Ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái tới xuất khẩu cà phê của Việt Nam

cho chi phí tăng lên đáng kể, giảm hiệu quả kinh tế. Mùa mưa có lượng mưa tập trung quá lớn gây sói mòn, chẩy trôi đất làm mất đi nhiều chất dinh dưỡng, khoáng chất hữu cơ nuôi cây, do vậy phải trồng vành đai rừng phòng hộ, che phủ đất, bón phân để bổ sung chất dinh dưỡng. Ngoài ra hệ thống đường giao thông ở các vùng trồng cà phê rất kém nên sau mỗi mùa mưa lại phải tu sửa, rất khó khăn và tốn kém ... tất cả những chi phí đó làm giảm lợi nhuận sản xuất cà phê. Bên cạnh đó, điều kiện thời tiết nóng và ẩm rất thuận lợi cho sâu bệnh, cỏ dại hại cà phê phát triển. Gió mạnh ở tây Nguyên và Đông Nam Bộ, bão, gió nóng ở miền Trung, gió mùa Đông Bắc kéo dài làm giảm nhiệt độ xuống quá mức giới hạn của cây cà phê, thậm chí cả sương muối phía Bắc ... gây thiệt hại không nhỏ đến kinh doanh cà phê của nước ta. b. Điều kiện kinh tế xã hội: Ngành cà phê là một ngành đòi hỏi phải có vốn đầu tư lớn nhưng chúng ta hiện nay lại đang rất khó khăn về vốn mặc dù Nhà nước đã chú trọng đầu tư cho ngành cà phê hơn, song vẫn chưa thể đáp ứng được yêu cầu. Sự yếu kém của hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ cho sản xuất cà phê của nước ta như: Hệ thống giao thông vận tải, hệ thống các công trình thuỷ lợi, các cơ sở chế biến bảo quản không thể đáp ứng nổi yêu cầu của sản xuất. Thêm vào đó nguồn vật tư kỹ thuật, hàng hoá phục vụ cho sản xuất cà phê nói chung còn thiếu, nhiều loại còn phải nhập vào từ nườc ngoài. Mặt khác hệ thống cung ứng và chuyển giao kỹ thuật chưa đáp ứng được yêu cầu sản xuất. Người sản xuất nói chung phải chạy lo tất cả các khâu trong quá trình sản xuất. Bên cạnh đó một số chính sách kinh tế còn thiếu phù hợp gây ít nhiều trở ngại cho sản xuất như: Chính sách đầu tư, cho vay, đất đai, thị trường giá cả, thuế ... cơ chế chuyển đổi còn chậm tạo ra sự trì trệ trong sản xuất. 4.Tình hình sản xuất cà phê ở Việt Nam: Cà phê ở Việt Nam được phân bổ từ Bắc trí Nam trên nhiều tỉnh Trung Du, miền Núi và Cao nguyên. Trước kia , người ta trồng cả 3 loại: Cà phê chè (Arbica) Cà phê vối ( Rabuta ) và cà phê mít ( Enclsa ). Nay cà phê mít bị loại bỏ dần vì giá trị kinh tế thấp. Còn lại Cà phê chè, Cà phê vối, do hai loại cà phê này có yêu cầu và điều kiện sinh thái khác nhau nên được trồng ở các vùng khác nhau, Cà phê vối được trồng chủ yếu ở các tỉnh Đông Nam Bộ và tây Nguyên còn Cà phê chè rất thích hợp với điều kiện tự nhiên của Miền Bắc nên được trồng nhiều ở Miền Bắc. Do chú trọng đầu tưthâm canh nên cà phê Việt Nam đặt năng xuất và sản lượng cao. Liên tục nhiều năm năng suất tăng rõ rệt từ 600 ¸ 700 Kg nhân/ha nay đặt bình quân 1 tấn/ha cá biệt có nơi đặt 4 ¸ 4,5 tân nhân/ha.World Bankd đánh giá năm 1996 năng suất cà phê vối của Việt Nam xếp thứ nhì thế giới (1,48 tân/ha) đứng sau Cotarica. Cùng với năng suất diện tích và sản lượng cà phê của Việt Nam cũng đang ở mức rất cao có xu hướng tiếp tục tăng. Diện tích, năng suất và sản lượng cà phê Việt Nam từ 1990÷2000 Nhiệm vụ Diện tích trồng cà phê (ha) Diện tích tăng so với niên vụ trước (ha) Sản lượng cà phê (tấn) Sản lượng tăng so với niên vụ trước (ha) Năng suất cà phê Việt Nam (tấn/ha) Năng suất so với niên vụ trước (tấn) 90 ¸91 135 500 - 82 500 - 0,61 - 91 ¸ 92 135 500 - 131 400 48 900 0,97 0,36 92 ¸ 93 143 000 7 500 145 200 13 800 1,02 0,05 93 ¸ 94 148 800 5 800 179 000 33 800 1,20 0,18 94 ¸ 95 164 600 15 800 212 150 33 450 1,29 0,09 95 ¸ 96 186 000 37 200 235 000 22 550 1,26 - 0,03 96 ¸ 97 254 000 68 000 362 000 127 000 1,43 0,17 97 ¸ 98 296 000 42 000 400 000 38 000 1,35 - 0,08 98 ¸ 99 350 000 54 000 420 000 20 000 1,20 - 0,15 99 ¸ 00 420 000 70 000 600 000 180 000 1,43 0,23 Qua bảng số liệu trên ta thấy rằng diện tích cà phê tăng rất mạnh và conf tiếp tục tăng. Đây chính là kết qủa của chính sách khuyến khích phát triển cà phê của cà Chính phủ trong kinh tế hộ gia đình, tư nhân kất hợp và đầu tư hỗ trợ cảu Nhà nước qua các chương trình định canh định cư phủ xanh đồi trọc đất trồng. Bên cạnh mặt đáng mừng, diện tích tăng mạnh cũng phản ánh một tình trạng đáng lo ngại đó là sự phát triển vượt tầm kiểm soát của cà phê trồng mới đay là một trở ngại trong công tác chỉ đạo kinh doanh xuất khẩu. Số liệu trên cho thấy năng suất tăng lên nhờ những nguyên nhân sau: Khí hậu thổ nhưỡng thuận lợi cho cây cà phê 70% diện tích cà phê Việt Nam được trồng trên đất đỏ bazan có độ phì nhiêu cao, tâng dầy, tơi xốp. Khí hậu Việt Nam có mùa khô tuy khắc nghiệt nhưng do giải quyết tưới tiêu tốt nên biến hận chế thành thuận lợi. Cơ chế quản lý của ta đổi mới chính sách giao quyền sử dụng ruộng đất, vườn cây cho người lao động đã nâng ý thức làm chủ lên cao. Nhờ đó vườn cây được trăm sóc tốt, đằu tư thâm canh tăng cao, đất đai được sử dụng triệt để. II.Tổng quan về thị trường cà phê thế giới: Theo thống kê của SAO, toàn thế giới hiện nay có trên 80 nước trồng cà phê trong đó có 3 nước Châu Phi, 15 nước Châu Mỹ, 6 nước Châu Đại Dương và một số nước Châu á. Nói chung, hầu hết diện tích cà phê tập trung ở vành đai nhiệt đới. Sản lượng cà phê thế giới năm 1980 là 4 708 triệu tấn; năm 1992 là 5 685 triệu tấn; năm 1994 là 5 430 triệu tấn. Sản lượng cà phê niên vụ 1996 – 1997 là 6 120 triệu tấn. Sản lượng cà phê thế giới Đơn vị triệu bao ( 01 bao = 60 Kg ) Nước Vụ 1996 -1997 Vụ 1997 – 1998 Vụ 1999 - 2000 Tổng só thế giới 102,02 90,6 104,5 Brazin 28 22,4 26,5 Colobia 11,9 10,7 9,2 Việt Nam 5,55 6,6 6,93 Hiện nay tổng diện tích trồng cà phê trên thế giới vào khoảng trên 10 triệu ha và sản lượng hàng năm biến động trên dưới 6 triệu tấn, Năng suất bình quân chưa quá 7 tạ nhân/ha. Nhìn lại sự phát triển thị trường tiêu thụ cà phê cho thấy sau thế chiến II nhu cầu dùng cà phê ở nhiều quốc gia lãnh thổ trên thế giới tăng lên nhanh chóng. Bắt đầu từ Mỹ, ở thập niên 1960 ¸ 1960, khi các cựu chiến binh mang sở thích uống cà phê về truyền bá trong quân đội và dân chúng rồi dần phát triển sang Châu Âu ở những năm 1960 ¸ 1970. ở cuối thập niên 1970 khi thị trường Mỹ, Châu Âu gần chững lại thì những thị trường mới lại nổ ra ở vùng Viễn Đông như Nhật Bản, và gần đây thị trường Đông Âu, Trung Quốc có dấu hiệu tăng. Cùng với sự mở rộng thị trường ở khắp nơi, sản lượng cà phê thế giới