éi ch÷a ch¸y chuyªn nghiÖp cña thµnh phè hay thÞ x·. Xe ch÷a ch¸y lo¹i nµy gåm: xe ch÷a ch¸y, xe th«ng tin vµ ¸nh s¸ng, xe phun bät ho¸ häc, xe hót khãi v.v..Xe ®−îc trang bÞ dông cô ch÷a ch¸y, n−íc vµ dung dÞch ch÷a ch¸y (l−îng n−íc ®Õn 400 – 5.000 lÝt, l−îng chÊt t¹o bät 200 lÝt.) * Ph−¬ng tiÖn b¸o vµ ch÷a ch¸y tù ®éng: Ph−¬ng tiÖn b¸o tù ®éng dïng ®Ó ph¸t hiÖn ch¸y tõ ®©u vµ b¸o ngay vÒ trung t©m chØ huy ch÷a ch¸y. Ph−¬ng tiÖn ch÷a ch¸y tù ®éng lµ ph−¬ng tiÖn tù ®éng ®−a chÊt ch¸y vµo ®¸m ch¸y vµ dËp t¾t ngän löa. * C¸c trang bÞ ch÷a ch¸y t¹i chç: ®ã lµ c¸c lo¹i b×nh bät ho¸ häc, b×nh CO2, b¬m tay, c¸t, xÎng, thïng, x« ®ùng n−íc, c©u liªm v.v..C¸c dông cô nµy chØ cã t¸c dông ch÷a ch¸y ban ®Çu vµ ®−îc trang bÞ réng r·i cho c¸c c¬ quan, xÝ nghiÖp, kho tµng. Ch−¬ng 6: ho¹t ®éng BHL§ trong doanh nghiÖp 6.1. Bé m¸y tæ chøc qu¶n lý c«ng t¸c BHL§ trong doanh nghiÖp 6.1.1. S¬ ®å bé m¸y tæ chøc qu¶n lý c«ng t¸c BHL§ trong doanh nghiÖp: BHL§ trong doanh nghiÖp lµ mét c«ng t¸c bao gåm nhiÒu néi dung phøc t¹p, nã cã liªn quan ®Õn nhiÒu bé phËn, phßng ban, c¸ nh©n vµ phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp. - 82- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng Mçi doanh nghiÖp cã thÓ chän mét m« h×nh bé m¸y tæ chøc qu¶n lý c«ng t¸c BHL§ cã nh÷ng nÐt riªng phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña m×nh, tuy nhiªn ph¶i ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu sau: - Ph¸t huy ®−îc søc m¹nh tËp thÓ cña toµn doanh nghiÖp ®èi víi c«ng t¸c BHL§. - ThÓ hiÖn râ tr¸ch nhiÖm chÝnh vµ tr¸ch nhiÖm phèi hîp cña c¸c bé phËn phßng ban, c¸ nh©n ®èi víi tõng néi dung cñ thÓ cña c«ng t¸c BHL§, phï hîp víi chøc n¨ng cña m×nh. - B¶o ®¶m sù chØ ®¹o tËp trung thèng nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ cña gi¸m ®èc trong c«ng t¸c nµy vµ phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Trªn h×nh VI.1 tr×nh bµy s¬ ®å bé m¸y tæ chøc qu¶n lý th−êng ®−îc dïng trong c¸c doanh nghiÖp: Gi¸m ®èc H§ BHL§ DN Khèi trùc tiÕp SX FX-Qu¶n ®èc PX Tæ tr−ëng SX Khèi PB chøc n¨ng Phßng kü thuËt Phßng kÕ ho¹ch P. Tæ chøc Lao ®éng Phßng tµi vô Khèi QL AT-VSL§ P. BHL§ hoÆc c¸n bé chuyªn tr¸ch, Ban chuyªn tr¸ch BHL§ M¹ng l−íi ATVS viªn H×nh VI.1: S¬ ®å bé m¸y tæ chøc qu¶n lý c«ng t¸c BHL§ trong doanh nghiÖp 6.1.2. Héi ®ång BHL§ trong doanh nghiÖp: a/ C¬ së ph¸p lý vµ ý nghÜa cña héi ®ång BHL§ doanh nghiÖp: Héi ®ång BHL§ ®−îc thµnh lËp theo quy ®Þnh cña Th«ng t− liªn tÞch sè 14 gi÷a bé L§THXH, Bé Y tÕ vµ Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam ngµy 31/10/1998. Héi ®ång BHL§ do Gi¸m ®èc doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh thµnh lËp. Héi ®ång BHL§ lµ tæ chøc phèi hîp gi÷a ng−êi sö dông lao ®éng vµ C«ng ®oµn doanh nghiÖp nh»m t− vÊn cho ng−êi sö dông lao ®éng vÒ c¸c ho¹t ®éng BHL§ ë doanh nghiÖp, qua ®ã ®¶m b¶o quyÒn tham gia vµ quyÒn kiÓm tra gi¸m s¸t vÒ BHL§ cña c«ng ®oµn. b/ Thµnh phÇn héi ®ång BHL§: 1. Chñ tÞch H§ - ®¹i diÖn cã thÈm quyÒn cña ng−êi sö dông lao ®éng (th−êng lµ Phã Gi¸m ®èc kü thuËt). 2. Phã chñ tÞch H§ - ®¹i diÖn cña C«ng ®oµn doanh nghiÖp (th−êng lµ Chñ tÞch hoÆc phã chñ tÞch C«ng ®oµn doanh nghiÖp). 3. Uû viªn th−êng trùc kiªm th− ký héi ®ång (lµ tr−ëng bé phËn BHL§ cña doanh nghiÖp hoÆc c¸n bé phô tr¸ch c«ng t¸c BHL§ cña doanh nghiÖp). Ngoµi ra ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lín, c«ng nghÖ phøc t¹p, cã nhiÒu vÊn ®Ò vÒ ATVSL§ cã thÓ cã thªm c¸c thµnh viªn ®¹i diÖn phßng kü thuËt, y tÕ, tæ chøc… c/ NhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña héi ®ång: - 83- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng - Tham gia ý kiÕn vµ t− vÊn víi ng−êi sö dông lao ®éng vÒ nh÷ng vÊn ®Ò BHL§ trong doanh nghiÖp. - Phèi hîp víi c¸c bé phËn cã liªn quan trong viÖc x©y dùng c¸c v¨n b¶n vÒ quy chÕ qu¶n lý, ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch BHL§ cña doanh nghiÖp. - §Þnh kú 6 th¸ng, hµng n¨m tæ chøc kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng t¸c BHL§ ë c¸c ph©n x−ëng s¶n xuÊt. - Yªu cÇu ng−êi qu¶n lý s¶n xuÊt thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p lo¹i trõ c¸c nguy c¬ mÊt an toµn trong s¶n xuÊt. 6.1.3. Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý c«ng t¸c BHL§ trong khèi trùc tiÕp s¶n xuÊt: a/ Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña qu¶n ®èc ph©n x−ëng hoÆc chøc vô t−¬ng ®−¬ng: Qu¶n ®èc ph©n x−ëng lµ ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc gi¸m ®èc doanh nghiÖp vÒ c«ng t¸c BHL§ t¹i ph©n x−ëng. * Tr¸ch nhiÖm: - Tæ chøc huÊn luyÖn, kÌm kÆp, h−íng dÉn ®èi víi lao ®éng míi tuyÓn dông hoÆc míi chuyÓn ®Õn lµm viÖc t¹i ph©n x−ëng vÒ ATVSL§ khi giao viÖc cho hä. - Bè trÝ ng−êi lao ®éng lµm viÖc ®óng nghÒ ®−îc ®µo t¹o, ®· ®−îc huÊn luyÖn vµ ®· qua s¸t h¹ch kiÕn thøc ATVSL§ ®¹t yªu cÇu. - Thùc hiÖn vµ kiÓm tra ®«n ®èc c¸c tæ tr−ëng s¶n xuÊt vµ mäi ng−êi thùc hiÖn tiªu chuÈn, quy ph¹m, quy tr×nh, biÖn ph¸p lµm viÖc an toµn vµ c¸c quy ®Þnh vÒ BHL§. - Tæ chøc thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c néi dung kÕ ho¹ch BHL§, xö lý kÞp thêi c¸c thiÕu sãt ®−îc ph¸t hiÖn qua kiÓm tra, qua c¸c kiÕn nghÞ cña c¸c tæ s¶n xuÊt, c¸c ®oµn thanh tra, kiÓm tra cã liªn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm cña ph©n x−ëng vµ b¸o c¸o víi cÊp trªn nh÷ng vÊn ®Ò ngoµi kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt cña ph©n x−ëng. - Thùc hiÖn khai b¸o, ®iÒu tra tai n¹n lao ®éng xÈy ra trong ph©n x−ëng theo quy ®Þnh cña nhµ n−íc vµ ph©n cÊp cña doanh nghiÖp. - Phèi hîp víi chñ tÞch c«ng ®oµn bé phËn ®Þnh kú tæ chøc kiÓm tra vÒ BHL§ ë ®¬n vÞ, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó m¹ng l−íi an toµn, vÖ sinh viªn cña ph©n x−ëng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. * QuyÒn: - Kh«ng ®Ó ng−êi lao ®éng lµm viÖc nÕu hä kh«ng thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m ATVSL§, kh«ng sö dông ®Çy ®ñ c¸c trang bÞ, ph−¬ng tiÖn lµm viÖc an toµn, trang bÞ ph−¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n ®· ®−îc cÊp ph¸t. - Tõ chèi nhËn ng−êi lao ®éng kh«ng ®ñ tr×nh ®é vµ ®×nh chØ c«ng viÖc ®èi víi ng−êi lao ®éng t¸i vi ph¹m cÊc quy ®Þnh b¶o ®¶m an toµn, VSL§ vµ phßng chèng ch¸y, næ.. b/ Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña tæ tr−ëng s¶n xuÊt hoÆc chøc vô t−¬ng ®−¬ng: Tæ tr−ëng s¶n xuÊt lµ ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc qu¶n ®èc ph©n x−ëng ®iÒu hµnh c«ng t¸c BHL§ trong tæ. * Tr¸ch nhiÖm: - H−íng dÉn vµ th−êng xuyªn ®«n ®èc ng−êi lao ®éng thuéc quyÒn qu¶n lý, chÊp hµnh ®óng quy tr×nh, biÖn ph¸p lµm viÖc an toµn, qu¶n lý sö dông tèt c¸c trang bÞ, ph−¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n, trang bÞ ph−¬ng tiÖn kü thuËt an toµn vµ cÊp cøu y tÕ. - Tæ chøc n¬i lµm viÖc ®¶m b¶o an toµn vµ vÖ sinh, kÕt hîp víi an toµn viªn cña tæ thùc hiÖn tèt viÖc tù kiÓm tra ®Ó ph¸t hiÖn vµ xö lý kÞp thêi c¸c nguy c¬ ®e däa ®Õn an toµn vµ søc kháe ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh lao. - B¸o c¸o víi cÊp trªn mäi hiÖn t−îng thiÕu an toµn vÖ sinh trong s¶n xuÊt mµ tæ kh«ng gi¶i quyÕt ®−îc vµ c¸c tr−êng hîp x¶y ra tai n¹n lao ®éng, sù cè thiÕt bÞ ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi. - 84- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng - KiÓm ®iÓm ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng ATVSL§ vµ viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh vÒ ATL§ trong c¸c kú häp kiÓm ®iÓm t×nh h×nh lao ®éng s¶n xuÊt cña tæ. * QuyÒn: - Tõ chèi nhËn ng−êi lao ®éng kh«ng ®ñ tr×nh ®é nghÒ nghiÖp vµ kiÕn thøc vÒ ATVSL§. - Tõ chèi nhËn c«ng viÖc hoÆc dõng c«ng viÖc cña tæ nÕu thÊy cã nfguy c¬ ®e däa tÝnh m¹ng, søc kháe cña tæ viªn vµ b¸o c¸o kÞp thêi víi ph©n x−ëng ®Ó xö lý. 6.1.4. C«ng t¸c chuyªn tr¸ch vÒ BHL§: a/ §Þnh biªn c¸n bé BHL§ trong doanh nghiÖp: - C¸c doanh nghiÖp cã d−íi 300 lao ®éng, ph¶i bè trÝ Ýt nhÊt 1c¸n bé b¸n chuyªn tr¸ch BHL§. - C¸c doanh nghiÖp cã tõ 300 ®Õn d−íi 1000 lao ®éng, ph¶i bè trÝ Ýt nhÊt 1 c¸n bé chuyªn tr¸ch BHL§. - C¸c doanh nghiÖp cã tõ 1.000 lao ®éng trë lªn ph¶i bè trÝ Ýt nhÊt 2 c¸n bé chuyªn tr¸ch BHL§ vµ cã thÓ tæ chøc phßng Ban BHL§. - C¸c