Ảnh hưởng của đập thượng nguồn đến diễn biến mặn vùng cửa Sông Mekong - Nguyễn Thị Phương Mai
The changing of salinity intrusion at Mekong rivermouths has been occurring more complicated
and significantly affecting the livelihood and sustainable development in Mekong River Delta
(MRD). Located at the end of downstream of Mekong River, MRD is strongly affected by the
development of reservoirs and hydropower dams in the main stream as well as tributaries. The
flows at Kratie, Tan Chau - Chau Doc and measured salinity at rivermouths corresponding with
stages of dam construction along the main stream of Upper Mekong in China are analyzed.It is
elucidated the change of total discharge in flood and dry seasons affecting salinity intrusion
evolution. The correlation between the discharge to MRD during dry season and salinity
concentration measured at 4 stations in 4 rivermouths, respectively, thereafter was established in
order to better understand the trend of salinity intrusion at Mekong rivermouths.
7 trang |
Chia sẻ: honghp95 | Lượt xem: 634 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Ảnh hưởng của đập thượng nguồn đến diễn biến mặn vùng cửa Sông Mekong - Nguyễn Thị Phương Mai, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
KHOA HC K THUT THuhoahoiY LI VÀ MÔI TRuchoaNG uhoahoiuhoahoiuhoahoi - S 58 (9/2017) 157
BÀI BÁO KHOA H
C
ẢNH HƯỞNG CỦA ĐẬP THƯỢNG NGUỒN ĐẾN DIỄN BIẾN MẶN
VÙNG CỬA SÔNG MEKONG
Nguyễn Thị Phương Mai1, Lã Vĩnh Trung1
Tóm tắt: Diễn biến mặn tại vùng cửa sông Mekong ngày càng phức tạp và ảnh hưởng lớn đến đời
sống sinh hoạt và sự phát triển bền vững trên ĐBSCL. ĐBSCL nằm ở cuối nguồn sông Mekong nên
bị ảnh hưởng nặng nề của sự phát triển mạnh của các hệ thống hồ, đập thủy điện trên dòng chính
và dòng nhánh. Trên cơ sở phân tích chuỗi số liệu dòng chảy đến tại Kratie, Tân Châu – Châu Đốc
và số liệu mặn thực đo tại các cửa sông theo các giai đoạn xây dựng các hồ, đập lớn trên dòng
chính ở Trung Quốc. Để làm rõ quá trình thay đổi tổng lượng dòng chảy mùa lũ, mùa kiệt ảnh
hưởng đến diễn biến xâm nhập mặn trong các giai đoạn thông qua tương quan giữa lưu lượng nước
mùa kiệt vào ĐBSCL với nồng độ mặn tại bốn trạm đo mặn tại bốn vị trí cửa sông để giúp hiểu rõ
hơn xu hướng xâm nhập mặn tại các cửa sông Mekong.
Từ khóa: ĐBSCL, Xâm nhập mặn, Hồ đập thượng lưu, Thủy điện thượng lưu,
1. GIỚI THIỆU CHUNG1
Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là hạ lưu
của lưu vực sông Mê Công bao gồm 13 tỉnh thành
phố. ĐBSCL là vùng kinh tế trọng điểm phía Nam
có diện tích gần 40 nghìn km2, dân số khoảng 18
triệu người và có hơn 340 km đường biên giới trên
bộ giáp Campuchia, là khu vực duy nhất của cả
nước tiếp giáp Biển Đông và Biển Tây với bờ biển
dài 750km, chiếm 23% chiều dài bờ biển quốc gia.
ĐBSCL không chỉ là vùng trọng điểm sản xuất
lương thực, trái cây, nuôi trồng, đánh bắt thuỷ, hải
sản của cả nước, mà còn được xác định là vùng có
tiềm năng, thế mạnh phát triển công nghiệp năng
lượng, công nghiệp thực phẩm, phát triển du lịch và
là vùng sản xuất lương thực trọng điểm quốc gia với
50% sản lượng lương thực của cả nước và 90% sản
lượng gạo xuất khẩu. Chính vì vậy duy trì phát triên
nông nghiệp bền vững là nhiệm vụ hàng đầu của
vùng với mục tiêu đảm bảo an ninh lương thực
quốc gia.