không ngừng tăng lên đáp ứng nhu cầu tiêu dùng bằng việc mở rộng diện tích trồng trọt và áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật nâng cao năng suất. Với việc đẩy mạnh lượng xuất khẩu của các nước sản xuất cà phê truyền thống. Cộng thêm một số nước tham gia vào thị trường thế giới dẫn đến chế độ quota xuất khẩu của các nước trong hiệp hội cà phê ( ACPC ) bị phá vỡ tháng 7 năm 1989 do không thể kiểm soát nổi. Từ đó thị trường cà phê thế giới được thả nổi, tốc độ tăng của cung nhanh hơn cầu khiến cho giá giảm trong suốt thời gian qua, đến nay đã giảm đến mức giá thấp nhất trong vòng 30 năm đối với cà phê Robusta và 7 năm đối với cà phê arabica. Lượng cung, cầu cà phê trên thế giới Đơn vị tính triệu bao 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 Sản lượng 111,4 115,1 105,0 97,6 103,0 88,2 94,4 91,4 92,5 + Arabica 70,0 74,5 73,8 63,7 66,6 59,3 65,9 63,5 65,1 + Robusta 41,4 40,6 32,7 33,9 36,4 28,9 28,5 27,9 27,4 Lượng tiêu thụ 102,2 103,6 102,4 101,4 99,5 95,7 - - + ở các nước XK 24,9 24,5 24,7 24,4 23,5 22,4 - - + ở các nước NK 77,3 79,1 77,7 77,0 76,0 73,3 - - EU 33,5 34,9 34,4 34,7 34,6 33,1 - - Mỹ 18,8 19,2 18,5 17,8 18,0 17,4 - - Nhật 6,5 6,3 6,1 6,1 5,9 6,2 - - Các nước khác 18,5 18,7 18,7 18,4 17,5 16,6 - - chênh lệch cung, cầu 12,9 1,4 -4,8 1,6 -11,3 -0,7 - - Lượng tồn kho ở các nước nhập khẩu 16,0 10,6 8,29 8,51 7,79 - - - Nguồn: FO Licht’s International Coffee Report (1/2002) - Lượng cung tăng bình quân 2,88% trong giai đoạn 1991 ¸ 2001 - Nếu xét trong giai đoạn 1995 ¸ 2001 thì tốc độ tăng bình quân là 4,01% trong khi đó lượng tiêu thụ chỉ tăng khoảng 1,5 đặc biệt là ở những thị trường truyền thống ( Mỹ, Đông Âu, Nhật Bản ) hầu như không tăng mặc dù chỉ số giá cà phê Arabica và Robusta liên tục giảm, trong năm 2000 các chỉ số đã giảm khoảng 39% và 58%. -Sản lượng trong 2 năm 1999 ¸ 2000 tăng mạnh do điều kiện thời tiết thuận lợi làm cho lượng xuất khẩu cũng tăng theo. Theo ICO lượng xuất khẩu nhẩy vọt từ 77,3 triệu bao ở mùa vụ 1997/1998 lên 84,3 triệu bao vào vụ 1998/1999 và đạt kỷ lục ở mức 90 triệu bao ở vụ 1999/2000. Với lượng xuất khẩu cao giá giảm, các nhà nhập khẩu tận dụng cơ hội giá thấp kỷ lục này để lượng dự trữ từ 8,29 triệu bao (1998 ) lên 10,6 triệu bao và 16 triệu bao ( 1999 và 2000 ). Trong điều kiện như vậy, trong thời gian tới ít nhất là hai năm giá khó hồi phục lại ở các nước liên tiếp được mùa và một khi lượng tồn kho ở các nước nhập khẩu tăng mạnh thì các nước xuất khẩu sẽ mất quyền kiểm soát thị trường. - Lượng tiêu thụ cà phê cũng bắt đầu tăng nhẹ ở các nước sản xuất cà phê do kết quả của việc khai thác mở rộng thị trường nội địa như Brazin, Ân độ ... bên cạnh các nước khác như Nga, Đông âu lượng tiêu thụ có dấu hiệu hồi phục do nền kinh tế dần ổn định sau sự kiện XHCN tan rã ở các nước này. Mặc dù vậy trong những năm gần đây. sản lượng cà phê có phần giảm sút do các nguyên nhân: Nhu cầu cà phê trên thế giới đã trở nên dần bảo hoà. Giá cả của cà phê sụt giảm một cách đáng kể, do vậy người trồng cà phê trở lên không còn thiết tha lắm với cây cà phê. Do điều kiện tự nhiên bất ổn định, hạn hán lũ lụt thường xuyên sảy ra gây ra những vụ mất mùa cà phê. III. Tình hình xuất khẩu cà phê. 1.Các nhân tố ảnh hưởng đến KQ xuất khẩu cà phê 1.1 Cung cà phê thế giới Sự giao động về cung trước hết là ở Brazin – nước sản xuất và xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới. Brazin có vai trò rất quan trọng và có ảnh hưởng lớn đến xuất khẩu cà phê thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Hai nước dẫn đầu cà phê thế giới là Brazin và Colômbia khi các nước này bị mất mùa hoặc gập thiên tai thì ngay lập tức cung cà phê thế giới bị sụt giảm rõ rệt và do đó giá cà phê thế giới sẽ tăng vọt do sự mất cân đối cung cầu. Ngược lại, nếu được mùa cũng ảnh hưởng không nhỏ đến giá cả cà phê thế giới. Trong những năm gần đây do thời tiết không ổn định ảnh hưởng rất lớn đến sản lượng cà phê thế giới làm cho kho cà phê thế giới luôn trong tình trạng cạn kiệt nhưng hai năm gần đây ( cuối 1999 đến nay ) thị trường cà phê thế giới bắt đầu suy thoái và một trong các lý do cơ bản là do tình trạng cung vượt quá cầu mà nguyên nhân là Brzin liên tục được mùa cà phê. 1.2. Cầu cà phê thế giới Chúng ta biết rằng 99% sản lượng cà phê Việt Nam sản xuất là để xuất khẩu. Do vậy, cầu cà phê thế giới chính là nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định lượng cà phê sản xuất và xuất khẩu của Việt Nam. Hiện nay, nhu cầu thế giới về cà phê Việt Nam ngày càng tăng lên. Đây là một yếu tố quan trọng làm tăng mức sản xuất và xuất khẩu cà phê của Việt Nam trong những năm qua. Tóm lại, hiện nay,cung cầu cà phê thế giới có những biến động phức tạp. Cầu cà phê thế giới thế tương đối ổn định, còn cung hiện nay vượt xa nhu cầu thị trường cà phê thế giới đang sa sút. Một nguyên nhân quan trọng tác động vào cung cầu cà phê thế giới là giá cả. Giá cà phê thế giới giảm dần trong suốt 4 năm qua do sản xuất ở Châu á tăng mạnh, dự trữ cà phê thế giới cao trong khi kế hoạch dư trữ 20% của ACTC thất bại. Vừa qua ICO và ACPC ( Hiệp hội những nước sản xuất cà phê ) đã đưa ra kế hoạch huỷ 5% cà phê kém chất lượng ra khỏi thị trường 5 nước sản xuất cà phê Trung Mỹ. Colombi đã bắt đầu áp dụng từ Ngày 1 tháng 10 năm 2001. Việt Nam cũng có cắt giảm 20 ¸ 30% diện tích trồng cà phê để hạn chế lượng cung cà phê góp phần khắc phục tình trạng “ bội thực “ cà phê của thị trường thế giới. 2.Xuất khẩu cà phê của Việt Nam trong thời gian qua 2.1 Chất lượng cà phê xuất khẩu: Chất lượng hầng nông sản nói chung và cà phê nói riêng phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như: điều kiện tự nhiên, giống, kỹ thuật gieo giống, thu hoạch, chế biến và quá trình tiêu thụ sản phẩm. Nếu bất cứ khâu nào trong cả quá trình không hoàn thiện sẽ đầu ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. Sản phẩm cà phê Việt Nam hầu hết được chọn lọc qua nhiều thập kỷ được gieo trồng trên trên những vùngđất có khí hậu thích hợp, đặc biệt trên những vùng cao từ 300mét trở lên nên cà phê càng có ưu thế tạo hương vị thơm ngon, được nhiều người ưa chuộng. Từ đầu những năm của thập kỷ 90, lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam tăng đột biến. Do công trình quản lý cà phê