Bài giảng Hình ảnh nhiễu và nguyên nhân dương tính giả của xạ hình I-131 toàn thân

Artifact liên quan đến đường bài niệu Vị trí Cơ chế bắt giữ I-131 Đánh giá kết quả Thận ứ nước, giãn đài, bể thận Thận chậm đào thải I-131 qua nước tiểu Chậm nào thải và / hoặc tắc nghẽn đường bài niệu Nang thận Nang thông với thận hoặc đường bài niệu Túi thừa đường bài niệu Chậm đào thải ở vị trí túi thừa Rò đường niệu I-131 trong nướctieeru ở vị trí bất thường thông với đường rò Bàng quang tăng sinh hoặc giãn Chậm đào thải khỏi bàng quang do tắc nghẽn hoặc rối loạn vận động Thận lạc chỗ hoặc thận ghép Thận ở vị trí bất thường Kết luận - Nhiều nguyên nhân có thể gây dương tính giả của xạ hình toàn thân I-131 - Hiểu biết và phân loại các artifact, các biến đổi sinh bệnh lý của UTTG biệt hoá và toàn thân - Độ nhạy cao vs dương tính giả ? - Cần đối chiếu với khám lâm sàng, Tg, phương pháp chẩn đoán khác (siêu âm, CT ), sử dụng SPECT/CT

pdf42 trang | Chia sẻ: hachi492 | Lượt xem: 16 | Lượt tải: 0download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Bài giảng Hình ảnh nhiễu và nguyên nhân dương tính giả của xạ hình I-131 toàn thân, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
HÌNH ẢNH NHIỄU & NGUYÊN NHÂN DƯƠNG TÍNH GIẢ CỦA XẠ HÌNH I-131 TOÀN THÂN PGS, BS Lê Ngọc Hà Khoa Y Học Hạt nhân - Bệnh viện TƯQĐ 108 Bộ môn chẩn đoán hình ảnh, Viện nghiên cứu y dược lâm sàng 108 Artifacts and False-Positive causes in Whole-Body 131-I scans in Post-operative Patients with Differenciated Thyroid Cancer hinhanhykhoa.com Đặt vấn đề • UTTG biệt hóa: hay gặp nhất (90 - 95% UTTG) • Di căn hạch cổ, trung thất và di căn hạch trung thất: phổi, xương, não ... • Bắt giữ và đáp ứng tốt với I - 131 • Tiên lượng tốt nếu được điều trị thích hợp • Tỷ lệ tử vong giảm 20% từ 1973. Tỷ lệ sống còn sau 10 năm với UTTG thể nhú 93% và thể nang 85% (Mazzaferri EL, 2001) Tỷ lệ tái diễn UTTG biệt hóa Mazzaferri (1994): 1528 BN, theo dõi 16,6 năm: 23,5% tái diễn/5 năm The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism Vol. 86, No 4, 2001 hinhanhykhoa.com Tỷ lệ tái diễn, di căn hạch trung thất và tử vong ở BN UTTG Mazzaferri và cs. The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism Vol. 86, 2001 Mục đích sử dụng I-131 - Diệt mô giáp còn lại (Thyroid Remnant Ablation) + Hủy sạch tổ chức UTTG di căn vi thể còn sót lại (residual microscopic thyroid cancer) + Nồng độ Thyroglobulin huyết thanh trở thành chỉ điểm theo dõi di căn UTTG + Tạo điều kiện cho việc phát hiện trên xạ hình I-131 toàn thân và điều trị di căn (1/2 di căn UTTG xuất hiện ở thời điểm chuẩn đoán ban đầu). - Điều trị di căn (Treatment of metastatic disease) The Thyroid – A fundamental and Clinical Text - 1996 hinhanhykhoa.com • I-131 WBS: important component in the postoperative treatment of DTC • Ability to concentrate, organify and store in normal thyroid tissue remnants, residual or metastatic foci • Can be ablated with I-131 • May depict disease that is otherwise undetectable by any other modality • Uptake of 131-I on diagnostic WBS permits the selection of pts treated appropriatelly by 131-I 131-I WBS Xạ hình I-131 toàn thân • Một phần cơ bản, quan trọng trong chẩn đoán và tiên lượng bệnh • Khả năng tập trung, chuyển hoá và giữ lại của I-131 • Diệt mô giáp còn lại, điều trị di căn • Lựa chọn phương pháp điều trị, theo dõi thích hợp • Độ đặc hiệu giảm do dương tính giả vì các tổ chức khác có thể bắt giữ I-131 • Không được giữ lại và chuyển hoá dưới dạng hữu cơ: đám rối màng mạch, tuyến nước bọt, hầu họng, dạ dày • Bài tiết: thận, gan, ruột, mồ hôi Xạ hình I-131 toàn thân Na/K hormone receptors transferrin receptors energy substrates constitutive precursors growth factor receptors tumor-associated antigens drugs peptide receptors mediators nucleic acid precursors nucleotide sequences extracellular matrix NIS hinhanhykhoa.com P = 0.0001 1.1 1.0 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 Well differentiated PC Well Lesser Expression of NIS Gene β -actin TPO TG PD TSH-R GLUT 1 NIS W W W W W W W L L W W L L L L L W Well Less Xạ hình I-131 toàn thân • Liều điều trị I-131: - Kiểm tra lại sự phân bố của liều điều trị - Có thể phát hiện mức độ di căn • Độ nhạy cao vs dương tính giả nhiều ? • Cần có phân loại một cách logic và đọc hình ảnh trên cơ siwr dinh lý bệnh học Dương tính giả của xạ hình I-131 toàn thân • Artifacts • Các biến đổi giải phẫu • Các biến đổi về sinh lý • Các bệnh lý khác Việc nhận biết các nguyên nhân của dương tính giả sẽ hạn chế điều trị không đúng và tiên lượng bệnh không phù hợp Artifact trên xạ hình I-131 toàn thân • Artifact do tổ chức giáp lạc chỗ • Artifact liên quan đến vị trí bắt giữ phóng xạ hoặc phân bố sinh lý • Artifact liên quan đến nhiễm bẩn do bài tiết sinh lý • Artifact do những bất thường do bắt giữ ở dạ dày-ruột • Artifact do những bất thường đường bài niệu • Artifact liên quan đến bất thường của tuyến vú • Artifact liên quan đến bắt giữ phóng xạ ở các khoang và nang • Artifact do bắt giữ phóng xạ ở vị trí viêm hoặc nhiễm trùng • Artifact liên quan đến bắt giữ phóng xa ở u ác tính khác • Vị trí bắt xạ không giải thích được ARTIFACT DO MÔ GIÁP BÌNH THƯỜNG LẠC CHỖ Vị trí tuyến giáp lạc chổ Cơ chế bắt giữ I-131 Các bất thường phôi thai trong di chuyển tuyến giáp Tuyến giáp dưới lưỡi Quá trình hấp thu và chuyển hoá bình thường của I-131 của tuyến giáp Không di chuyển Tuyến giáp ở cổ - Di chuyển không hoàn toàn Tuyến giáp ở trung thất trước - Di chuyển quá mức Tuyến giáp ở tim (struma cordis) và màng ngoài tim - Di chuyển quá mức Tổ chức tuyến giáp có chức năng ở ống giáp lưỡi - Ổ nhỏ tổ chức giáp có chức năng dọc theo đường di chuyển có thể bị kích thích do TSH cao sau phẫu thuật tuyến giáp Tuyến giáp ở thực quản - Di chuyển bất thường Tuyến giáp ở khí quản - Di chuyển bất thường Tuyến giáp ở buồng trứng (Struma ovarii) - Biệt hoá của tổ chức giáp trong u quái buồng trứng lành tính Tuyến giáp ở vùng cổ bên - Tổ chức tuyến giáp ở trong gan - Cần phân biệt với đường mật Tuyến giáp còn lại ở gốc lưỡi Artifact liên quan đến vị trí bắt giữ I-131 sinh lý ngoài tuyến giáp Vị trí Cơ chế bắt giữ I-131 Đánh giá kết quả Bể máu ở tim Vận chuyển vào vị trí hấp thu qua tuần hoàn Hoạt độ phóng xạ giảm dần theo thời gian (không nhầm lẫn với tổn thương ở phổi) Giãn