Bài giảng Kinh tế môi trường - Nguyễn Quang Hồng

GIỚI THIỆU MÔN HỌC KTMT NGUYỄN QUANG HỒNG 0983305368 Hệ kinh tế Sản xuất Tiêu dùng Hãng sản xuất Hộ gia đình Đầu ra Đầu vào Hệ tự nhiên nuôi dưỡng cuộc sống (Không khí, đất, nước, nguyên nhiên liệu, tiện nghi, ...) Lấy ra Trả lại Mặt trời Bối cảnh  Hoạt động kinh tế của con người ngày càng mạnh mẽ làm suy giảm tài nguyên và suy thoái môi trường.  Sự cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm đang tác động lại con người. (VD thiếu nước, lương thực, nước biển dâng)  Các chính phủ và người dân đã nhận thức được vấn đề cần giải quyết.  Trên khía cạnh kinh tế, cần đánh giá đo lường tác động đến TNMT trong các quyết định kinh tế từ đó hình thành ngành KTMT. 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 Ngã tư Kim Liên-Giải Phóng (HN) Phố Lý Quốc Sư (HN) Ngã tư Hàng Xanh (Tp. HCM) Đinh Tiên Hoàng - Điện Biên Phủ (Tp. HCM) Ngã tư An Sương (TP. HCM) Ngã ba Huế (Đà Nẵng) Đường Nguyễn Văn Linh (Hải Phòng) Chợ Đông Ba (Huế) Phố Lê Thánh Tông (Hạ Long) Đường CMT8 (Thái Nguyên) Ngã tư Tam Hiệp (Biên Hòa) mg/m 3 2002 2003 2004 2005 2006 TCVN 5937-2005 (TB-1h) TCVN 5937-2005 (TB-24h) Hiệu ứng nhà kính Biến đổi của nhiệt độ Công nghiệp Nông nghiệp CO2, HFCs, SF6, CH4, NO2 Trái Đất nóng lên Biến đổi khí hậu Gây nên  Nước biển dâng  Ngập lụt vùng thấp  Tăng bão tố  Tăng hạn hán  Lũ lụt nghiêm trọng  . . . . . Sức khỏe và đời sống của mọi người dân Tác động tới NHỮNG TÁC ĐỘNG DO Biến đổi khí hậu Tổn thất do thiên tai gây ra (đơn vị: tỷ USD) Nước biển dâng do BĐKH 10 tỉnh ở ĐBSCL chịu ảnh hưởng nặng nề nhất: Diện tích bị ngập nước nếu nước biển dâng cao 1m Tỉnh Tổng diện tích (km2) Diện tích bị ngập (km2) % bị ngập Bến Tre 2.257 1.131 50,1 Long An 4.389 2.169 49,4 Trà Vinh 2.234 1.021 45,7 Sóc Trăng 3.259 1.425 43,7 TP.HC Minh 2.003 862 43,0 Vĩnh Long 1.528 506 39,7 Bạc Liêu 2.475 962 38,9 Tiền Giang 2.397 783 32,7 Kiên Giang 6.224 1.757 28,2 Cần Thơ 3.062 758 24,7 Tổng cộng 29.827 11.474 39,6 Tại đập Thanh Liệt, mỗi ngày đêm có ít nhất 500.000 m3 nước thải bẩn như thế này từ nhánh sông Tô Lịch đổ vào sông Nhuệ. (Viện Quy hoạch Thủy lợi) Diễn biến BOD5 trên các dòng sông chính tại các thành phố lớn Nguồn: Báo cáo Hiện trạng môi trường Quốc gia năm 2005 Các nguồn nước bị ô nhiễm Nước trên các dòng sông bị ô nhiễm nặng nề do DDT và các hóa chất sử dụng trong nông nghiệp Nước sông ô nhiễm được cho là một nguyên nhân làm tăng gấp đôi tỷ lệ bênh thận và bàng quang của phụ nữ mang thai ở Nga Rủi ro về sức khỏe do các hóa chất độc hại trong đất, nước, không khí Sudan: bằng chứng về sự liên quan giữa nhiễm độc thuốc trừ sâu và các bệnh gây chết yểu - tỷ lệ cao hơn trong phụ nữ nông dân Rủi ro về sức khỏe do các hóa chất độc hại trong đất, nước, không khí Trung Quốc: Ô nhiễm không khí ở Thủ đô Bắc Kinh đã từng là một trở ngại lớn cho việc thành phố này được chọn để tổ chức Thế vận hội Olympic 2008 Kinh tế môi trường là gì? Kinh tế môi trường là một nhánh của kinh tế học nghiên cứu các vấn đề môi trường theo quan điểm và phương pháp phân tích của kinh tế học, tập trung vào các nội dung sau:  Ứng dụng công cụ kinh tế để nghiên cứu các nguồn tài nguyên môi trường được sử dụng và quản lý như thế nào? (phân bổ các nguồn tài nguyên khan hiếm cho các mục đích sử dụng có tính cạnh tranh).  Xem xét các hoạt động kinh tế ảnh hưởng đến các môi trường tự nhiên ra sao? Đo lường những ảnh hưởng đó như thế nào?  