không theo kịp nên chất lượng cà phê có phần giảm sút so với trước đây.. Tình trạng hạt đen, hạt lên mem, hạt thối lẫn lộn cùng với nhiều tạp chất không đảm bảo về chất lượng dẫn đến giá xuất thấp gây thiệt hại cho việc xuất khẩu. Bên cạnh đó, do công trình chế biến ( sơ chế ) rất phân tán thô sơ, thiếu kỹ thuật nên chất lượng cà phê thường kém mặc dù chúng ta có nguồn đầu vào thơm ngon, chất lượng tốt. Vấn đề tồn tại phổ biến hiện nay trong các lô hàng cà phê xuất khẩu của Việt Nam là tỷ lệ hạt đen, hạt vỡ cao, độ ẩm cao, tạp chất vượt quá quy định. Hiện nay, do chất lượng cà phê Việt Nam chưa được đảm bảo nên khách hàng thường phải mang cà phê Việt Nam đi tấi chế ở một số nước trung gian trước khi đưa đến nơi tiêu thụ chính thức. Vì thế họ thường trả với giá thấp hơn nhiều so với giá quốc tế. Công tác quản lý xuất khẩu nói chung và quản lý chất lượng nói riêng đã được coi trọng hơn. Góp phần cải tiến mặt hàng cà phê xuất khẩu. Nếu trước đây có nhiều khách hàng than phiền về chất lượng cà phê Việt Nam thì đến nay chất lượng cà phê Việt Nam đã có những tiến bộ rõ rệt. Hãng Nestle SA nhận định: cà phê Việt Nam có hượng vị độc đáo, hương vị này rất hiếm có ở cà phê cùng loại cuẩ các nước khác. Haaangx ED và Fman đánh giá rất cao về chất lượng cà phê Việt Nam. Nhiều nhà máy xay rang ở Mỹ cho rằng cà phê Việt Nam khi pha chế có hương vị rất phù hợp với người tiêu dùng Mỹ. Hiện nay, cà phê xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam là cà phê loại II chiếm khoảng 80%, 6¸ 8% cà phê hạt đen, vỡ còn lại cà phê xuất khẩu loại I chưa quấ 8%. Trên thực tế, khách hàng chỉ quan tâm đến một số chỉ tiêu ngoại hình như: kích thước, mầu sắc, độ ẩm và các khuyết tật khác của hạt chứ không theo một tiêu chuẩn nào cả. a.Về kích thước hạt: Kích thước hạt là một chỉ tiêu quan trọng cả về chất lượng cũng như năng suất cà phê theo đánh giá quốc tế: - Cà phê loại I: Hạt có kích thước trên sàn N16 - Cà phê loại II: Hạt có kích thước trên sàn N14 - Loại không sử dụng được lọt sàng N10 Ở nước ta, những nông trường có vườn cây tốt, năng suất cao và ổn định thì hạtloại I chiếm 50 ¸ 60% và xấp xỉ 40% loại II. Như vậy, xét về mặt kích thước cà phê Việt Nam có trên 95% khối lượng hạt tiêu chuẩn xuất khẩu, trong nhiều năm qua, chất lượng cà phê xuất khẩu nói chung còn nhiều khiếm khuyết. b.Về chất lượng: chất lượng cà phê không ổn định, đáng chú ý là các dạng hạt đen, nâu, xanh non, quả khô, sâu ... vẫn còn nhiều là do người sản xuất tranh thủ hái cà phê xanh khi đầu vụ thu hoạch, thêm vaaof đó, quá trình thu hái cà phê của khu vực tự nhiên không đảm bảo, tạp chất lẫn nhiều, hơn nữa công trình chế biến chưa đảm bảo xay xát mua bán cà phê ngay khi còn độ ẩm cao. Thông thường, cà phê xuất khẩu phải qua chung gian mới đến các nhà trực tiếp xuất khẩu. Trước đây, người sản xuất thường xay xát chế biến thành cà phê xô có độ ẩm từ 17 ¸ 20%. Do đó để xuất khẩu người xuất khẩu phải tái chế cho cà phê có độ ẩm phù hợp đảm bảo tiêu chuẩn xuất khẩu ( dưới 12% nên vừa gây thiệt hại cho người sản xuất vừa ảnh hưởng đến lượng cà phê xuất khẩu. Bên cạnh đó tập quán quen xuất khẩu cà phê xô, có quy định độ ẩm, tỷ lệ hạt đen vỡ và có lẫn tạp chất nên đã không khuyên khích được người sản xuất nâng cao chất lượng sản phẩm. Như vậy, để cà phê Việt Nam có thể cạnh tranh được trên thị trường thế giới cần phải chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm hơn nữa bằng cách khắc phục các nhược điểm còn tồn tại ở trên. Đồng thời, phát huy những ưu thế đặc trưng của cà phê Việt Nam cả về chất lượng và hương vị thơm ngon vốn có của nó để đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của khách hàng quốc tế. 2.2.Sản lượng và giá cả cà phê xuất khẩu Trong những năm vừa qua, sản lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam tăng nhanh và cà phê trở thành một trong những mặt hàng xuất khẩu chiến lược của Việt Nam với giá trị kim ngạch xuất khẩu tương đối cao. Cà phê đứng thứ hai chỉ sau gạo về kim ngạch xuất khẩu nông sản. Để hiểu rõ hơn tình hình xuất khẩu cà phê Việt Nam thời gian qua ta có biểu sau: Số lượng giá cả và kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam Năm Số lượng xuất khẩu (1000tấn) Giá xuất khẩu bình quân (USD/tấn) Kim ngạch xuất khẩu (1000 USD) 1990 89,6 850 76 160 1991 95,5 830 77 605 1992 118,2 720 83 664 1993 122,7 900 110 430 1994 170 1764 299 800 1995 218 2 569 560 000 1996 230 1 643 420 000 1997 389 1 260 490 526 1998 328 1 555 594 000 1999 428 1 379 537 730 2000 680 718 489 000 Có thể nói ràng sản lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam tăng lên rất nhanh, điều này làm tăng kim ngạch xuất khẩu cà phê qua các năm. Theo Tổng cục Thống kê năm 2000 sản lượng cà phê Việt Nam tăng mạnh, gần 28% so với năm 1999 ước đạt 690 nghìn tấn. Lượng cà phê xuất khẩu ước tính cũng tăng kỷ lục, tăng gần 40% so với năm 1999 lên 680 000tấn. Tuy nhiên, khối lượng xuất khẩu không phải là yếu tố duy nhất tác động đến kim ngạch xuất khẩu. Một yếu tố khác rất quan trọng đó là giá xuất khẩu. Giá này một phần phụ thuộc vào giá trên thị trường thế giới, một phần phụ thuộc vào chất lượng cà phê xuất khẩu của ta. Ta chưa thể kiểm soát được giá cà phê thế giới. Mực giá này phụ thuộc vào tình hình được mùa hay mất mùa của Brazin – nước sản xuất cà phê lớn nhất thế giới. Giá cà phê Việt Nam dựa trên nền tảng chính là giá cà phê ở thị trường Lonđon ( Anh ) và Newyork ( Mỹ ), tuỳ từng thời gian nhưng thông thường là giá quốc tế đó trừ bù 200 ¸ 350USD/tấn là giá xuất khẩu FOB thành phố Hồ Chí Minh của cà phê Việt Nam. Mười tháng đầu năm 1999 giá cà phê trên các thị trường giảm mạnh. Tại Newyork cà phê Arabica giao ngay giảm 16% từ 2461 USD/tấn ( quýI/1999 ) xuống 1978 USD/tấn ( tháng 10/1999 ). Tại Lonđon giá cà phê Robusta giao ngay giảm 29,5% từ 1750 USD/tấn ( quýI/1999 ) xuống 1234USD/tấn ( tháng 10/1999 ). Vì giá cà phê thế giới có ảnh hưởng rất mạnh lên giá xuất khẩu của cà phê Việt Nam nên vào thời điểm này giá FOB cà phê Robusta Việt Nam loại R2 rớt mạnh 590 USD/tấn từ 1565 USD/tấn xuống còn 976 USD/tấn. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến giá cà phê giảm mạnh. Trước hết là do nguồn cung tăng mạnh theo USDA sản lượng cà phê thế giới vụ 1998 ¸ 1999 so với vụ 1997 ¸ 1998 ước tính tăng 9,2% tương đương với 8,96 triệu bao ( 1 bao = 60Kg ) đạt 106,63 triệu bao. Trong đó sản lượng cà phê của Brazin tăng kỷ lục, tăng 11,2 triệu bao, đạt 34,7 triệu bao. Sản lượng tăng kỷ lục và đồng Real 10 thấng đầu năm 1999 giảm đã đưa cà phê xuất khẩu của nước này tăng mạnh. Năm 2000 là năm đầy khó khăn thử thách đối với các nhà sản xuất cũng như xuất khẩu của Việt Nam. Trong khi sản lượng cà phê tăng lên nhiều lần so với vụ trước thì giá cà phê lại giảm kỷ lục cùng với sự giảm giá cà phê thế giới đã làm cho kim nhạch xuất khẩu cà phê năm 2000 ước tính chỉ đạt hơn 489 triệu USD, giẩm 17% so với năm 1999. Giá xuất khẩu cà phê Robusta loại II ( 5% đen và vỡ ) tháng 12 năm 2000 chỉ còn 430 USD/tấn. FOB giảm hơn 51% so với tháng 1 năm 2000. Theo VICOFA đây là mức giá cà phê xuất khẩu thấp nhất 10 năm qua. Đây cũng laaf nguyên nhân làm giá cà phê trong nước năm qua cũng liên tục giảm với tốc độ nhanh, với mức kỷ lục chưa từng có. Tại Đắklak giá cà phê nhân loại I đã giảm từ 11 500đ/Kg ( tháng 1/2000 ) xuống 9 100đ/kg ( tháng 7/2000 ) rồi xuống 4000 ¸ 4500đ/Kg ( hai tuần đầu tháng 12/2000 ) gỉam hơn 62% so với tháng 1/1999, khi đó cà phê loại I khoảng 20 500 ¸ 21 000đ/Kg thì giá hiện nay đã giảm xuống 80% mức giá thấp hơn chi phí sản xuất 33 ¸ 38%. Nguyên nhân chính của tình trạng này là do thị trường cà phê thế giới dư thừa cung lớn cộng với lượng tồn kho quá cao. Lượng cà phê thế giới 8 tháng từ tháng 10/1999 ¸ tháng 7 /2000 vào khoảng 73,1 triệu bao cao hơn lượng xuất khẩu cùng kỳ vụ 1998/ 1999 là 2,3 triệu bao và cao cùng kỳ vụ 1997/ 1998 là 7,6 triệu bao nhưng cung vẫn vượt xa cầu. Trước tình hình giá cà phê xuống thấp giữa tháng 12/2000 VICOFA đã quyết định các thành viên của mình tạm ngừng ký kết các hợp đồng xuất khẩu cà phê và sẽ chỉ chào bán cà phê với mức giá tối thiểu là 450 USD/tấn FOB. có thể nói thị trường cà phê thế giới chưa có dấu hiệu hồi phục. Tình hình biến động này của thị trường cà phê có ảnh hưởng không nhỏ đến nền kinh tế đất nước cũng như đến thu nhập và cuộc sống của những người dân trồng cà phê. ở nhiều nơi đã diễn ra tình trạng chặt phá cây cà phê để trồng các loại cây khác có hiệu quả kinh tế cao hơn. Do đó Nhà nước phải tìm ra biện pháp hữu hiệu để bảo hôn sản xuất cà phê trong nước tránh gây ra đổ vỡ lớn ảnh hưởng đến việc thực hiện các chủ chương trình kinh tế xã hội của Nhà nước ở miền núi nước ta. Giá cà phê nước ta luôn thấp hơn giá cà phê thế giới 100 ¸ 200USD/tấn là do chất lượng cà phê xuất khẩu cuẩ Việt Nam không đồng đều, có bao tốt, bao xấu. Nguyên nhân là do việc áp dụng khoa học kỹ thuật còn hạn chế, chưa triệt để và đang bị buông lỏng cả hai khâu sản xuất và kinh doanh. Hiện tại, các hộ nông dân đang sở hữu 80% diện tích tròng cà phê cả nước nhưng lại bị “ tách rời “”với khoa học kỹ thuật diễn ra một tinh trạng “ mạnh ai nấy làm “. Bên cạnh đó, ngành công nghệ chế biến không theo kịp với tốc độ tăng của sản lượng do công nghệ chế biến đã quá lạc hậu. Hiện nay, cứ đến mùa thu hoạch, người sản xuất lo lắng trong khâu tiêu thụ sản phẩm lầm ra, ngành chế biến còn lúng túng hơn vì xưởng chế biến không thể đáp ứng nổi nhu cầu. Đây cũng chính là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng chất lượng cà phê Việt Nam không được tốt. Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, cà phê Việt Nam thơm nhon hơn cà phê Inđonêxia nhưng do giá thấp hơn nên với số lượng xuất khẩu 300 000 tấn thì mỗi năm Việt Nam bị thiệt hại khểang 50 triệu USD. Hiện nay, có trên 95% sản lượng cà phê của Việt Nam sản xuất để xuất khẩu, vì vậy tìm được thị trường xuất khẩu có một ý nghĩa hết sức quan trọng. Tại thời điểm này, cà phê Việt Nam đã có một chỗ đứng trên thị trường thế giới, sản phẩm cà phê Việt Nam đã có mặt trên 57 nước trên thị trường thế giới. Đặc biệt là khi mở cửa nền kinh tế Việt Nam có quan hệ với nhiều khách hàng bao gồm cả những hãng kinh doanh cà phê hàng đầu thế giới như Newman ( Đức ) ED và Fman ( Anh ), Volcafe ( Thuỵ Sĩ ) Tadirat ( Pháp ), Itouchu ( Nhật ) ... 2.3.Thị trường xuất khẩu cà phê của Việt Nam a.Thị trường truyền thống trong thập kỷ 80 Trước thập kỷ 90, các nước SNG, Đông Âu, Singapore, Hồng Công, Pháp, Thuỵ Sĩ ... là những khách hàng của Việt Nam. Đặc biệt Singapore là nước xuất nhập khẩu cà phê của Việt Nam nhiều nhất ( năm 1986 nhập 7074 tấn ) năm 1986 Anbani nhập 620 tấn; Ba Lan 300 tán ; Bun ga ri 360 tấn; Đông Đức 807 tấn. Các nước này chính là những khách hàng thường xuyên và ổn định của ngành cà phê Việt Nam trong những năm 80. Do những biến động của cuộc khủng hoảng kinh tế và chính trị trong những năm cuối thập kỷ 80, đầu thập kỷ 90 đã gây ảnh hưởng không nhỏ đến xuất khẩu cà phê Việt Nam, làm cho sản lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường này bị giảm sút nhanh chóng. quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và thị trường Liên xô cũ và các nước Đông Âu đã bị gián đoạn trong một thời gian tương đối dài. Tuy nhiên, tình hình thực hiện, khi cuộc khủng khoảng đã dần đi vào thế ổn định cà phê Việt Nam nên phát huy và giữ vững vị trí xứng đáng và vốn có trong thị trường này. Bởi đây là các thị trường có dung lượng lớn, hiệu quả cao mà trước đây Việt Nam đã từng xuất sang với khối lượng cà phê tương đối lớn và ít phải cạnh tranh hơn so với các thị trường khác trên thế giới. và điều đặc biệt quan trọng lầ tại thị trường này, người dân đã quen với việc sử dụng cà phê hàng ngày và sức mua ngày càng tăng lên. b.Thị trường tiêu thụ cà phê lớn của Việt Nam hiện nay: Những năm đầu thập kỷ 90, Singapore đã tăng cường nhập khẩu cà phê của ta. 1990 riêng Singapore đã nhập 17 631 tấn chiếm 19,67% tổng sản lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam; năm 1991 tăng lên 53, 119 tấn chiếm 56,81% ; năm 1992 là 58 322 tấn chiếm 49,34%. Thời gian gần đây, tuy khối lượng cà phê của Việt Nam xuất sang Singapore tăng lên nhưng có xu hướng giam về tỷ trọng vì nguyên nhân chính là chúng ta đang có sự thay đổi trong chính sách xuất khẩu cà phê, muốn mở rôngj thị trường xuất khẩu trực tiếp, giảm xuất khẩu sang các thị trường trung gian để tránh bị ép giá xuất khẩu.  