Tæng c«ng ty Nhµ n−íc qu¶n lý nhiÒu doanh nghiÖp cã nhiÒu yÕu tè ®éc h¹i nguy hiÓm ph¶i tæ chøc phßng hoÆc ban BHL§. b/ NhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña phßng, ban hoÆc c¸n bé lµm c«ng t¸c BHL§: * NhiÖm vô: - Phèi hîp víi bé phËn tæ chøc lao ®éng x©y dùng néi quy, qui chÕ qu¶n lý c«ng t¸c BHL§ cña doanh nghiÖp. - Phæ biÕn c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é, tiªu chuÈn, qui ph¹m vÒ ATVSL§ cña Nhµ n−íc vµ cña doanh nghiÖp ®Õn c¸c cÊp vµ ng−êi lao ®éng. - §Ò xuÊt viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng tuyªn truyÒn vÒ ATVSL§ vµ theo dâi ®«n ®èc viÖc chÊp hµnh. - Dù th¶o kÕ ho¹ch BHL§ hµng n¨m, phèi hîp víi bé phËn kü thuËt, qu¶n ®èc ph©n x−ëng, c¸c bé phËn liªn quan cïng thùc hiÖn ®óng c¸c biÖn ph¸p ®· ®Ò ra trong kÕ ho¹ch BHL§. - Phèi hîp víi bé phËn kü thuËt, qu¶n ®èc ph©n x−ëng, c¸c bé phËn liªn quan x©y dùng quy tr×nh, biÖn ph¸p ATVSL§, phßng chèng ch¸y næ, qu¶n lý, theo dâi viÖc kiÓm ®Þnh, xin giÊy phÐp sö dông ®èi víi c¸c thiÕt bÞ cã yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ ATVSL§. - Phèi hîp víi bé phËn tæ chøc lao ®éng, bé phËn kü thuËt, qu¶n ®èc ph©n x−ëng huÊn luyÖn vÒ BHL§ cho ng−êi lao ®éng. - Phèi hîp víi bé phËn y tÕ tæ chøc ®o ®¹c c¸c yÕu tè cã h¹i trong m«I tr−êng lao ®éng, theo dâi t×nh h×nh bÖnh nghÒ nghiÖp, tai n¹n lao ®éng, ®Ò xuÊt víi ng−êi sö dông lao ®éng c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý vµ ch¨m sãc søc kháe ng−êi lao ®éng. - KiÓm tra viÖc chÊp hµnh c¸c chÕ ®é, thÓ lÖ BHL§, tiªu chuÈn ATVSL§ trong doanh nghiÖp vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i. - §iÒu tra vµ thèng kª c¸c vô tai n¹n lao ®éng x¶y ra trong doanh nghiÖp. - Tæng hîp vµ ®Ò xuÊt víi ng−êi sö dông lao ®éng gi¶I quyÕt kÞp thêi c¸c ®Ò xuÊt, kiÕn nghÞ cña c¸c ®oµn thanh tra, kiÓm tra. - Dù th¶o tr×nh l·nh ®¹o doanh nghiÖp ký c¸c b¸o c¸o vÒ BHL§ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. * QuyÒn h¹n: - §−îc tham dù c¸c cuéc häp giao ban s¶n xuÊt, s¬ kÕt, tæng kÕt t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ kiÓm kiÓm viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch BHL§. - 85- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng - §−îc tham dù c¸c cuéc häp vÒ x©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh, lËp vµ duyÖt c¸c ®å ¸n thiÕt kÕ, thi c«ng, nghiÖm thu vµ tiÕp nhËn ®−a vµo sö dông nhµ x−ëng míi x©y dùng c¶i t¹o, më réng hoÆc m¸y, thiÕt bÞ míi söa ch÷a, l¾p ®Æt ®Ó cã ý kiÕn vÒ mÆt ATVSL§. - Trong khi kiÓm tra c¸c bé phËn s¶n xuÊt nÕu ph¸t hiÖn thÊy c¸c vi ph¹m hoÆc cã nguy c¬ x¶y ra tai n¹n lao ®éng cã quyÒn ra lÖnh t¹m thêi ®×nh chØ c«ng viÖc( nÕu thÊy khÈn cÊp) hoÆc yªu cÇu ng−êi phô tr¸ch bé phËn s¶n xuÊt ra lÖnh ®×nh chØ c«ng viÖc ®Ó thi hµnh c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt b¶o ®¶m an toµn lao ®éng, ®ång thêi b¸o c¸o ng−êi sö dông lao ®éng. 6.1.5. Phßng, ban, tr¹m y tÕ doanh nghiÖp hoÆc c¸n bé lµm c«ng t¸c y tÕ doanh nghiÖp: Tïy theo møc ®é ®éc h¹i cña m«i tr−êng s¶n xuÊt vµ tïy theo sè l−îng lao ®éng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i bè trÝ yt¸, y sü, b¸c sü lµm c«ng t¸c y tÕ doanh nghiÖp. a/ §Þnh biªn c¸n bé y tÕ: - Doanh nghiÖp cã nhiÒu yÕu tè ®éc h¹i: + Sè lao ®éng < 150 ng−êi ph¶i cã 1 y t¸. + Sè lao ®éng tõ 150 ®Õn 300 ng−êi ph¶i cã Ýt nhÊt 1 y sÜ. + Sè lao ®éng tõ 301 ®Õn 500 ng−êi ph¶i cã 1 b¸c sÜ vµ 1 y t¸. + Sè lao ®éng tõ 501 ®Õn 1000 ng−êi ph¶i cã 1 b¸c sÜ vµ mçi ca lµm viÖc cã1 y t¸. + Sè lao ®éng >1000 ng−êi ph¶i thµnh lËp tr¹m y tÕ ( phßng, ban) riªng. - Doanh nghiÖp cã Ýt yÕu tè ®éc h¹i: + Sè lao ®éng < 300 ng−êi, Ýt nhÊt ph¶i cã 1 y t¸. + Sè lao ®éng tõ 301 ®Õn 500 ng−êi, Ýt nhÊt ph¶i cã 1 y sÜ vµ 1 y t¸. + Sè lao ®éng tõ 501 ®Õn 1000 ng−êi, Ýt nhÊt ph¶i cã 1 b¸c sÜ vµ 1 y t¸. + Sè lao ®éng >1000 ng−êi ph¶i thµnh lËp tr¹m y tÕ ( phßng ban) riªng. b/ NhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña bé phËn hoÆc c¸n bé y tÕ doanh nghiÖp vÒ BHL§: * NhiÖm vô: - Tæ chøc huÊn luyÖn cho ng−êi lao ®éng vÒ c¸ch s¬ cøu tai n¹n lao ®éng, mua