Bài giảng Kinh tế quốc tế - Chương 3: Lý thuyết hiện đại đại về mậu dịch quốc tế

CH ƯƠ NG III LÝ THUYẾT HIỆN ĐẠI VỀ MDQT (MODERN TRADE THEORY)  Mục tiêu : giải quyết 4 vấn đ ề c ơ bản :  Đ ư a MD về gần với thực tế h ơ n bằng cách có tính đ ến CPCH t ă ng và sở thích thị hiếu ng ư ời tiêu dùng ở mỗi QG  Phân tích sự tạo thành giá cả sp so sánh cân bằng chung khi 2 QG giao th ươ ng với nhau  Tiếp tục truy tìm nguyên nhân gây ra MD  Một lần nữa đ ề cao tính ư u việt của MD tự do I/ Lý thuyết chuẩn về MDQT (Standard Trade Theory) 1) Đ ư ờng PPF với CPCH t ă ng a) Những khái niệm - CPCH t ă ng (Increasing opportunity costs) là QG ngày càng phải bỏ ra nhiều h ơ n và nhiều h ơ n nữa số l ư ợng sp thứ hai đ ể có đ ủ tài nguyên làm gia t ă ng 1 đ /v sp thứ nhất - Đ ư ờng PPF với CPCH t ă ng là 1 đư ờng cong lõm từ gốc tọa đ ộ, chỉ ra sự kết hợp thay thế nhau trong sx giữa 2 sp trong đ iều kiện sử dụng hết tài nguyên và với kỹ thuật đ ã cho là tốt nhất b) Biểu thị trên biểu đ ồ c) Tỷ lệ biên tế của sự di chuyển (The marginal rate of transformation – MRT)  Thực chất là CPCH của ng ư ời sản xuất, biểu thị sự thay thế nhau trong sản xuất giữa 2 sản phẩm MRT = đ ộ nghiêng tuyệt đ ối của đư ờng cong tại đ iểm đ ó (absolute slope) d) Tại sao trên thực tế CPCH lại t ă ng ? 2) Đ ư ờng bàng quan đ ại chúng (the Community Indifference Curves – CIC) a) Khái niệm Là những đư ờng cong lồi từ gốc tọa đ ộ chỉ ra sự kết hợp thay thế nhau trong tiêu dùng giữa 2 sp mà sản l ư ợng của chúng là t ươ ng đươ ng với sự thỏa mãn đ úng nh ư nhau trong tiêu dùng của 1 QG hay 1 dân tộc b) Biểu thị trên biểu đ ồ c) Các tính chất của đư ờng CIC  Những đ iểm khác nhau nằm trên cùng 1 đư ờng CIC có mức đ ộ thỏa mãn giống nhau về sở thích và thị hiếu ng ư ời tiêu dùng (hay đ ộ hữu dụng là bằng nhau)  Những đư ờng CIC càng xa gốc tọa đ ộ thì có mức đ ộ thỏa mãn càng lớn về sở thích thị hiếu ng ư ời tiêu dùng  Các đư ờng bàng quan không bao giờ cắt nhau d) Tỷ lệ biên tế của sự thay thế (the Marginal Rate of Substitution – MRS)  Thực chất là CPCH của ng ư ời tiêu dùng, biểu thị sự thay thế nhau trong tiêu dùng giữa 2 sản phẩm MRS = đ ộ nghiêng tuyệt đ ối của đư ờng cong tại đ iểm đ ó (absolute slope) 3) Phân tích c ơ sở, mô hình và lợi ích mậu dịch dựa trên CPCH t ă ng Phân tích trạng thái cân bằng khi ch ư a có MD xảy ra Phân tích lợi ích khi mậu dịch xảy ra Bài tập 5 : Bằng biểu đ ồ hãy phân tích c ơ sở, mô hình và lợi ích MD của 2 QG với CPCH t ă ng nếu biết rằng khi ch ư a có MD xảy ra, GCSPSS cân bằng nội đ ịa của 2 QG lần l ư ợt là : P A = (P X / P Y ) QG1 = 1/4 ; P A’ =(P X / P Y ) QG2 = 4 (các số liệu khác SV tự cho hoặc lấy từ sách) 4) Phân tích c ơ cấu lợi ích mậu dịch Lợi ích mậu dịch : - từ trao đ ổi - từ chuyên môn hóa Bài tập 6 : Bằng biểu đ ồ hãy phân tích c ơ cấu lợi ích MD của QG1 nếu biết rằng khi ch ư a có MD xảy ra, GCSPSS cân bằng nội đ ịa của QG này và của thế giới lần l ư ợt