Nhưng sự phát triển trên đồng bằng ngày
càng bị đe dọa nghiêm trọng do vào mùa kiệt
hơn 50% diện tích đất canh tác sẽ bị ngập mặn
(Bảng 1), còn mùa lũ gần ½ diện tích ĐBSCL bị
1
Cơ sở 2 - Đại học Thủy Lợi.
ngập lũ với mức ngập khoảng 1- 4m trong thời
gian ngập từ 1-6 tháng.
Hình 1. Hệ thống thủy điện trên dòng chính
sông Mekong
KHOA HC K THUT THuhoahoiY LI VÀ MÔI TRuchoaNG uhoahoiuhoahoiuhoahoi - S 58 (9/2017) 158
Tuy nhiên diễn biến dòng chảy lũ những năm
gần đây có biến động lớn do sự xuất hiện của6 hồ
thủy điện lớn trên dòng chính và hơn 50 hồ đập
thủy điện dòng nhánh (xét đến năm 2015) trên
thượng nguồn bắt đầu từ Trung Quốc, Lào, Thái
Lan và Tây Nguyên, Việt Nam. Dung tích hữu
ích của các hồ đã có trên lưu vực Mekong lên
khoảng 75 tỷ m3 và dự kiến đạt gần 100 tỷ m3
ứng với 86 hồ, đập theo quy hoạch phát triển
tương lai đến 2020 (Bảng 2). Đó là nguyên nhân
chính dẫn đến những năm gần đây xu hướng lũ là
lũ nhỏ và vừa do lượng nước về mùa lũ giảm
nhiều (Hình 4a). Nhìn lại lũ nhỏ lịch sử năm
2015, mực nước tại biển hồ Tonle Sap chỉ đạt
5.3m (tại Kampong Luong) ứng với dung tích
vào hồ khoảng 20 tỷ m3 thấp hơn nhiều so với
bình quân nhiều năm là 40-50 tỷ m3 (Toản và
nnk, 2016). Tại đầu nguồn ĐBSCL, mực nước tại
Tân Châu đạt 2.29m (trung bình max nhiều năm
4.08m) thấp nhất trong vòng 90 năm. Chính vì
vậy dòng chảy kiệt xuống thấp ngay từ cuối mùa
lũ - đầu mùa khô kết hợp với mưa kết thúc sớm
và triều cường lên cao là nguyên nhân chính cho
hiện tượng mặn năm 2016 là mặn xâm nhập sớm
và vào sâu trong nội đồng (Bảng 1).
Bảng 1. Chiều dài và diện tích xâm nhập mặn
năm 2016
Hình 2. Độ mặn lớn nhất tại các trạm đo cửa
sông Mekong.
Không chỉ phân bố rộng và sâu theo không
gian mà nồng độ mặn năm 2016 cũng tăng lịch
sử so với TBNN và năm 2015 như Hình 2, hiện
tượng này gây khó khăn rất nhiều cho sinh hoạt
và sản xuất ở ĐBSCL.
Dựa trên các nghiên cứu về xâm nhập mặn
thì mức độ xâm nhập mặn vùng cửa sông Mê
Công phụ thuộc vào các yếu tố sau: (1) dòng
chảy kiệt từ thượng nguồn sông Mekong, (2)
lượng mưa trên đồng bằng, (3) khả năng trữ
nước cuối mùa lũ của đồng bằng, (4) hiện trạng
sử dụng nước ở đồng bằng, (5) Hình dạng mặt
cắt cửa sông, (6) diễn biến mực nước triều và
(7) hướng gió vùng cửa sông. Trong khuôn khổ
bài báo tác giả muốn đề cập đến sự ảnh hưởng
của các đập thủy điện đến tình hình xâm nhập
mặn ở cửa sông Mekong và thiết lập mối tương
quan giữa lưu lượng mùa kiệt và nồng độ mặn
tại vị trí các cửa sông Mekong.
2. CƠ SỞ SỐ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
2.1. Cơ sở số liệu:
Phân tích đánh giá thay đổi diễn biến dòng
chảy lũ và dòng chảy kiệt tại Kratie, Tân Châu,
Châu Đốc dựa vào số liệu thu thập từ các năm
1982-2016 do Viện khoa học thủy lợi Miền
Nam và Đài khí tượng thủy văn Nam Bộ.