s¾m, b¶o qu¶n trang thiÕt bÞ, thuèc phôc vô s¬ cøu, cÊp cøu vµ tæ chøc tèt viÖc th−êng trùc theo ca s¶n xuÊt ®Ó cÊp cøu kÞp thêi c¸c tr−êng hîp tai n¹n lao ®éng. -Theo dâi t×nh h×nh søc kháe, tæ chøc kh¸m søc kháe ®Þnh kú, tæ chøc kh¸m bÖnh nghÒ nghiÖp. - KiÓm tra viÖc chÊp hµnh ®iÒu lÖ vÖ sinh, phßng chèng dÞch bÖnh vµ phèi hîp víi bé phËn BHL§ tæ chøc ®o, kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c yÕu tè cã h¹i trong m«i tr−êng lao ®éng, h−íng dÉn c¸c ph©n x−ëng vµ ng−êi lao ®éng thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p vÒ VSL§. - Qu¶n lý hå s¬ VSL§ vµ m«i tr−êng lao ®éng. - Theo dâi vµ h−íng dÉn viÖc tæ chøc thùc hiÖn chÕ ®é båi d−ìng b»ng hiÖn vËt cho nh÷ng ng−êi lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn lao ®éng cã h¹i ®Õn søc kháe. - Tham gia ®iÒu tra c¸c vô tai n¹n lao ®éng x¶y ra trong doanh nghiÖp. - Thùc hiÖn c¸c thñ tôc ®Ó gi¸m ®Þnh th−¬ng tËt cho ng−êi lao ®éng bÞ tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp. - §¨ng ký víi c¬ quan y tÕ ®Þa ph−¬ng vµ quan hÖ chÆt chÏ, tham gia c¸c cuéc häp, héi nghÞ ë ®Þa ph−¬ng ®Ó trao ®æi kinh nghiÖm vµ nhËn sù chØ ®¹o vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô. - X©y dùng c¸c b¸o c¸o vÒ qu¶n lý søc kháe, bÖnh nghÒ nghiÖp theo ®óng quy ®Þnh. * QuyÒn h¹n: - §−îc tham dù c¸c cuéc häp cã liªn quan ®Ó tham gia c¸c ý kiÕn vÒ mÆt VSL§ ®Ó b¶o vÖ søc kháe ng−êi lao ®éng. - Cã quyÒn yªu cÇu ng−êi phô tr¸ch bé phËn s¶n xuÊt ra lÖnh ®×nh chØ c«ng viÖc khi ph¸t hiÖn nguy c¬ ®e däa nghiªm träng søc kháe ng−êi lao ®éng ®Ó thi hµnh c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt - 86- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng kh¾c phôc kÞp thêi nguy c¬ trªn, ®ång thêi b¸o c¸o víi ng−êi sö dông lao ®éng. - §−îc sö dông con dÊu riªng theo mÉu quy ®Þnh cña ngµnh y tÕ ®Ó giao dÞch trong chuyªn m«n nghiÖp vô. 6.1.6. M¹ng l−íi an toµn vÖ sinh viªn: M¹ng l−íi an toµn vÖ sinh viªn lµ h×nh thøc ho¹t ®éng vÒ BHL§ cña ng−êi lao ®éng ®−îc thµnh lËp theo tháa thuËn gi÷a ng−êi SDL§ vµ BCH C«ng ®oµn doanh nghiÖp nh»m b¶o ®¶m quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p, chÝnh ®¸ng cña ng−êi lao ®éng vµ ng−êi SDL§. a/ Tæ chøc m¹ng l−íi: TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu ph¶i tæ chøc m¹ng l−íi ATVS viªn. Mçi tæ s¶n xuÊt ph¶i bè trÝ Ýt nhÊt mét ATVS viªn. TÊt c¶ ATVS viªn trong c¸c tæ t¹o thµnh m¹ng l−íi ATVS viªn cña doanh nghiÖp. ATVS viªn do tæ bÇu ra, lµ NL§ trùc tiÕp, cã tay nghÒ cao, am hiÓu t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ ATVS trong tæ, cã nhiÖt t×nh vµ g−¬ng mÉu vÒ BHL§. §Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan vµ hiÖu qu¶ cao trong ho¹t ®éng, ATVS viªn kh«ng ®−îc lµ tæ tr−ëng s¶n xuÊt. Ng−êi SDL§ phèi hîp víi BCH C«ng ®oµn c¬ së ra quyÕt ®Þnh c«ng nhËn ATVS viªn vµ th«ng b¸o c«ng khai ®Ó mäi NL§ biÕt. Tæ chøc C«ng ®oµn qu¶n lý ho¹t ®éng ho¹t ®éng cña m¹ng l−íi ATVS viªn. ATVS viªn cã chÕ ®é sinh ho¹t, ®−îc båi d−ìng nghiÖp vô vµ ®−îc ®éng viªn vÒ mÆt vËt chÊt vµ tinh thÇn ®Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. b/ NhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña ATVS viªn: - §«n ®èc, kiÓm tra gi¸m s¸t mäi ng−êi trong tæ chÊp hµnh nghiªm chØnh c¸c quy ®Þnh vÒ ATVS trong s¶n xuÊt, b¶o qu¶n c¸c thiÕt bÞ an toµn, sö dông trang thiÕt bÞ b¶o vÖ c¸ nh©n, nh¾c nhë tæ tr−ëng s¶n xuÊt chÊp hµnh c¸c chÕ ®é BHL§, h−íng dÉn biÖn ph¸p lµm an toµn ®èi víi c«ng nh©n míi tuyÓn dông hoÆc míi chuyÓn ®Õn lµm viÖc ë tæ. - Tham gia gãp ý víi tæ tr−ëng s¶n xuÊt trong viÖc ®Ò xuÊt c¸c néi dung cña kÕ ho¹ch BHL§ cã liªn quan ®Õn tæ hoÆc ph©n x−ëng. - KiÕn nghÞ víi tæ tr−ëng hoÆc cÊp trªn thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chÕ ®é BHL§, biÖn ph¸p ATVS L§ vµ kh¾c phôc kÞp thêi nh÷ng hiÖn t−îng thiÕu ATVS cña m¸y mãc thiÕt bÞ n¬i lµm viÖc. 6.1.7: Khèi c¸c phßng, ban chøc n¨ng: C¸c phßng, ban trong doanh nghiÖp nãi chung ®Òu ®−îc giao nhiÖm vô cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c BHL§ cña doanh nghiÖp. C¸c phßng, ban chøc n¨ng cã tr¸ch