phình động mạch cảnh Vận chuyển vào vị trí hấp thu qua tuần hoàn Hoạt độ phóng xạ giảm dần theo thời gian (không nhầm lẫn với u lan rộng đến hạch cổ) Bắt xạ ở tuyến nước bọt Vị trí vận chuyển I-131 Phân bố phóng xạ theo đặc điểm sinh lý Bắt xạ ở niêm mạc dạ dày Vị trí vận chuyển I-131 Phân bố phóng xạ theo đặc điểm sinh lý Bắt xạ ở niêm mạc mũi Vị trí vận chuyển I-131 Phân bố phóng xạ theo đặc điểm sinh lý Bắt xạ ở ruột Thay đổi vị trí bài tiết từ niêm mạc dạ dày Phân bố phóng xạ theo đặc điểm sinh lý Đường tiết niệu Đường đào thải chủ yếu Phân bố phóng xạ theo đặc điểm sinh lý Đám rối màng mạch Vị trí vận chuyển I-131 Không được nhầm lẫn với tổn thương di căn não hoặc xương sọ Artifact liên quan đến vị trí bắt giữ I-131 sinh lý ngoài tuyến giáp (tiếp theo) Bể máu ở tim và mạch máu lớn tồn tại kéo dài Chậm quá trình đào thải ở thận Chậm hoặc mất quá trình đào thải do bệnh lý thận Vú khi không tiết sữa Vị trí vận chuyển I-131 Thường mờ nhạt nhưng cũng có khi tăng nhiều (tránh nhầm lẫn với tổn thương di căn phổi) Vú đang tiết sữa Vị trí vận chuyển I-131 - Có thể tăng mạnh hoạt tính phóng xạ - Ngừng cho con bú trước tiến hành xạ hình tránh truyền cho thai nhi Bắt xạ ở gan Gan bắt giữ hormon giáp có chứa I-131 Thường phát hiện mô giáp còn lại bắt xạ Bắt xạ ở túi mật Thải trừ và chuyển hoá hormon giáp theo chu trình gan ruột Bắt xạ khu trú ở ruột và được đào thải xuống ruột khi co bóp túi mật Đọng nước bọt ở họng, thực quản Hoạt tính phóng xạ có trong nước bọt được bài tiết Chụp hình lại sau khi nuốt hoặc uống nước Tuyến lệ Vị trí vận chuyển I-131 Bài tiết theo nước mắt hinhanhykhoa.com left suhmandibular gland with obstructing stone Artifact do nhiễm bẩn do quá trình bài tiết sinh lý Nguồn nhiễm bẩn Cơ chế bắt giữ I-131 con đường bài tiết Đánh giá kết quả Nước tiểu Nguồn bài tiết chính Thay đồ và rửa sạch những vị trí bắt xạ khu trú nghi ngờ Nước bọt Vận chuyển chủ động I - 131 vào tuyến nước bọt Bắt xạ ở lông, da tóc và quần áo, khung cố định phẫu thuật thần kinh Bài tiết ở mũi Vận chuyển chủ động I – 131 bởi tuyến nhầy Mũi bài tiết khi đeo khuyên mũi Vận chuyển chủ động I – 131 bởi tuyến nhầy và khô đọng lại ở khuyên mũi Bài tiết theo đường hô hấp (đặc biệt khi phẫu thuật khí quản) Vận chuyển chủ động I – 131 bởi tuyến nhầy Mồ hôi Vận chuyển chủ động I – 131 vào mồ hôi Mô hôi bài tiết nhiều iod hơn gặp trong xơ hoá nang Nôn Vận chuyển chủ động I – 131 vào dịch tiết dạ dày Nôn có thể là tác dụng không mong muốn của điều trị I-131 Sữa ở ngực Vận chuyển chủ động I – 131 vào sữa Có thể chuyển vào trẻ bú sữa Tuyến lệ, mắt nhân tạo Rửa sạch trước đó Nhai kẹo cao su hoặc thuốc lá Kích thích bài tiết nước bọt có chứa I - 131 Có thể gây tăng ô nhiễm Từ nguồn bên ngoài Ô nhiễm dính vào da, Ô nhiễm ở ½ trên thường do Nhiễm bẩn do các quá trình bài tiết sinh lý (tiếp theo) - extensive salivary contamination of the shirt over the patient's shoulder - prominent halo around the heart owing to a pericardial effusion caused by hypothyroidism Hình ảnh nhiễu do bất thường tiêu hoá • Hình ảnh nhiễu do niêm mạc dạ dày lạc chỗ • Hình ảnh nhiễu do bất thường tiêu hoá khác Artifact do niêm mạc