Số liệu mặn của các trạm cửa sông Mekong
từ năm 1990 – 2016 thu thập từ Công ty khai
thác công trình thủy lợi Trà Vinh và Viện khoa
học thủy lợi Miền Nam.
Phương pháp nghiên cứu:
Sử dụng phương pháp phân tích thống kê,
phân tích sự thay đổi lưu lượng và nồng độ mặn
theo từng giai đoạn xây dựng các đập thượng
nguồn sông Mekong. Để tìm ra sự thay đổi lưu
lượng, tổng lượng dòng chảy và mức độ thay
đổi nồng độ mặn theo các giai đoạn trên
ĐBSCL: trước năm 1993; 1993 – 2001, 2002-
2008; 2009-2011; 2012-2015.
Sử dụng số liệu thực đo lưu lượng tại Tân
Châu, Châu Đốc và số liệu mặn tại các cửa sông
Mekong xây dựng tương quan giữa lưu lượng
vào đồng bằng với nồng độ mặn tại các cửa sông.
KHOA HC K THUT THuhoahoiY LI VÀ MÔI TRuchoaNG uhoahoiuhoahoiuhoahoi - S 58 (9/2017) 159
Hình 3. Sắp xếp thứ tự xây dựng 6 đập thượng
nguồn sông Mekong theo năm xây dựng
2.2. Phân tích và đánh giá:
2.2.1 Diễn biến lưu lượng mùa lũ, kiệt theo
các giai đoạn
Căn cứ vào các thời đoạn xây dựng các đập
thủy điện lớn đã hoàn thành ở trên dòng chính
Mekong. Tác giả chia thành 5 giai đoạn phân
tích từ năm 1990 – 2015 và chỉ xét ảnh hưởng
của các hồ vừa và lớn có công suất phát điện từ
15MW hay dung tích hồ từ 3 triệu m3 trở lên.
Trước năm 1992 có 10 hồ vừa và lớn được xây
dựng nhưng trên các dòng nhánh, trong bài báo
này tác giả chỉ xét ảnh hưởng của các hồ, đập
trên dòng chính nên chỉ xét có 6 hồ, đập như
Hình 3.
Bảng 2. Thống kê số lượng hồ chứa với
công suất >15MW trên lưu vực sông Mekong
Từ Hình 4 (a), tổng lượng dòng chảy và lưu
lượng đỉnh lũ tại Kratie giảm dần theo từng giai
đoạn từ tổng lượng lũ trung bình là 398,88 tỷ m3
và Qlũmax = 41605m3/s (1993-2001) đến tổng
lượng lũ trung bình là 305,2 tỷ m3 và Qlũmax =
38019 m3/s (2012-2015). Tuy nhiên trước năm
2002 mức độ thay đổi không đáng kể vì đa số
các hồ có dung tích tích nước nhỏ bình quân
dưới 2 tỷ m3 (hồ DaChaoshan tích nước từ năm
2001) nước trên dòng chính và khoảng trên 16
tỷ m3 cho khoảng 17 hồ trên dòng nhánh, giá trị
này khá nhỏ so với dòng chảy mùa lũ vào lưu
vực khoảng 270,84 tỷ m3 (từ T6÷T12/2015) –
571,52 tỷ m3 (T6÷T12/2000). Trong khi từ năm
2002 đến nay thì số lượng hồ tăng lên đến 56 hồ
trong đó 4 hồ trên dòng chính đã có khả năng
trữ đến 40,82 tỷ m3.
