Bài giảng Khám chấn thương và vết thương mạch máu (Skillslab)

KHÁM CHẤN THƯƠNG VÀ VẾT THƯƠNG MẠCH MÁU (SKILLSLAB) BS PHẠM ĐÌNH DUY MỤC TIÊU 1. Nhắc lại vị trí giải phẫu của các động – tĩnh mạch chi trên và chi dưới. 2. Phân biệt tổn thương động mạch cấp và mãn tính. 3. Cách khám mạch máu khi nghi ngờ có tổn thương 4. Thảo luận tình huống lâm sàng NGUYÊN TẮC CHUNG KHI KHÁM MẠCH MÁU NGOẠI BIÊN  Tìm kiếm những tổn thương hay những bất thường ở chi trên và chi dưới. Giải thích cho người bệnh trước khi khám để BN hợp tác tốt. Nếu BN lo lắng hay sợ hãi, mạch máu sẽ co thắt làm cho việc thăm khám khó khăn hơn.  Khám theo trình tự từ xa đến gần hay còn gọi là ngọn chi đến gốc chi.  Phải bộc lộ vùng cần khám và luôn so sánh với bên đối diện.  Cần phải tập trung nhiều vào vùng có thương tổn. TỔN THƯƠNG MẠCH MÁU NGOẠI BIÊN  TTMMNB được định nghĩa là các tổn thương liên quan đến động mạch hay tĩnh mạch chi trên (nách, cánh tay, quay, trụ) và chi dưới (đùi chung, đùi nông, đùi sâu, khoeo, chày trước, chày sau, mu chân; hiển lớn, hiển bé)  Người khám phải thuộc vị trí bình thường của các mạch máu này PHÂN LOẠI  Tổn thương động mạch cấp.  Tổn thương động mạch mãn.  Không có sự phân định về thời gian. Phân biệt tổn thương cấp hay mãn chủ yếu dựa vào TCLS.  Ngoài ra, còn có tổn thương động mạch cấp trên nền mãn. TCLS CỦA TỔN THƯƠNG ĐMNB CẤP  Hội chứng 6P: kinh điển 1. Pain 2. Pallor 3. Pulselessness 4. Perishingly cold 5. Paresthesia 6. Paralysis TCLS CỦA TỔN THƯƠNG ĐMNB MÃN VÀ CẤP TRÊN NỀN MÃN  Gồm hội chứng 6P và: 1. Thiểu dưỡng chi: rụng lông, da khô tróc vảy, móng gãy, teo cơ 2. Hoại tử hay/ và nhiễm trùng 1 phần chi.  Lưu ý: triệu chứng của tổn thương cấp/ mãn diễn ra rầm rộ hơn so với tổn thương cấp hay mãn đơn thuần. HÌNH THÁI TỔN THƯƠNG MẠCH MÁU CẤP Rách thành bên hay xuyên thấu (laceration) Đứt đôi (transection) Dấu hiệu cơ bản: xuất huyết (hemorrhage) Dấu hiệu cơ bản: thiếu máu nuôi (ischemia) HÌNH THÁI TỔN THƯƠNG MẠCH MÁU CẤP Dập hay bong nội mạc (intimal disruption) Co thắt (spasm) Khám ban đầu thấy bình thường. Dần dần thấy thiếu máu nuôi chi Đôi khi khó phân biệt với tổn thương nội mạc HÌNH THÁI TỔN THƯƠNG MẠCH MÁU MÃN HÌNH THÁI TỔN THƯƠNG MẠCH MÁU CẤP/ MÃN PHÂN BIỆT THROMBUS VÀ EMBOLUS SỰ KHÁC BIỆT VỀ DÒNG MÁU CHẢY CÁCH CẦM MÁU TÌNH HUỐNG 1  Một BN nam, 30 tuổi.  Nghề nghiệp: thợ cắt kính.  Nhập viện vì vết thương cổ tay phải do kính cắt.  BN khai: trong lúc làm việc thì bị mảnh kính bể và cắt vào tay, sau tai nạn thấy máu phun chảy mạnh. BN lấy áo quấn chặt vào vết thương rồi chạy đến BV.  Tại BV: mở vết thương ra xem thì thấy như hình TÌNH HUỐNG 1 TÌNH HUỐNG 1  Các em hãy thảo luận để mô tả cách khám BN này.  Đưa ra chẩn đoán lâm sàng cho tình huống này.  Đề xuất hướng xử trí. TÌNH HUỐNG 2  Một BN nam, 40 tuổi  Nghề nghiệp: xe ôm  Bệnh sử: BN khai đang lái xe gắn máy thì bị xe khác đụng vào chân phải và té xuống đường. Khi té, BN chống mạnh chân phải xuống đất. Sau tai nạn, chân BN rất đau và không nhấc lên được -> nhập viện. TÌNH HUỐNG 2  Tại BV: khám thấy sưng nề đầu gối P. Có dấu hiệu trật khớp gối. Bàn chân P cử động được. 2 chân hồng ấm. BN than đau nhiều đầu gối. BN được chụp XQ và chẩn đoán xác định trật khớp gối P. BN được bó bột toàn bộ chân P sau đó.  Các em hãy trình bày cách khám và theo dõi BN này. TÌNH HUỐNG 2  Diễn tiến: đến sáng hôm sau, BN đột nhiên than đau chân P nhiều hơn, chân không cử động được. Khám thấy các ngón chân P tái nhợt.  Các em hãy giải thích hiện tượng này và đề xuất hướng xử trí. TÌNH HUỐNG 3  Một BN nữ, 75 tuổi.  Tiền sử: - Năm 2012: BN đã được chẩn đoán rung nhĩ và được điều trị với thuốc kháng đông. - Cuối năm 2015: BN nhập viện vì nhồi máu não và được chuyển sang kháng đông thế hệ mới. - Tiền căn: CHA, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, suy tim độ III. TÌNH HUỐNG 3  Bệnh sử: về nhà được 2 ngày, người nhà nhận thấy chân P không co lại được. Bàn và cẳng chân P đột nhiên trắng ra. Người nhà xoa dầu khắp chân, sau khi xoa dầu thì thấy các tĩnh mạch chân dãn và nổi rõ dưới da. Đồng thời thấy các ngón chân xuất hiện vết bầm tím. BN ăn uống qua sonde dạ dày kém dần. Người nhà đưa BN đi khám. TÌNH HUỐNG 3  Các em hãy thảo luận về tình huống này và trình bày cách khám  Biện luận lâm sàng  Chẩn đoán lâm sàng