Bài giảng Hình ảnh nhiễu và nguyên nhân dương tính giả của xạ hình I-131 toàn thân
Artifact liên quan đến đường bài niệu
Vị trí Cơ chế bắt giữ I-131 Đánh giá kết quả
Thận ứ nước, giãn đài, bể
thận
Thận chậm đào thải I-131
qua nước tiểu
Chậm nào thải và / hoặc tắc nghẽn
đường bài niệu
Nang thận Nang thông với thận hoặc đường
bài niệu
Túi thừa đường bài niệu Chậm đào thải ở vị trí túi thừa
Rò đường niệu I-131 trong nướctieeru ở vị trí bất
thường thông với đường rò
Bàng quang tăng sinh hoặc
giãn
Chậm đào thải khỏi bàng quang do
tắc nghẽn hoặc rối loạn vận động
Thận lạc chỗ hoặc thận
ghép
Thận ở vị trí bất thường
Kết luận
- Nhiều nguyên nhân có thể gây dương tính giả của xạ hình
toàn thân I-131
- Hiểu biết và phân loại các artifact, các biến đổi sinh bệnh
lý của UTTG biệt hoá và toàn thân
- Độ nhạy cao vs dương tính giả ?
- Cần đối chiếu với khám lâm sàng, Tg, phương pháp chẩn
đoán khác (siêu âm, CT ), sử dụng SPECT/CT
42 trang |
Chia sẻ: hachi492 | Lượt xem: 16 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Bài giảng Hình ảnh nhiễu và nguyên nhân dương tính giả của xạ hình I-131 toàn thân, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
HÌNH ẢNH NHIỄU & NGUYÊN NHÂN DƯƠNG TÍNH GIẢ
CỦA XẠ HÌNH I-131 TOÀN THÂN
PGS, BS Lê Ngọc Hà
Khoa Y Học Hạt nhân - Bệnh viện TƯQĐ 108
Bộ môn chẩn đoán hình ảnh, Viện nghiên cứu y dược lâm sàng 108
Artifacts and False-Positive causes in Whole-Body 131-I scans in
Post-operative Patients with Differenciated Thyroid Cancer
hinhanhykhoa.com
Đặt vấn đề
• UTTG biệt hóa: hay gặp nhất (90 - 95% UTTG)
• Di căn hạch cổ, trung thất và di căn hạch trung thất:
phổi, xương, não ...
• Bắt giữ và đáp ứng tốt với I - 131
• Tiên lượng tốt nếu được điều trị thích hợp
• Tỷ lệ tử vong giảm 20% từ 1973. Tỷ lệ sống còn sau
10 năm với UTTG thể nhú 93% và thể nang 85%
(Mazzaferri EL, 2001)
Tỷ lệ tái diễn UTTG biệt hóa
Mazzaferri (1994): 1528 BN, theo dõi 16,6 năm: 23,5% tái diễn/5 năm
The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism Vol. 86, No 4, 2001
hinhanhykhoa.com
Tỷ lệ tái diễn, di căn hạch trung thất và tử vong ở
BN UTTG
Mazzaferri và cs. The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism Vol. 86, 2001
Mục đích sử dụng I-131
- Diệt mô giáp còn lại (Thyroid Remnant Ablation)
+ Hủy sạch tổ chức UTTG di căn vi thể còn sót lại (residual
microscopic thyroid cancer)
+ Nồng độ Thyroglobulin huyết thanh trở thành chỉ điểm theo
dõi di căn UTTG
+ Tạo điều kiện cho việc phát hiện trên xạ hình I-131 toàn
thân và điều trị di căn (1/2 di căn UTTG xuất hiện ở thời điểm
chuẩn đoán ban đầu).