nhiÖm sau: a/ PhßngTæ chøc lao ®éng: - Phèi hîp víi c¸c ph©n x−ëng vµ c¸c bé phËn cã liªn quan tæ chøc vµ huÊn luyÖn lùc l−îng phßng chèng tai n¹n, sù cè trong s¶n xuÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp. - Phèi hîp víi bé phËn BHL§ vµ c¸c ph©n x−ëng s¶n xuÊt tæ chøc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHL§, ®µo t¹o, n©ng cao tay nghÒ kÕt hîp víi huÊn luyÖn vÒ ATVSL§, trang bÞ ph−¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n, thêi gian lµm viÖc, nghØ ng¬i, båi d−ìng hiÖn vËt, båi th−êng tai n¹n lao ®éng, b¶o hiÓm x· héi… - B¶o ®¶m viÖc cung cÊp ®Çy ®ñ, kÞp thêi nh©n c«ng ®Ó thùc hiÖn tèt c¸c néi dung, biÖn ph¸p ®Ò ra trong kÕ ho¹ch BHL§. b/ Phßng kü thuËt: - Nghiªn cøu c¶i tiÕn trang thÕt bÞ, hîp lý hãa s¶n xuÊt vµ c¸c biÖn ph¸p vÒ kü thuËt an toµn, kü thuËt vÖ sinh ®Ó ®−a vµo kÕ hoach BHL§ vµ h−íng dÉn gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nµy. - 87- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng - Biªn so¹n, söa ®æi, bæ sung vµ hoµn thiÖn c¸c quy tr×nh, c¸c biÖn ph¸p lµm viÖc an toµn ®èi víi c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ, hãa chÊt vµ tõng c«ng viÖc, c¸c ph−¬ng ¸n øng cøu khÈn cÊp khi cã sù cè, biªn so¹n tµi liÖu gi¶ng d¹y vÒ ATVSL§ vµ phèi hîp víi bé phËn BHL§ tæ chøc huÊn luyÖn cho NL§. - Tham gia kiÓm tra ®Þnh kú vÒ ATVSL§ vµ tham gia ®iÒu tra tai n¹n lao ®éng. - Phèi hîp víi bé phËn BHL§ theo dâi viÖc qu¶n lý, ®¨ng ký, kiÓm ®Þnh vµ xin cÊp giÊy phÐp sö dông c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ, vËt t−, c¸c chÊt cã yªu cÇu nghiªm nghÆt vÒ ATVSL§ vµ chÕ ®é thö nghiÖm ®èi víi c¸c lo¹i thiÕt bÞ an toµn, trang bÞ b¶o vÖ c¸ nh©n theo quy ®Þnh. c/ Phßng kÕ ho¹ch, phßng vËt t− vµ phßng tµi vô: - Tham gia vµo viÖc lËp kÕ ho¹ch BHL§, tæng hîp c¸c yªu cÇu vÒ nguyªn vËt liÖu, nh©n lùc vµ cung cÊp kinh phÝ trong kÕ ho¹ch BHL§ vµo kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ tæ chøc thùc hiÖn. - Cung cÊp kinh phÝ mua s¾m, b¶o qu¶n cÊp ph¸t ®Çy ®ñ, kÞp thêi, ®óng chÊt l−îng nh÷ng vËt liÖu, dông cô, trang bÞ, ph−¬ng tiÖn BHL§, ph−¬ng tiÖn kh¾c phôc sù cè s¶n xuÊt cã chÊt l−îng theo ®óng kÕ ho¹ch. d/ Phßng b¶o vÖ: Phßng b¶o vÖ ngoµi chøc n¨ng tham gia c«ng t¸c BHL§ trong doanh nghiÖp, cã thÓ ®−îc giao nhiÖm vô tæ chøc vµ qu¶n lý lùc l−îng ch÷a ch¸y cña doanh nghiÖp nªn nhiÖm vô cña phßng b¶o vÖ lµ: - Tæ chøc lùc l−îng ch÷a ch¸y víi sè l−îng vµ chÊt l−îng ®¶m b¶o. - Trang bÞ ®Çy ®ñ c¸c ph−¬ng tiÖn, thiÕt bÞ, dông cô ch÷a ch¸y. - HuÊn luyÖn nghiÖp vô ch÷a ch¸y cho lùc l−îng phßng ch¸y ch÷a ch¸y. - Phèi hîp víi c«ng an phßng chèng ch÷a ch¸y ë ®Þa ph−¬ng x©y dùng c¸c t×nh huèng ch¸y vµ ph−¬ng ¸n ch÷a ch¸y cña doanh nghiÖp. 6.2. Néi dung c«ng t¸c BHL§ trong doanh nghiÖp 6.2.1. KÕ ho¹ch b¶o hé lao ®éng: §−îc thùc hiÖn theo Th«ng t− liªn tÞch sè 14 gi÷a Bé L§TBXH, Bé Y tÕ vµ Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam ngµy 31/10/1998. a/ ý nghÜa cña kÕ ho¹ch BHL§: KÕ hoach BHL§ lµ mét v¨n ph¸p lý cña doanh nghiÖp nh»m chñ ®éng phßng ngõa, ng¨n chÆn tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp hoÆc nh÷ng t¸c ®éng xÊu ®Õn søc kháe ng−êi lao ®éng KÕ ho¹ch BHL§ lµ nghÜa vô ®Çu tiªn cña ng−êi SDL§ vÒ BHL§ ®· ®−îc quy ®Þnh trong ®iÒu 13 ch−¬ng IV NghÞ ®Þnh 06/CP. Dùa vµo kÕ ho¹ch BHL§ ng−êi ta cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc ý thøc tr¸ch nhiÖm, tÝnh chÊp hµnh ph¸p luËt còng nh− sù quan t©m cô thÓ ®Õn c«ng t¸c BHL§ cña ng−êi SDL§. ChØ khi cã kÕ ho¹ch BHL§ th× c«ng t¸c BHL§ cña doanh nghiÖp míi ®−îc thùc hiÖn tèt. b/ Néi dung cña kÕ ho¹ch BHL§: KÕ ho¹ch BHL§ gåm 5 néi dung chÝnh sau: - C¸c biÖn ph¸p vÒ kü thuËt an toµn vµ phßng chèng ch¸y næ. - C¸c biÖn ph¸p vÒ kü thuËt VSL§ vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc. - Trang bÞ ph−¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n cho NL§ lµm c«ng viÖc nguy hiÓm cã h¹i. - Ch¨m sãc søc kháe ng−êi lao ®éng, phßng ngõa bÖnh nghÒ nghiÖp. - Tuyªn truyÒn, gi¸o dôc, huÊn luyÖn vÒ BHL§. c/ Yªu cÇu cña kÕ hoach BHL§: - KÕ ho¹ch BHL§ ph¶i ®¶m b¶o ATVSL§, ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh cña - 88- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng doanh nghiÖp, phï hîp víi t×nh h×nh doanh nghiÖp. - KÕ ho¹ch BHL§ ph¶i bao gåm ®ñ n¨m néi dung trªn víi nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ kÌm theo kinh phÝ, vËt t−, ngµy c«ng, thêi gian b¾t ®Çu, thêi gian hoµn thµnh, tr¸ch nhiÖm cña tõng bé phËn, c¸ nh©n trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn. d/ LËp vµ tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch BHL§: * C¨n cø ®Ó lËp kÕ ho¹ch: - NhiÖm vô, ph−¬ng h−íng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh vµ t×nh h×nh lao ®éng cña n¨m kÕ ho¹ch. - KÕ ho¹ch BHL§ cña n¨m tr−íc vµ nh÷ng thiÕu sãt, tån t¹i trong c«ng t¸c BHL§ ®−îc rót ra tõ c¸c vô tai n¹n lao ®éng, ch¸y næ, bÖnh nghÒ nghiÖp, tõ c¸c b¸o c¸o kiÓm ®iÓm viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c BHL§ n¨m tr−íc. - C¸c kiÕn nghÞ ph¶n ¸nh cña ng−êi lao ®éng, ý kiÕn cña tæ chøc C«ng ®oµn vµ kiÕn nghÞ cña ®oµn thanh tra, kiÓm tra. - T×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Kinh phÝ trong kÕ ho¹ch BHL§ ®−îc h¹ch to¸n vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm hoÆc phÝ l−u th«ng cña doanh nghiÖp. * Tæ chøc thùc hiÖn: - Sau khi kÕ ho¹ch BHL§ ®−îc ng−êi SDL§ hoÆc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt th× bé phËn kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn. - Ban BHL§ hoÆc c¸n bé BHL§ phèi hîp víi bé phËn kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp ®«n ®èc kiÓm tra viÖc thùc hiÖn vµ th−êng xuyªn b¸o c¸o víi ng−êi SDL§, b¶o ®¶m kÕ ho¹ch BHL§ ®−îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, ®óng thêi h¹n. - Ng−êi SDL§ cã tr¸ch nhiÖm ®Þnh kú kiÓm ®iÓm, ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch BHL§ vµ th«ng b¸o kÕt qu¶ thùc hiÖn cho ng−êi lao ®éng trong ®¬n vÞ biÕt. 6.2.2. C«ng t¸c huÊn luyÖn ATL§, VSL§: a/ C¬ së ph¸p lý vµ ý nghÜa cña c«ng t¸c huÊn luyÖn: C«ng t¸c huÊn luyÖn vÒ ATVSL§ ®· ®−îc ®iÒu 102 cña Bé luËt Lao ®éng quy ®Þnh vµ ®−îc cô thÓ hãa trong ®iÒu 13 ch−¬ng IV NghÞ ®Þnh 06/CP, trong th«ng t− 08/L§TBXH ngµy 11/4/1995 vµ Th«ng t− 23/L§TBXH ngµy 19/05/1995. - HuÊn luyÖn ATVSL§ lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p phßng tr¸nh tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp cã hiÖu qu¶ rÊt cao vµ rÊt kinh tÕ, kh«ng ®ßi hái mÊt nhiÒu tiÒn b¹c còng nh− thêi gian. b/ Yªu cÇu cña c«ng t¸c huÊn luyÖn: C«ng t¸c huÊn luyÖn ATVS L§ cÇn ®¹t ®−îc nh÷ng yªu cÇu sau: - TÊt c¶ mäi ng−êi tham gia qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt ®Òu ph¶i ®−îc huÊn luyÖn ®Çy ®ñ vÒ ATVSL§. - Ph¶i cã kÕ ho¹ch huÊn luyÖn hµng n¨m trong ®ã nªu râ thêi gian huÊn luyÖn, sè ®ît huÊn luyÖn, sè ng−êi huÊn luyÖn ( huÊn luyÖn lÇn ®Çu vµ huÊn luyÖn l¹i). - Ph¶i cã ®Çy ®ñ hå s¬ huÊn luyÖn theo ®óng quy ®Þnh: sæ ®¨ng ký huÊn luyÖn, biªn b¶n huÊn luyÖn, danh s¸ch kÕt qu¶ huÊn luyÖn ... - Ph¶i ®¶m b¶o huÊn luyÖn ®Çy ®ñ c¸c néi dung quy ®Þnh: Môc ®Ých, ý nghÜa cña c«ng t¸c ATVSL§, nh÷ng néi dung c¬ b¶n ph¸p luËt, chÕ ®é, chÝnh s¸ch BHL§, c¸c quy tr×nh, qui ph¹m an toµn, c¸c biÖn ph¸p tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt, lµm viÖc ATV ... - Ph¶i b¶o ®¶m chÊt l−îng huÊn luyÖn: Tæ chøc qu¶n lý chÆt chÏ, bè trÝ gi¶ng viªn cã chÊt l−îng, cung cÊp ®Çy ®ñ tµi liÖu ®¸p øng yªu cÇu huÊn luyÖn, tæ chøc kiÓm tra, s¸t h¹ch nghiªm tóc, cÊp thÎ an toµn hoÆc ghi kÕt qu¶ vµo sæ theo dâi huÊn luyÖn ®èi víi nh÷ng ng−êi kiÓm tra ®¹t yªu cÇu. - 89- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng 6.2.3. Qu¶n lý vÖ sinh lao ®éng, søc khoÎ ng−êi lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp: a/ Qu¶n lý vÖ sinh lao ®éng: - Ng−êi sö dông lao ®éng ph¶i cã kiÕn thøc vÒ VSL§, bÖnh nghÒ nghiÖp vµ c¸c biÖn ph¸p phßng chèng t¸c h¹i cña m«i tr−êng lao ®éng, ph¶i tæ chøc cho ng−êi lao ®éng häc tËp c¸c kiÕn thøc ®ã. - Ph¶i kiÓm tra c¸c yÕu tè cã h¹i trong m«i tr−êng lao ®éng Ýt nhÊt mçi n¨m mét lÇn vµ cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi. Cã hå s¬ l−u