Một số nước nhập khẩu cà phê lớn của Việt Nam năm 2000 Đơn vị : Tấn Nước Khối lượng (tấn) Tỷ phần (%) Nước Khối lượng (tấn) Tỷ phần (%) Mỹ 147.000 22,49 Ba Lan 26.700 4,09 Đức 84.300 12,90 Anh 24.500 3,75 Italia 63.800 9,76 Nhật Bản 22.700 3,48 Tây Ban Nha 51.900 7,44 áo 21.800 3,34 Bỉ 51.500 7,88 Hàn Quốc 17.300 2.65 Pháp 31.500 4,82 Canada 12.900 1,79 ( Nguồn : Báo cáo của VICOFA ) Thị trường Đức cũng đang có xu hướng tăng nhập khẩu cà phê Việt Nam. Năm 1986 nhập 807 tấn chiếm 4,33%; năm 1992 nhập 12 071 tấn chiếm 10,08%. Đến năm 1998 nhập 68 336 tấn, chỉ đứng sau Mỹ về xuất khẩu cà phê Việt Nam. Bên cạnh đó còn một số thị trường khác như Tây Ban Nha, Hà Lan, Nhật, Bỉ ... hiện nay đã nhập tương đối nhiều. Việt Nam đã thâm nhập và bán được một khối lượng cà phê tương đối lớn vào các thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất thế giới như Anh, Đức, Pháp , ý, Nhật, úc ... đặc biệt từ năm 1994 Việt Nam đã bắt đầu khai thác được hai thị trường mới đầy tiềm năng về tiêu thụ cà phê là Mỹ và Hylạp. Mười tháng sau khi Mỹ bãi bỏ cấm vận đối với Việt Nam, tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam vào thị trường Mỹ đạt 23 triệu USD. Và chỉ qua hai năm đầu tiên khai thác kim ngạch xuất khẩu cà phê sang Mỹ đã chiếm 12% tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của cả nước ra thị trường thế giới. Đến năm 2000 kim ngạch xuất khẩu cà phê sang thị trường Mỹ đã chiếm là 22, 49% tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê Việt Nam sang 10 thị trường nhập khẩu cà phê Việt Nam lớn nhất. Như vậy vào thời điểm hiện nay, Mỹ đã vươn lên thành thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất của Việt Nam, sau đó là Đức, Italia. Ngày 10 tháng 3 năm 1998, sau khi Mỹ bãi bỏ chính án Tackson Vanik thì quan hệ kinh tế thương mại Việt – Mỹ bước đầu đã có những dấu hiệu tốt đẹp. Nhờ bãi bỏ Tu chính án của Chính phủ Mỹ Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội hơn khi tham gia quan hệ thương mại với Mỹ cũng như với tất cả các nứoc khác trên thế giới. Vì vậy trong quan hệ thương mại với Mỹ, Việt Nam cần khai thác triệt để những lợi thế của mình để đạt được hiệu quả kinh tế cao nhất góp phần duy trì và giữ vững quan hệ với Mỹ một trong ba trung tâm công nghệ nguồn của thế giới. Hiện nay quan hệ thương mại Việt – Mỹ đã được thiết lập. Như vậy cà phê Việt Nam cũng như các ngành hàng khác có thể xuất khẩu sang Mỹ dễ dàng thuận lợi hơn, đồng thời có triển vọng tăng nhanh hơn do được hưởng quy chế tối huệ quốc ( MFN ). Tại Châu á có một số thị trường rất hấp dẫn đối với cà phê Việt Nam như Nhật Bản và Trung Quốc. Tuy nhiên cho đến nay cả hai thị trường này đều được khai thác một cách đầy đủ. Mặc du cà phê Việt Nam đã xâm nhập được vào thị trường Nhật bản nhưng vẫn còn chiếm một tỷ lệ nhỏ so với nhu cầu tiêu dùng của nước này. Còn đối với Trung Quốc, mặc dù có truyền thống uống chè từ xa xưa nhưng hiện nay, tại các thành phố lớn, các khu du lịch và khu công nghiệp nhu cầu tiêu dùng cà phê ngày một gia tăng. Do đó Trung Quốc ngày càng trở thành một thị trường vô cùng tiềm năng và rộng lớn. Hơn thế nữa, do điều kiện địa lý hai nước Việt Trung nằm sát nhau nên việc giao lưu buôn bán giữa hai nước vô cùng thuận lợi. Chính vì thế khi xuất khẩu cà phê sang Trung Quốc, phí vận chuyển chính là một lợi thế cạnh tranh so với các nước cùng xuất khẩu cà phê vào thị trường Trung Quốc và đây cũng chính là cơ hội cho Việt Nam có thể mở rộng thị trường xuất khẩu cà phê. CHƯƠNG II: MÔ HÌNH ƯỚC LƯỢNG CHO XUẤT KHẨU CÀ PHÊ. I. Cách tiếp cận đồng thời (xuất khẩu gộp). 1.1. Mô hình cân bằng Trong mục này chúng ta trình bày 2 mô hình cơ bản của việc xác định lượng và giá của xuất khẩu. Mô hình thứ nhất gọi là mô hình cân bằng, mô hình mà trong đó giả thiết là không có trễ trong hệ thống sao cho việc điều chỉnh lượng xuất khẩu và giá đến giá trị cân bằng tương ứng là tức thời. Mô hình thứ 2 là mô hình không cân bằng, mô hình mà cho phép điều chỉnh lượng thực tế đến giá trị cân bằng có thể diễn ra qua một hoặc một số thời kỳ. a. Hàm cầu của thế giới cho xuất khẩu của một nước. Cầu thế giới cho một nước xuất khẩu được chỉ định dưới dạng loga tuyến tính như sau: log = ao + a1.log(+ a2.logYWt + ut (1) Trong đó: Xd: lượng của cầu xuất khẩu. PX: Giá của xuất khẩu. PXW: Là trung bình có trọng số của giá xuất khẩu của các nước bạn hàng. YW: Là trung bình có trọng số của thu nhập thực tế của nước bạn hàng. ut: Là số hạng nhiều ngẫu nhiên. Vì phương trình (1) được chỉ định dưới dạng loga nên a1 và a2 là độ co giãn của thu nhập thực và giá tương đối của cầu cho xuất khẩu. Chúng ta mong đợi a1 là âm và a2 là dương. b. Hàm cung cho xuất khẩu của một nước. Cung của xuất khẩu được chỉ định dưới dạng loga tuyến tính, đó là hàm của giá tương đối của xuất khẩu (tức là tỷ số của giá xuất khẩu đối với giá trong nước) và chỉ số của khả năng sản xuất của nước đó. log = bo + b1.log()t+ b2.logY* + vt (2) Trong đó: Xs: lượng cung của cầu xuất khẩu. PX: Giá của xuất khẩu. P: Là chỉ số giá trong nước. Y*: Là loga của chỉ số của khả năng sản xuất trong nước. vt: Là số hạng nhiều ngẫu nhiên. Phương trình (2) chỉ ra rằng khi giá xuất khẩu tăng tương đối so với giá trong nước thì sản xuất cho xuất khẩu sẽ trở nên có lợi hơn so với sản xuất để cung trong nước vì thế những người xuất khẩu sẽ cung cho xuất khẩu nhiều hơn. Thêm vào đó nếu các yếu tố khác không thay đổi, khi tăng khả năng sản xuất thì sẽ tăng xuất khẩu. Chúng ta mong đợi b1, b2 là dương. Phương tình trên có thể chuẩn hóa đối với giá xuất khẩu PXt để sinh ra phương trình sau: logPXt = bo + b1.log+ b2.logY* + b3.logPt + et (3) Trong đó: bo = -bo/b1 ; b1 = 1/b1 ; b2 = -b2/b1 ; b3 = b2/b1 Vì b1,b2 >0, chúng ta mong đợi rằng: b1 >0 ; b2 >0 Các tham số b1 (là độ co giãn của cung xuất khẩu theo giá) có thể thu được từ phương trình (3) nhờ tính . Khi b1 dẫn đến 0 thì b1 dẫn đến vô hạn. Phương trình (1) và phương trình (2) thiết lập nên mô hình cân bằng và ước lượng của tham số cấu trúc có thể thu được bằng ước lượng hai phương rình này. Để thu được ảnh hưởng củâ biến ngoại sinh lên lượng và giá của xuất khẩu. Chúng ta có thể giải hai phương trình để nhận được dạng rút gọn sau: Log Xt = (4) Log PXt = (5) Vì D = 1 – a1b1 là dương, chúng ta hi vọng rằng hệ số của bảng rút gọn có dấu như trong bảng sau: Dấu mong đợi của các tham số ước lượng logPXWt logYWt Yt* logPt logXt + + + - logPXt + + - + 1.2. Mô hình không cân bằng a. Chỉ định cơ chế điều chỉnh Để giới thiệu hành vi mất cân bằng có thể có vào mô hình xuất khẩu, chúng ta sử dụng cơ chế điều chỉnh của Houthakker và Taylor (1970). Trong mô hình này, xuất khẩu được giả định là điều chỉnh sự khác nhau giữa cầu xuất khẩu trong thời kỳ t và luồng xuất khẩu ở thời kỳ trước DlogXt = g[log- logXt-1 ] (6) Trong đó g là hệ số điều chỉnh (giả thiết là dương) và D là toán tử sai phân cấp một, nghĩa là DlogXt = log- logXt-1 Hàm điều chỉnh (6) giả định rằng lượng xuất khẩu điều chỉnh đến điều kiện của vượt cầu trong phần còn lại của thế giới, và do đó, giá xuất khẩu được xác định trong các nước xuất khẩu. b. Mô hình Bằng việc thế phương trình (1) vào phương trình (6) chúng ta thu được phương trình ước lượng cho xuất khẩu: logXt = co + c1.log()t+ c2.logYWt + c3.logXt-1 + e4t (7) Trong đó: co = gao ; c1 = ga1 ; c2 = ga2 ; c3 = 1 - g Dựa trên các dấu mong đợi của các tham số a1,a2 và g, chúng ta hi vọng rằng: c1 0 Độ trễ thời gian trung bình trong điều kiện xuất khẩu bằng g-1 và có thể được tính từ các tham số của phương trình (7) là (1 – c3)-1. Bởi vì lượng xuất khẩu được chỉ định là có sự điều chỉnh đối với vượt cầu, giá xuất khẩu được điều chỉnh đến điều kiện của vượt cung. DlogPXt = l[logXt - log], l>0 (8) Trong đó l là hệ số điều chỉnh. Trong khuôn khổ này việc tăng vượt cung sẽ làm thấp giá xuất khẩu và ngược lại. Thay thế phương trình (2) và (8) và giải theo logPXt, chúng ta thu được. logPXt = do + d1.logXt + d2.logPt + d3.logYt*+ d4.logPXt-1 + e5t (9) Trong đó: do = ; d1 = ; d2 = ; d3 = ; d4 = Vì b1,b2 >0 và l>0 chúng ta hi vọng rằng d1,d2>0 ; d30. Phương trình dạng rút gọn thu được từ phương trình (7) và (9) là như sau: LogXt = (10) LogPXt = (11) Trong đó: D = 1- c1d1. Dựa trên số của các tham số cấu trúc, chúng ta mong đợi các hệ số dạng rút gọn sẽ có dấu như đã chỉ trong bảng sau: Dấu mong đợi của các tham số ước lượng logPXWt logYWt Yt* logPt logPXt-1 logXt-1 logXt + + + - - + logPXt + + - + + + 1.3. Định nghĩa số liệu và nguồn Số liệu sử dụng cho mô hình này có thể sử dụng số liệu quý hoặc năm, nếu là số liệu quý thì là số liệu được điều chỉnh mùa. Nguồn số liệu cho mô hình này có thể lấy từ thống kê quốc tế như: c. Thống kê tài chính của Quỹ tiền tệ quốc tế b. Các chỉ số kinh tế cơ bản của tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế Tất cả số liệu được biểu thị theo đơn vị tiền tệ trong nước. X: chỉ số của khối lượng xuất khẩu (chọpn một năm to nào đó làm năm cơ sở). PX: chỉ số giá đợn vị của xuất khẩu. P: chỉ số giá bán buôn. PWX: chỉ số giá xuất khẩu thế giới (năm to là năm cơ sở). Chuỗi này được tính bằng việc sử dụng phương pháp của Houthakker và Magee, chỉ số giá thế giới đối với nước j là: PXWj = i = 1,2,....,n k = 1,2,....,n-1 =1 =1 Trong đó: aji là trọng số của thị trường i đối với người xuất khẩu j so với xuất khẩu của các nước . bjk là phần chia của người cung k (không trùng với i hoặc j) trong thị trường i đối với n-1 nước còn lại PXW là trung bình có trọng số của giá của n nước cạnh tranh trong mỗi một thị trường của n thị trường YW là thu nhập thực của thế giới (năm to là năm cơ sở). Chuỗi này được tính như sau: YWj = =1 Trong đó: Yi là chỉ số của thu nhập thực của nước i. Y* là loga của thu nhập thực. 1.4. Kết quả thực nghiệm Golstein và Khan đã sử dụng mô hình trên đây để ước lượng cho 18 nước và thu được các độ co giãn trong từng trường hợp được cho trong các bảng dưới đây: a. Độ co giãn của xuất khẩu theo giá của cầu từ mô hình cân bằng (tổng xuất khẩu) Độ co giãn của xuất khẩu theo giá của cầu từ mô hình cân bằng Nước b1 Bỉ 1,2 Pháp 1,9 Đức 4,6 Italia 1,1 Nhật +¥ Hà lan 2,5 Anh 1,4 Mỹ 6,6 b. Độ co giãn của xuất khẩu theo giá của cung từ mô hình không cân bằng (tổng xuất khẩu) Độ co giãn của xuất khẩu theo giá của cung từ mô hình không cân bằng Nước b1 Bỉ 1,6 Pháp 1,3 Đức 1,2 Italia 2,0 Nhật -0,1 Hà lan 2,3 Anh 0,8 Mỹ 3,9 II. Đề xuất mô hình ước lượng. 1. Mô hình ước lượng cung xuất khẩu ở dạng cân bằng. log(Q) =α+ αlog()+ αlog()+ αlog(Pt)+ u 2. Mô hình ước lượng cung xuất khẩu ở dạng mất cân bằng. log() = α+ αlog()+αlog(Q)+ αlog(P)+ v Trong đó Q: là khối lượng nhóm hàng xuất khẩu. P: là giá một đơn vị của nhóm hàng xuất khẩu tính theo $ I: là chỉ số giảm phát của nhóm hàng xuất khẩu. EX: là diện tích gieo trồng u và v là các số hạng sai số ngẫu nhiên. CHƯƠNGIII: ÁP DỤNG MÔ HÌNH VÀO VIỆC PHÂN TÍCH ẢNH HƯỞNG CỦA CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ĐẾN XUẤT KHẨU CÀ PHÊ CỦA VIỆT NAM. I. Kết quả ước lượng mô hình và nhận xét Sử dụng mô hìng supote cải biên ở dạng cân bằng để ước lượng cho xuất khẩu cà phê ở việt nam. Số liệu sử dụng để ước lượng được lấy theo năm: năm Q P S E I 1991 100,00 33.81 115.1 10260 99.8 1992 119.2 28.51 103.7 11277 99.9 1993 136.1 32.03 101.3 10350 101.5 1994 180,00 76.55 123.9 10526 101.1 1995 218,00 87.46 186.4 11038 100 1996 316.9 53.39 254.2 11033 101.1 1997 420.5 51.58 340.3 11683 107.5 1998 427.4 60.56 370.6 13268 102.5 1999 553.2 46.78 477.7 13943 95.8 2000 802.5 24.5 561.9 14168 100.5 2001 840.6 13.96 565.3 14725 97.9 2002 699.5 16.75 522.2 15280 98.7 2003 793.7 25.77 510.2 15585 101.2 2004 834.6 24.03 503.2 15625 101.3 Trong đó: Q là lượng cà phê xuất khẩu P là giá cà phê xuất khẩu S là diện tích trồng cà phê E là tỷ giá hối đoái I là chỉ số giá ( dùng thay cho chỉ số lạm phát) Ước lượng mô hình Dependent Variable: LOG(Q) Method: Least Squares Date: 04/23/06 Time: 10:06 Sample(adjusted): 1992 2004 Included observations: 13 after adjusting endpoints Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. LOG((P*E)/I) 3.889979 0.845348 4.601632 0.0013 LOG((P(-1)*E(-1))/I) 0.315591 0.267367 1.180368 0.2681 LOG(P) -3.934148 0.682992 -5.760166 0.0003 C -15.36671 4.669772 -3.290677 0.0094 R-squared 0.817399 Mean dependent var 5.986230 Adjusted R-squared 0.756531 S.D. dependent var 0.716419 S.E. of regression 0.353499 Akaike info criterion 1.005788 Sum squared resid 1.124655 Schwarz criterion 1.179619 Log likelihood -2.537623 F-statistic 13.42922 Durbin-Watson stat 1.519564 Prob(F-statistic) 0.001133 Estimation Equation: ===================== LOG(Q) = C(1)*LOG((P*E)/I) + C(2)*LOG((P(-1)*E(-1))/I) + C(3)*LOG(P) + C(4) Substituted