- Điều trị di căn (Treatment of metastatic disease)
The Thyroid – A fundamental and Clinical Text - 1996
hinhanhykhoa.com
• I-131 WBS: important component in the postoperative treatment of
DTC
• Ability to concentrate, organify and store in normal thyroid tissue
remnants, residual or metastatic foci
• Can be ablated with I-131
• May depict disease that is otherwise undetectable by any other
modality
• Uptake of 131-I on diagnostic WBS permits the selection of pts
treated appropriatelly by 131-I
131-I WBS
Xạ hình I-131 toàn thân
• Một phần cơ bản, quan trọng trong chẩn đoán và tiên
lượng bệnh
• Khả năng tập trung, chuyển hoá và giữ lại của I-131
• Diệt mô giáp còn lại, điều trị di căn
• Lựa chọn phương pháp điều trị, theo dõi thích hợp
• Độ đặc hiệu giảm do dương tính giả vì các tổ chức khác
có thể bắt giữ I-131
• Không được giữ lại và chuyển hoá dưới dạng hữu cơ: đám
rối màng mạch, tuyến nước bọt, hầu họng, dạ dày
• Bài tiết: thận, gan, ruột, mồ hôi
Xạ hình I-131 toàn thân
Na/K
hormone
receptors
transferrin
receptors
energy
substrates
constitutive
precursors
growth factor
receptors
tumor-associated
antigens
drugs
peptide
receptors
mediators
nucleic acid
precursors
nucleotide
sequences
extracellular
matrix
NIS
hinhanhykhoa.com
P = 0.0001
1.1
1.0
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
Well differentiated PC
Well Lesser
Expression of NIS Gene
β -actin
TPO
TG
PD
TSH-R
GLUT
1
NIS
W W W W W W W L L W W L L L L L W
Well Less
Xạ hình I-131 toàn thân
• Liều điều trị I-131:
- Kiểm tra lại sự phân bố của liều điều trị
- Có thể phát hiện mức độ di căn
• Độ nhạy cao vs dương tính giả nhiều ?
• Cần có phân loại một cách logic và đọc hình ảnh trên cơ
siwr dinh lý bệnh học
Dương tính giả của xạ hình I-131 toàn thân
• Artifacts
• Các biến đổi giải phẫu
• Các biến đổi về sinh lý
• Các bệnh lý khác
Việc nhận biết các nguyên nhân của dương tính giả sẽ hạn
chế điều trị không đúng và tiên lượng bệnh không phù hợp
Artifact trên xạ hình I-131 toàn thân
• Artifact do tổ chức giáp lạc chỗ
• Artifact liên quan đến vị trí bắt giữ
phóng xạ hoặc phân bố sinh lý
• Artifact liên quan đến nhiễm bẩn do
bài tiết sinh lý
• Artifact do những bất thường do bắt
giữ ở dạ dày-ruột
• Artifact do những bất thường đường
bài niệu
• Artifact liên quan đến bất thường
của tuyến vú
• Artifact liên quan đến bắt giữ phóng
xạ ở các khoang và nang
• Artifact do bắt giữ phóng xạ ở vị trí
viêm hoặc nhiễm trùng
• Artifact liên quan đến bắt giữ phóng
xa ở u ác tính khác
• Vị trí bắt xạ không giải thích được
ARTIFACT DO MÔ GIÁP BÌNH THƯỜNG LẠC CHỖ
Vị trí tuyến giáp lạc chổ Cơ chế bắt giữ I-131 Các bất thường phôi thai trong
di chuyển tuyến giáp
Tuyến giáp dưới lưỡi Quá trình hấp thu và chuyển hoá
bình thường của I-131 của tuyến
giáp
Không di chuyển
Tuyến giáp ở cổ - Di chuyển không hoàn toàn
Tuyến giáp ở trung thất trước - Di chuyển quá mức
Tuyến giáp ở tim (struma
cordis) và màng ngoài tim
- Di chuyển quá mức
Tổ chức tuyến giáp có chức
năng ở ống giáp lưỡi
- Ổ nhỏ tổ chức giáp có chức năng dọc
theo đường di chuyển có thể bị kích
thích do TSH cao sau phẫu thuật tuyến
giáp
Tuyến giáp ở thực quản - Di chuyển bất thường
Tuyến giáp ở khí quản - Di chuyển bất thường
Tuyến giáp ở buồng trứng
(Struma ovarii)
- Biệt hoá của tổ chức giáp trong u quái
buồng trứng lành tính
Tuyến giáp ở vùng cổ bên -
Tổ chức tuyến giáp ở trong gan - Cần phân biệt với đường mật
Tuyến giáp còn lại ở gốc lưỡi
Artifact liên quan đến vị trí bắt giữ I-131 sinh lý ngoài tuyến giáp
Vị trí Cơ chế bắt giữ I-131 Đánh giá kết quả
Bể máu ở tim Vận chuyển vào vị trí hấp
thu qua tuần hoàn
Hoạt độ phóng xạ giảm dần theo thời