Hình 4. Hình a, b là lưu lượng mùa Lũ; Hình c,d là lưu lượng mùa kiệt tại Kratie, Tân Châu
KHOA HC K THUT THuhoahoiY LI VÀ MÔI TRuchoaNG uhoahoiuhoahoiuhoahoi - S 58 (9/2017) 160
Bảng 2 thể hiện khả năng trữ nước của 56 hồ
lên đến gần 20% tổng lượng dòng chảy mùa lũ
trên lưu vực sông Mekong, đó chính là lý do
cho sự thay đổi dòng chảy lũ trong khoảng 15
năm trở lại, trong đó có 2 giai đoạn: 2009-2011
và 2012-2015 có tổng lượng lũ đến giá trị đỉnh
lũ đều giảm nhanh và lưu lượng lũ trong tháng 8
còn xuống mức 22.322m3/s (tbnn), 14.917 m3/s
(2010) và 15.658m3/s (2015) tại Kratie và 15.566
m3/s (tbnn), 11.000 m3/s (2011) và 13.804 m3/s
(2015) tại Tân Châu (Hình 4, a và b) nguyên
nhân do trong giai đoạn này có sự xuất hiện của
2 hồ với dung tích trữ nước rất lớn: Xiaowan
(2010) và hồ Nuozhadu (2014). Hơn thế nữa
Hình 4 (a và b), cho thấy dòng chảy cuối mùa
lũ, đầu mùa kiệt tháng 11, 12 có xu hướng ngày
càng thấp, mức giảm nhất là giai đoạn 2012-
2015 điều đó đồng nghĩa với sự thiếu nước cho
nông nghiệp và đẩy mặn đầu mùa khô. Đó là
một trong các lý do kiến cho mặn xâm nhập
ngày càng sớm, sâu và nồng độ ngày càng cao.
Trong khi dòng chảy mùa lũ có xu hướng
ngày càng giảm thì vào mùa khô khi các thủy
điện Trung Quốc trên dòng chính vận hành phát
điện làm gia tăng dòng chảy kiệt khoảng 600-
800 m3/s. Từ Hình 4 (c và d), dòng chảy mùa
kiệt trong 2 giai đoạn đầu 1990-2001 có xu
hướng thấp nhất vào tháng 3, tháng 4 và dòng
chảy đầu mùa kiệt ở mức trung bình. Nhưng xu
hướng đổi rõ rệt khi vào giai đoạn 2009-2011 và
2012-2015, dòng chảy đầu mùa kiệt giảm nhẹ so
với các giai đoạn nhưng dòng chảy giữa mùa
kiệt thường từ tháng 2 đến tháng 4 lại tăng
nhiều so với trung bình các giai đoạn khác
nguyên nhân có thể do các hồ chứa thượng
nguồn vận hành phát điện.
Hình 5a và Hình 5b thể hiện rõ hơn xu hướng
giảm giữa phần trăm dòng chảy lũ so với tổng
lượng dòng chảy năm khoảng 5% từ năm 1990-
2016. Ngược lại có thể do điều tiết dòng chảy từ
các hồ chứa cho thủy điện nên làm gia tăng
dòng chảy vào mùa khô, xu hướng gia tăng
không nhiều khoảng gần 5% từ năm 1990-2016.
Tuy nhiên mức độ gia tăng không ổn định vì
khá nhiều hồ chứa đang trong giai đoạn xây
dựng hay vừa hoàn thành nên bắt đầu tích nước,
chuyển hướng dòng chảy hay phát điện với công
suất thấp ảnh hưởng nhiều đến lưu lượng kiệt
trên dòng chính.
Hơn thế khi dòng chảy lũ về đồng bằng của
năm trước ít thì đầu mùa khô của năm kế tiếp
phải đối diện với việc thiếu nước nghiêm trọng
do lưu lượng đến nhỏ và lượng nước lũ trữ trên
đồng bằng ít như năm lũ 2010- kiệt 2011, lũ
2012- kiệt 2013 và điển hình lũ năm 2015- kiệt
2016, xemHình 5a và Hình 5b. Đó là nguyên
nhân dẫn đến xâm nhập mặn vào sâu, rộng và
nồng độ mặn cao ở đồng bằng.
Hình 5a. Tổng lượng dòng chảy mùa kiệt, lũ,
cả năm ở Kratie
Hình 5b. Tỉ lệ phần giữa dòng kiệt và lũ
so với tổng lượng.