Coefficients: ===================== LOG(Q) = 3.889979111*LOG((P*E)/I) + 0.3155910117*LOG((P(-1)*E(-1))/I) - 3.934147894*LOG(P) - 15.36670962 NX: hệ số C(2) có p-value = 0.268 > 0.05 ==> có thể loại bỏ ước lượng lại mô hình Dependent Variable: LOG(Q) Method: Least Squares Date: 04/23/06 Time: 10:07 Sample: 1991 2004 Included observations: 14 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. LOG((P*E)/I) 4.563392 0.760570 5.999962 0.0001 LOG(P) -4.310972 0.638962 -6.746836 0.0000 C -17.06261 4.259123 -4.006133 0.0021 R-squared 0.813793 Mean dependent var 5.887583 Adjusted R-squared 0.779937 S.D. dependent var 0.781033 S.E. of regression 0.366389 Akaike info criterion 1.017167 Sum squared resid 1.476650 Schwarz criterion 1.154108 Log likelihood -4.120171 F-statistic 24.03702 Durbin-Watson stat 1.428504 Prob(F-statistic) 0.000097 Estimation Equation: ===================== LOG(Q) = C(1)*LOG((P*E)/I) + C(2)*LOG(P) + C(3) Substituted Coefficients: ===================== LOG(Q) = 4.563391622*LOG((P*E)/I) - 4.310971758*LOG(P) - 17.0626132 NX: Kỳ vọng về dấu: = 4.56; có p-value=0.0001 ≠ 0 = -4.31; có p-value = 0.00 ≠ 0 - Như vậy, khi chỉ số giá nước ngoài tăng 1% thì lượng xuất khẩu tăng 4.56% (giá trong nước không đổi) - Khi giá trong nước tăng 1% thì lượng xuất khẩu giảm 4.31% ( chỉ số giá nước ngoài không đổi) Kiểm định tự tương quan Giả thiết: H0: ρ = 0 (không tự tương quan) H1: ρ ≠ 0 (tự tương quan) dL= 0.605; dU= 1.551; d= 1.428 ==> dL chấp nhận H0 =>không tồn tại tự tương quan Kiểm định phương sai sai số thay đổi bằng kiểm định WHITE Giả thiết: H0: không tồn tại phương sai sai số thay đổi H1: tồn tại phương sai sai số thay đổi White Heteroskedasticity Test: F-statistic 1.835202 Probability 0.212173 Obs*R-squared 7.479277 Probability 0.187365 Test Equation: Dependent Variable: RESID^2 Method: Least Squares Date: 04/23/06 Time: 10:17 Sample: 1991 2004 Included observations: 14 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. C -220.6154 93.79696 -2.352053 0.0465 LOG((P*E)/I) 83.56009 35.51568 2.352766 0.0465 (LOG((P*E)/I))^2 -8.059412 3.436347 -2.345343 0.0470 (LOG((P*E)/I))*(LOG(P)) 14.39445 6.330742 2.273738 0.0526 LOG(P) -72.09799 31.72270 -2.272757 0.0527 (LOG(P))^2 -6.789179 3.035561 -2.236548 0.0557 R-squared 0.534234 Mean dependent var 0.105475 Adjusted R-squared 0.243130 S.D. dependent var 0.148233 S.E. of regression 0.128960 Akaike info criterion -0.961101 Sum squared resid 0.133046 Schwarz criterion -0.687220 Log likelihood 12.72771 F-statistic 1.835202 Durbin-Watson stat 3.235333 Prob(F-statistic) 0.212173 NX: Dựa vào p- value của thống kờ F = 0.212 >0.05==> chấp nhận H0 =>không tồn tại phương sai sai số thay đổi. Kiểm định dạng hàm Giả thiết: H0: Dạng hàm đúng H1: Dạng hàm sai Ramsey RESET Test: F-statistic 0.972576 Probability 0.347299 Log likelihood ratio 1.299395 Probability 0.254324 NX: thống kờ F: p-value= 0.301> 0.05 ==> chấp nhận H0 ==> dạng hàm đúng Như vậy mô hình: = 4.563392*- 4.310972*- 17.06261. là thích hợp. II: Một số đánh giá và giả pháp. 1. Những thành tựu và khó khăn 1.1. Nhũng thành tựu đạt được. Trong 20 năm qua, sau rất nhiều nỗ lực và cố gắng của các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu cà phê kết hợp với những điều kiện về khí hậu và đất đai rất thích hợp với sự phát triển của cây cà phê nên ngành cà phê Việt Nam đã có những bước tiến nhảy vọt rất đáng ghi nhận về cả diện tích, năng suất, chất lượng cũng như hiệu quả kinh tế mà sản phẩm cà phê đã đem lại cho đất nước. Hiện nay cả nước có khoảng 420.000 ha cà phê trong đó cà phê vối chiếm 93,7%_ chủ yếu ở miền Nam, cà phê chè chiếm khoảng 6,3%_ chủ yếu ở miền Bắc. Trong nhiều năm qua sản lượng cà phê của Việt Nam liên tục tăng trưởng mạnh mẽ, bình quân mỗi năm 19%. Xuất khẩu cà phê hiện nay đứng vị trí thứ hai sau gạo trong tổng kim ngạch xuất khẩu hàng năm của Việt Nam(400-500 triệu USD). Việt Nam hiện nay là một trong những nước xuất khẩu cà phê lớn trên thế giới và là thành viên của tổ chức cà phê quốc tế từ tháng 10/1996. Đặc biệt từ năm 1997 sản lượng cà phê xuất khẩu của nước ta đã vượt qua Inđônêxia đưa Việt Nam lên vị trí dẫn đầu về khối lượng cà phê xuất khẩu của châu á và đứng thứ hai trên thế giới sau Brazil. Cà phê sản xuất ở nước ta có năng suất cao phẩm chất tương đối tốt, giá thành không cao nên có khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Trước đây, cà phê Việt Nam chủ yếu xuất khẩu sang Singapo (60-65%) hiện nay cà phê Việt Nam đã được xuất khẩu sang 57 nước trên thế giới, thị phần ngày càng được củng cố vững chắc và phát triển. Cà phê Việt Nam đã có mặt trên thị trường thế giới với mức sản lượng xuất khẩu lớn điều này cho thấy vị trí quan trọng của cà phê Việt Nam trên thị trường cà phê thế giới. Để đạt được kết quả này trong nhiều năm qua ngành cà phê đã có nhiều cố gắng lớn và hoạt động có hiệu quả đặc biệt trong công tác xuất khẩu. Chúng ta không những đã duy trì được mối quan hệ với các bạn hàng cũ mà còn mở rộng với nhiều bạn hàng mới. 1.2.Những mặt tồn tại và khó khăn. Bên cạnh những thành tựu rất đáng khích lệ như đã nói ở trên ngành cà phê Việt Nam cũng gặp nhiều khó khăn cần được tháo gỡ. Về phía nhà nước: chưa thực hiện hợp lý các chính sách đầu tư và cho vay, chính sách thuế nông nghiệp, chính sách thu hút vốn đầu tư nước ngoài, chính sách tín dụng và trợ cấp xuất khẩu cho mặt hàng cà phê. Vì vậy không tạo điều kiện cho sự phát triển của các đơn vị trồng cà phê xuất khẩu. Khi giá xuỗng thấp như hiện nay thì lại chưa có chính sách bảo hộ sản xuất để đảm bảo cuộc sống cho người dân. Về phía ngành: trong lĩnh vực gieo trồng cà phê công tác chọn và lai tạo giống chưa chặt chẽ chưa đồng bộ, mạng lưới dự báo sâu bệnh còn yếu nên hiệu quả sản xuất đạt chưa cao. Đối với cà phê nước tưới là một trong những vấn đề thiết yếu. Riêng đối với cà phê Tây Nguyên và Đông Nam Bộ đòi hỏi phải tưới nước đầy đủ trong mùa khô thì cà phê mới cho năng suất cao. Tuy nhiên, trong mấy năm gần đây do diện tích cà phê không ngừng tăng lên nên đã xảy ra hiện tượng mất cân bằng về nước tưới. Do vậy, muốn phát triển thêm diện tích cà phê, cần nghiên cứu sao cho vừa tiết kiệm được nước tưới nhưng vẫn đạt năng suất cao nhất. Tiếp đến trong khâu chế biến, các cơ sở chế biến cà