gian (không nhầm lẫn với tổn thương ở
phổi)
Giãn phình động mạch
cảnh
Vận chuyển vào vị trí hấp
thu qua tuần hoàn
Hoạt độ phóng xạ giảm dần theo thời
gian (không nhầm lẫn với u lan rộng đến
hạch cổ)
Bắt xạ ở tuyến nước bọt Vị trí vận chuyển I-131 Phân bố phóng xạ theo đặc điểm sinh lý
Bắt xạ ở niêm mạc dạ
dày
Vị trí vận chuyển I-131 Phân bố phóng xạ theo đặc điểm sinh lý
Bắt xạ ở niêm mạc mũi Vị trí vận chuyển I-131 Phân bố phóng xạ theo đặc điểm sinh lý
Bắt xạ ở ruột Thay đổi vị trí bài tiết từ
niêm mạc dạ dày
Phân bố phóng xạ theo đặc điểm sinh lý
Đường tiết niệu Đường đào thải chủ yếu Phân bố phóng xạ theo đặc điểm sinh lý
Đám rối màng mạch Vị trí vận chuyển I-131 Không được nhầm lẫn với tổn thương di
căn não hoặc xương sọ
Artifact liên quan đến vị trí bắt giữ I-131 sinh lý ngoài tuyến giáp
(tiếp theo)
Bể máu ở tim và mạch
máu lớn tồn tại kéo dài
Chậm quá trình đào thải ở
thận
Chậm hoặc mất quá trình đào thải
do bệnh lý thận
Vú khi không tiết sữa Vị trí vận chuyển I-131 Thường mờ nhạt nhưng cũng có
khi tăng nhiều (tránh nhầm lẫn với
tổn thương di căn phổi)
Vú đang tiết sữa Vị trí vận chuyển I-131 - Có thể tăng mạnh hoạt tính
phóng xạ
- Ngừng cho con bú trước tiến
hành xạ hình tránh truyền cho thai
nhi
Bắt xạ ở gan Gan bắt giữ hormon giáp có
chứa I-131
Thường phát hiện mô giáp còn lại
bắt xạ
Bắt xạ ở túi mật Thải trừ và chuyển hoá
hormon giáp theo chu trình
gan ruột
Bắt xạ khu trú ở ruột và được đào
thải xuống ruột khi co bóp túi mật
Đọng nước bọt ở họng,
thực quản
Hoạt tính phóng xạ có trong
nước bọt được bài tiết
Chụp hình lại sau khi nuốt hoặc
uống nước
Tuyến lệ Vị trí vận chuyển I-131 Bài tiết theo nước mắt
hinhanhykhoa.com
left suhmandibular gland with obstructing stone
Artifact do nhiễm bẩn do quá trình bài tiết sinh lý
Nguồn nhiễm bẩn Cơ chế bắt giữ I-131 con đường
bài tiết
Đánh giá kết quả
Nước tiểu Nguồn bài tiết chính Thay đồ và rửa sạch những vị trí
bắt xạ khu trú nghi ngờ
Nước bọt Vận chuyển chủ động I - 131 vào
tuyến nước bọt
Bắt xạ ở lông, da tóc và quần
áo, khung cố định phẫu thuật
thần kinh
Bài tiết ở mũi Vận chuyển chủ động I – 131 bởi
tuyến nhầy
Mũi bài tiết khi đeo
khuyên mũi
Vận chuyển chủ động I – 131 bởi
tuyến nhầy và khô đọng lại ở khuyên
mũi
Bài tiết theo đường hô
hấp (đặc biệt khi phẫu
thuật khí quản)
Vận chuyển chủ động I – 131 bởi
tuyến nhầy
Mồ hôi Vận chuyển chủ động I – 131 vào mồ
hôi
Mô hôi bài tiết nhiều iod hơn
gặp trong xơ hoá nang
Nôn Vận chuyển chủ động I –
131 vào dịch tiết dạ dày
Nôn có thể là tác dụng không
mong muốn của điều trị I-131
Sữa ở ngực Vận chuyển chủ động I –
131 vào sữa
Có thể chuyển vào trẻ bú sữa
Tuyến lệ, mắt nhân tạo Rửa sạch trước đó
Nhai kẹo cao su hoặc
thuốc lá
Kích thích bài tiết nước
bọt có chứa I - 131
Có thể gây tăng ô nhiễm
Từ nguồn bên ngoài Ô nhiễm dính vào da, Ô nhiễm ở ½ trên thường do
Nhiễm bẩn do các quá trình bài tiết sinh lý
(tiếp theo)
- extensive salivary contamination of the shirt over the patient's shoulder
- prominent halo around the heart owing to a pericardial effusion caused by hypothyroidism
Hình ảnh nhiễu do bất thường tiêu hoá
• Hình ảnh nhiễu do niêm mạc dạ dày lạc chỗ
• Hình ảnh nhiễu do bất thường tiêu hoá khác
Artifact do niêm mạc dạ dày lạc chỗ
Vị trí niêm mạc lạc chỗ
bắt xạ
Cơ chế bắt giữ I-131 Đánh giá kết quả
Túi thừa Meckel Hoạt động bài tiết I-131
vào dịch tiết dạ dày
Niêm mạc dạ dày ở vị trí bất
thường
Nang đường tiêu hoá (ở
thực quản, tá tràng, ruột
non)
Niêm mạc dạ dày ở vị trí bất
thường
Dạ dày bình thường ở vị
trí bất thường
Dịch chuyển dạ dày ra khỏi
vị trí bình thường
Barret thực quản Niêm mạc dạ dày ở vị trí bất
thường tại thực quản
hiatus hernia.