2.2.2. Diễn biến mặn theo các giai đoạn tại
vị trí cửa sông Mekong
Tương quan giữa Hình 4c và Hình 6a: dòng
chảy mùa kiệt giai đoạn 90-92 có lượng nước
đến thấp nhất vào tháng 4 và đó cũng là thời
điểm giai đoạn 90-92 đạt nồng độ mặn lớn nhất
và dòng chảy đến đồng bằng Hình 4d trong giai
đoạn này tăng giảm thất thường nên diễn biến
mặn lúc tăng giảm thất thường nhất là giữa
a
b
KHOA HC K THUT THuhoahoiY LI VÀ MÔI TRuchoaNG uhoahoiuhoahoiuhoahoi - S 58 (9/2017) 161
tháng 2 đến giữa tháng 3. Ngược lại giai đoạn
1993-2001 có tổng lượng nước đến mùa kiệt là
trung bình các giai đoạn phân tích nên nồng độ
mặn cũng đạt giá trị gần như trung bình các giai
đoạn.Nhưng khi sự ổn đỉnh ấy không kéo dài vì
đến giai đoạn 09-11: dòng chảy mùa kiệt đạt
thấp nhất vào các tháng đầu mùa kiệt từ tháng 1
đến cuối tháng 3 đó là nguyên nhân cho nồng độ
mặn tại vị trí cửa sông Tiền, sông Hậu đạt lớn
nhất trong tất cả các giai đoạn vào cuối tháng 3.
Khi so sánh nồng độ mặn tại 2 trạm đo ta thấy
mức độ xâm nhập mặn trên sông Hàm Luông
luôn cao hơn sông Hậu.
Hình 6a. Độ mặn ngày lớn nhất giai đoạn
tại Trạm An Thuận – Sông Hàm Luông
Hình 6b. Độ mặn ngày lớn nhất giai đoạn
tại Trạm Trà Kha – Sông Hậu
Hình 4a,d và Hình 6b: giai đoạn 2012-2015
là giai đoạn khá phức tạp, dòng chảy đầu mùa
kiệt có xu hướng giảm nhanh (độ dốc khá lớn)
làm cho xâm nhập mặn đến sớm và đạt nồng độ
cao đầu mùa kiệt vào khoảng tháng 2 và giảm
dần vào tháng 3 cho đến tháng 5. Nguyên nhân
vào đầu tháng 3 mực nước mùa kiệt tăng hơn
hẳn so với trung bình nhiều năm các giai đoạn
trước do có lượng nước xả từ các hồ phục vụ
phát điện.
So sánh giữa các giai đoạn cho thấy xu
hướng mặn ngày càng đến sớm và nồng độ mặn
cao kéo dài điều đó ảnh hưởng rất lớn đến thời
điểm gieo cấy trong năm sao cho tránh thời
điểm mặn nhất và đủ nước ngọt cho tưới. Vào
đầu tháng 3 lượng nước về đồng bằng tăng hơn
nhiều so với các giai đoạn trước, lượng nước
ngọt làm giảm mức độ xâm nhập mặn nên nồng
độ mặn giảm nhiều nhất là trên sông Hậu. Tuy
nhiên lượng nước tăng này không ổn định vì nó
phụ thuộc vào hình thức vận hành phát điện của
các hồ thượng nguồn. Nếu gặp các năm hạn
lượng nước tích vào hồ không đủ cho phát điện
thì đồng bằng phải đối diện với thiếu nước ngọt
nghiêm trọng vào mùa kiệt và xâm nhập mặn
vào sâu và mạnh trong nội đồng.
2.2.3. Thiết lập tương quan giữa lưu lượng
về đồng bằng và nồng độ mặn tại các trạm đo
Hình 7a. Quan hệ giữa Q Tân Châu +
Châu Đốc và Mặn lớn nhất tháng 1
Hình 7b. Quan hệ giữa Q Tân Châu +
Châu Đốc và Mặn lớn nhất tháng 2
Như phân tích ở trên lưu lượng, cột nước
mùa kiệt phụ thuộc rất nhiều vào quy trình vận
KHOA HC K THUT THuhoahoiY LI VÀ MÔI TRuchoaNG uhoahoiuhoahoiuhoahoi - S 58 (9/2017) 162
hành của các hồ thượng nguồn. Trong đó lượng
nước mùa kiệt là một trong các nhân tố quyết
định mức độ xâm nhập mặn ở các vùng cửa
sông Mekong. Để phân tích mức độ xâm nhập
mặn tại các vị trí vùng cửa sông tác giả đã xây
dựng các tương quan giữa lưu lượng trung bình
của trạm Tân Châu, Châu Đốc với độ mặn tại
các vị trí trạm đo cách cửa biển 20-30km như:
trạm Đại Ngải cách cửa Trần Đề 30km, trạm
Cầu Quan cách cửa Định An 30km, Trạm Trà
Vinh cách cửa Cung Hầu 30k và trạm Sơn Đốc
cách của Hàm Luông 20km.