trö vµ theo dâi kÕt qu¶ ®o theo quy ®Þnh. - Ph¶i cã luËn chøng vÒ c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m ATVSL§ ®èi víi c¸c c«ng tr×nh x©y dông míi hoÆc c¶i tao, c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ, vËt t− cã yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ VSL§, luËn chøng ®ã ph¶i do thanh tra vÖ sinh xÐt duyÖt. b/ Qu¶n lý søc khoÎ ng−êi lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp: - Ph¶i trang bÞ ®Çy ®ñ ph−¬ng tiÖn kü thuËt y tÕ thÝch hîp, cã ph−¬ng ¸n cÊp cøu dù phßng ®Ó cã thÓ s¬ cÊp cøu kÞp thêi. - Ph¶i tæ chøc lùc l−îng cÊp cøu, tæ chøc huÊn luyÖn cho hä ph−¬ng ph¸p cÊp cøu t¹i chç. - Tæ chøc kh¸m søc khoÎ tr−íc khi tuyÓn dông; kh¸m søc khoÎ ®Þnh kú 6 th¸ng hoÆc mét n¨m mét lÇn. - Tæ chøc kh¸m bÖnh nghÒ nghiÖp cho nh÷ng ng−êi lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn cã nguy c¬ m¾c bÖnh nghÒ nghiÖp ®Ó ph¸t hiÖn vµ ®iÒu trÞ kÞp thêi. c/ ChÕ ®é b¸o c¸o: Ng−êi sö dông lao ®éng ph¶i lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh kú 3, 6, 12 th¸ng c¸c néi dung trªn cho së Y tÕ ®Þa ph−¬ng. 6.2.4. Khai b¸o, ®iÒu tra, thèng kª, b¸o c¸o ®Þnh kú vÒ tai n¹n lao ®éng. a/ Khai b¸o, ®iÒu tra tai n¹n lao ®éng: Tai n¹n lao ®éng ®−îc ph©n thµnh ba lo¹i TNL§ chÕt ng−êi, TNL§ nÆng vµ TNL§ nhÑ. Môc ®Ých cña c«ng t¸c ®iÒu tra TNL§ nh»m x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n cña TNL§, quy râ tr¸ch nhiÖm nh÷ng ng−êi ®Ó x¶y ra TNL§, cã biÖn ph¸p xö lý, gi¸o dôc ®óng møc vµ tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ò phßng nh÷ng tai n¹n t−¬ng tù x¶y ra. Yªu cÇu cña c«ng t¸c ®iÒu tra TNL§ lµ ph¶i ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, ®óng thùc tÕ tai n¹n, tiÕn hµnh ®iÒu tra ®óng c¸c thñ tôc, ®óng c¸c mÆt nh− hå s¬, tr¸ch nhiÖm, chi phÝ vµ thêi gian theo quy ®Þnh. b/ Thèng kª b¸o c¸o ®Þnh kú: * Nguyªn t¾c chung: - C¸c vô TNL§ mµ ng−êi bÞ tai n¹n ph¶i nghØ 1ngµy trë lªn ®Òu ph¶i thèng kª vµ b¸o c¸o ®Þnh kú. - C¬ së cã trô së chÝnh ®ãng ë ®Þa ph−¬ng nµo th× b¸o c¸o ®Þnh kú TNL§ víi së L§TBXH ë ®Þa ph−¬ng ®ã vµ c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn nÕu cã. - C¸c vô TNL§ thuéc lÜnh vùc ®Æc biÖt ( phãng x¹, khai th¸c dÇu khÝ, vËn t¶i thñy, bé, hµng kh«ng…) ngoµi viÖc b¸o c¸o theo quy ®Þnh cßn ph¶i b¸o c¸o víi c¬ quan nhµ n−íc vÒ ATL§, VSL§ chuyªn ngµnh ë Trung −¬ng. * ChÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh kú vÒ TNL§: Theo phô lôc th«ng t− 23/L§TBXH-TT th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i tæng hîp t×nh h×nh TNL§ trong 6 th¸ng ®Çu n¨m tr−íc ngµy 10/7, c¶ n¨m tr−íc ngµy15/1 n¨m sau vµ b¸o c¸o víi së L§TBXH. Ngoµi ra doanh nghiÖp cßn ph¶i thùc hiÖn b¸o c¸o chung ®Þnh kú nh− trªn vÒ c«ng t¸c BHL§ göi c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn theo mÉu phô lôc quy ®Þnh. - 90- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng 6.2.5. Thùc hiÖn mét sè chÕ ®é cô thÓ vÒ BHL§ ®èi víi ng−êi lao ®éng a/ Trang bÞ ph−¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n: §èi t−îng ®Ó ®−îc trang bÞ ph−¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n lµ tÊt c¶ nh÷ng ng−êi lao ®éng trùc tiÕp trong m«i tr−êng cã yÕu tè nguy hiÓm, ®éc h¹i, c¸c c¸n bé qu¶n lý th−êng xuyªn ®i thanh tra, kiÓm tra, gi¸m s¸t hiÖn tr−êng cã c¸c yÕu tè trªn, c¸c c¸n bé nghiªn cøu, gi¸o viªn gi¶ng d¹y, sinh viªn thùc tËp, häc sinh häc nghÒ, ng−êi thö viÖc trong m«i tr−êng cã yÕu tè nguy hiÓm, ®éc h¹i. Yªu cÇu ®èi víi ph−¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n lµ ph¶i phï hîp viÖc ng¨n ngõa cã hiÖu qu¶ c¸c t¸c h¹i cña c¸c yÕu tè nguy hiÓm, ®éc h¹i trong m«i tr−êng lao ®éng nh−ng l¹i thuËn tiÖn vµ dÔ dµng trong sö dông còng nh− b¶o qu¶n ®ång thêi b¶o ®¶m ®¹t tiªu chuÈn quy ph¹m vÒ ATL§ cña nhµ n−íc ban hµnh. b/ ChÕ ®é båi d−ìng b»ng hiÖn vËt ®èi víi ng−êi lao ®éng lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn cã yÕu tè nguy hiÓm ®éc h¹i: *Nguyªn t¾c båi d−ìng b»ng hiÖn vËt: - Khi ng−êi lao ®éng ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt, c¸c thiÕt bÞ an toµn vÖ sinh lao ®éng ®Ó