phê của nước ta được đầu tư ở dạng thô sơ thiếu công nghệ thiết bị hiện đại dẫn đến chất lượng cà phê và cơ cấu mặt hàng xuất khẩu còn thấp và đơn điệu, chủ yếu xuất khẩu cà phê loại II, vì vậy, giá cà phê thường thấp hơn giá trung bình của thế giới. Về chất lượng cà phê: sau sơ chế chất lượng cà phê thường thấp, độ ẩm lớn, tỷ lệ hạt đen vỡ nhiều, tạp chất lớn nên phải vượt qua tái chế ở một số nước trung gian trước khi đến nơi tiêu thụ, do đó cà phê của ta thường bị mất giá. Hiện nay cà phê Việt Nam bị đánh giá thấp hơn cà phê ấn độ và Inđônêxia tuy điều này không phản ánh đúng chất lượng của cà phê Việt Nam Về giá cả cà phê xuất khẩu : vấn đề cấp bách nhất hiện nay là giá cà phê đang xuống thấp nhất trong vòng 8 năm gần đây và hiện nay chưa có dấu hiệu phục hồi, khả năng bị lỗ rất lớn nếu không có những biện pháp kịp thời. Với mức giá như hiện nay các hộ nông dân trồng cà phê còn có thể hoà vốn hoặc lãi chút ít nhưng các doanh nghiệp sản xuất cà phê trong Tổng công ty cà phê Việt Nam chắc chắn sẽ lỗ lớn do giá thành đang ở mức rất cao khoảng 13-15 triệu đồng/tấn. Nguyên nhân cơ bản của tình trạng này là chi phí cho đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành sản phẩm(khoảng 30%). 2. Giải pháp 2.1. Về phía nhà nước. a Hoàn thiện cơ chế quản lý xuất nhập khẩu. Hoàn thiện cơ chế quản lý xuất nhập khẩu là một nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài của nhà nước để phù hợp với sự vận hành của nền kinh tế mở đồng thời hoà nhập với xu thế chung của khu vực và thế giới. b. Cải tiến chính sách tiêu thụ sản phẩm. Cần phải có chính sách đảm bảo tiêu thụ hết mọi sản phẩm cà phê do nhân dân sản xúât ra trong bất kỳ tình huống nào,cũng như bất kỳ loại cà phê nào(nhân hoặc khô). Như vậy sẽ khuyến khích người nông dân yên tâm trong sản xuất. Việc thu mua cà phê phải diễn ra thường xuyên, đặc biệt khi người nông dân có nhu cầu tiêu thụ sản phẩm sau thu hoạch. Xây dựng hệ thống chuyên chế biến và xuất khẩu với số lượng công ty vừa đủ để đảm bảo không xảy ra hiện tượng tranh mua tranh bán và hiện tượng độc quyền ép giá mua nguyên liệu đối với người sản xuất cà phê. Thực hiện việc kiểm tra chất lượng cà phê xuất khẩu một cách có hệ thống, đồng thời có tác động tích cức đến các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm cà phê. Xây dựng chính sách giá cà phê hợp lý đảm bảo ổn định sản xuất cà phê.Giá thu mua nguyên liệu được tính từ giá FOB xuất khẩu do vậy Nhà nước cần thống nhất một mức giá chung tuỳ thuộc vào sự biến động của thị trường.Xây dựng giá bảo hiểm dựa vào nguồn lợi từ thuế thu trong những năm giá cà phê lên cao. c Cải tiến chính sách thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Nền kinh tế Việt Nam hiện nay vẫn còn dựa trên cơ sở sản xuất nông nghiệp. Do đó để tăng số lượng cà phê xuất khẩu có chất lượng cao, đạt tiêu chuẩn quốc tế nhằm tăng thu ngoại tệ cho đất nước thì việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài là biền pháp hữu hiệu cần ưu tiên để phát triển sản xuất cà phê xuất khẩu. d Chính sách tín dụng và trợ cấp xuất khẩu -Chính sách tín dụng xuất khẩu. Trong hoạt động kinh doanh xuất khẩu nông sản nói chung và xuất khẩu cà phê nói riêng có rất nhiều trường hợp để chiếm lĩnh thị trường nước ngoài, các đơn vị kinh doanh phải thực hiện bán chịu, trả chậm hoặc tín dụng ưu đãi với khách hàng.Trong trường hợp này nhà nước nên đứng ra bảo hiểm xuất khẩu. Cần áp dụng biện pháp cấp tín dụng cho người sản xuất cà phê xuất khẩu vì trước và sau khi giao hàng, nhà xuất khẩu rất cần có vốn để thực hiện hợp đồng xuất khẩu. - Chính sách trợ cấp xuất khẩu. Ngoài biện pháp tín dụng xuất khẩu Nhà nước cần áp dụng cả chính sách trợ cấp xuất khẩu. Trợ cấp xuất khẩu là một hình thức khuyến khích xuất khẩu bằng cách giành sự ưu đãi về mặt tài chính cho nhà xuất khẩu thông qua trợ cấp trực tiếp hoặc gián tiếp khi họ đã bán được hàng ra nước ngoài. -Áp dụng chính sách tỷ giá linh hoại để điều tiêt hoại động xuất khẩu. song song với việc điều chỉnh dần tỷ giá USD lên mức hợp lý, phù hợp với giá thị trường. áp dụng chính sách tỷ giá có thưởng đối với xuất khẩu. 2.2. Về phía nghành cà phê a. Nâng cao khả năng cạnh tranh của nghành cà phê. - Nâng cao chất lượng cà phê xuất khẩu thông qua chế biến. - Hạ giá thành xuất khẩu cà phê. b Tìm kiếm và mở rộng thị trường tiêu thụ cho cây cà phê. Mở rộng thị trường cà phê là chiến lược phát triển của nghành cà phê nói riêng và của nền kinh tế Việt Nam nói chung. Mặc dù thị trường xuất khẩu của cà phê Việt Nam tương đối ổn định nhưng hầu như chưa có khách hàng thường xuyên. Do vậy cần tạo ra thị trường ổn định đảm bảo cà phê đạt hiệu quả cao và không bị thua lỗ trước những biến động của thị trường. Thị trường chủ yếu: Mỹ, Singapore, Đức, Nhật, Hà Lan, Thuỵ Sĩ, Hồng Kông, Nga… Thị trường chiến lược: Singapore, Hồng Kông… Thị trường tiềm năng: Tây Âu(Anh, Pháp, Đức…), Bắc Âu(Thụy Sĩ,Hà Lan…), Nhật và thị trường Mỹ. KẾT LUẬN Từ các kết quả nhận được và thông qua những đánh giá cho ta thấy, tỷ giá hối đoái đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của một nền kinh tế mở, trong đó có hoạt động xuất khẩu là một vấn đề đáng lưư tâm. Việc đề ra những chiến lược cho cơ chế tỷ giá phù hợp là điều thực sự cần thiết . Trong mô hình ước lượng trên đã chỉ ra rằng: tỷ giá là một yếu tố tác động đáng kể đến xuất khẩu. Nứơc ta đang trong giai đoạn đầu tư và phát triển theo cơ chế thị trường, những tiềm năng về vận động xuất khẩu dồi rào, do đó việc có phai phá ra hay không còn là một vấn đề cần phải xem xét. Mục tiêu trước mắt và lâu dài của nước ta phát triển ổn định nền kinh tế. Nhưng không vì thế mà chúng ta giữ nguyên một mức tỷ giá cố định, mà phải thay đổi nó theo nhưng thay đổi của nền kinh tế thế giới qua đó dần dần đưa đén những mục tiêu cần đạt được, tránh những sáo trộn không cần thiết của nền kinh tế. Với mong muốn góp phần nhỏ bé của mình qua chuyên đề này, Em mong là có thể giải quyết một phần vướng mắc và định hướng trong vấn đề ảnh hưởng của chính sách tỷ giá tới việc xuất khẩu của cà phê Việt Nam. Một lần nữa, em xin cảm ơn thầy giáo PGS.TS Nguyễn Khắc Minh, cùng các bác, các chú, anh chị trong phòng chính sách thuế 3_vụ chính sách thuế_ Bộ tài chính đã hướng dẫn em hoàn thành đề án này. MỤC LỤC