Artifact do bất thường ống tiêu hoá
Vị trí Cơ chế bắt giữ I-131 Đánh giá kết quả
Túi thừa Zenker Vận chuyển tích cực I-131
vào nước bọt
Đọng nước bọt ở túi thừa
Hẹp thực quản Vận chuyển tích cực I-131
vào nước bọt
Đọng nước bọt trên chỗ
hẹp
Co thắt thực quản và
các nguyên nhân khác
gây rối loạn vận động
thực quản
Vận chuyển tích cực I-131
vào nước bọt
Chậm làm sạch thực
quản
Viên nang I-131 chậm
hoà tan
Giảm hấp thu và đọng lại ở
thực quản
Thường kết hợp với việc
giữ thuốc lại trên thực
quản và chậm làm sạch
thực quản
Nối tắt đại tràng thực
quản
Vận chuyển tích cực I-131
vào nước bọt và chất tiết dạ
dày
Chậm làm sạch và trào
ngược từ dạ dày
Artefact do bất thường ống tiêu hoá
(tiếp theo)
Vị trí ruột bất thường
(thoát vị)
Vận chuyển tích cực I-131
vào chất tiết dạ dày và di
chuyển vị trí ống tiêu hoá
Tăng hoạt tính phóng xạ ở ống
tiêu hóa ở vị trí bất thường
Táo bón Chậm đào thải I-131 khỏi ống
tiêu hoá do bất thường vận
động đại tràng
Tuyến nước bọt mang tai Bài tiết I-131 tích cực vào
lòng ống khi có giãn hoặc
phình
Hoạt độ phóng xạ tại vị trí ống
tuyến giãn khác với hoạt độ
phóng xạ lan toả của tuyến
Bắt xạ không đối xứng ở
tuyến nước bọt
Vận chuyển tích cực I-131
vào tuyến
Tắc nghẽn ống tuyến nước bọt
do sỏi, chít hẹp hoặc u (bất
thường tuyến nước bọt do
phẫu thuật, xạ trị)
Artifact liên quan đến đường bài niệu
Vị trí Cơ chế bắt giữ I-131 Đánh giá kết quả
Thận ứ nước, giãn đài, bể
thận
Thận chậm đào thải I-131
qua nước tiểu
Chậm nào thải và / hoặc tắc nghẽn
đường bài niệu
Nang thận Nang thông với thận hoặc đường
bài niệu
Túi thừa đường bài niệu Chậm đào thải ở vị trí túi thừa
Rò đường niệu I-131 trong nướctieeru ở vị trí bất
thường thông với đường rò
Bàng quang tăng sinh hoặc
giãn
Chậm đào thải khỏi bàng quang do
tắc nghẽn hoặc rối loạn vận động
Thận lạc chỗ hoặc thận
ghép
Thận ở vị trí bất thường
Artifact liên quan đến tuyến vú
lactating breast
Artifact liên quan đến các khoang và nang dịch
palpable breast cyst
hinhanhykhoa.com
Artifact do bắt giữ phóng xạ ở vị trí viêm hoặc nhiễm trùng
tracheobronchitis associated with the tracheostomy.
Artifact liên quan đến bắt giữ phóng xạ ở u
large fibroid uterus
Vị trí bắt xạ không giải thích được
Kết luận
- Nhiều nguyên nhân có thể gây dương tính giả của xạ hình
toàn thân I-131
- Hiểu biết và phân loại các artifact, các biến đổi sinh bệnh
lý của UTTG biệt hoá và toàn thân
- Độ nhạy cao vs dương tính giả ?
- Cần đối chiếu với khám lâm sàng, Tg, phương pháp chẩn
đoán khác (siêu âm, CT ), sử dụng SPECT/CT
Xin trân trọng cám ơn
Thanks for your attention
Các file đính kèm theo tài liệu này:
bai_giang_hinh_anh_nhieu_va_nguyen_nhan_duong_tinh_gia_cua_x.pdf