Kết quả phân tích từ Hình 7a thấy rằng: Khi
lưu lượng vào ĐBSCL lớn hơn 5500 m3/s thì độ
mặn tại các trạm đo có tương quan rất tốt với hệ
số tương quan R≥0,8÷0,9. Xét cùng một lưu
lượng vào ĐBSCL nhưng khi Q > 8000m3/s thì
độ mặn tại các trạm gần nhau và giá trị mặn nhỏ
< 3g/l. Khi Q giảm dần từ 7000 – 5500m3/s thì
giá trị mặn tại Sơn Đốc luôn cao hơn từ 2-3 lần
các trạm còn lại mặc dù trạm Sơn Đốc có gần
biển hơn nhưng giá trị mặn chứng tỏ mức độ
xâm nhập mặn trên sông Hàm Luông cao hơn
sông Cổ Chiên và sông Hậu. Ba trạm còn lại với
cùng khoảng cách 30km với cửa biển nhưng tại
Cầu Quan độ mặn lớn hơn Đại Ngãi và Trà
Vinh nhưng không thể kết luận mặn ở sông Hậu
lớn hơn sông Cổ Chiên vì Trạm Đại Ngải nằm ở
bờ trái sông Hậu lại có giá trị thấp nhất và thấp
hơn nhiều so với Cầu Quan nằm bờ phải sông
Hậu. Điều này khẳng định rõ độ mặn ngoài phụ
thuộc lưu lượng còn phụ thuộc nhiều vào hình
dạng và độ dốc sông. Bên cạnh đó khi phân tích
tương quan Hình 7b ta thấy khi lưu lượng vào
đồng bằng trong khoảng từ 4000 m3/s – 2500
m3/s thì độ dốc đường tương quan tại Cầu Quan
và Đại Ngải dốc hơn thể hiện nồng độ mặn tăng
nhanh khi có lưu lượng thấp đó là điều các xí
nghiệp thủy nông cần chú ý để quản lý vận hành
hệ thống cống ngăn mặn trên sông Hậu khi hạn
hán hay lưu lượng vào đồng bằng nhỏ thì nồng
độ mặn trên nhánh sông Hậu sẽ lên nhanh hơn
bên nhánh sông Cổ Chiên và sông Hàm Luông.
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Tác giả đã phân tích, đánh giá một phần sự
thay đổi dòng chảy cả mùa lũ, mùa kiệt dưới sự
ảnh hưởng của các hồ, đập thủy điện dòng chính
sông Mekong. Dòng chảy mùa lũ ngày càng
giảm đáng kể, cả tổng lượng đến giá trị đỉnh lũ
nhất là 2 giai đoạn 2009-2011 và 2012-2015 do
có 3 hồ đập lớn nhất hoàn thành và tích nước
với tổng dung tích lên > 40 tỷ m3. Số lượng hồ,
đập vẫn tăng nên nguy cơ giảm lũ và các mặt
khác liên quan như giảm phù sa, tăng xói lở,
thay đổi hệ sinh thái,cũng cần được đánh giá
sâu hơn về mức độ ảnh hưởng.
Nghiên cứu đánh giá sự thay đổi dòng chảy
kiệt theo các giai đoạn: sự gia tăng dòng chảy
kiệt qua các giai đoạn do tác động điều tiết nước
của các hồ chứa từ mùa mưa sang mùa khô và
xu hướng tăng 5% tổng lượng dòng chảy kiệt từ
năm 1990-2015. Tuy nhiên sự thay đổi không
ổn định và tiềm ẩn nhiều nguy cơ như lượng
nước về đồng bằng phụ thuộc vào quá trình vận
hành các hồ thượng nguồn hay lũ nhỏ, kết thúc
sớm là nguyên nhân gây ra thiếu nước đầu mùa
kiệt và xâm nhập mặn sớm, sâu, cao và kéo dài
vào đồng bằng.
Phân tích diễn biến mặn theo từng giai đoạn:
nông độ mặn có xu hướng giảm trong những năm
gần đây tuy nhiên mặn đến sớm và đạt đỉnh sớm
vào tháng 2, tháng 3 tại vùng cửa sông Mekong.