là : P A = (P X / P Y ) QG1 = 1/4 ; P W = (P X / P Y ) TG = 1 Giả sử QG này là một n ư ớc nhỏ, các số liệu khác SV tự cho hoặc lấy từ sách 5) Phân tích c ơ sở, mô hình và lợi ích MD dựa trên sự khác biệt về sở thích, thị hiếu của ng ư ời tiêu dùng (cung giống , cầu khác)  Nhận xét : Nếu cung khác, cầu khác  MD xảy ra vì p A # P A , Nếu cung giống, cầu khác  MD vẫn xảy ra vì P A # P A , Nếu cung khác, cầu giống  MD vẫn xảy ra vì P A # P A , Nếu cung giống, cầu giống  MD không xảy ra vì P A = P A , II / Phân tích sự tạo thành giá cả sản phẩm so sánh cân bằng chung khi MD xảy ra – Tỷ lệ MD 1) Phân tích sự tạo thành giá cả sản phẩm so sánh cân bằng chung khi MD xảy ra a) Phân tích cân bằng cục bộ (partial equilibrium analysis) Biểu đ ồ 3.10 trang 89 b) Phân tích cân bằng tổng quát (general equilibrium analysis) 2) Tỷ lệ mậu dịch (the Terms of Trade) III / Nguồn lực sản xuất vốn có và lý thuyết Heckscher – Ohlin 1) Những giả thiết (assumptions) a) TG chỉ có 2 QG, 2 SP và 2 YTSX (2x2x2) b) Trình đ ộ công nghệ giống nhau ở 2 QG (the same technology in both nations) c) X là sp thâm dụng LĐ (X – Labor intensive), Y là sp thâm dụng TB (Y – Capital intensive) ở cả 2 QG d) Lợi suất theo quy mô không đ ổi (constant returns to scale) e) CMH là không hoàn toàn (incomplete specialization) f) Sở thích thị hiếu ng ư ời tiêu dùng là giống nhau ở 2 QG  có chung 1 đư ờng CIC g) LĐ và TB di chuyển tự do trong mỗi QG nh ư ng không di chuyển trên phạm vi TG h) Thị tr ư ờng cạnh tranh hoàn toàn (perfect competition)  không có đ ộc quyền, không ai h ơ n ai trong việc quyết đ ịnh giá cả i) MD là hoàn toàn tự do (không có thuế quan, quota, chi phí vận chuyển, ) X là sp thâm dụng LĐ (labour intensive) khi : (L / K) X > (L / K) Y Y là sp thâm dụng TB (capital intensive)khi : (K / L) Y > (K / L) X a) Yếu tố thâm dụng (Factor Intensity) 2) Yếu tố thâm dụng và yếu tố d ư thừa Chi phí sx Saûn phaåm QG1 QG2 K L K L X Y 1 2 4 2 2 4 2 1 P K / P L 4/3 1/2 Bài tập 7 a) Hãy xác đ ịnh sự thâm dụng yếu tố sx của mỗi QG về mỗi sp và biểu thị sự thâm dụng đ ó trên biểu đ ồ b) Hãy xác đ ịnh sự d ư thừa và khan hiếm YTSX của mỗi QG c) Bằng lý thuyết H-O, xác đ ịnh mô hình MD ở 2 QG và biểu thị LTSS trên biểu đ ồ d) Bằng biểu đ ồ, phân tích lợi ích MD của 2 QG b) Yếu tố d ư thừa (Factor Abundance) C1 : C ă n cứ vào tổng l ư ợng TB và tổng l ư ợng LĐ ở mỗi QG QG1 là QG d ư thừa về LĐ, khan hiếm về TB khi: (  L /  K) QG1 > (  L /  K) QG2 QG2 là QG d ư thừa về TB, khan hiếm về LĐ khi: (  K /  L) QG2 > (  K /  L) QG1 C2 : C ă n cứ vào giá cả YTSX QG1 là QG d ư thừa về LĐ, khan hiếm về TB khi: (P L / P K ) QG1 < (P L / P K ) QG2 QG2 là QG d ư thừa về TB, khan hiếm về LĐ khi: (P K / P L ) QG2 < (P K / P L ) QG1 3) Nội dung và bản chất lý thuyết Heckscher – Ohlin a) Lý thuyết H-O “Với những giả thiết đ ã cho, nếu mỗi QG CMH vào SX và XK sp thâm dụng yếu tố mà QG d ư thừa t ươ ng đ ối và NK sp thâm dụng yếu tố