dạ dày lạc chỗ Vị trí niêm mạc lạc chỗ bắt xạ Cơ chế bắt giữ I-131 Đánh giá kết quả Túi thừa Meckel Hoạt động bài tiết I-131 vào dịch tiết dạ dày Niêm mạc dạ dày ở vị trí bất thường Nang đường tiêu hoá (ở thực quản, tá tràng, ruột non) Niêm mạc dạ dày ở vị trí bất thường Dạ dày bình thường ở vị trí bất thường Dịch chuyển dạ dày ra khỏi vị trí bình thường Barret thực quản Niêm mạc dạ dày ở vị trí bất thường tại thực quản hiatus hernia. Artifact do bất thường ống tiêu hoá Vị trí Cơ chế bắt giữ I-131 Đánh giá kết quả Túi thừa Zenker Vận chuyển tích cực I-131 vào nước bọt Đọng nước bọt ở túi thừa Hẹp thực quản Vận chuyển tích cực I-131 vào nước bọt Đọng nước bọt trên chỗ hẹp Co thắt thực quản và các nguyên nhân khác gây rối loạn vận động thực quản Vận chuyển tích cực I-131 vào nước bọt Chậm làm sạch thực quản Viên nang I-131 chậm hoà tan Giảm hấp thu và đọng lại ở thực quản Thường kết hợp với việc giữ thuốc lại trên thực quản và chậm làm sạch thực quản Nối tắt đại tràng thực quản Vận chuyển tích cực I-131 vào nước bọt và chất tiết dạ dày Chậm làm sạch và trào ngược từ dạ dày Artefact do bất thường ống tiêu hoá (tiếp theo) Vị trí ruột bất thường (thoát vị) Vận chuyển tích cực I-131 vào chất tiết dạ dày và di chuyển vị trí ống tiêu hoá Tăng hoạt tính phóng xạ ở ống tiêu hóa ở vị trí bất thường Táo bón Chậm đào thải I-131 khỏi ống tiêu hoá do bất thường vận động đại tràng Tuyến nước bọt mang tai Bài tiết I-131 tích cực vào lòng ống khi có giãn hoặc phình Hoạt độ phóng xạ tại vị trí ống tuyến giãn khác với hoạt độ phóng xạ lan toả của tuyến Bắt xạ không đối xứng ở tuyến nước bọt Vận chuyển tích cực I-131 vào tuyến Tắc nghẽn ống tuyến nước bọt do sỏi, chít hẹp hoặc u (bất thường tuyến nước bọt do phẫu thuật, xạ trị) Artifact liên quan đến đường bài niệu Vị trí Cơ chế bắt giữ I-131 Đánh giá kết quả Thận ứ nước, giãn đài, bể thận Thận chậm đào thải I-131 qua nước tiểu Chậm nào thải và / hoặc tắc nghẽn đường bài niệu Nang thận Nang thông với thận hoặc đường bài niệu Túi thừa đường bài niệu Chậm đào thải ở vị trí túi thừa Rò đường niệu I-131 trong nướctieeru ở vị trí bất thường thông với đường rò Bàng quang tăng sinh hoặc giãn Chậm đào thải khỏi bàng quang do tắc nghẽn hoặc rối loạn vận động Thận lạc chỗ hoặc thận ghép Thận ở vị trí bất thường Artifact liên quan đến tuyến vú lactating breast Artifact liên quan đến các khoang và nang dịch palpable breast cyst hinhanhykhoa.com Artifact do bắt giữ phóng xạ ở vị trí viêm hoặc nhiễm trùng tracheobronchitis associated with the tracheostomy. Artifact liên quan đến bắt giữ phóng xạ ở u large fibroid uterus Vị trí bắt xạ không giải thích được Kết luận - Nhiều nguyên nhân có thể gây dương tính giả của xạ hình toàn thân I-131 - Hiểu biết và phân loại các artifact, các biến đổi sinh bệnh lý của UTTG biệt hoá và toàn thân - Độ nhạy cao vs dương tính giả ? - Cần đối chiếu với khám lâm sàng, Tg, phương pháp chẩn đoán khác (siêu âm, CT ), sử dụng SPECT/CT Xin trân trọng cám ơn Thanks for your attention

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • pdfbai_giang_hinh_anh_nhieu_va_nguyen_nhan_duong_tinh_gia_cua_x.pdf
Tài liệu liên quan