Xem xét cách thay đổi các thể chế và chính sách kinh tế nhằm cải thiện môi trường. Kinh tế môi trường là gì? KTMT trả lời các câu hỏi sau đây:  Đâu là nguyên nhân kinh tế cơ bản làm suy thoái tài nguyên môi trường?  Mức chất lượng môi trường bao nhiêu là có thể chấp nhận được?  Làm sao có thể đo lường bằng tiền giá trị của tài nguyên môi trường để đưa vào quá trình ra quyết định?  Giải pháp nào giải quyết các vấn đề suy thoái tài nguyên môi trường? Tiếp cận nguyên nhân kinh tế của ô nhiễm Tại sao con người gây suy thoái môi trường?  Có phải do ý thức bảo vệ môi trường kém?  Có phải do cách thức xây dựng nền kinh tế và các thể chế đã hướng mọi người ra các quyết định gây hậu quả phá hoại môi trường?  Các nhà kinh tế tin rằng con người gây ô nhiễm bởi vì cách đó là cách rẻ nhất để thải bỏ các phế phẩm sau khi sản xuất và tiêu dùng hàng hóa. Tại sao con người lại có quyết định sản xuất, tiêu dùng và phát thải như thế? (1)  Do các thể chế kinh tế xã hội hiện hành đã tạo ra các “khuyến khích kinh tế” hướng người ta ra quyết định như thế.  Thiếu quyền sở hữu đối với các tài nguyên môi trường có nghĩa là không có động cơ khuyến khích chúng ta tính các hậu quả môi trường do mình gây ra. Mức chất lượng môi trường bao nhiêu là có thể chấp nhận được?  Liệu không có ô nhiễm có tốt không?  Vậy mức ô nhiễm nào sẽ đạt được hiệu quả về mặt kinh tế?  Xác định mức ô nhiễm tối ưu và nhân tố ảnh hưởng.  Xử lý ô nhiễm tốt hơn là không làm gì cả nhưng ngăn ngừa ô nhiễm là cách tốt nhất để có một hành tinh xanh (Miller,1993) Làm sao có thể đo lường bằng tiền giá trị của tài nguyên môi trường?  Tại sao phải đo lường?  Giá trị của môi trường được nhìn nhận trên cả giá trị sử dụng và giá trị phi sử dụng.  Các phương pháp đo lường với từng khối giá trị.  Ứng dụng vào trường hợp cụ thể Làm thế nào đánh giá hiệu quả dự án đầu tư có tính đến yếu tố môi trường?  Phân tích tài chính và phân tích kinh tế  Xác định giá trong phân tích kinh tế trong các trường hợp cụ thể  Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả dự án. Khai thác và sử dụng hợp lý TN  Mô hình khai thác sử dụng tài nguyên tái tạo (thuỷ sản, rừng)  Mô hình khai thác và sử dụng tài nguyên không tái tạo (khoáng sản).  Quản lý các nguồn tài nguyên Phương pháp nghiên cứu  Phương pháp thống kê  Phương pháp mô hình  Phương pháp điều tra  Phương pháp phân tích chi phí – lợi ích Dự kiến kết quả Cuối khóa học, người học được kỳ vọng:  Hiểu được các mối liên kết giữa các vấn đề khác nhau về môi trường và tài nguyên thiên nhiên và các hoạt động kinh tế ảnh hưởng lên môi trường và tài nguyên thiên nhiên;  Biết được các vấn đề môi trường và tài nguyên thiên nhiên này có thể được giải quyết như thế nào bằng các công cụ kinh tế phù hợp và cải cách vấn đề quyền sở hữu/thể chế;  Làm quen với các kỹ thuật đánh giá khác nhau có thể được sử dụng để lượng hóa bằng tiền tác động môi trường của các hoạt động kinh tế/các chương trình/các chính sách;  Hiểu được phân tích lợi ích chi phí có thể được áp dụng như thế nào trong việc đánh giá giữa các phương án quản lý môi trường/tài nguyên khác nhau;  Sẽ có thể áp dụng nghiên cứu thực tế các vấn đề môi trường ở Việt Nam. Nội dung  Chương 1: Môi trường và phát triển  Chương 2: Kinh tế học chất lượng môi trường  Chương 3: Kinh tế tài nguyên  Chương 4: Đánh giá giá trị môi trường  Chương 5: Phân tích chi phí – lợi ích  Chương 6: Quản lý môi trường Tài liệu tham khảo  Nguyễn Thế Chinh (2003) Kinh tế và quản lý môi trường, NXB thống kê.  Field, B., and Olewiler, N.D. (2005). Environmental Economics, Second Edition, McGraw-Hill Ryerson Ltd.