mà QG khan hiếm t ươ ng đ ối thì tất cả các QG đ ều có lợi”  Sự d ư thừa hoặc khan hiếm của mỗi QG về 1 YTSX nào đ ó đ ã quyết đ ịnh mô hình MD của QG  cung YTSX (nguồn lực sx vốn có) quyết đ ịnh mô hình MD của QG b) Lý thuyết H-O-S “Với những giả thiết đ ã cho, MDQT sẽ dẫn đ ến sự cân bằng t ươ ng đ ối và cân bằng tuyệt đ ối giá cả các YTSX giữa các QG”  Yếu tố nào d ư thừa t ươ ng đ ối thì khi mở cửa MD, giá yếu tố đ ó sẽ t ă ng lên và ng ư ợc lại đ ối với yếu tố khan hiếm t ươ ng đ ối  Lý thuyết H-O-S một lần nữa đ ề cao tính ư u việt của MD tự do, đ ó là : “MDQT chẳng những đ em lại lợi ích cho ng ư ời tiêu dùng mà còn góp phần xóa bỏ đ i sự cách biệt giá cả các YTSX giữa các QG, làm cho các QG ngày càng trở nên xích lại gần nhau h ơ n” Chuẩn bị cho ch ươ ng IV 1. Thuế quan là gì? Có những loại thuế quan nào? Tại sao ở các n ư ớc đ ang phát triển đ ánh thuế quan cả vào sản phẩm xuất khẩu? 2. Thế nào là số d ư ng ư ời tiêu dùng? Số d ư ng ư ời sản xuất? Phân tích sự tác đ ộng của thuế quan đ ối với số d ư ng ư ời tiêu dùng và số d ư ng ư ời sản xuất. 3. Tại sao nói:” Thuế quan là một hình thức phân phối lại thu nhập từ ng ư ời tiêu dùng là ng ư ời phải trả giá cao sang ng ư ời sản xuất là ng ư ời đư ợc nhận giá cao” 4. Phân tích ý nghĩa kinh tế của khoản thiệt hại ròng (b + d) sau khi Chính phủ đ ánh thuế quan. Tại sao biết rằng không có lợi nh ư ng Chính phủ các n ư ớc vẫn tiến hành đ ánh thuế quan? 5. Giải bài tập Cho hàm cầu và hàm cung về sản phẩm X của Việt Nam có dạng sau: Q DX = 280 – 50 P X, ; Q SX = 30 P X – 40, trong đ ó Q DX , Q SX là số l ư ợng sản phẩm X tính bằng triệu đơ n vị; P X laø giaù caû saûn phaåm X tính baèng 10.000 VND. Giaû thieát VN laø moät nöôùc nhoû vaø giaù theá giôùi P W = 1 USD. Cho R $/ñ = 15.000 a) Haõy phaân tích thò tröôøng saûn phaåm X ôû VN khi coù maäu dòch tö do b) Ñeå baûo hoä saûn xuaát trong nöôùc, Chính phuû VN ñaùnh thueá quan baèng 100% leân giaù trò saûn phaåm X nhaäp khaåu. Haõy phaân tích caân baèng cuïc boä söï taùc ñoäng cuûa thueá quan naøy. Thò tröôøng saûn phaåm X ôû VN seõ thay ñoåi theá naøo neáu ñoàng VN maát giaù 20%? 6. Xaùc ñònh tyû leä baûo hoä thöïc söï baèng caû 2 coâng thöùc. Moái quan heä giöõa caùc ñaïi löôïng trong coâng thöùc 1 vaø yù nghóa cuûa ERP (g) trong coâng thöùc 2. Vaän duïng caû 2 coâng thöùc ñeå laøm baøi taäp 7. Phaân tích caân baèng toång quaùt tröôøng hôïp nöôùc nhoû ñaùnh thueá quan 8. Phaân tích caân baèng toång quaùt tröôøng hôïp nöôùc lôùn ñaùnh thueá quan 9. Phaân tích caân baèng cuïc boä tröôøng hôïp nöôùc nhoû ñaùnh thueá quan. Taïi sao nöôùc lôùn ñaùnh thueá quan khoâng thieät baèng nöôùc nhoû ñaùnh thueá quan? 10. Theá naøo laø thueá quan toái öu? Cho thí duï minh hoïa. Nöôùc nhoû coù ñaùnh ñöôïc thueá quan toái öu khoâng, taïi sao? 11. Theá naøo laø söï traû ñuõa, phaân tích treân bieåu ñoà. Ñöùng treân giaùc ñoä kinh teá toaøn caàu coù` neân traû ñuõa nhau khoâng?