c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng nh−ng ch−a kh¾c phôc ®−îc hÕt c¸c yÕu tè ®éc h¹i th× ng−êi SDL§ ph¶i tæ chøc båi d−ìng b»ng hiÖn vËt cho ng−êi lao ®éng ®Ó ng¨n ngõa bÖnh tËt vµ ®¶m b¶o søc khoÎ cho ng−êi lao ®éng. - ViÖc tæ chøc båi d−ìng b»ng hiÖn vËt ph¶i thùc hiÖn trong ca lµm viÖc, b¶o ®¶m thuËn tiÖn vµ vÖ sinh, kh«ng ®−îc tr¶ b»ng tiÒn, kh«ng ®−îc ®−a vµo ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng ( ®−îc h¹ch to¸n vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm hoÆc phÝ l−u th«ng). * Møc båi d−ìng: Båi d−ìng b»ng hiÖn vËt ®−îc tÝnh theo ®Þnh suÊt vµ cã gi¸ trÞ b»ng tiÒn theo c¸c møc sau: - Møc 1, cã gi¸ trÞ b»ng 2.000 ®. - Møc 2, cã gi¸ trÞ b»ng 3.000 ®. - Møc 3, cã gi¸ trÞ b»ng 4.500 ®. - Møc 4, cã gi¸ trÞ b»ng 6.000 ® ( chØ ¸p dông víi c¸c nghÒ, c«ng viÖc mµ m«i tr−êng lao ®éng cã yÕu tè ®Æc biÖt ®éc h¹i nguy hiÓm) HiÖn vËt dïng båi d−ìng ph¶i ®¸p øng ®−îc nhu cÇu vÒ gióp c¬ thÓ th¶i ®éc, bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt vÒ n¨ng l−îng, c¸c muèi kho¸ng vµ vi chÊt…Cã thÓ dïng ®−êng, s÷a, trøng, chÌ, hoa qu¶… hoÆc c¸c hiÖn vËt cã gi¸ trÞ t−¬ng ®−¬ng. c/ ChÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp Ng−êi lao ®éng nÕu bÞ tai n¹n sÏ ®−îc: - Ng−êi SDL§ thanh to¸n c¸c kho¶n chi phÝ y tÕ vµ tiÒn l−¬ng tõ khi s¬ cøu, cÊp cøu ®Õn khi ®iÒu trÞ æn ®Þnh th−¬ng tËt. TiÒn l−¬ng tr¶ trong thêi gian ch÷a trÞ ®−îc tÝnh theo møc tiÒn l−¬ng ®ãng b¶o hiÓm x· héi cña th¸ng tr−íc khi bÞ TNL§. - §−îc h−ëng trî cÊp mét lÇn tõ 4 ®Õn 12 th¸ng l−¬ng tèi thiÓu nÕu møc suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng tõ 5 - 30% hoÆc h−ëng trî cÊp hµng th¸ng víi møc tõ 0,4 - 1,6 th¸ng tiÒn l−¬ng tèi thiÓu nÕu møc suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng tõ 31 - 100%. - §−îc phô cÊp phôc vô b»ng 80% møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu nÕu møc suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng tõ 81% trë lªn mµ bÞ liÖt cét sèng, mï 2 m¾t, côt 2 chi, t©m thÇn nÆng. - §−îc trang cÊp ph−¬ng tiÖn trî gióp cho sinh ho¹t phï hîp víi tæn thÊt chøc n¨ng do tai n¹n g©y ra nh−: ch©n tay gi¶, m¾t gi¶, r¨ng gi¶, m¸y trî thÝnh, xe l¨n… - Ng−êi lao ®éng chÕt khi bÞ tai n¹n lao ®éng ( kÓ c¶ chÕt trong thêi gian ®iÒu trÞ lÇn ®Çu) - 91- Ths. NguyÔn Thanh ViÖt Gi¸o tr×nh An toµn lao ®éng th× gia ®×nh ®−îc trî cÊp mét lÇn b»ng 24 th¸ng tiÒn l−¬ng tèi thiÓu vµ ®−îc h−ëng chÕ ®é tö tuÊt. - Ng−êi lao ®éng bÞ m¾c bÖnh nghÒ nghiÖp theo danh môc bÖnh nghÒ nghiÖp hiÖn hµnh ®−îc h−ëng chÕ ®é trî cÊp bÖnh nghÒ nghiÖp nh− ®èi víi ng−êi bÞ tai n¹n lao ®éng nãi trªn. 6.2.6. Khen th−ëng, xö ph¹t vÒ BHL§ trong doanh nghiÖp a/ Khen th−ëng: - Khen th−ëng riªng vÒ BHL§ trong c¸c ®ît s¬, tæng kÕt c«ng t¸c BHL§ cña doanh nghiÖp b»ng h×nh thøc giÊy khen vµ vËt chÊt. - Khen th−ëng hµng th¸ng kÕt hîp thµnh tÝch BHL§ víi s¶n xuÊt vµ thÓ hiÖn trong viÖc ph©n lo¹i A, B, C ®Ó nhËn l−¬ng. - Nh÷ng ng−êi cã thµnh tÝch xuÊt s¾c trong mét thêi gian dµi cã thÓ ®−îc doanh nghiÖp ®Ò nghÞ cÊp trªn khen th−ëng. b/ Xö ph¹t: Cã thÓ xö ph¹t ng−êi lao ®éng vi ph¹m BHL§ víi nh÷ng møc sau: - Kh«ng chÊp hµnh quy ®Þnh vÒ BHL§ nh−ng ch−a g©y tai n¹n vµ ch−a ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt sÏ bÞ trõ ®iÓm thi ®ua vµ chØ ph©n lo¹i B, C, kh«ng ®−îc xÐt lao ®éng giái, thËm chÝ sÏ chËm xÐt n©ng bËc l−¬ng. - Tr−êng hîp vi ph¹m nÆng h¬n tuú theo møc ®é ph¹m lçi cã thÓ bÞ xö lý theo ®iÒu 84 cña Bé LuËt lao ®éng víi c¸c h×nh thøc sau: + KhiÓn tr¸ch + ChuyÓn lµm c«ng viÖc kh¸c cã møc l−¬ng thÊp h¬n tèi ®a lµ 6 th¸ng + Sa th¶i( chØ ¸p dông trong nh÷ng tr−êng hîp ghi trong ®iÒu 85) - VÒ tr¸ch nhiÖm vËt chÊt: NÕu ng−êi lao ®éng lµm h− háng dông cô, thiÕt bÞ hoÆc cã hµnh vi kh¸c g©y thiÖt h¹i cho tµi s¶n cña doanh nghiÖp th× ph¶i båi th−êng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thiÖt h¹i ®· g©y ra. NÕu g©y thiÖt h¹i kh«ng nghiªm träng do s¬ suÊt, th× ph¶i båi th−êng nhiÒu nhÊt 3 th¸ng l−¬ng vµ bÞ khÊu trõ dÇn vµo l−¬ng tuy nhiªn kh«ng ®−îc khÊu trõ qu¸ 30% tiÒn l−¬ng th¸ng. -HÕT- - 92-