Xây dựng tương quan giữa lưu lượng vào
ĐBSCL và mặn tại 4 trạm cửa sông và thấy rằng
khi Q>8000m3/s thì nồng độ mặn tại các trạm
cách cửa sông 20-30km đều nhỏ < 3g/l. Bốn
đường tương quan có hệ số tương quá khá tốt R
= 0.8 – 0.9 có thể dùng phân tích mặn khi lưu
lượng đến Q > 5000m3/s. Kết quả phân tích thấy
độ mặn tại sông Hàm Luông luôn cao nhất.
Nhưng khi Q<4000m3/s thì độ dốc đường tương
quan của hai trạm Đại Ngải và Cầu Quan dốc
nhất cho thấy khi lưu lượng vào đông bằng nhỏ
thì nguy cơ xâm nhập mặn trên sông Hậu nhanh
và cao hơn sông Cổ Chiên và Hàm Luông. Hơn
nữa trên sông Hậu mặn tại Cầu Quan luôn cao
hơn 1,5-3 lần mặn tại Đại Ngài. Đó là lý do tác
giả muốn nghiên cứu sâu hơn sự ảnh hưởng của
hình dạng cửa sông, độ dốc sông đến cơ chế lan
truyền mặn tại vùng cửa sông.
KHOA HC K THUT THuhoahoiY LI VÀ MÔI TRuchoaNG uhoahoiuhoahoiuhoahoi - S 58 (9/2017) 163
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Lê Sâm (2006). Xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long, NXB Nông nghiệp, TP. Hồ Chí
Minh, 387 p.
Tô Quang Toản, Tăng Đức Thắng, (2016), Phân tích ảnh hưởng của các hồ đập thượng lưu đến
thay đổi thủy văn dòng chảy mùa khô về Châu thổ Mê Công, Tạp chí Khoa học và Công nghệ
Thủy lợi số 31/2016.
Tô Quang Toản và nnk, (2016), Báo cáo tổng hợp kết quả KH&CN: Nghiên cứu đánh giá tác động
của các bậc thang thủy điện trên dòng chính hạ lưu sông Mê Kông đến dòng chảy, môi trường,
kinh tế xã hội vùng đồng bằng sông Cửu Long và đề xuất giải pháp giảm thiểu bất lợi, Đề tài cấp
Nhà nước KC08.13/11-15.
Tăng Đức Thắng và nnk, (2016), Báo cáo hội thảo 45 năm thành lập đoàn ĐH: Một số vấn đề và
các giải pháp quản lý, giám sát hạn hán, lũ lụt, xâm nhập mặn và xói lở ở ĐBSCL.
Hydropower in the Mekong River Basin. https://en.wikipedia.org/wiki/Hydropower_in_the_
Mekong_River_Basin
Savenije, H.H.G., (1993a). Composition and driving mechanisms of longitudinal tidal average
salinity dispersion in estuaries. Journal of Hydrology 144, 127-141.
Savenije, H.H.G., (1993b). Predictive model for salt intrusion in estuaries. Journal of Hydrology
148, 203-218.
Abstract:
THE IMPACTS OF UPSTREAM DAMS ON THE EVOLUTION OF SALINITY
INTRUSION AT MEKONG RIVERMOUTHS
The changing of salinity intrusion at Mekong rivermouths has been occurring more complicated
and significantly affecting the livelihood and sustainable development in Mekong River Delta
(MRD). Located at the end of downstream of Mekong River, MRD is strongly affected by the
development of reservoirs and hydropower dams in the main stream as well as tributaries. The
flows at Kratie, Tan Chau - Chau Doc and measured salinity at rivermouths corresponding with
stages of dam construction along the main stream of Upper Mekong in China are analyzed.It is
elucidated the change of total discharge in flood and dry seasons affecting salinity intrusion
evolution. The correlation between the discharge to MRD during dry season and salinity
concentration measured at 4 stations in 4 rivermouths, respectively, thereafter was established in
order to better understand the trend of salinity intrusion at Mekong rivermouths.
Key words: Mekong River Delta, Salinity intrustion evolution, reservoirs and hydropower dams.
Ngày nhận bài: 14/6/2017
Ngày chấp nhận đăng: 19/9/2017
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 31690_106159_1_pb_3384_2070322.pdf